Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren in 2010

Transcriptie

1 Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren in 2010 Oktober 2011 Datum Oktober 2011 Status Definitief Pagina 1 van 1

2 Colofon Projectnaam Gebruik subsidie- en fiscale instrumenten Agentschap NL in de S&Z-agrosectoren in 2010 Projectnummer S&Z agrosectoren 2010 Versienummer Oktober 2011 Publicatienummer Locatie Utrecht Projectleiders Contactpersoon ir. N. Smailbegović Aantal bijlagen Auteurs ir. N. Smailbegović Dit rapport is tot stand gekomen in samenwerking met overige collega s van Agentschap NL: ir. E. Soeriowardojo M. Koekoek BBA ir. J. Dijkstra ir. T. Bolder J. Strang ir. L. Smeets M. Peperkamp MSc ir. R. Smit ing. T. Bongertman drs. ing. R. van Kraaij drs. M. van den Berg ir. J. van Bergen ir. F. van Erp drs. R. Kemper drs. A. Duijnhouwer Hoewel dit rapport met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Pagina 2 van 47

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Werkwijze Resultaten inventarisatie instrumentgebruik agro-sectoren...8 A. SUBSIDIE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Energie Onderzoek Subsidie (EOS) Innovatie Agenda Energie (IAE) Stimuleringregeling Duurzame Energieproductie (SDE) Subsidieregeling Milieu en Technologie (M&T) Innovatievouchers Sterktes in de Regio (ofwel Pieken in de Delta PID) Innovatie Prestatie Contracten (IPC)...16 B. FISCALE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Energie-investeringsaftrek (EIA) Milieu-investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving Milieu-investeringen (Vamil) Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO)...22 C. OVERIGE PROGRAMMATISCHE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Reductie Overige Broeikasgassen (ROB) Duurzame Energie in Nederland (DEN) Programma Gecombineerde Luchtwassystemen (PGL) Small Business Innovation Research Programma (SBIR) Innovatiekrediet Besluit Borgstelling MKB Kredieten (BMKB) Groen beleggen en financieren Conclusies en aanbevelingen Bijlagen...30 Bijlage 1: Lijst EOS projecten 2010 (S&Z-sectoren)...30 Bijlage 2: Lijst IAE projecten 2010 (S&Z-sectoren)...31 Bijlage 3: Lijst PID projecten 2010 (S&Z-sectoren)...32 Bijlage 4: Lijst EIA aanvragen 2010 (S&Z-sectoren)...38

4 Management samenvatting In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) heeft Agentschap NL (AgNL) het gebruik van zijn subsidie- en fiscale instrumenten in het budgetjaar 2010 door de land- en tuinbouw-, bosbouw- en voor de eerste keer VGI-sector in kaart gebracht. Deze sectorbrede rapportage geeft een goed beeld van het gebruik van de subsidie- en fiscale instrumenten en van de activiteiten, waarmee de agrarische ondernemingen bijdragen aan de ambities van het convenant Schone en Zuinige Agrosectoren (verder te noemen S&Z-agrosectoren) en daarmee aan de verduurzaming van de S&Zagrosectoren. In een gefaseerde en gestructureerde aanpak zijn 10 subsidie en fiscale instrumenten en 7 overige programmatische instrumenten op gebruik van de subsidie- en fiscale instrumenten geanalyseerd en daarmee is een bestand verkregen van circa relevante aan agro-gerelateerde investeringsprojecten en activiteiten. Tabel 1 Overzicht subsidieregelingen (AgNL) Subsidie regelingen Beschikbaar budget * Toegekend aan S&Z-agrosectoren ** Beschikbaar budget Toegekend aan S&Z-agrosectoren EOS 47,30 1,70 30,00 2,54 IAE*** nb nb 92,22 1,48 SDE (12 of 15 jr) 2.524,00 nb 2.126,00 nb M&T 8,00 0,26 5,00 0,57 Innovatievouchers 26,25 5,39 23,50 1,38 PID 55,34 2,67 49,18 27,18 IPC 35,00 0,15 30,00 0,30 ROB 0,75 0,27 0,00 0,00 KRW 40,00 nb nvt nvt Totaal 2.736,64 10, ,90 33,45 * Het overzicht betreft verzamelde informatie per 12 september 2011 ** Toekende subsidie excl. VGI-sector *** Voor de periode is EUR 438,0 miljoen beschikbaar gesteld Van de onderzochte subsidieprogramma s is een budget van EUR 33,45 miljoen aan deze S&Zagrosectoren (exclusief meerjarige projecten en activiteiten) toegekend. Ten opzichte van 2009 is er sprake van een aanzienlijke stijging (200% hogere benutting t.o.v. 2009) van de toegekende investering in energiebesparing en verduurzaming (EUR 33,45 miljoen in 2010 t.o.v. EUR 10,44 miljoen in 2009). Het aandeel van het gebruik van PID-regeling 2010 inclusief VGI-sector is relatief groot (EUR 27,18 miljoen) en heeft hiermee het totale subsidiebedrag van 2010 beïnvloed (80% t.o.v. het totale subsidiebudget). De verklaring voor deze aanzienlijke stijging van de toegekende subsidies aan de S&Z-agrosectoren ligt in de feiten dat voor de eerste keer ook de VGI-sector in deze rapportage is meegenomen (EUR 16,78 miljoen) en dat aan de glastuinbouwsector toegeschreven aanvragers in 2010 een behoorlijke subsidie is toegekend (EUR 9,00 miljoen). Ten opzichte van 2009 was in het budgetjaar 2010 circa 14% lager budget voor de subsidies beschikbaar gesteld, maar toch hebben de S&Z-agrosectoren meer gebruik gemaakt van de beschikbare middelen dan in het voorgaande jaar. 4

5 Tabel 2 Overzicht EIA en MIA/Vamil (AgNL) Fiscale regelingen Beschikbaar budget * Netto voordeel Beschikbaar budget Netto voordeel EIA** 145,00 14,18 150,00 6,81 MIA/Vamil 168,00 94,72 168,00 127,93 Totaal 313,00 108,90 318,00 134,74 * Het overzicht betreft geregistreerde 2010 meldingen EIA per 1 april 2011 en MIA/Vamil per 18 maart 2011 ** Het netto voordeel is ongeveer 11% van de toegekende investering (44% van de investeringskosten van energiebesparende bedrijfsmiddelen kan van de fiscale winst afgetrokken worden) Voor wat betreft de fiscale instrumenten EIA en MIA/Vamil is tot de peildata (1 april 2011 resp. 18 maart 2011) aan de S&Z-agrosector een fiscale aftrek van EUR 134,74 miljoen toegekend. Ten opzichte van 2009 is er sprake van een stijging met 24% ten opzichte van 2009 (EUR 134,74 miljoen in 2010 t.o.v. EUR 108,90 miljoen in 2009), terwijl de beschikbare budgetten in de afgelopen jaren op een gelijk niveau zijn gebleven. Dit onderzoek heeft geleid tot enkele (interne) aanbevelingen die de beschikbaarheid van data en het gewenste inzicht in het gebruik van de instrumenten ondersteuning van S&Z-agrosectoren nog verder kunnen verbeteren. Daarnaast is het van cruciaal belang om in overleg met de opdrachtgever bij de opdrachtverstrekking te bepalen welke beleidsrelevante informatie de opdrachtgever jaarlijks van de uitvoerder (Agentschap NL) wenst te ontvangen. Agentschap NL kan hiermee dan bij het inregelen van deze instrumenten rekening houden. Door de opdracht/analyse jaarlijks te herhalen neemt het inzicht in de ontwikkeling van dit gebruik en in de effectiviteit van het overheidsinstrumentarium toe. De analyse en informatie krijgen hiermee beleidsrelevante betekenis. In overeenstemming met de opdrachtgever zal Agentschap NL voor de glastuinbouw op de verkregen data en informatie een nadere inhoudelijke analyse uitvoeren. Deze analyse, voorzien van conclusies en aanbevelingen zal binnenkort aan het Ministerie van EL&I worden uitgebracht. Tenslotte wil ik mijn dank uitspreken naar de collega s binnen de verschillende afdelingen van Agentschap NL die door het aanleveren van informatie en gevoerde gesprekken, hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze rapportage. Bijzonder dank gaat uit naar mevrouw J. Visser-Bartelds en de heren A. Moerkerken en J. Alderden voor hun bijdragen in het leveren van de verschillende aanbevelingen en algehele ondersteuning bij de uitvoering van dit onderzoek. 5

6 1 Inleiding In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) heeft Agentschap NL 1 het gebruik in het budgetjaar 2010 van zijn subsidie- en fiscale instrumenten geanalyseerd die door land- en tuinbouwbedrijven en agro-gerelateerde bedrijven zijn benut. Deze instrumenten zet het Rijk in voor het versterken van het innoverende vermogen en de verduurzaming van de S&Z-agrosector. Het onderzoek levert waardevolle informatie voor het beleid en de uitvoering daarvan, zoals over de penetratiegraad van de diverse instrumenten, de mate waarin de verschillende instrumenten (door diverse sectoren) worden benut en over de effecten van deze instrumenten op het innoverende vermogen en de verduurzamingsdoelstellingen van deze pijler onder de Nederlandse economie. Door deze meting jaarlijks te herhalen ontstaat in de tijd een scherp beeld van de werking van de diverse instrumenten, inclusief eventuele tekortkomingen en hiaten in het instrumentenpalet van de overheid. Hoofdstuk 1 geeft een inleiding op deze rapportage. Hoofdstuk 2 beschrijft de werkwijze en de aanpak. Hoofdstuk 3 geeft per subsidie en fiscale regeling naast algemene informatie meer specifieke informatie, zoals: de looptijd, de mate van uitputting, gesignaleerde knelpunten in de uitvoering en eventueel andere opvallende zaken. Daarnaast brengt dit hoofdstuk per instrument de resultaten van het onderzoek in beeld. Hoofdstuk 4 beschrijft conclusies en aanbevelingen van dit onderzoek. Hoofdstuk 5 bevat overzichten van de geanalyseerde regelingen. 1 Agentschap NL (onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) stimuleert, in opdracht van de Rijksoverheid, duurzame economische groei door een brug te slaan tussen markt en overheid, zowel nationaal als internationaal. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden kunnen bij Agentschap NL terecht voor advies, kennis en financiële ondersteuning. 6

7 2 Werkwijze Na de LNV- opdrachtverstrekking is Agentschap NL in december 2010 gestart met de uitvoering van dit project. Er is gekozen voor een gestructureerde aanpak, waarbij in overleg met de secretarissen van S&Z- Agrosectoren allereerst de relevante programma s en regelingen zijn geïnventariseerd. Vervolgens is een format voor de aan te leveren data vastgesteld. Het aangeleverde format diende als leidraad voor de verzameling van gegevens. Doordat de diverse regelingen op punten verschillen als het gaat om registratie van gegevens was het noodzakelijk per regeling met de betreffende programmabeheerder aparte afspraken te maken. Voor de WBSO-regeling is gekozen voor een afwijkende benadering. Voor deze regeling is de inventarisatie gebaseerd op een aantal zorgvuldig geselecteerde trefwoorden. De verzamelde informatie is grotendeels gebaseerd op de zogenaamde BIK- 2 en SBI-codes 3. Hiermee is uiteindelijk een bestand met gevraagde informatie opgebouwd. De resultaten van deze inventarisatieronde zijn met de programmabeheerders die gevraagde informatie hebben aangeleverd besproken en op juistheid en volledigheid gecheckt. De verkregen overzichten zijn in een Excel bestand gezet, dat als basis is gebruikt voor deze rapportage en dat een goed uitgangspunt biedt voor het verzamelen van gegevens in volgende jaren. De toegevoegde waarde van deze Excel-database is dat de effectiviteit van de verschillende instrumenten voortschrijdend in de tijd kan worden gevolgd. 2 De Bedrijfsindeling Kamers van Koophandel (BIK-code) is de indeling die gebruikt wordt om de bedrijfsactiviteit van de onderneming in te kunnen delen. De BIK-code is een branch-code waarmee een groep van ondernemingen kan worden uitgeduid die een vergelijkbare activiteit hebben. 3 De Standaard Bedrijfsindeling (SBI) is een hiërarchische indeling (met behulp van codes) van economische activiteiten en geven een indruk van de kernactiviteit van de ondernemingen. Het CBS gebruikt de SBI onder meer om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit. Bij de WBSO-regeling worden bedrijven aan de hand van deze code geregistreerd (SBI 93). 7

8 3 Resultaten inventarisatie instrumentgebruik agro-sectoren A. SUBSIDIE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Deze paragraaf geeft per instrument een overzicht van door Agentschap NL toegekende subsidies aan bedrijven in de onderscheiden agrarische sectoren en aan agro-gerelateerde MKB-ondernemingen. Subsidies zijn tijdelijke, veelal eenmalige bijdragen van de overheid aan (onderzoek-, ontwikkelings- en samenwerkings-) projecten, investeringen en (kennisoverdracht) activiteiten, waarmee zij de ambities op het terrein van onder meer innovatie-, milieu-, energie- en andere duurzaamheidsvraagstukken ondersteunt. 3.1 Energie Onderzoek Subsidie (EOS) website: Met als doel het realiseren van een duurzame energievoorziening beoogt het programma Energie Onderzoek Subsidie (EOS) de technische kennis over energie-efficiency en duurzame energie uit te breiden door onderzoek van Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven te steunen. EOS beslaat het traject van idee tot aan marktintroductie. Afhankelijk van het type project en de perspectieven van het project kan op verschillende EOS-regelingen een beroep worden gedaan. Met ingang van 2010 worden de speerpunten gebruikt uit de EOS herijking Deze staan beschreven in het vernieuwde EOS-onderzoeksprogramma, welke is te downloaden via de internetsite van het EOSprogramma. EOS DEMO Demonstratie geeft subsidie aan projecten die voor Nederland nieuwe of vernieuwende technologieën demonstreren. Een demonstratieproject betreft een nieuw systeem, een nieuwe functie (met bestaande technologie), een nieuwe aanpak of een combinatie van nieuwe en bestaande technologieën. Een succesvolle demonstratie wordt doorgaans gevolgd door marktintroductie van de technologie, methode of systeem. De regeling is gericht op het realiseren van een duurzame energiehuishouding in Nederland. Het budget voor 2010 bedroeg EUR 7,2 miljoen en de openstelling van de subsidie was vanaf 1 januari tot en met 8 april EOS KTO (Korte Termijn Onderzoek) Voor onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten (tot aan een eerste prototype) en haalbaarheidsstudies kan beroep worden gedaan op EOS KTO. Projecten moeten gericht zijn op onderzoek naar en ontwikkeling van producten, processen of diensten, moeten innovatief en duurzaam zijn en de Nederlandse economie een impuls geven. De regeling is bedoeld voor bedrijven, die in een project samenwerken met andere bedrijven of kennisinstellingen. Het totale budget voor 2010 bedroeg EUR 8,8 miljoen. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Tijdelijke subsidieregeling Korte Termijn Onderzoek (2008 en 2009) zijn hieronder aangegeven: Zowel Onderzoeks- en Ontwikkelingsprojecten (O&O-projecten) als Haalbaarheidsstudies. Indiening kan alleen plaatsvinden in vastgestelde periodes door bedrijven die samenwerken met andere bedrijven en/of kennisinstellingen. 8

9 Projecten moeten passen binnen een speerpunt van het EOS-onderzoeksprogramma. Het subsidiepercentage is 25% voor het gedeelte van het O&O-project dat als ontwikkeling wordt gezien en 50% voor het gedeelte dat als onderzoek wordt gezien. Een toeslag op het subsidiepercentage is mogelijk bij O&O-projecten: 10% voor de deelnemer die MKB-er is, 10% voor het gehele project als een Nederlandse kennisinstelling deelneemt of één van de deelnemers gevestigd is in een lidstaat van de Europese Unie, en niet behoort tot de groep van een in Nederland gevestigde deelnemer de subsidie voor haalbaarheidsstudies is 50% van de projectkosten en 40% voor niet MKB-ers voorafgaand aan experimentele ontwikkeling. In 2010 waren de volgende budgetten hiervoor beschikbaar: Haalbaarheidsprojecten EUR 0,8 mln., openstelling van 11 februari tot en met 14 oktober 2010; Onderzoeksprojecten EUR 8,0 mln., openstelling van 1 januari tot en met 26 augustus EOS LT (Lange Termijn Onderzoek) De regeling Energie Onderzoek SUBSIDIE; Lange Termijn (EOS LT) is bedoeld voor onderzoek naar een toekomstige duurzame energietechnologie. Deze regeling geeft financiële ondersteuning aan veelbelovende onderzoeken die op termijn leiden tot een duurzame energiehuishouding. Projecten moeten de Nederlandse kennispositie versterken, de economie een krachtige en duurzame impuls geven en de weg vrijmaken voor marktintroductie. De regeling Energie Onderzoek Subsidie: Lange Termijn (EOS: Lange Termijn) ECN Consortia geeft financiële ruimte aan onderzoekers met veelbelovende plannen die op termijn leiden tot een duurzame energiehuishouding. Bij dit onderdeel van de subsidieregeling gaat het om projectvoorstellen die door samenwerkingsverbanden worden ingediend. Uitsluitend de projecten die passen in bepaalde onderdelen van het onderzoeksprogramma en in nauwe samenwerking met ECN komen hiervoor in aanmerking. Het gaat om onderzoek dat de Nederlandse kennispositie versterkt en de weg vrijmaakt voor de introductie van innovatieve energietechnologieën. Onderzoek dat de economie een krachtige en duurzame impuls geeft. In 2010 waren hiervoor de volgende budgetten beschikbaar: EOS LT EUR 8,5 mln., openstelling van 1 januari tot en met 4 maart 2010; EOS LT ECN Consortia EUR 4 mln., openstelling van 1 januari tot en met 4 maart EOS NEO (Nieuw Energie Onderzoek) Met de subsidieregeling EOS: Lange Termijn nieuw energieonderzoek (EOS NEO) wil het Ministerie van Economische Zaken energieonderzoek stimuleren dat niet-conventioneel en nieuw is en dat bijdraagt aan een schone, betrouwbare en betaalbare energiehuishouding. Het gaat hier om de hele keten, van bron, via conversie en transport, tot gebruik. Projecten moeten de potentie hebben om uit te groeien tot een nieuw energieonderzoeksgebied of een nieuwe richting binnen een bestaand energieonderzoeksgebied. In 2010 waren de volgende budgetten hiervoor beschikbaar: Haalbaarheidsprojecten (NEOH) EUR 0,5 mln., openstelling van 1 januari tot en met 14 oktober 2010; Onderzoeks- en Ontwikkelingsprojecten (NEO) EUR 1,0 mln., openstelling van 1 januari tot en met 9 september 2010; 9

10 Tabel 3 Overzicht EOS regeling 2010 Regeling Toegekende aanvragen Beschikbaar budget Totaal toegekend budget S&Zagrosectoren toegekend Toegekend budget DEMO ,20 7,20 3 1,28 KTO ,00 8,00 0 0,00 KTOH ,80 0,80 1 0,03 LT ,50 12,35 1 1,18 NEO ,00 1,00 0 0,00 NEOH ,50 0,50 1 0,05 Totaal 83 30,00 29,85 6 2,54 Grafiek 1 EOS toegekende aanvragen 2010 (83 aanvraag) Toegekende aanvragen (83 aanvragen) NEOH 2010; 12 0,50 mln. DEMO 2010; 14 7,20 mln. NEO 2010; 10 1,00 mln. KTO 2010; 12 8,00 mln. LT 2010; 14 12,35 KTOH 2010; 21 0,80 mln. Grafiek 2 EOS toegekende budgetten S&Z-aanvragen (6 aanvragen) Toegekend budget 2,54 mln. NEOH 2010; 1; 0,05 mln. LT 2010; 1; 1,18 mln. DEMO 2010; 3; 1,28 mln. KTOH 2010; 1; 0,03 mln. In het kader van de EOS-regeling 2010 zijn in totaal 83 aanvragen met een totale bijdrage van EUR 29,85 miljoen toegekend. Een EOS-project gaat gepaard met grote investeringen met in potentie aanzienlijke energiebesparingen en energie-efficiencyverbeteringen. 10

11 Van de 18 vanuit de land- en tuinbouw en VGI-sector ingediende aanvragen zijn er zes aanvragen met een totale bijdrage van EUR 2,54 miljoen toegekend. De verslechterde economische omstandigheden hebben mogelijk geleid tot uitstel of annuleren van vernieuwende projecten. Daarnaast is het mogelijk dat projecten die in aanmerking komen voor de EOSregeling worden ingediend bij andere regelingen (zoals de MEI-regeling). Deze regelingen zijn niet binnen de scoop van deze opdracht meegenomen. Een overzicht van de toegekende S&Z-projecten is in Bijlage 1 terug te vinden. 3.2 Innovatie Agenda Energie (IAE) website: Voor de structurele verduurzaming van de energievoorziening is het bestaande beleid van stapsgewijze verbeteringen niet genoeg. Er zijn ingrijpende veranderingen nodig. Dat vraagt om een beter gebruik van de kennis die er is en om vernieuwend ondernemerschap. Daarom heeft de Rijksoverheid in 2008 de Innovatieagenda Energie laten opstellen. Voor de Innovatieagenda Energie is EUR 438,0 miljoen beschikbaar gesteld in de periode van Innovatie speelt een grote rol bij het realiseren van verduurzaming van de energievoorziening. Er zijn veel factoren die innovatie belemmeren. De Rijksoverheid heeft de ambitie om deze belemmeringen zo veel mogelijk op te heffen, en de innovatiemotoren in deze sectoren op gang te brengen of beter te laten draaien. De Rijksoverheid wil met de Innovatieagenda Energie een bijdrage leveren aan: de transitie naar een duurzame energievoorziening in Nederland; 30% minder uitstoot van broeikasgassen in 2020 vergeleken met 1990; verbetering van de energie-efficiency met 2% per jaar; realisatie van een aandeel van 20% aan hernieuwbare bronnen in 2020; het versterken van de positie van het Nederlandse bedrijfsleven en de Nederlandse kennisinstellingen in de energiewereldmarkt; meer innovatieve ondernemers in de energiesector. De Innovatieagenda Energie richt zich op: onderzoek naar en ontwikkeling van nieuwe duurzame technieken en systemen; toepassen van nieuwe duurzame energiesystemen en daarvan leren, zodat de complexiteit afneemt en de kosten dalen; inpassen van duurzame systemen door het wegnemen van belemmeringen. De Innovatieagenda Energie kent diverse regelingen die ieder zijn gericht op een van de acht thema s: Groene Grondstoffen, Nieuw Gas, Duurzame Elektriciteitsvoorziening, Duurzame Mobiliteit, Ketenefficiency, Gebouwde Omgeving, Kas als Energiebron en Interconnectief. In 2010 zijn vier projecten met S&Z-agrorelevantie getraceerd (Bijlage 2). Voor deze vier projecten is EUR 1,48 miljoen subsidie toegekend. 11

12 3.3 Stimuleringregeling Duurzame Energieproductie (SDE) website: Iedereen die energie wil produceren op een manier die het milieu nauwelijks belast, kan gebruik maken van de Stimuleringregeling Duurzame Energieproductie (SDE). Het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ondersteunt met deze regeling projecten die nog net niet uit de kosten komen. Duurzame energie is energie die niet wordt opgewekt door fossiele brandstoffen (zoals aardolie, aardgas of steenkool) te verbranden, maar door schone, onuitputtelijke bronnen. Duurzame energie wordt daarom ook wel hernieuwbare energie genoemd. De Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie bevatte in 2010 de onderstaande thema s: Windenergie op land; Zon-PV (klein en groot); Afvalverbranding; Stortgas of biogas uit AWZI/RWZI; Biomassa; Waterkracht; Warmtekrachtkoppeling (WKK); Voor de bovenstaande categorieën gelden een subsidieperiode van 12 of 15 jaar. Het totale SDE-budget voor 2010 bedroeg EUR miljoen. Tabel 4 Budgetten SDE regeling 2010 Gepubliceerd budget Categorie Hernieuwbare elektriciteit Windenergie op land 937,0 Zon-PV klein (1,0-15 kwp) 69,0 Zon-PV groot ( kwp) 24,0 Afvalverbranding 238,0 Stortgas of biogas uit AWZI/ RWZI 13,0 Biomassa 400,0 Waterkracht 63,0 Warmtekrachtkoppeling 168,0 Hernieuwbare gas Stortgas of biogas uit AWZI/ RWZI 24,0 Biomassa 190,0 Totaal SDE ,0 Omdat categorieën waterkracht en stortgas of biogas uit AWZI/ RWZI niet van toepassing zijn op de landbouwsectoren, zijn deze verder buiten beschouwing gelaten. 12

13 Tabel 5 Overzicht SDE regeling 2010 (S&Z gerelateerde categorieën)* Categorie Aantal toezeggingen Toegezegd vermogen (MW) Toegezegd budget Gepubliceerd budget Windenergie op land ,20 937,00 Zon-PV klein (1,0-15 kwp) ,50 69,00 Zon-PV groot ( kwp) ,00 24,00 Afvalverbranding ,80 238,00 Biomassa ,00 590,00 Warmtekrachtkoppeling 0 0 0,00 168,00 Totaal SDE , ,00 * Het overzicht betreft geregistreerde aanvragen SDE 2010 (peildatum 1 maart 2011). De aanname is dat van de alle Zon- PV groot projecten 75% binnen de Landbouwsector valt. Grafiek 3 Toegekende subsidie 2010 (S&Z gerelateerde categorieën)* Toegekende subsidie en toegezegd vermogen Afvalverbranding; 54MW 147,8 mln Biomassa; 47MW 590,0 mln Zon-PV groot ; 5MW 24,0 mln Zon-PV klein; 20MW 68,5 mln Windenergie op land; 464MW 883,2 mln * De grafiek betreft toegekende aanvragen SDE 2010 (peildatum 1 maart 2011) In het kader van deze regeling zijn in 2010 ruim aanvragen ingediend, waarvan er zijn gehonoreerd (Jaarbericht 2010 SDE en MEP, peildatum 1 maart 2011). Aan deze toegekende aanvragen is in totaal een subsidiebudget van EUR 1.768,5 miljoen toegekend. Van deze toegekende aanvragen is in totaal een subsidiebedrag van EUR 1.713,5 miljoen aan de S&Z gerelateerde categorieën toegekend. Het grootste budget van deze regeling is naar Windenergie op land gegaan (EUR 883,2 miljoen). 3.4 Subsidieregeling Milieu en Technologie (M&T) website: In totaal was in 2010 EUR 5 miljoen subsidie beschikbaar voor innovatieve milieu-innovaties van MKBbedrijven in de industrie. Zowel projecten ter voorbereiding van de marktintroductie (marktonderzoek, partners zoeken, onderzoek naar verdere financiering, etc.) als technische projecten (ontwikkeling, haalbaarheid) zijn ondersteund. De subsidieregeling was opengesteld van 1 januari tot en met 8 september

14 Tabel 6 Overzicht M&T regeling S&Z-agrosectoren Titel Doelstelling Toegekende subsidie R&D v. componenten voor landbouw machines tbv minder gebruik meststoffen en bestrijdingsmiddelen Niet-technische aspecten van high pressure processing van voedingsmiddelen Innovatief algenteeltsysteem voor de productie van duurzame grondstoffen voor de industrie Plantaardig impregneermiddel voor textiel- en lederwaren in spuitbus op milieuvriendelijk drijfgas. Ontwikkeling milieuvriendelijk product om onkruidgroei binnen de gewassenteelt tegen te gaan E-ster electronenstralen voor effectieve ontsmetting van groentezaden Het gebruik van een sensorsysteem om de precieze dosering van mest en bestrijdingsmiddelen te bepalen Het onderzoeken van de niet-technische belemmeringen van de introductie van een nieuwe techniek om onder hoge druk c.q. energiearm te kunnen pasteuriseren Een aangepaste manier om algen te kweken. Dit is een niet-technisch project om de markt in kaart te brengen Het zoeken naar een biologische vervanger voor chemicaliën die voor het impregneren van leder worden gebruikt Een milieuvriendelijke manier om onkruidgroei tegen te gaan. Gebaseerd op het lichtdicht afsluiten van de bodem De ontwikkeling van laag energetische elektronenstralen voor het ontsmetten van zaden In 2010 zijn zes projecten (tabel 6) met S&Z-agrorelevantie getraceerd. Voor deze zes projecten is EUR 0,57 miljoen subsidie toegekend (ofwel 11% van beschikbaar budget). 3.5 Innovatievouchers website: Met een innovatievoucher kan een ondernemer een kennisvraag over het vernieuwen van een product, proces of dienst laten beantwoorden. Ook kan een voucher ingezet worden om de kosten van het aanvragen en verkrijgen van een octrooi te vergoeden. Innovatievouchers moeten worden besteed bij publieke kennisinstellingen, zoals universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen die zijn opgenomen op een speciaal daarvoor samengestelde lijst. Op deze lijst zijn tal van onderzoeks-, onderwijs- en kennisinstellingen opgenomen die zijn verbonden met de agrarische, meer specifiek de glastuinbouwsector. Een innovatievoucher kan breed worden ingezet voor bijvoorbeeld literatuur- en marktonderzoek, procesautomatisering, innovatiestrategie, veredeling, en andere kennisvragen. De regeling beoogt innovatie te stimuleren, het kennisniveau te verbeteren en te diepen, en het leggen van verbindingen tussen bedrijven en onderzoek(instellingen). Sinds 2008 kunnen ook bedrijven uit de primaire landbouw vouchers bij Agentschap NL aanvragen. Ook in 2010 waren er twee soorten vouchers beschikbaar; kleine vouchers ter waarde van EUR 2.500,- en grote vouchers ter waarde van EUR 7.500,- Voor de grote vouchers geldt een eigen bijdrage van de ondernemer van minimaal een derde van het totale bedrag. In de eerste maanden van 2010 is het budget voor 2010 uitgeput. 14

15 Tabel 7 Innovatievouchers 2010 S&Z-agrosectoren LNV (SBI-code 01 en 02) Aantal aanvragen Aantal verleende aanvragen Kennis-groot Kennis-klein Octrooi-groot 10 6 Octrooi-klein 11 6 Totaal In het kader van deze regeling zijn in 2010 in totaal 805 land- en tuinbouw en bosbouw gerelateerde aanvragen gemeld. Van deze 805 aangemelde aanvragen zijn in totaal 560 vouchers met een financiële claim van EUR 1,30 miljoen toegekend aan land- en tuinbouw en bosbouw gerelateerde bedrijven. 3.6 Sterktes in de Regio (ofwel Pieken in de Delta PID) website: Het centrale uitgangspunt van de Subsidieregeling Pieken in de Delta is het stimuleren van gebiedsspecifieke economische sterkten in zes Nederlandse gebieden: het uitbouwen en versterken van clusters die belangrijk zijn om van Nederland een concurrerende en dynamische economie te maken in een sterk en innovatief Europa. Via PID kunnen (samenwerkingsverbanden van) bedrijven, decentrale overheden (o.a. gemeenten), onderzoeks- en onderwijsinstellingen subsidie aanvragen voor een groot aantal activiteiten die het ondernemers- en vestigingsklimaat in Nederland versterken. In 2010 hebben twee tenders gelopen. De eerste tender van 2010 was geopend van 15 maart tot en met 27 april 2010 en de tweede tender van 2010 was geopend van 4 oktober tot en met 12 november De pieken zijn geografisch ingedeeld in zes programmagebieden: 1. Noordvleugel van de Randstad (Noord-Holland, Utrecht, Flevoland): richt zich op de versterking van de creatieve industrie, toerisme en congressen, logistiek, life sciences en zakelijke dienstverlening en kennisnetwerken in de Noordvleugel van de Randstad. 2. Zuidvleugel van de Randstad (Zuid-Holland): richt zich op de versterking van het Haven en Industrie Complex, toeleveranciers van de glastuinbouw, het life sciences cluster en Den Haag internationaal. 3. Noord-Nederland (Groningen, Friesland, Drenthe): richt zich op energie, water, sensortechnologie en agribusiness in Noord-Nederland. Voor het programma Noord-Nederland (provincies Friesland, Groningen en Drenthe) kunt u een subsidieaanvraag indienen bij het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN), 4. Oost-Nederland (Gelderland en Overijssel): richt zich op de versterking van de kennisconcentraties Food & Nutrition, Health en Technologie in Oost-Nederland. 5. Zuidoost-Nederland (Limburg en Oost- en Midden-Brabant): richt zich op de ontwikkeling van high tech systemen en materialen, food en nutrition, life sciences en medische technologie in Zuidoost-Nederland. 6. Zuidwest-Nederland (Zuidwest Brabant en Zeeland): richt zich op de versterking van het toerisme, logistiek, maintenance (procesindustrie) in Zuidwest-Nederland. 15

16 De regeling Pieken in de Delta ondersteunt twee soorten projecten: 1. Gebiedsgerichte projecten: deze projecten moeten bijdragen aan de versterking van het ondernemers- en vestigingsklimaat en het organiserende vermogen van de regio versterken; 2. Gebiedsgerichte innovatieprojecten: deze projecten moeten nieuw zijn voor Nederland. Ook moeten ze een bijdrage kunnen leveren aan duurzame economische groei in Nederland. Een gebiedsgericht innovatieproject heeft betrekking op industrieel onderzoek en/of experimentele ontwikkeling. Ook is het mogelijk om subsidie aan te vragen voor combinatieprojecten (een combinatie van 1 en 2). Er zijn voor de regeling Sterktes in de Regio 14 S&Z-projecten gehonoreerd. Deze 14 projecten hebben een budget van EUR 27,18 miljoen geclaimd. Bijlage 3 geeft een overzicht van de toegekende en afgewezen (S&Z-agrosectoren) projecten in het budgetjaar Innovatie Prestatie Contracten (IPC) website: De subsidieregeling Innovatie Prestatie Contracten (IPC) is bedoeld voor meerjarige innovatietrajecten van groepen van MKB-ondernemers met een gezamenlijke focus en waarbij samenwerking en kennisoverdracht centraal staan. Het totale budget voor de IPC-regeling voor 2010 bedroeg EUR 30 miljoen. De aanvragen voor IPC-subsidie worden door Agentschap NL behandeld en beoordeeld. Agentschap NL werkt samen met Syntens, het innovatienetwerk voor ondernemers. Vanuit de S&Z-agrosectoren (incl. VGI) zijn zes projecten in het kader van deze regeling gehonoreerd. Voor deze zes projecten is een budget ad. EUR 0,30 miljoen toegekend. 16

17 B. FISCALE INSTRUMENTEN (Agentschap NL) Fiscale instrumenten zijn een tweede vorm waarmee het Rijk gewenste ontwikkelingen stimuleert. Deze instrumenten worden ook wel fiscale bijdrage of fiscale stimulans genoemd. Bij deze vorm van financiële ondersteuning kan de ondernemer een bedrag in mindering brengen op het belastbare inkomen en daarmee zijn fiscale winst en belastingdruk verlagen. De fiscale bijdrage kan hij overigens combineren met een (project)subsidie. Om gebruik te kunnen maken van de instrumenten moet er echter wel sprake zijn van (fiscale) winst. Bij het ontbreken van fiscale winst, wat in de afgelopen jaren bij veel land- en tuinbouwbedrijven het geval was, ontviel voor de ondernemer de aantrekkelijkheid van deze regeling en ontbrak de prikkel tot het doen van milieu- en energiesparende investeringen. In deze paragraaf volgt een overzicht van verschillende fiscale instrumenten die het Agentschap NL beheert. De informatie heeft een voorlopig karakter, omdat aanvragen voor deze regelingen tot 1 april 2011 kunnen worden ingediend en de informatie pas nadien kan worden gecompleteerd. 3.8 Energie-investeringsaftrek (EIA) website: De Energie-investeringsaftrek (EIA) is een fiscale regeling van de Ministeries van Financiën en Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Met de EIA wil de overheid het Nederlandse bedrijfsleven aansporen tot energiebesparing en toepassing van duurzame energie. Ondernemers die investeren in deze opties kunnen 44% (peildatum 2010) van de (toegekende) investeringskosten aftrekken van de fiscale winst. Het directe financiële voordeel is afhankelijk van het belastingpercentage. Het bedraagt ongeveer 11% van de goedgekeurde investeringskosten. De EIA kan toegepast worden naast de gewone investeringsaftrek. Het budget voor 2010 bedroeg EUR 150,0 miljoen. Jaarlijks wordt de energielijst herzien. Naast de groslijst van generieke bedrijfsmiddelen die voor investeringsaftrek in aanmerking komen, zijn voor de glastuinbouw binnen de regeling de categorieën specifieke bedrijfsmiddelen (schermen, WKK, rookgasreiniger) en diverse bedrijfsmiddelen onderscheiden. De land- en tuinbouw gerelateerde investeringsactiviteiten zijn op basis van de BIK-codes (Bedrijfsinformatie-codes) uit het totale EIA-bestand geselecteerd. Ter beschikking gestelde informatie voor dit rapport is geselecteerd aan de hand van locatie BIK codes (d.w.z. locatie waar de investering heeft plaatsgevonden), hierbij is er vanuit gegaan dat deze juist zijn opgegeven. De cijfers in dit rapport/ overzicht kunnen niet vergeleken worden met andere monitoringscijfers. Dit in verband met andere peildatum en andere opzet van monitoring. De categorie EIA divers heeft betrekking op de investeringen in de verwerkende industrie (vlees, groente en fruit), de zuivel- en suikerindustrie. In onderstaande tabellen en grafieken zijn de resultaten samengevat. 17

18 Tabel 8 Financieel overzicht EIA 2010 S&Z-agrosectoren (toegekende budgetten)* Onderwerp Aantal aanvragen Gemeld investeringsbedrag Toegekend bedrag Netto voordeel EIA 2010** EIA Glastuinbouw ,44 19,18 2,11 EIA Landbouw en Jacht ,11 27,58 3,03 EIA Bosbouw 23 0,37 0,31 0,03 EIA Diversen ,69 14,84 1,63 Totaal ,60 61,91 6,80 * Het overzicht betreft geregistreerde meldingen EIA 2010 t/m 1 april 2011, waarbij aangetekend dat het aantal meldingen hoger ligt omdat een melding voor een investering niet per vennoot / maat wordt weergegeven ** Het netto voordeel is ongeveer 11% van de toegekende investering (44% van de investeringskosten van energiebesparende bedrijfsmiddelen kan van de fiscale winst afgetrokken worden) (peildatum 2010) Grafiek 4 Toegekend investeringsbedrag EIA 2010 S&Z-agrosectoren Toegekend bedrag (Totaal 61,91 mln.) EIA Diversen; 14,84 mln. EIA Glastuinbouw; 19,18 mln. EIA Bosbouw; 0,31 mln. EIA Landbouw en Jacht; 27,58 mln. Tabel 9 Overzicht EIA 2010 t.o.v (S&Z-sectoren) Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde investeringen Gemeld investeringsbedrag Gemiddelde investeringen Onderwerp Aantal aanvragen Aantal aanvragen EIA Land- en tuinbouw ,55 0, ,60 0,04 EIA Bosbouw 23 0,37 0,02 6 0,12 0,02 Totaal ,92 0, ,72 0,04 * Het overzicht betreft geregistreerde meldingen EIA t/m 1 april 2011 (EIA 2010) resp. 8 april 2010 (EIA 2009) 18

19 De cijfers 2010 voor de S&Z-agrosectoren laten een lager aantal EIA-investeringsmeldingen zien dan over het fiscale jaar In totaal zijn er over het fiscale jaar 2010 (peildatum 1 april 2011) land- en tuinbouw (incl. glastuinbouw) en 23 bosbouw EIA-aanvragen gemeld. In 2009 ging het op basis van de cijfers, die op de peildatum 8 april 2010 beschikbaar waren, om meldingen vanuit de land- en tuinbouw en 6 meldingen uit de bosbouw. De economische crisis en verslechterde inkomsten van veel land- en tuinbouwbedrijven lijken hiervoor de verklarende factoren. Ook het gemelde investeringsbedrag van land- en tuinbouw voor 2010 is op een lager niveau uitgekomen (EUR 77,55 mln. in 2010 t.o.v. EUR 80,60 mln. in 2009) terwijl het gemelde investeringsbedrag voor bosbouw op een hoger niveau is uitgekomen (EUR 0,37 mln. in 2010 t.o.v. EUR 0,12 mln. in 2009). Een uitgebreid overzicht van EIA aanvragen per ultimo 1 april 2011 is in Bijlage 4 terug te vinden. 3.9 Milieu-investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving Milieuinvesteringen (Vamil) website: De Milieu-investeringaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving Milieu-investeringen (Vamil) zijn twee fiscale aftrekregelingen, die ondernemers kunnen benutten voor investeringen in bepaalde milieuvriendelijke technieken en apparatuur uit de MIA/Vamil Milieulijst. Deze Milieulijst wordt jaarlijks geactualiseerd en vastgesteld. Het doel van de MIA is het stimuleren van investeringen in milieuvriendelijke apparatuur door het Nederlandse bedrijfsleven. Het doel van de Vamil is het stimuleren van de marktintroductie van milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen. De MIA biedt ondernemers die investeren in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen een extra belastingaftrek. Tot 40 procent van het investeringsbedrag mag worden afgetrokken van de fiscale winst. Het percentage van de aftrek is afhankelijk van de milieueffecten en de gangbaarheid van het bedrijfsmiddel. Het voordeel per bedrijfsmiddel is in de Milieulijst door middel van een lettercode weergegeven. Als een bedrijfsmiddel wordt aangeschaft waarvan de code in de Milieulijst begint met een A, B, D, E, F of G mag 15%, 30% of zelfs 40% van het investeringsbedrag extra ten laste worden gebracht van de winst over het kalenderjaar waarin het bedrijfsmiddel is aangeschaft. Voor MIA is in 2010 een budget van EUR 113,0 miljoen beschikbaar. De Vamil biedt een liquiditeits- en rentevoordeel. Ondernemers die Vamil voor een bedrijfsmiddel toepassen mogen dit bedrijfsmiddel willekeurig ofwel vrij afschrijven. De lettercode bij het bedrijfsmiddel in de Milieulijst bepaalt of Vamil toegepast kan worden. Begint de code op de Milieulijst met een A, B, C of F dan is voor dat bedrijfsmiddel willekeurige afschrijving mogelijk. Voor Vamil is in 2010 een budget van EUR 55,0 miljoen beschikbaar. Agentschap NL en de Belastingdienst voeren de MIA- en Vamil regeling uit. Agentschap NL neemt hierbij de procedurele en inhoudelijke controle van de meldingen voor zijn rekening. De Belastingdienst controleert de belastingaangifte en neemt een besluit over het al dan niet toekennen van de fiscale faciliteit. In verband met de economische crisis heeft het kabinet extra geld voor de jaren 2009 en 2010 beschikbaar gesteld, waaronder EUR 30,0 miljoen per jaar voor de MIA/Vamil-regelingen. Dit extra MIA- /Vamil-budget heeft al in 2009 gevolgen gehad voor de samenstelling van de Milieulijst en de hoogte van de voordeelpercentages. 19

20 Tabel 10 Overzicht MIA/Vamil regelingen 2010 S&Z-agrosectoren* Sector Aantal meldingen Gemeld investeringsbedrag Gemiddeld meldingsbedrag Landbouw (BIK H1) ,10 0,10 Bosbouw (BIK H2) 27 1,76 0,07 Anders 61 11,94 0,20 Totaal 2010: ,79 0,10 * Het overzicht betreft geregistreerde MIA/Vamil meldingen 2010 t/m 18 maart 2011 Tabel 11 MIA/Vamil regelingen 2010 S&Z-agrosectoren* Aantal aanvragen Sector Gemeld investeringsbedrag MIA nettovoordeel Vamil nettovoordeel Totaal nettovoordeel Akkerbouw 50,06 3,69 0,37 4,06 83 Fruitteelt 3,37 0,29 0,12 0, Glastuinbouw 75,45 7,05 3,02 10,07 13 Dienstverlening 3,41 0,12 0,12 0, Veehouderij 25,97 2,28 1,03 3, Melkveehouderij (rundvee- en melkgeitenhouderij 211,23 19,61 8,20 27, Varkenshouderij 276,10 25,28 10,62 35, Pluimveehouderij 217,73 19,72 8,21 27, Tuinbouw (bloembollen) 17,17 1,19 0,15 1, Overige 126,61 10,32 4,89 15,20 27 Bosbouw 1,76 0,13 0,03 0,17 61 Anders 11,94 1,08 0,38 1, ,79 90,78 37,15 127,93 * Het overzicht betreft geregistreerde MIA/Vamil meldingen 2010 t/m 18 maart 2011 Voor de S&Z-agrosectoren (inclusief VGI sector) ligt het totale aantal MIA/Vamil toegekende meldingen in 2010 op (geregistreerd MIA/Vamil meldingen 2010 tot en met 18 maart 2011). Het totale nettovoordeel van deze aanvragen bedraagt EUR 127,93 miljoen. Het hoogste aantal meldingen komt uit de varkenshouderij (2.501). Deze gemelde investeringen hebben in totaal EUR 35,91 miljoen geclaimd. 20