Zorgen voor de jeugd doe je samen! Lokaal Beleidsplan Transitie Jeugd

Transcriptie

1 Zorgen voor de jeugd doe je samen! Lokaal Beleidsplan Transitie Jeugd Afdeling Strategie & Bestuur Januari 2014

2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Hoofdstuk 1: Toelichting op dit beleidsplan 5 Hoofdstuk 2: Wat is de situatie in onze gemeente? 8 Hoofdstuk 3: Wat willen we bereiken? 11 Hoofdstuk 4: Hoe willen we het gaan organiseren? 13 Hoofdstuk 5: Sturing, kwaliteit en monitoring 22 Hoofdstuk 6: Financiën en inkoop 26 Hoofdstuk 7: Positie van gezin, jeugdigen en ouders 31 Hoofdstuk 8: Vraagverhelderings-Lab en implementatie 34 BIJLAGE 1: Visie Zorg voor de Jeugd Zeist BIJLAGE 2: Startfoto Zeist BIJLAGE 3: Bekostiging BIJLAGE 4: Analyse aanbestedingswetgeving BIJLAGE 5: Schema Jeugdhulpsoorten, indeling naar zwaarte en toegang 2

3 Samenvatting Waarom dit beleidsplan Gemeenten worden per 1 januari 2015 verantwoordelijk voor jeugdhulp. Het bieden van jeugdhulp is in eerste instantie een lokale aangelegenheid. Met ongeveer 80 procent van de kinderen goed, en bij ongeveer 20% is meer aan de hand. Voor deze laatste groep hebben we strakke afspraken gemaakt op (boven)regionaal niveau. Het gaat hier bij overigens over circa 80 procent van het budget, want in die gevallen is er vaak dure hulp noodzakelijk. In het wetsvoorstel Jeugdwet staat dat gemeenten moeten samenwerken als dat noodzakelijk is voor een doeltreffende of doelmatige uitvoering van de wet. De gemeenten Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede en Zeist (regio Zuidoost Utrecht) zijn een onderlinge samenwerking aangegaan op dit gebied. Om te komen tot beleid voor de decentralisatie van de jeugdhulp zijn twee processen doorlopen. Hieruit zijn twee documenten ontstaan. De samenwerking binnen de regio Zuidoost Utrecht is vormgegeven in regionaal beleidskader , Jeugdhulp.. Route Zuidoost. Naast dit regionale beleidskader, is voor Zeist dit lokaal beleidsplan jeugdhulp opgesteld, waarin de onderdelen die lokaal van belang zijn staan beschreven. Dit beleidsplan is dus nodig om naast de regionale planvorming het lokale veld in Zeist op een passende manier vorm te geven. Voor uitgebreide informatie over de situatie van de jeugd in Zeist en het gebruik van jeugdhulp is de Startfoto Zeist opgesteld door het Nederlands Jeugdinstituut. Overstijgend op dit lokale plan hebben we in Zeist nog een sociaal domein brede notitie opgesteld met de titel Samenhang decentralisatie Jeugdzorg, AWBZ, Participatiewet en Passend Onderwijs. Deze notitie definiëren we als de gezamenlijke notitie en is een nadere uitwerking van de Brede Sociale Visie Zeist: Van zorgen voor, naar zorgen dat, op een aantal domein overstijgende thema s. Naar zowel het regionale beleidskader als de gezamenlijke notitie wordt in dit beleidsplan verwezen. Met wie hebben we afgestemd Bij de totstandkoming van dit lokale plan zijn allerlei partijen binnen en buiten het gemeentehuis betrokken geweest en hebben een aantal samenwerkingsverbanden een rol gespeeld. U kunt daarbij denken aan (semi) professionals, ouders, jeugdigen, sociaal domein breed, op regionaal (regio Zuidoost Utrecht) en provinciaal niveau. Geldigheidsduur Dit lokale beleidsplan kent een geldigheidsduur van twee jaar ( ). Situatie in Zeist De ruime meerderheid van de jeugdigen in Nederland, en dat geldt ook voor Zeist, heeft de hulp die mogelijk is door de Jeugdwet niet nodig. Een algemeen uitgangspunt is dat ongeveer 80% van de jeugdigen gezond en veilig kan opgroeien zonder hulp van professionals. Voor rond de 15% van de jeugdigen geldt dat zij wel incidenteel hulp nodig hebben. Ongeveer 5% van de jeugdigen heeft - soms langdurig- (zeer) gespecialiseerde jeugdhulp nodig. Wat willen we bereiken Vanuit de wettelijke kaders, de Brede Sociale Visie en de visie Zorg voor de Jeugd is de volgende algemene doelstelling leidend voor de jeugdhulp in Zeist: In Zeist voeren we de Jeugdwet zo goed mogelijk uit, en dragen we zorg voor een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod dat aansluit bij de vraag van de jeugdigen en ouders. De gemeente zorgt ervoor dat iedere jeugdige of ieder gezin die een vorm van jeugdhulp nodig heeft, deze ook daadwerkelijk ontvangt. Dit doen we op een doelmatige en kostenefficiënte manier, onder andere door zo veel mogelijk gebruik te maken van ieders eigen kracht en informeel netwerk. De uitgangspunten voor het lokale beleidsplan zijn: 1 We kiezen voor regie op de uitvoering 2 We kiezen voor leren en innoveren 3

4 3 We kiezen voor een sterke regie voor jeugdigen en ouders 4 We kiezen voor een integrale benadering en samenwerking binnen het brede sociaal Domein Hoe willen we het gaan organiseren De toegang tot de jeugdhulp komt op verschillende manieren tot stand. Bij eenvoudige vragen gaat de toegang via bestaande loketten (RDWI, Centrum Jeugd en Gezin, maar ook via huisartsen etc.). Via deze toegangspoorten wordt de vraag zo snel mogelijk tot een antwoord geleid. Bij meervoudige problematiek is het nieuwe team Jeugd en Gezin in beeld. Een multidisciplinair team dat meervoudige vragen aanpakt via oplossingen in de wijk of via gespecialiseerd professioneel zorgaanbod. Bij dit team geldt; 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur. We zetten in op versterking van de Zeister pedagogische civil society en de basisvoorzieningen om zo de zelfredzaamheid en samen redzaamheid te versterken. Sturing, kwaliteit en monitoring Door nieuwe manieren van werken streven we na om de jeugdhulp in Zeist beter, efficiënter en effectiever te organiseren. Hiervoor is wel sturing nodig, want de regie over de jeugdhulp, zoals in de Jeugdwet is omschreven, ligt bij de gemeente. We vinden het daarnaast belangrijk dat de kwaliteit van de jeugdhulp zo optimaal mogelijk is. Daarbij ontstaat de behoefte aan informatie die iets zegt over of we de gestelde doelen ook daadwerkelijk bereiken. Financiën en inkoop Aanbesteding/inkoop geschiedt via bestuurlijke aanbesteding. Een relationele communicatie, overleg en besluitvormingsovereenkomst wordt opgesteld die fungeert als paraplu voor alle zorggebieden. Hieronder worden per onderdeel uitvoeringsovereenkomsten opgesteld. Het is de bedoeling dat zowel de transitie AWBZ als de transitie jeugdzorg op deze wijze worden aanbesteed. Positie van gezin, jeugdigen en ouders De uitgangspunten van dit beleidskader, zoals eigen kracht en eigen regie, zetten in op een sterke positie van gezinnen, jeugdigen en ouders. In het kader daarvan hechten we belang aan hun participatie in de voorbereiding op en de uitvoering van de jeugdhulptaken. De nieuwe taken van gemeenten en de mogelijke veranderingen hierdoor vragen daarnaast om duidelijke communicatie en informatievoorziening naar alle betrokken partijen. Het persoonsgebonden budget blijft in stand. We willen hierbij zo veel mogelijk aansluiten bij de uitgangspunten vanuit de transitie AWBZ. Om de positie van gezinnen, jeugdigen en ouders nog verder te versterken is er cliëntondersteuning, specifiek gericht op ondersteuning van de cliënt en niet op behandeling. Vraagverhelderings-Lab en implementatie De kern van het succes van de jeugdhulp zit in contact; contact tussen gezin en professionals en tussen professionals onderling. Goede vraagverheldering staat aan het begin van het proces van de jeugdhulp en gaat daarom hét verschil maken. In 2014 starten we met het invulling geven aan de motie van de Raad om een aantal pilots in het sociaal domein integraal op te pakken. We doen dit in een zogenoemd Vraagverhelderings-Lab. De gedachte achter dit lab is dat we de in de praktijk opgedane ervaringen in diverse pilots op gaan halen en bij elkaar brengen. Op die manier bouwen we voort op wat er in de pilots in het sociaal domein is geleerd. Dit kan de basis vormen voor het doorontwikkelen van de teams Jeugd en Gezin en het WMO-team (of op termijn zelfs 1 team) in één integrale omgeving. De vraag die daarbij centraal staat is: Hoe een hulpvraag ongeacht de ingang op te pakken en tot een adequaat antwoord te leiden? Voor de verdere uitwerking en implementatie van dit beleidsplan hebben we een implementatieagenda ontwikkeld voor

5 Hoofdstuk 1: Toelichting op dit beleidsplan 1.1 Waarom dit beleidsplan? Op 17 oktober 2013 is de nieuwe Jeugdwet door de Tweede Kamer aangenomen. Door deze wet worden gemeenten verantwoordelijk voor vrijwel alle ondersteuning en hulp aan gezinnen, jeugdigen en ouders 1 die dat nodig hebben. De nieuwe Jeugdwet is een belangrijke stap naar een nieuw jeugdstelsel. De staatssecretarissen Van Rijn en Teeven hopen op een spoedige behandeling in de Eerste Kamer. De Eerste Kamer streeft er naar het wetsvoorstel Jeugdwet op 28 januari 2014 plenair te behandelen. Na de hoorzitting op 9 december 2013 hadden de Kamerfracties nog veel vragen aan de regering. De regering is gevraagd uiterlijk 10 januari 2014 de vragen te beantwoorden. Als de Eerste Kamer na die beantwoording meer informatie nodig heeft is een uitloop mogelijk tot 19 februari De wet zal vervolgens definitief worden en per 1 januari 2015 in werking treden. In de Jeugdwet staat beschreven dat er een omslag (transformatie) nodig is die leidt tot: preventie en uitgaan van eigen kracht van gezinnen, jeugdigen, ouders en het sociale netwerk; minder snel medicaliseren, meer ontzorgen en normaliseren; eerder (jeugd)hulp op maat voor kwetsbare kinderen; integrale hulp met betere samenwerking rond gezinnen: één gezin, één plan, één regisseur; meer ruimte voor jeugdprofessionals en vermindering van regeldruk. Niet alle taken die over komen naar Zeist kunnen ook lokaal worden uitgevoerd. Omdat het belangrijk is dat het nieuwe stelsel eveneens aansluit op de regionale en provinciale situatie is er ook een regionaal beleidskader met de titel Jeugdhulp Route Zuidoost opgesteld. Naast dit regionale beleidskader, stelt elke individuele gemeente een lokaal beleidsplan jeugdhulp op waarin de onderdelen die lokaal van belang zijn staan beschreven. Dit beleidsplan is dus nodig om naast de regionale planvorming het lokale veld in Zeist op een passende manier vorm te geven. Dit plan ligt hier nu voor. Overstijgend op dit lokale plan hebben we in Zeist nog een sociaal domein brede notitie opgesteld met de titel Samenhang decentralisatie Jeugdzorg, AWBZ, Participatiewet en Passend Onderwijs. Deze notitie definiëren we als de gezamenlijke notitie en is een nadere uitwerking van de Brede Sociale Visie Zeist: Van zorgen voor, naar zorgen dat, op een aantal domein overstijgende thema s. Naar zowel het regionale beleidskader als de gezamenlijke notitie wordt in dit beleidsplan verwezen. 1.2 Taken en verantwoordelijkheden Gemeenten voeren nu al een aantal taken uit op het gebied van zorg voor gezinnen, jeugdigen en ouders: de jeugdgezondheidszorg (op grond van de Wet publieke gezondheid; Wpg) het preventieve jeugdbeleid (nu op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning, na 2015 wel binnen de Jeugdwet) waar taken als informatie en advies, signalering, lichte ambulante hulpverlening, toeleiding naar zorg, de coördinatie van zorg en monitoring en screening onder vallen. In Zeist is al een belangrijk deel van deze taken ondergebracht bij het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Hierbij komt een groot aantal nieuwe taken en verantwoordelijkheden die nu elders belegd zijn. Het betreft taken die omschreven worden als jeugdhulp en die naar gemeenten gedecentraliseerd worden: de provinciale (geïndiceerde) jeugdzorg, de gesloten jeugdzorg, de geestelijke gezondheidzorg voor jeugdigen (jeugd-ggz), de zorg voor jeugdigen met een verstandelijke beperking (jeugd-vb), de begeleiding en persoonlijke verzorging van jeugdigen, vervoer bij begeleiding en persoonlijke verzorging van jeugdigen, kortdurend verblijf ten behoeve van jeugdigen, jeugdhulp in het kader van het jeugdstrafrecht (forensische zorg) en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en van jeugdreclassering. Preventie en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering vallen overigens officieel in de wettekst niet onder het begrip jeugdhulp. 1 Hieronder verstaan we ook verzorgers of pleegouders. 5

6 De omvang en verscheidenheid van hulpvragen van jeugdigen en gezinnen waarvoor Zeist verantwoordelijk voor wordt neemt duidelijk toe. Enkele specifieke doelgroepen - zoals de jeugdigen die gebruik maken van dagbesteding, logeeropvang en jeugdigen met een lichamelijke en verstandelijke beperking en somatiek, voorheen georganiseerd vanuit de AWBZ - vallen ook onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. 1.3 Met wie hebben we afgestemd voor dit beleidsplan? Bij de totstandkoming van dit lokale plan zijn allerlei partijen binnen en buiten het gemeentehuis betrokken geweest en hebben een aantal samenwerkingsverbanden een rol gespeeld. Jeugdigen, ouders en professionals In aanloop naar het lokale en regionale plan heeft Zeist, samen met (semi-) professionals en ouders, een visie Zorg voor de Jeugd ontwikkeld. Verder heeft er in november 2013 een bijeenkomst plaatsgevonden over verbindende thema s binnen het sociaal domein. Daarnaast zijn er diverse gesprekken in kleiner verband gevoerd. Dit beleid is dus op interactieve wijze tot stand gekomen. Ook het regionale transitiearrangement, dat in nauwe samenwerking met aanbieders en andere financiers is vormgegeven, ligt ten grondslag aan dit beleidskader. Verder zijn er zowel lokale als regionale bijeenkomsten georganiseerd of bijgewoond om de expertise en ervaring van professionals, jongeren of ouders te inventariseren. Via maatschappelijke stages is door jeugdigen in Zeist een enquête over de transitie afgenomen onder andere jeugdigen. Sociaal Domein Breed Naast de stelselherziening jeugd de zogenaamde transitie - hebben gemeenten ook de opgave om te zorgen voor een transformatie zowel binnen het jeugdstelsel als binnen het sociaal domein als geheel. Deze gewenste transformatie zal nog niet zijn optimale vorm hebben op 1 januari Hier is meer tijd voor nodig. We gaan dan ook uit van een groeimodel, waarbij dit beleidsplan voor jeugd de kaders en uitgangspunten uiteenzet voor de uiteindelijke transformatie. Bij dit beleidsplan en deze doorontwikkeling hoort de gezamenlijke notitie over enkele overkoepelende thema s. In dit beleidsplan benoemen we waar relevant de raakvlakken met de andere decentralisaties. Het proces van de decentralisatie van de jeugdzorg laten we zoveel mogelijk parallel oplopen aan die van het project Begeleiding en verzorging van AWBZ naar WMO. Verder zijn het onderwijs en de huisartsen belangrijke spelers in de voorbereiding van de decentralisatie en zoeken we nadrukkelijk de verbinding met het domein werk en inkomen. Onderwijs, werk en inkomen leveren belangrijke bijdragen aan de zelfredzaamheid en participatie van zowel jeugdigen als volwassenen. Regionale Samenwerking Zuidoost Utrecht Zeist werkt in het kader van de decentralisatie jeugdzorg intensief samen met de gemeenten De Bilt, Bunnik, Utrechtse Heuvelrug en Wijk bij Duurstede. Deze samenwerking vindt zijn weerslag in een regionaal beleidskader Jeugdhulp Route Zuidoost. Bij dit plan is het uitgangspunt Lokaal tenzij... Ook in de (voorbereiding van de) implementatie werken we samen in deze regio. Provinciaal Ook op bovenregionaal/provinciaal niveau heeft frequent en intensief overleg en afstemming plaatsgevonden. Eén van de belangrijkste producten hier zijn de transitiearrangementen. De samenwerkende Utrechtse gemeenten hebben in het transitiearrangement aangegeven hoe ze: De continuïteit van zorg in 2015 realiseren De infrastructuur realiseren om de cliënten (zittende en nieuwe tot aan 1/1/2015) deze continuïteit van zorg in 2015 te bieden, bij de jeugdhulpaanbieder die op 31/12/2014 deze zorg biedt. De frictiekosten beperken De arrangementen zijn opgesteld in overleg met de huidige financiers en de relevante aanbieders. Gemeenten en zorgaanbieders hebben elkaar in het gezamenlijk gelopen proces beter leren kennen en daarmee is dit proces een belangrijke opmaat naar een goede samenwerkingsrelatie. Deze relatie is van groot belang om gezamenlijk de transitie en een transformatie te realiseren. 6

7 1.4 Geldigheidsduur en actualisering Dit lokale beleidsplan kent een geldigheidsduur van twee jaar ( ). Dit is misschien niet gangbaar, maar het gaat om een beleidsterrein volop in ontwikkeling. De transitie gaat in per 1 januari 2015, maar dat betekent zeker niet dat de wereld dan ook af is. Want voor het jaar 2015 zijn en worden overgangsafspraken gemaakt en het jaar 2014 staat volop in het teken van voorbereiding. Een iets stabieler plaatje zal zich naar verwachting pas in 2016 af gaan tekenen. Vrijwel al het algemeen toegankelijk aanbod voor de jeugd heeft een plek in dit beleidsplan. Alleen het jongerenwerk (onderdeel van het welzijnswerk) is separaat meegenomen in de contractafspraken met Meander Omnium. 1.5 Implementatie Jeugdhulp in Zeist Voor sommige onderwerpen geldt dat we hierover in het beleidsplan nog geen keuzes kunnen maken, omdat deze eerst nog landelijk worden uitgewerkt. Momenteel buigen landelijke werkgroepen zich over verschillende vraagstukken (jeugdbescherming, jeugdreclassering, jeugd-geestelijke gezondheidszorg, etc.). Wanneer uit deze landelijke uitwerking blijkt dat we onze kaders moeten wijzigen, zullen de betreffende beleidskeuzes voorgelegd worden aan college en raad. Het Rijk, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO) hebben een plan vastgesteld voor de invoering van het nieuwe jeugdstelsel. Dit Transitieplan beschrijft de activiteiten, mijlpalen en verantwoordelijkheidsverdeling met betrekking tot zaken die nodig zijn voor het nieuwe stelsel. Eén van de activiteiten betreft het opstellen van een beleidskader door elke afzonderlijke gemeente voor eind Met voorliggend beleidsplan geven we hieraan invulling. Belangrijke besluitvorming die we nu voorzien tot 2015: Wat Wanneer Besluit/Informatie Visie op de zorg voor jeugd Mei 2013 Vastgesteld door de raad Regionaal Beleidsplan ZOU Maart 2014 Vaststelling door de raad Lokaal Beleidsplan Zeist Maart 2014 Vaststelling door de raad Begrotingsbrief Instellingen Februari 2014 / maart 2014 Vaststelling door college en raad Verordening Jeugdwet Medio 2014 Vaststelling door de raad Inkoop Medio 2014 Vaststelling door de raad Om de jeugdhulp straks goed te kunnen uitvoeren, zijn we in 2013 al begonnen met het uitvoeren van een aantal pilots en experimenten die deels doorlopen in Daarnaast zal de doorontwikkeling 2 van het CJG in het teken staan van het voorbereiden op de transitie per 1 januari Ambitie van het CJG: Het CJG Zeist wil aantoonbaar maatschappelijk rendement behalen. De ambitie is om de instroom in de tweede lijn en zeker in de residentiële zorg de komende jaren sterk terug te brengen. In de aanloop naar de transitie werken we ernaar toe om in 2014 met onze bijdrage/inzet 5 % minder instroom naar de geïndiceerde jeugd en opvoedhulp te realiseren en een daling van 10 % in het aantal zorgmeldingen ten opzichte van het gemiddelde van 2012 en

8 Hoofdstuk 2: Wat is de situatie in onze gemeente? De Jeugdwet gaat over gezinnen, jeugdigen en ouders. Hun eigen kracht staat centraal. De ruime meerderheid van de jeugdigen in Nederland, en dat geldt ook voor Zeist, heeft de hulp die mogelijk is door de Jeugdwet niet nodig. Een algemeen uitgangspunt is dat ongeveer 80% van de jeugdigen gezond en veilig kan opgroeien zonder hulp van professionals 3. Voor rond de 15% van de jeugdigen geldt dat zij wel incidenteel hulp nodig hebben. Ongeveer 5% van de jeugdigen heeft - soms langdurig- (zeer) gespecialiseerde jeugdhulp nodig. 2.1 De jeugd in Zeist De leeftijdsgrens die in de Jeugdwet wordt gebruikt, is 18 jaar. Voor bepaalde vormen van jeugdhulp is er een doorlooptijd tot maximaal 23 jaar. Dit geldt voor die hulpvormen die niet worden aangeboden onder een ander wettelijk kader zoals de Zorgverzekeringswet of de AWBZ. In Zeist woonden op 1 januari jeugdigen tot 18 jaar (CBS, 2013). 21,5% van het aantal inwoners in Zeist is jonger dan 18 jaar. Tot en met 2020 wordt er een lichte toename (1 a 1,5%) verwacht van het aantal jeugdigen in Zeist. Daarna gaat er een geleidelijke daling plaatsvinden (Integraal Huisvestingsplan, 2014). Dit is in lijn met landelijke trends, omdat er in Nederland minder kinderen worden geboren. Tabel 1: Aantal jeugdigen in Zeist op 1 januari jaar 4-11 jaar jaar jaar Totaal 0-17 jaar Totaal 0-22 jaar Bron: CBS, 2013 Opvallend aan de gemeente Zeist is dat er veel instellingen zijn gevestigd die hulp bieden aan specifieke groepen jeugdigen waarbij deze jeugdigen ook (tijdelijk) in de instelling wonen. Deze instellingen hebben veelal een regionale dan wel landelijke functie. Sommige instellingen laten deze jeugdigen (tijdelijk) inschrijven in de Gemeentelijke Basisadministratie van Zeist. Hierdoor kunnen deze jeugdigen worden meegeteld in bovenstaande cijfers. 2.2 De opgave De nieuwe Jeugdwet gaat niet meer uit van een recht op zorg voor een jeugdige, maar de gemeente krijgt een jeugdhulpplicht. Ouders zijn het eerst verantwoordelijk. De opgave voor de gemeente is om een vorm van hulp of ondersteuning te bieden als gezinnen, jeugdigen of ouders problemen hebben met opgroeien, de zelfredzaamheid of participatie (Memorie van Toelichting Jeugdwet, 2013). De eigen kracht van het gezin staat hierin centraal. Als het gezin er op eigen kracht kan uitkomen, dan is er geen verplichting tot het aanbieden van hulp. De jeugdhulpplicht geldt voor die vormen van jeugdhulp zoals in de Jeugdwet zijn aangegeven en de uitvoering van jeugdbescherming en- reclassering. Zie voor een overzicht tabel 2. Als we in dit beleidsplan spreken over jeugdhulp, dan verstaan we hier ook de jeugdbescherming en reclassering onder. Dit is in lijn met het regionaal beleidskader. In tabel 2 staat verder waar de verantwoordelijkheid voor de vormen jeugdhulp nu is belegd. 3 Beleidsbrief stelselwijziging jeugd Geen kind buiten spel,

9 Tabel 2: Overzicht jeugdhulp en de huidige verantwoordelijkheid Type jeugdhulp Huidige verantwoordelijkheid Nu belegd bij Opvoed- en opgroeiondersteuning Jeugdgezondheidszorg Licht ambulante zorg Kindertelefoon Advies- en meldpunt kindermishandeling Ambulante jeugdzorg Dagbehandeling jeugdzorg Preventief (nu al lokale verantwoordelijkheid) Preventief (nu al lokale verantwoordelijkheid) Preventief (nu al lokale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) CJG Vitras en GGD Diverse partijen, vooral lokaal Provincie AMK Diverse partijen, regionaal Diverse partijen, regionaal Jeugd- Verstandelijk Beperkten (j-vb) Curatief (nu nog AWBZ) Diverse partijen, regionaal en lokaal Jeugd- Geestelijke Gezondheidszorg (j-ggz) Vrijwillige residentiële jeugdzorg Spoedeisende jeugdzorg Pleegzorg JeugdzorgPlus (gesloten jeugdhulp) Curatief (nu nog AWBZ) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog provinciale verantwoordelijkheid) Curatief (nu nog verantwoordelijkheid Rijk) Diverse partijen, regionaal en lokaal Diverse partijen, regionaal Jeugdbescherming Curatief (nu nog Rijk en provincie) Rijk en provincie Jeugdreclassering Bron: Regionaal beleidskader, 2013 Curatief/ repressief (nu nog Rijk en provincie) BJZ BJZ Rijk Rijk en provincie Zoals in de bovenstaande tabel is te zien, worden de diverse vormen van jeugdhulp nu nog gefinancierd via verschillende stromen (provincies, zorgverzekeraars, het Rijk en AWBZ). Door de financiering enkel bij de gemeenten neer te leggen zijn er kansen om het gebruik van hulp meer integraal vorm te geven. Voor de hulp aan volwassenen blijft de verantwoordelijkheid van veelal andere partijen dan de gemeente. Het ondersteuningsaanbod voor begeleiding, verzorging en dagbesteding aan volwassenen is wel een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Dit wordt beschreven in het beleidskader AWBZ/Wmo. 2.3 Het gebruik van jeugdhulp Over het gebruik van jeugdhulp in Zeist zijn diverse gegevens beschikbaar, maar zij verschillen onderling. Dit komt doordat de jeugdzorg een versnipperde sector is en omdat men niet eerder tot op gemeenteniveau registraties hoefde bij te houden. Het is niet mogelijk om het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van jeugdhulp bij elkaar op te tellen, omdat jeugdigen van meerdere vormen jeugdhulp gebruik kunnen maken. Deze dubbellingen zijn moeilijk uit de cijfers te filteren. Met de andere Utrechtse gemeenten zijn we bezig om meer zicht te krijgen op het gebruik van jeugdhulp door gesprekken met jeugdhulpaanbieders hierover. In tabel 3 is een aantal gegevens over het gebruik van jeugdhulp in Zeist opgenomen. Hier zijn de nieuwste cijfers over de Provinciaal en Rijks gefinancierde jeugdhulp in verwerkt. De andere gegevens 9

10 komen uit de Startfoto Zeist opgesteld door het Nederlands Jeugdinstituut. Zie hiervoor bijlage 2. In deze startfoto staat uitgebreide informatie over de situatie van de jeugd in Zeist en het gebruik van jeugdhulp. De cijfers geven bijvoorbeeld weer dat voor Zeist geldt dat er vergeleken met de andere soorten hulp er het meest gebruik werd gemaakt van de geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen. Ook was er een groot gebruik van AWBZ- zorg met verblijf. Hierbij merken we op dat er in Zeist diverse instellingen zijn gevestigd die deze soort hulp aanbieden. Vergeleken met landelijke gegevens is er in Zeist wat meer eerstelijnszorg en wat minder tweedelijnszorg. Tabel 3: Huidige cijfers over het jaarlijkse gebruik per vorm van jeugdhulp Provinciaal gefinancierde jeugdhulp 2012 Aantallen Vrijwillige aanmeldingen 132 Zorgmeldingen 171 Jeugdhulp individueel thuis 70 Jeugdhulp individueel/groep bij jeugdhulpaanbieder 8 Pleegzorg 23 Verblijf vol-/deeltijd bij jeugdhulpaanbieder 58 Casemanagement dwang 44 Spoedeisende zorg 30 Onderzoeken AMK 61 Jeugdbescherming 119 Jeugdreclassering 50 Zvw gefinancierde jeugdhulp 2010 Gebruik 1e lijn 345 Gebruik 2e lijn zonder verblijf 620 Gebruik 2e lijn met verblijf 30 AWBZ gefinancierde jeugdhulp 2011 Gebruik van zorg zonder verblijf 220 Indicatie voor zorg met verblijf 85 Rijks gefinancierde jeugdhulp 2012 JeugdzorgPlus 19 Bron: Startfoto Zeist 2013, Provincie Utrecht, Factsheet Jeugdzorg

11 Hoofdstuk 3: Wat willen we bereiken? 3.1 Missie en visie MISSIE Jeugdigen in Zeist groeien gezond en veilig op en kunnen zich daarbij maximaal ontwikkelen en ontplooien. We willen dat jeugdigen in Zeist zich naar vermogen kunnen ontwikkelen tot zelfbewuste en zelfstandige (jong)volwassenen. Om de missie gestalte te geven, is er ook een visie opgesteld. Dit is volledig weergegeven in de visie Zorg voor de Jeugd Zeist. Zie bijlage 1. We benoemen hieronder de kernboodschap en belangrijkste uitgangspunten. Kernboodschap visie Zorg voor de Jeugd Zeist In Zeist groeien jeugdigen veilig en gezond op, kunnen ze zich ontwikkelen en kunnen ze participeren. Daarbij krijgen zij hulp van volwassenen uit hun omgeving. - Een jeugdige krijgt alle kansen om zich zo goed mogelijk te ontwikkelen passend bij zijn/haar niveau en mogelijkheden. Indien nodig gaan we hier in iedere levensfase anders mee om. - Alle maatschappelijk betrokkenen dragen het hunne er aan bij dit te bereiken. - Ouders, onderwijs en maatschappelijke partners ondersteunen samen dit doel. Uitgangspunt is dat de eindverantwoordelijkheid voor opvoeden en opgroeien bij de ouders ligt. Maar Zeist is een betrokken gemeenschap en de gemeente heeft bij het realiseren van deze visie een faciliterende en verbindende rol. In Zeist kiezen we voor: In Zeist gaan we niet uit van gemiddelde kinderen, ieder kind is verschillend In Zeist kiezen we ervoor om te binden en te verbinden o In Zeist zorgen we voor de juiste expertise op de juiste plek o In Zeist zorgen we voor verbindende schakels o In Zeist zorgen we voor een goede aansluiting tussen huisartsen en jeugdhulpaanbieders o In Zeist zorgen we voor laagdrempelige en natuurlijke vindplaatsen die op dezelfde manier reageren In Zeist kiezen we ervoor om waar mogelijk wijkgericht aan te sluiten bij (bestaande) structuren In Zeist kiezen we er voor om wat we goed doen, vast te houden In Zeist kiezen we er voor om te ontschotten binnen het sociale domein In Zeist kiezen we er voor om goed te zorgen voor kwetsbare groepen In Zeist kiezen we er voor om in te grijpen als er een ongezonde of onveilige situatie is De gemeente in de toekomst Wat betekent de transitie van de jeugdzorg nu voor de gemeente? Wat is er nodig voor een succesvolle transitie van de jeugdhulp? Onze lokale visie kent vijf pijlers. Kort samengevat zeggen die het volgende: 1. Transformatie in denken: dagelijkse opvoedvragen ontzorgen en normaliseren Wat is de verantwoordelijkheid van ouders en opvoeders en wat is de verantwoordelijkheid van de gemeente. 2. Van directe interventies naar versterking van de sociale omgeving Uitgaan van en aanspreken op eigen kracht van een gezin vraagt een andere houding en ander gedrag van iedereen die bij Zorg voor Jeugd is betrokken 3. Transformatie in doen: is de werkwijze van het Centrum voor jeugd en Gezin Keuze vrijheid voor cliënt/gezin 4 Dit is ook een wettelijke verplichting. 11

12 4. Nauwe samenwerking in de keten: elkaar gunnen Verdeling van de rollen en verantwoordelijkheden; cliënt/gezin, zorgverleners, onderwijs en overheid. Opbouwen van relaties en ontwikkelen van vertrouwen en uitwisseling van kennis en ervaringen tussen partijen in het werkveld. 5. Realistisch In de echte wereld is het net even anders. Je kunt niet alles voorkomen en niet alles voorzien. Dat hoeft ook niet: als we er maar voor zorgen dat mensen die de weg even niet meer vinden gesteund worden. Passend bij deze pijlers wil Zeist zoveel mogelijk werken aan het versterken van de eigen kracht van mensen. Op die manier groeien kinderen op tot volwassenen die in staat zijn zelf de regie (of een deel er van) over hun eigen leven te voeren. Daarbij laten we de jeugdigen en gezinnen die (zware) zorg nodig hebben niet los. 3.3 Doelstellingen Een transformatie is een langdurig en bijna voortdurend proces. Het jaar 2015 is in feite, ook financieel, een overgangsjaar. We willen ontwikkelingsgericht werken en lokale initiatieven behouden en versterken, maar ook de goede dingen zullen mee moeten ontwikkelen in de transformatie. We realiseren ons dus dat het eindplaatje niet per 1 januari 2015 een feit zal zijn. Om te zorgen dat jeugdigen inderdaad minder in de zware jeugdzorg belanden, zal er eerst een aantal jaren geïnvesteerd moeten worden in preventieve jeugdhulp en de pedagogische civil society. We streven er naar dat in 2018 de belangrijkste wijzigingen zijn ingevoerd en bestendigd. Het is een dynamisch proces. Vanuit de wettelijke kaders, de Brede Sociale Visie en de visie Zorg voor de Jeugd is de volgende algemene doelstelling leidend voor de jeugdhulp in Zeist. Algemene doelstelling In Zeist voeren we de Jeugdwet zo goed mogelijk uit, en dragen we zorg voor een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod dat aansluit bij de vraag van gezinnen, jeugdigen en ouders. De gemeente zorgt ervoor dat iedere jeugdige of ieder gezin die een vorm van jeugdhulp nodig heeft, deze ook daadwerkelijk ontvangt. Dit doen we op een doelmatige en kostenefficiënte manier, onder andere door zo veel mogelijk gebruik te maken van ieders eigen kracht en informeel netwerk. In het regionaal beleidskader Jeugdhulp Route Zuidoost zijn er op lokaal, regionaal en bovenregionaal niveau doelstellingen bepaald. Naast de algemene doelstelling zijn in het regionale beleidskader ook zeven doelstellingen opgenomen voor lokaal niveau. Doelstellingen lokaal niveau * Versterken van de leefomgeving en basisvoorzieningen * Er wordt adequaat gehandeld op signalen van ouders en jeugdigen * De plek waar ouders en jeugdigen terecht kunnen met hun vraag is dichtbij, in hun directe leefomgeving. * Integrale benadering, sociaal domein breed: bij vraagverheldering worden alle leefdomeinen betrokken en overlap in het zorgaanbod voorkomen. * Gebiedsgericht werken: lokale (gemeentelijke) uitvoeringsvrijheid om maatwerk te kunnen bieden aan ouders. * Snel, passende hulp in directe leefomgeving * Veiligheid van het kind staat voorop. Om van missie, visie en doelstellingen te kunnen komen tot een effectief sturingsmechanisme is het vervolgens nodig om operationele doelen te benoemen. Deze extra verdieping gaan we samen met het lokale veld ontwikkelen. Zie hiervoor ook hoofdstuk 5. 12

13 Hoofdstuk 4: Hoe willen we het gaan organiseren? Om de doelen uit het vorige hoofdstuk te bereiken, gaan we met elkaar nieuwe manieren van werken inrichten. In de regio zijn hiervoor al een aantal afspraken gemaakt en ook lokaal over het brede sociaal domein is er een gezamenlijke uitwerking gemaakt. In dit hoofdstuk staat hoe we de toegang en toeleiding tot de jeugdhulp in Zeist vorm gaan geven. 4.1 Definities en uitgangspunten In de transformatie en daarmee ook in dit beleidsplan wordt onderscheid gemaakt tussen de definities toegang en toeleiding. Dit is in lijn met het regionaal beleidskader Jeugdhulp Route Zuidoost. Toegang: de plek waar een jongere en/of ouder/verzorger terecht kan met vragen over opvoeden, opgroeien en een hulpvraag om zorg (de poort om in de diverse vormen van ondersteuning en hulp te komen). Toeleiding: het proces waarin met jongere en/of ouder/verzorger wordt gesproken om in afstemming met hen te komen tot de juiste begeleiding/ behandeling van de vraag naar jeugdhulp. Voor de organisatie van de toegang en toeleiding naar de jeugdhulp in Zeist is een aantal uitgangspunten leidend. In Zeist streven we allereerst naar een samenhangende toegang tot hulp en ondersteuning binnen het hele sociaal domein. Om deze samenhangende toegang te realiseren zijn er algemene uitgangspunten opgesteld in de gezamenlijke (domeinbrede) notitie over toegang. Daarnaast zijn er ook nog specifieke uitgangspunten voor de toegang en toeleiding naar de jeugdhulp. We kiezen voor regie op de uitvoering In Zeist kiezen we ervoor de uitvoering van de jeugdhulp vooral neer te leggen bij de professionals en jeugdhulpaanbieders. We pakken als overheid een beperkte uitvoerende rol, omdat we uitgaan van de kracht en expertise in de samenleving en het maatschappelijk middenveld. We gaan uit van vertrouwen en samen doen waarbij we wel de regie houden. We kiezen voor leren en innoveren Een nieuwe organisatie van de jeugdhulp is er niet ineens door een nieuw stelsel in te stellen. We kiezen in Zeist voor gezamenlijke en blijvende aandacht voor de transformatieprincipes zoals onder andere beschreven in de visie Zorg voor de Jeugd Zeist en toegepast bij de ontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). We gaan voor nieuwe manieren van werken die het veranderingsproces aanjagen. Daarbij leggen we de nadruk op leren, reflecteren, evalueren en innoveren. De juiste mensen op de juiste plek zijn hiervoor nodig. We blijven actief sturen op de transformatie. We kiezen voor regie met en zoveel mogelijk door jeugdigen en ouders We zetten in op het sterker maken van de regie door jeugdigen en ouders. Zij staan centraal en we gaan uit van hun eigen kracht. Dit betekent keuzevrijheid en zoveel als mogelijk praten mét in plaats van praten over jeugdigen en ouders, daarbij benutten we de autonomie en sluiten we aan bij het (oplossings)vermogen om bijvoorbeeld zelf keuzes te maken. 4.2 Inrichting van de toegang en toeleiding naar jeugdhulp Het model Het uitgangspunt voor de organisatie van de toegang en toeleiding naar de jeugdhulp in Zeist zijn de hulpvragen van jeugdigen en ouders. Deze kunnen sterk verschillen in aard en ernst. Deze hulpvragen worden op diverse plekken en bij diverse actoren, zoals huisartsen, professionals en vrijwilligers, gesteld Deze actoren hebben daardoor zelf ook vragen over toeleiding en toegang. We geven hieronder aan hoe we de jeugdhulp in Zeist willen inrichten. 13

14 We versterken de Zeister pedagogische civil society Voordat de inrichting wordt besproken, is er eerst nog een breder veelomvattend aspect dat aandacht vraagt. Namelijk de pedagogische civil society (PCS). Met de PCS wordt bedoeld: de gemeenschappelijke activiteiten van burgers rondom het grootbrengen van kinderen (De Winter, 2008). Dit hoeven geen concrete fysieke activiteiten te zijn, maar het gaat vooral om een onderlinge betrokkenheid op elkaar ten behoeve van het opvoeden en opgroeien van kinderen. In een sterke PSC is het stellen van vragen over opvoeden bijvoorbeeld normaal. In Zeist willen we de PSC versterken door vooral de activiteiten van het CJG. En door ruimte te bieden aan vrijwillige initiatieven. We organiseren de toegang en toeleiding naar de jeugdhulp met als basis twee modellen Figuur 1: Functioneel model jeugdhulp regio Zuidoost Utrecht Als basis voor de inrichting wordt enerzijds uitgegaan van het regionaal model dat gaat over de inrichting van de jeugdhulp, zie figuur 1. Dit model wordt toegelicht in het beleidskader Jeugdhulp Route Zuidoost. Anderzijds gaan we uit van het lokale integrale model dat geldt voor het hele sociaal domein in Zeist, zie figuur 2. De betekenis hiervan voor de toegang en toeleiding tot de jeugdhulp in Zeist wordt hieronder uiteengezet. 14

15 Figuur 2: Integraal model toegang sociaal domein Zeist Bovenstaand model is het integrale model voor alle vier decentralisaties in Zeist. Voor elke decentralisatie apart zit daar enig maatwerk in. Voor de decentralisatie Jeugd is dat het volgende: In de bovenste balk zijn de huidige loketten en een deel van de basisvoorzieningen gepositioneerd, conform uitkomsten van gesprekken met professionals en ouders en volgens de Brede Sociale Visie, blijven de loketten bestaan. (Blz. 4 en 23 betreft knooppunten en vindplaatsen 5 ) De loketten hebben verschillen onderling qua expertise en opdrachten. Omdat niet alle vragen over opvoeden, opgroeien en talentontwikkeling direct binnenkomen bij het CJG, is het van belang dat deze loketten nauw met elkaar verbonden worden. Deze samenhang en afstemming zijn ook relevant om te schakelen als de expertise van elkaar nodig is. De wijze van vraagverheldering moet daarbij zoveel mogelijk integraal en uniform zijn. - Onder Inloopspreekuur CJG moet worden verstaan de huidige werkwijze informatie & advies van het CJG. Het CJG is ook digitaal, telefonisch en op vindplaatsen beschikbaar. - Onder Anders vallen Basisscholen, Voortgezet onderwijs, Speciaal onderwijs, Peuterspeelzalen, Consultatiebureaus, Huisartsen. Voor de jeugdhulp zijn dit uitermate belangrijke partners. Deze transitie onderscheid zich doordat aard en belang van deze partijen erg groot is ten opzichte van andere decentralisaties. - Mocht een vraag bij een ander loket binnenkomen dan kan altijd advies worden gevraagd of door worden verwezen naar de 2 e balk. - Het is nodig dat er niet langs elkaar heen wordt gewerkt en dat de vragen die er zijn rondom jeugd in nauw overleg met het CJG worden opgepakt. Het is namelijk niet altijd meteen helder of een vraag eenvoudig is of complex. En het kan zijn, dat vanuit het CJG, RSD, via het veiligheidshuis of school al een traject of maatregel met een kind of gezinslid is ingezet. Om één gezin, één plan, één regisseur te bewerkstelligen is een verkeersplein nodig. Daarom worden jeugd en gezinsvragen altijd overlegd met het CJG. In de tweede balk staat het Team Jeugd en Gezin. - Dit is één nieuwe entiteit die onderdeel is van het CJG. Het betreft een verandering van taken en inrichting. Dit team komt in beeld op het moment dat de vraag niet meteen van een antwoord kan 5 We zetten in Zeist in op het beter benutten van vindplaatsen in de samenleving. Dit moet leiden tot het eerder signaleren van dreigende tekorten. Voorwaarde om maatschappelijk rendement te behalen is dat vindplaatsen direct of indirect met elkaar verbonden zijn en dat de signalen effectief en in samenhang worden opgepakt. We noemen dat knooppunten. (blz. 4 en 23, Brede Sociale Visie Zeist) 15

16 worden voorzien (doordat de vraag niet helder is of het antwoord niet eenvoudig). Vragen die hier terecht komen worden opgepakt (of het gezin, de jeugdige of de ouders, worden met de juiste personen in contact gebracht.) Door een brede vraagverkenning komt dit in beeld. - Onder Cliëntondersteuning worden organisaties gevat die zich specifiek richten op ondersteuning van de cliënt en niet op behandeling. In de derde balk wordt gesproken over specialistische toegang. - Delen van deze expertise zijn nu al in het huidige CJG (backoffice) aanwezig. Maar delen ook niet en dit deel zal uitgebreid worden omdat diverse vormen en taken van Jeugdhulp toegevoegd worden aan het gemeentelijk pakket. - Het regionale Topteam wordt ingeschakeld op momenten dat bepaalde vormen van Jeugdhulp voor de hand liggen waarvoor positief advies nodig is of als er expertise van topteam nodig is om te komen tot de oplossingsrichting. Dit wordt hier onder verder uitgewerkt Toeleiding: hoe werkt dat en wie bepaalt het? Zoals we onder 4.1 al hebben aangegeven verstaan we onder toeleiding het proces waarin met het gezin, de jeugdige en/of ouder/verzorger wordt gesproken om in afstemming met hen te komen tot de juiste begeleiding/behandeling van de vraag naar jeugdhulp. Inwoners kunnen van een aantal vormen van jeugdhulp direct gebruik maken. Dit zijn vooral de vormen van hulp waar gemeenten al jaren verantwoordelijk voor zijn vanuit preventief jeugdbeleid. Voorbeelden hiervan zijn de ouderbijeenkomsten en voorlichtingsbijeenkomsten door het CJG. Deze staan in het functioneel model (Figuur 1) onder pedagogische civil society en basisvoorzieningen. Deze zijn vrij toegankelijk. Daarnaast definiëren wij ook een aantal vormen van jeugdhulp als niet vrij toegankelijk. Dit heeft bijvoorbeeld te maken met de kosten van deze vormen van hulp of de specifieke deskundigheid die bij deze hulp nodig is (zie voor een overzicht van vrij toegankelijke en niet vrij toegankelijke jeugdhulp bijlage 5). De beslissing over de toeleiding naar deze vormen van zorg willen wij lokaal neerleggen binnen het team Jeugd en Gezin (werktitel). In het regionaal beleidskader wordt gesproken over gebiedsteam, iedere gemeente heeft hiervoor haar eigen benaming. In gevallen waarin het team Jeugd en Gezin de specialistische kennis mist om zwaardere problematiek te kunnen diagnosticeren, kan het hiervoor een beroep doen op het regionaal Topteam. Dit regionaal Topteam kan in voorkomende gevallen aanschuiven bij het team Jeugd en Gezin en geeft een advies of stelt een diagnose, op basis waarvan het team Jeugd en Gezin de juiste vormen van jeugdhulp inzet. Over de inzet van dit regionale Topteam wordt een protocol opgesteld waarin in ieder geval wordt opgenomen: wanneer het topteam wordt ingevlogen, dat het topteam een onafhankelijk advies moet kunnen geven, dat er indien nodig afstemming is met huisarts, jeugdarts, medisch specialist. Ook moet nader worden uitgewerkt welke expertise in het topteam moet en hoe het topteam georganiseerd wordt. Daarom wordt al in 2014 een pilot regionaal topteam gestart. Het team Jeugd en Gezin zal functioneren naast het WMO- team. Uiteraard zal er bij multiprobleemgezinnen overlap, overleg en afstemming tussen beide teams zijn. Naast de toeleiding via het team Jeugd en Gezin zal de toeleiding naar de niet vrij toegankelijke jeugdhulp verlopen via de huisarts. De huisarts heeft vanuit de Jeugdwet de bevoegdheid om rechtstreeks door te verwijzen naar jeugdhulp. Huisartsen hebben deze bevoegdheid nu al bij de jeugd GGZ. Om hierin gezamenlijk op te trekken en om de nodige ondersteuning te bieden is het van belang dat met de huisartsen afspraken worden gemaakt. Overleg hiertoe is in gang gezet en zal worden voortgezet. 16

17 Ten slotte loopt de toeleiding naar de niet vrij toegankelijke vormen van jeugdhulp via het gedwongen kader. Als de veiligheid van een kind in het geding is kan een ieder terecht bij een 24-uurs bereikbare crisisdienst of bij het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling (AMHK). Deze worden bovenregionaal georganiseerd. De kinderrechter kan vervolgens besluiten een kinderbeschermingsmaatregel op te leggen. Resumerend vindt de toeleiding naar de niet vrij toegankelijke vormen van jeugdhulp plaats via: - Team Jeugd en Gezin, onder consultatie van regionaal Topteam - Huisartsen - Jeugdbescherming/kinderrechter/AMHK in geval van crisis/calamiteit Vraagvormen in beeld Eenvoudige vragen, vraagverkenning, informatie en advies Als inwoners van Zeist een vraag hebben over opvoeden of opgroeien, kunnen zij voor een antwoord terecht bij meerdere actoren. Het is waarschijnlijk dat er gezocht wordt bij familie, vrienden, al bekende ingangen of via bronnen op het internet. Bekende ingangen voor opvoed- of opgroeivragen binnen de gemeente zijn bijvoorbeeld, de huisarts, het CJG inclusief het consultatiebureau en het onderwijs, of zelfs via een wijkservicepunt. Deze bekende ingangen blijven bestaan en staan met elkaar in verbinding. Het moet voor het antwoord namelijk niet uitmaken bij welke bron zij is gesteld. De basisvoorzieningen geven ondermeer informatie en advies en kunnen eenvoudige en complexe vragen beantwoorden. Deze ondersteuning is vrij toegankelijk, want inwoners kunnen er rechtstreeks gebruik van maken. We willen niet dat de ingang van de vraag (mede) bepaalt waar het kind of de jeugdige terecht komt Het is belangrijk dat daar waar de vraag binnenkomt adequaat wordt bepaald of de vraag ter plekke kan worden beantwoord of niet. Als de vraag groter is of lijkt of andere expertise vraagt, dan is verdere verkenning van de vraag nodig. We stimuleren om binnen de basisvoorzieningen vraagverkenning plaats te laten vinden. In die verkenning van de hulpvraag wordt besproken wat mensen zelf of met hun sociale netwerk kunnen oplossen. We willen dat er door de professionals binnen de basisvoorzieningen breed gekeken wordt naar oplossingen. Dit moet automatische doorverwijzingen naar door de gemeente betaalde voorzieningen voorkomen en belangrijker om te voorkomen dat er onnodig gemedicaliseerd wordt. We zetten er daarnaast op in dat professionals die binnen de basisvoorzieningen werken de weg weten naar passend aanbod van hulp in de gemeente. Dit wordt onder andere gedaan door het ontwikkelen van een nieuwe vorm van een soort sociale kaart en door ontmoetingen tussen lokale professionals mogelijk te maken. Hierdoor wordt kennen en gekend worden gestimuleerd. Er wordt nog verder onderzocht hoe inwoners nog meer/effectiever via digitale kanalen geïnformeerd of geadviseerd kunnen worden. Er zijn er nu al veel, denk aan bijvoorbeeld de kindertelefoon. Meervoudige vragen, keukentafelgesprek en generalisten Inwoners die complexe en/of meervoudige vragen hebben op het gebied van opvoeden en opgroeien, hebben meer hulp nodig dan de basisvoorzieningen kunnen bieden. Om deze hulpvragen passend en dichtbij op te lossen, kiezen we er in Zeist voor om een team Jeugd en Gezin in te richten. We houden de formulering uit het regionale beleidskader van die definitie voor het gebiedsteam aan voor het omschrijven van ons team Jeugd en Gezin (zie kader). Het team Jeugd en Gezin krijgt een centrale plaats in de nieuwe manier van werken. Het team wordt Team Jeugd en Gezin (binnen CJG) Dit is een breed georiënteerd werkend team dat gezinnen, jeugdigen en ouders in hun eigen omgeving ondersteunt bij het oplossen van nietalledaagse vraagstukken met betrekking tot de 17 verzorging, opvoeding en ontwikkeling van kinderen en jongeren.

18 namelijk verantwoordelijk voor de toeleiding naar niet- vrij toegankelijke jeugdhulp, of wel, hier wordt het mandaat belegd om (gespecialiseerde) jeugdhulp in te zetten. Een positief advies vanuit het regionaal Topteam 6 is daarvoor wel vereist. Er is het voorstel om één of meer teams Jeugd en Gezin in Zeist actief te laten zijn. Dit lijkt goed geschikt om dichtbij jeugdigen en ouders te kunnen zijn en om zo de teams ook flexibel te houden in omvang. Er wordt voor de teams een coördinator aangesteld. In de teams gaan generalisten werken. Zij zijn bekwaam in het integraal verhelderen en oppakken van (complexe) hulpvragen en zij stimuleren het zelfoplossend vermogen van mensen. Ook voeren zij de coördinatie van hulp uit. Uiteraard hebben zij nog wel een eigen expertise als achtergrond waardoor een multidisciplinair team ontstaat. Dit is een nieuwe manier van werken, een nieuwe opdracht met een nieuw team. Dat vraagt om monitoring van de voortgang, evalueren, ontwikkelen en leren. Daar zetten we dan ook op in. De precieze invulling van de teams Jeugd en Gezin wordt met betrokken partijen in 2014 vormgegeven. Kenmerken van het team Jeugd en Gezin: * De generalist stelt de hulpvraag van jeugdigen en/of ouders centraal, en erkent de positie van de ouder als degene die de regie heeft. * De generalist past het principe één gezin, één plan, één regisseur toe. * Hij/zij stelt in samenwerking met de jeugdige en/of ouders een plan op. * Hij/zij coördineert de hulp en mogelijke afstemming met andere professionals (regie zo veel mogelijk bij het gezin zelf). * De generalist werkt gebiedsgericht en hij gaat naar plaatsen (bijv. basisvoorzieningen) om zichtbaar en bereikbaar te zijn voor jeugdigen en ouders. * Het team werk nauw en volgens dezelfde principes samen met het Wmo-team. * Het team werkt nauw samen met het lokale SAVE-team en het regionale topteam. * Het team heeft directe lijnen met huisartsen en scholen en werkt outreachend. Zo zou een team Jeugd en Gezin er uit kunnen zien: Een team met generalisten vanuit de jeugdhulp zoals die nu al zitting hebben in het CJG, uitgebreid met meer GGZ, een jeugdarts en een gedragswetenschapper en iemand met expertise op het gebied van dwang, drang en casemanagement. Daarbij komt een gezamenlijke coördinator in dienst van de gemeente. De leden uit het team maken onderdeel uit van het jeugdhulpveld. En hebben groot vertrouwen bij het jeugdhulpveld. Het ontwikkelen van een profiel en bijbehorende competenties zijn zeer belangrijk bij de samenstelling van het team. Er kan gedacht worden aan één gemeente-breed team Jeugd en Gezin, waarbinnen de mensen gebiedsgericht werken, om zo schotten en verschillen in aanpak en aansturing binnen de jeugdhulp te voorkomen. Juist in de beginfase is het van belang dat de professionals de gewenste transformatie en uitvoering op gang weten te brengen en elkaar kunnen benutten. De generalisten in het team Jeugd en Gezin zouden dan naast een eigen aandachtsgebied ook eigen huisartsen en scholen toebedeeld kunnen krijgen. Dit team werkt dan vanuit de (uitgebreide) netwerkorganisatie van het CJG. Specialistische toegang In het team Jeugd en Gezin wordt het mandaat belegd om zelfstandig lichte vormen van ondersteuning in te zetten. Door de vraagverheldering in het team Jeugd en Gezin kan echter ook de behoefte aan specialistische hulp naar voren komen. Het regionaal Topteam kan het team Jeugd en Gezin hierbij ondersteuning bieden door het stellen van specialistische diagnoses en de toeleiding naar het passende aanbod van hulp. Mogelijk is het wenselijk dat zij zelf kortdurende zorg kunnen bieden en/of regelen. De specialistische hulp is niet vrij toegankelijk voor jeugdigen en ouders. Het is toegankelijk via het team Jeugd en Gezin door het opstellen van een plan van aanpak en na consultatie (positief advies) door het regionaal Topteam. Zie bijlage 5 voor een schema waarin aangegeven staat hoe de bevoegdheden van het team Jeugd en Gezin zijn Regionaal Topteam Dit is een regionaal team van specialisten in de jeugdhulp die de gebiedsteams in de regio kunnen ondersteunen en adviseren over de inzet van specialistische hulp. 6 Zie voor de definitie onder aan deze pagina. 18

19 geregeld en wanneer zij een positief advies nodig hebben van het regionaal Topteam. Zoals eerder is aangegeven is de specialistische hulp ook toegankelijk na verwijzing door een huisarts, jeugdarts of medisch specialist. Bepaalde vormen van specialistische jeugdhulp zoals jeugdbescherming en reclassering zijn alleen toegankelijk na een uitspraak van de rechter. De gemeente is wel voor al deze vormen van jeugdhulp financieel verantwoordelijk. We gaan daarom het gesprek aan met deze partijen, zoals huisartsen en de Raad voor de Kinderbescherming, om te komen tot gezamenlijke ambities en afspraken. Zo zou het regionaal Topteam er uit kunnen zien: Een topteam zou moeten bestaan uit verschillende onafhankelijke experts. De regionale Integrale Vroeghulp teams hebben al jaren ervaring opgedaan hiermee rond het jonge kind. Zij komen wekelijks bij elkaar en zijn beschikbaar voor ouders voor casuïstiekbespreking. Dit Integrale Vroeghulp team zou dan getransformeerd moeten worden tot regionaal Topteam voor alle leeftijden. Hierin zitten dan een aantal mensen die men kan raadplegen en die ook een tijdje met het gezin mee kunnen lopen. Geen mensen die zelf jeugdhulp uitvoeren, wel mensen met een brede backoffice. Denk bijvoorbeeld aan een kinderpsychiater uit een ziekenhuis, bijvoorbeeld het UMC. De heldere en passende opdracht van het Topteam moet nog worden gemaakt. De opdracht moet aansluiten bij de behoeften van het lokale veld. Het team moet snel kunnen handelen maar ook bijdragen aan het voorkomen van onnodige dure trajecten. 4.3 Positionering van toegang en toeleiding in het veld Nu hierboven de inrichting van de toegang en toeleiding naar jeugdhulp in Zeist is uiteengezet, gaan we in op de positionering hiervan in het veld van de jeugdhulp. Dit veld is complex en het vraagt om onderling vertrouwen, actie en tijd om kortere lijnen en meer integrale samenwerking te krijgen. We willen dat al die professionals in Zeist de uitgangspunten zoals die gezamenlijk in de visie Zorg voor de Jeugd zijn opgesteld, samen praktiseren. Belangrijk is dat het normaler en gemakkelijker moet worden om elkaar te vinden, om over het eigen domein heen te kijken en het gezin centraal te stellen. Ook vinden we het belangrijk dat de juiste vragen worden gesteld om een hulpvraag breed te doorgronden. Dit bereiken we deels met het maken van een helder beleidskader en afspraken, het voeren van de regie maar vooral door gezamenlijke ambities, gesprek en het samen doen, te monitoren en verbeteren. Verbinding Wmo-team In Zeist wordt voorgesteld om te starten met aparte teams voor Wmo- hulpvragen van volwassenen (Wmo-team) en vragen rondom jeugdigen en gezinnen (team Jeugd en Gezin). Zowel de enkelvoudige als meervoudige, complexe vragen pakken we op via het CJG- team Jeugd en Gezin. Door voor aparte domeinen eigen teams in te richten, kunnen medewerkers zich focussen en kwaliteit leveren. Uiteraard moeten ze elkaar en elkaars expertise optimaal benutten. Daardoor kunnen ze lichtere vragen sneller en doeltreffender verwerken en bij complexere zaken toch lokale maatwerk oplossingen vinden of waar nodig specialistische ondersteuning betrekken. Dat verhoogt de kwaliteit en de integraliteit en verlaagt de kosten, onder meer omdat verwijzingen naar specialistische zorg met een hogere kostenbasis worden verminderd. Tevens wordt het principe één plan, één hulpverlener beter gevolgd. We kiezen in deze ontwikkelingsfase dus bewust niet voor één breed generalistisch team, omdat we van mening zijn dat het werken met één breed generalistisch team de kwaliteit en doelmatigheid van de dienstverlening niet ten goede komt. Eén team dat naast jeugd bijvoorbeeld ook ondersteuningsvragen op het gebied van ouderen (bijvoorbeeld bij dementie) oppakt, raakt minder bedreven in beide en kan logischerwijs bijvoorbeeld minder vaak zwaardere jeugdspecifieke problematiek oppakken. Bijkomend risico is, dat de zwaardere problematiek te lang blijft hangen in het generalistische team, wat slecht is voor de kwaliteit en feitelijk leidt tot dubbeling van inspanningen (nadien moet een specialist in zwaardere problematiek alsnog aan de slag). Derde belangrijke reden is dat het netwerk van het CJG afwijkt van dat van de WMO. 19

20 Van belang is om een modus te ontwikkelen waarmee we traploos kunnen schakelen, zowel naar zwaardere vormen van zorg als juist ook naar lichtere vormen van hulp. Beide soorten teams staan wel in nauwe verbinding met elkaar zoals ook te zien is in figuur 2 uit dit hoofdstuk. De structuur moet zo worden opgezet dat het goed mogelijk is integraal te werken sociaal domein breed (wmo/ jeugd en gezin). Dit betekent concreet dat er een sterke verbinding nodig is op coördinatoren niveau. Het werkgebied van de teams Jeugd en Gezin en teams WMO wordt wel op elkaar afgestemd. Hiermee willen we voorkomen dat er onnodige schotten ontstaan, zo hebben de teams WMO in de regel maar met 1 team jeugd en gezin te maken. In alle teams wordt zo veel mogelijk volgens dezelfde uitgangspunten en werkwijzen vraaggericht gewerkt. De verbinding tussen de teams WMO en Jeugd en Gezin kan worden versterkt doordat de coördinatoren in dienst zijn van de gemeente. Dit is nu ook het geval met de coördinator van het CJG. Het gaat ook om goede werkchemie tussen coördinatoren, en zo weinig mogelijk afstand tot elkaars werk. Verbinding scholen (Passend Onderwijs) Voor de scholen verandert er door de Wet Passend Onderwijs per 1 augustus 2014 veel. Schoolbesturen krijgen de verantwoordelijkheid om voor elk kind zo passend mogelijk onderwijs te realiseren. Kinderen met specifieke onderwijsbehoeften door bijvoorbeeld gedragsproblemen of beperkingen moeten zoveel mogelijk regulier onderwijs kunnen krijgen. Nu de gemeente meer hulptaken krijgt voor jeugdigen en ook scholen hiervoor meer verantwoordelijkheden krijgen, wordt samenwerking en afstemming tussen deze partijen nog belangrijker. In de wetten wordt hiertoe gestimuleerd doordat regionale samenwerkingsverbanden van scholen met de gemeenten op overeenstemming gericht overleg moeten voeren. In Zeist wordt dit met de regio Zuidoost Utrecht opgepakt en er worden afspraken voorbereid. Daarnaast zien we in Zeist een belangrijke functie voor scholen bij het signaleren van mogelijke hulpvragen. We willen dat die signalen worden opgepakt en dat scholen het CJG tijdig consulteert en waarnodig steun krijgt van het team Jeugd en Gezin. We betrekken scholen in 2014 bij de uitwerking van de plannen hoe de aansluiting tussen zorg binnen het onderwijs en door de gemeente het beste vorm kan krijgen. Gezamenlijk startpunt is één gezin/kind, één plan en één regisseur. Positie jeugdgezondheidszorg In het regionaal beleidskader Jeugdhulp Route Zuidoost is een aantal uitspraken gedaan over de positie van de jeugdgezondheidszorg (JGZ). Zo is er gekozen voor een integrale JGZ voor 0-19 jarigen. Daarnaast wordt er gekozen om het uniform deel van de JGZ regionaal te organiseren/ inkopen en om het maatwerk deel van de JGZ lokaal in te kopen. We willen graag optimale samenhang en inzet van de JGZ met en in het CJG en het team(s) Jeugd en Gezin. De JGZ ziet veel kinderen en gezinnen en zij hebben dan ook een belangrijke signaleringsfunctie van mogelijke hulpvragen en een doorverwijzingsfunctie. Ook mogen de jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen kortdurende ondersteuning bieden in aanvulling op de consulten. Verbinding huisartsen Huisartsen zijn een bekende basisvoorziening voor jeugdigen en ouders om hun hulpvragen te stellen. Zij kunnen dan ook veel signalen oppakken die gaan over problemen of zelfs onveiligheid binnen gezinnen. Zoals eerder beschreven houden huisartsen daarnaast de bevoegdheid om verwijzingen te doen naar specialistische jeugdhulp die door de gemeente gefinancierd gaat worden. Net zoals bij de scholen willen we dat huisartsen het CJG/ team Jeugd en Gezin kent en weet in te schakelen of te raadplegen waar nodig. Huisartsen werken vanuit hun medische expertise in de medische kolom en we zien kansen voor gezinnen als huisartsen vaker brede vragen stellen in (onduidelijke) situaties. Om als gemeente ook aan kosten- en volumebeheersing te kunnen doen, is er meer inzicht nodig in het voorschrijf- en doorverwijsgedrag van huisartsen en andere medisch specialisten. We zijn en gaan in gesprek met huisartsen hoe we over deze zaken afspraken kunnen maken. Positie vrijwilligers (-organisaties) De vrijwilligers organisaties nemen een belangrijke plek in in het gehele jeugdhulppalet. We zien in het kader van meer preventie en minder zware zorg een grote rol voor dit soort organisaties. We zullen hier in de verdere uitwerking een specifiek ontwikkelplan voor maken. 20