Onderwijsmogelijkheden voor leerlingen met een autismespectrumstoornis

Transcriptie

1 Onderwijsmogelijkheden voor leerlingen met een autismespectrumstoornis

2 Colofon Deze brochure is gemaakt door het Regionaal Intersectoraal Autisme Netwerk Rotterdam Rijnmond Zuid- Holland Zuid in samenwerking met het Regionaal Steunpunt Autisme Zuid-Holland Zuid. Uitgave Januari 2009 Regionaal Intersectoraal Autisme Netwerk Rotterdam Rijnmond Zuid-Holland Zuid Postbus AE Hendrik-Ido-Ambacht T of Coördinatie Nel Hofman Concept en inhoud tekst Marald Mens (CED-groep) Advies Werkgroep Onderwijs Evelien Bouwense Marian de Groen Nel Hofman Marald Mens Susanne Oldersma Anja Pouwels Leontine van Rijsdijk Els Rietveld Marian Schamp Jacques Uitterlinde Tekstbewerking Yol Nederkoorn Foto's Aatjan Renders voor MEE, RMPI, CED-groep en StockXpert Vormgeving Jan Wapenaar, MEE Rotterdam Rijnmond Druk ARTOOS, Rijswijk December 2008 Regionaal Intersectoraal Autisme Netwerk Rotterdam Rijnmond Zuid-Holland Zuid Kostprijs: 2 euro Onderwijsmogelijkheden autisme 2

3 Inhoudsopgave Inleiding 5 1 Alle onderwijsvormen op een rij Verschillende vormen van onderwijs Organisatie van het onderwijs Alle onderwijsvormen in een schema 12 2 Een onderwijsvorm kiezen Kindfactoren Schoolfactoren Ouderfactoren Checklist aandachtspunten bij de keuze voor een school 22 3 Hoe vind ik adressen van geschikte scholen? 23 Onderwijsmogelijkheden autisme 3

4 Speciaal onderwijs of een leerlinggebonden budget Is de keuze gevallen op speciaal onderwijs of juist op een leerlinggebonden budget in het reguliere onderwijs, het rugzakje? Dan heeft uw kind of leerling een indicatie nodig vanuit het desbetreffende cluster. Ouders moeten hun kind aanmelden bij de Commissie voor Indicatie (CvI) in hun regio. Deze commissie bepaalt welke leerling een indicatie krijgt. Ze doet dat op grond van landelijke criteria die per cluster zijn vastgesteld. Kijk op en op Onderwijsmogelijkheden autisme 4

5 Inleiding Leerlingen met een autismespectrumstoornis zoals klassiek autisme, PDD-NOS of de stoornis van Asperger, hebben specifieke onderwijsbehoeften. Daarom hebben deze leerlingen onderwijs nodig dat op hun mogelijkheden en beperkingen is afgestemd. Leerlingen met een autismespectrumstoornis (hierna leerlingen met autisme genoemd) kunnen terechtkomen op verschillende scholen en in verschillende vormen van onderwijs. Zowel in het regulier onderwijs als in het speciaal onderwijs. Zo zit de ene leerling met autisme met een rugzakje op een reguliere school en een andere leerling op een school in het speciaal onderwijs. U heeft als ouder, leerkracht, hulpverlener of begeleider van uw kind of leerling met autisme misschien vragen over zijn onderwijsmogelijkheden. Bijvoorbeeld: welke onderwijsmogelijkheden zijn er voor een leerling met autisme? Hoe weet u welke school geschikt is voor uw kind of leerling? In deze brochure vindt u het antwoord op deze vragen. Allereerst leest u welke onderwijsmogelijkheden er zijn voor een leerling met autisme. Daarna leest u op welke factoren u kunt letten als u een geschikte onderwijsvorm wilt kiezen voor uw kind of leerling. Tot slot treft u informatie aan waarmee u adressen van geschikte scholen kunt vinden. We wensen u veel leesplezier! Regionaal Intersectoraal Autisme Netwerk Rotterdam Rijnmond Zuid-Holland Zuid Onderwijsmogelijkheden autisme 5

6 U kunt de informatie uit deze brochure op uw eigen manier gebruiken. We geven een paar voorbeelden: Bent u de ouder van een kind met autisme? In deze brochure kunt u lezen welke onderwijsmogelijkheden en welke onderwijsvormen er zijn. Aan de hand van de informatie kunt u afstemmen welke school of welke onderwijsvorm het beste aansluit bij uw kind. Omdat de situatie per leerling erg kan verschillen, kunt u het beste met de school zelf overleggen welk onderwijs geschikt is voor uw kind. De intern begeleider of mentor op elke school kan u hierbij verder helpen. U kunt voor meer informatie ook terecht bij het Steunpunt Autisme in de regio. Bent u de leerkracht, begeleider of hulpverlener van een leerling met autisme? U kunt deze brochure gebruiken om ouders te adviseren over de onderwijsmogelijkheden van hun kind. Daarnaast kunt u de informatie uit de brochure gebruiken om tijdens uw werk leerlingen met autisme (nog) beter te kunnen ondersteunen. Heeft u op uw school leerlingen met autisme? Een school kan aan de hand van het schema met onderwijsmogelijkheden voor leerlingen met autisme inventariseren waar ze zelf staat. Welke onderwijsmogelijkheden biedt de school op dit moment aan, en welke mogelijkheden zou ze in de toekomst aan willen of kunnen bieden?

7 1 Alle onderwijsvormen op een rij Leerlingen met autisme kunnen in allerlei onderwijsvormen terechtkomen. Voordat u kunt bepalen waar uw kind of leerling het beste tot zijn recht komt, is het handig om te weten welke mogelijkheden er zijn. Welke onderwijsvormen zijn er in Nederland? 1.1 Verschillende vormen van onderwijs De verschillende onderwijsvormen in Nederland zijn te plaatsen binnen een schaal of lijn met twee uitersten. Deze lijn heet ook wel een continuüm. Op pagina 12/13 is deze lijn afgebeeld. Aan de ene kant van de lijn staat inclusief onderwijs. Bij deze vorm van onderwijs wordt het onderwijsprogramma aangepast aan álle leerlingen. Ook aan leerlingen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking, of aan leerlingen met gedragsof psychiatrische problematiek. Aan de andere kant van de lijn staat exclusief onderwijs. Bij deze onderwijsvorm nemen leerlingen met verstandelijke en/of lichamelijke beperkingen of gedrags- of psychiatrische problematiek níet deel aan het reguliere onderwijs. Zij krijgen een meer individueel gericht onderwijsprogramma binnen het speciale onderwijs. Tussen deze twee uitersten van de lijn zijn er allerlei mengvormen van onderwijs. Het continuüm is geen schaal of lijn waar een waardeoordeel aanhangt. Het is een visie op de vorm van onderwijs. Deze visie op onderwijs kan per school verschillen. Inclusief onderwijs Inclusief onderwijs houdt in dat álle leerlingen les krijgen binnen het reguliere onderwijs, óók leerlingen met een handicap. Sommige leerlingen met autisme komen in aanmerking voor een leerlinggebonden financiering: het rugzakje. Met dit geld kan een leerling een bepaald aantal uren extra begeleiding krijgen op een school. De reguliere school kan met dit geld ook begeleiding krijgen van een ambulant begeleider die expertise overdraagt vanuit het (voortgezet) speciaal onderwijs. Exclusief onderwijs Bij exclusief onderwijs krijgen leerlingen een speciale vorm van onderwijs die ze niet in het regulier onderwijs kunnen krijgen. Ze zitten in het speciaal onderwijs. Het speciaal onderwijs is een onderwijsvorm waarbij duidelijk sprake is van exclusief onderwijs: leerlingen met een verstandelijke en/of lichamelijke of gedragspsychiatrische problematiek volgen onderwijs buiten het reguliere onderwijs. Onderwijsmogelijkheden autisme 7

8 Het speciaal onderwijs kent vier clusters: Cluster 1 Onderwijs aan leerlingen met een visuele beperking (slechtziend of blind). Cluster 2 Onderwijs aan leerlingen met gehoor-, spraak- of taalproblemen en aan leerlingen met problemen in de communicatie. Cluster 3 Onderwijs aan langdurig zieken, zeer moeilijk lerenden en leerlingen met een lichamelijke handicap en/of motorische beperkingen. Cluster 4 Onderwijs aan leerlingen met gedragsproblemen en psychiatrische ziektebeelden. Onder cluster 4 vallen scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen, langdurig psychisch zieken en onderwijs aan kinderen in scholen die verbonden zijn aan pedologische instituten. In welk cluster een leerling terechtkomt, hangt af van de aard van specifieke onderwijsbehoeften die de leerling heeft náást zijn autismestoornis. Het clusteronderwijs heeft hier criteria voor beschreven. Zie en Onderwijsmogelijkheden autisme 8

9 1.2 Organisatie van het onderwijs In de vorige paragraaf las u dat leerlingen met autisme les kunnen krijgen in het regulier onderwijs (inclusief onderwijs) of in het speciaal onderwijs (exclusief onderwijs). Beide schooltypen kunnen het onderwijs aan hun leerlingen op verschillende manieren organiseren. Zowel op groepsniveau als op schoolniveau. Hierna leest u welke organisatiemogelijkheden een school heeft. Kind in de groep (KIG) Hoe gaat een school om met leerlingen met autisme op groepsniveau? Dat kan op de volgende manieren: individueel Een school kan alle leerlingen in een groep individueel behandelen. De school bekijkt bij elke leerling wat zijn of haar mogelijkheden zijn, en welke benadering het beste is. in een gemengde groep Een school kan ook besluiten om de leerlingen in een klas onder te verdelen in een groep leerlingen zonder en een groep leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De school plaatst leerlingen met autisme in de groep van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. In deze groepen hoeven overigens niet alleen leerlingen met autisme te zitten, er kunnen ook leerlingen met ADHD in zitten, of leerlingen met ODD. De leerlingen in de groep met specifieke onderwijsbehoeften krijgen een aparte benadering ten opzichte van de groep leerlingen zonder specifieke onderwijsbehoeften. in een groepje leerlingen met autisme Tot slot kan een school er ook voor kiezen om in de klas een apart groepje te maken van leerlingen met autisme. De leerlingen in deze groep krijgen een specifieke benadering. Onderwijsmogelijkheden autisme 9

10 Onderwijsmogelijkheden autisme 10

11 Groep in school (GIS) Ook op schoolniveau kan een school op verschillende manieren omgaan met leerlingen met autisme. Een school kan de leerlingen met autisme op twee manieren opnemen in de school: in gemengde groepen De school kiest ervoor om de leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften samen in één groep te plaatsen. Dit kan bijvoorbeeld een groep zijn met leerlingen die een rugzakje hebben. De leerlingen komen terecht in een gemengde klas met andere leerlingen met autisme, maar ook met leerlingen met bijvoorbeeld ADHD of ODD. in een leerlingen met autisme-groep (een Autigroep) De school deelt alle leerlingen met autisme op de school in een aparte groep in. De leerling zit uitsluitend met andere leerlingen met autisme in de klas. De school kan ervoor kiezen om leerlingen met autisme van verschillende leeftijden bij elkaar te plaatsen; leerlingen uit verschillende leerjaren zitten dan bij elkaar in de klas. Onderwijsmogelijkheden autisme 11

12 1.3 Alle onderwijsvormen in een schema In deze laatste paragraaf van dit hoofdstuk ziet u in het schema hieronder alle onderwijsvormen Zowel de verschillende vormen van onderwijs als de organisatie van het onderwijs komen terug i Onder het schema staat een uitleg van de verschillende afkortingen. Kind In Groep (KIG) Regulier (BAO/VO) Van inclusief onderwijs Groep In School (GIS) Individuele benadering Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in een heterogene groep Leerlingen met ASS in een groep Gemengde groep Autigroep Individuele benadering Het praktijkonderwijs bereidt de leerlingen rechtstreeks voor op de regionale ar Afkortingen: BAO: basisonderwijs VO: voortgezet onderwijs SBO: speciaal basisonderwijs LWOO: leerwegondersteunend onderwijs (voortgezet onderwijs dat leerlingen helpt om PRO: praktijkonderwijs (voortgezet onderwijs voor leerlingen voor wie de leerwegen - SO: speciaal onderwijs VSO: voortgezet speciaal onderwijs ASS: autismespectrumstoornis Autigroep: groep leerlingen met een autismespectrumstoornis Onderwijsmogelijkheden autisme 12

13 op een rij. n dit schema. tot exclusief onderwijs SBO/LWOO/PRO Kind In Groep (KIG) Groep In School (GIS) SO/VSO Groep In School (GIS) Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in een heterogene groep Leerlingen met ASS in een groep Gemengde groep Autigroep Gemengde groep Autigroep hun VMBO-diploma te halen) en dus een VMBO-diploma- te hoog gegrepen zijn) beidsmarkt Onderwijsmogelijkheden autisme 13

14 Onderwijsmogelijkheden autisme 14

15 2 Een onderwijsvorm kiezen In het vorige hoofdstuk las u welke onderwijsvormen er zijn. In al deze onderwijsvormen kan een leerling met autisme les krijgen. Hoe bepaalt u welke onderwijsvorm het beste aansluit bij uw kind of leerling? Als u een onderwijsvorm wilt kiezen voor een leerling met autisme, dan bepalen drie factoren samen welke onderwijsvorm het meest geschikt is voor uw kind of leerling: kindfactoren schoolfactoren ouderfactoren Hierna leest u meer over deze drie verschillende factoren. 2.1 Kindfactoren Om een onderwijsvorm te kiezen die past bij uw kind of leerling, kijkt u allereerst naar de leerling zelf. Elke leerling met autisme is immers uniek. Wat valt u op aan deze leerling als u moet bepalen welke onderwijsvorm geschikt is voor hem of haar? Er zijn vier punten waarop u kunt letten: 1 Aard en ernst van de onderwijsbelemmeringen 2 Onderwijsbehoeften van de leerling 3 Bevorderende factoren (van en rondom de leerling) 4 Gedrag van de leerling en het effect op zijn omgeving Deze punten komen hierna aan de orde. 1 De aard en de ernst van de onderwijsbelemmeringen Het eerste punt waarop u kunt letten bij de keuze voor een geschikte onderwijsvorm, is de aard en de ernst van de onderwijsbelemmeringen van uw kind of leerling. Een autismespectrumstoornis is geen stoornis die oploopt van licht naar zwaar. Elke leerling met autisme is uniek. Daarnaast uiten verschillende typen stoornissen uit het autismespectrum zich op verschillende manieren. Het is moeilijk om iets algemeens te zeggen over de aard of de ernst van onderwijsbelemmeringen. Onderwijsmogelijkheden autisme 15

16 Om toch te weten te komen welke en hoeveel moeite een leerling met autisme ondervindt op school, kunt u kijken naar de beperkingen van de leerling. Leerlingen met autisme ondervinden allerlei kwalitatieve beperkingen in: de sociale interactie de communicatie het verbeeldend vermogen Vaak is er ook sprake van abnormale prikkelgevoeligheid. Hoeveel last een leerling met autisme heeft van de gevolgen van zijn stoornis op school, hangt af van deze beperkingen. Welke beperkingen heeft de leerling precies, en in welke mate? Hoe minder beperkingen, hoe gemakkelijker het is voor een leerling om onderwijs te volgen op een reguliere basisschool, binnen het inclusieve onderwijs. Meer dan alleen autisme Sommige leerlingen met autisme hebben naast autisme nog andere problematiek. Leerlingen met autisme kunnen bijvoorbeeld ook een visuele, auditieve, lichamelijke en/of verstandelijke beperking hebben. Ook zijn er leerlingen met autisme met meerdere stoornissen tegelijk, zoals ADHD of ODD. De problematiek die op de voorgrond treedt, bepaalt welke schoolvorm het meest geschikt is voor een leerling. Basisonderwijs en voortgezet onderwijs Soms kan een leerling met autisme wel onderwijs volgen op een reguliere basisschool, maar is hij na groep 8 toch niet op zijn plaats in het reguliere voortgezet onderwijs. Het voortgezet onderwijs kan namelijk lastiger zijn voor leerlingen met autisme dan het basisonderwijs. Leerlingen in het voortgezet onderwijs moeten in de loop van de jaren steeds meer zelfstandig plannen en organiseren (huiswerk, werkstukken, presentaties, spreekbeurten). Het voortgezet onderwijs doet een groter beroep op het zelfregulerend vermogen van de leerling. Hij moet bijvoorbeeld zelf allerlei onduidelijkheden oplossen. Zo heeft de leerling op de middelbare school verschillende docenten en lokalen, en hij krijgt meer prikkels dan op de basisschool (bijvoorbeeld drukte op de gangen tijdens de lokalenwisselingen). Verder krijgt hij te maken met andere omgevingsfactoren, zoals het pubergedrag van zijn medescholieren. Al deze factoren kunnen ervoor zorgen dat een leerling met autisme vanuit het regulier basisonderwijs het advies krijgt voor een VSO-school. Overigens zijn er ook scholen in het regulier voortgezet onderwijs die hun onderwijs meer afstemmen op leerlingen met autisme. Bijvoorbeeld door de inrichting van kleine klassen of door ervoor te zorgen dat de leerling vrijwel niet hoeft te wisselen van docent en/of lokaal. Onderwijsmogelijkheden autisme 16

17 2 Onderwijsbehoeften van de leerling Het tweede punt waarop u kunt letten bij uw keuze voor een geschikte onderwijsvorm, zijn de onderwijsbehoeften van de leerling. Leerlingen met autisme hebben vaak behoefte aan duidelijkheid in: ruimte: bijvoorbeeld een rustige, veilige, voorspelbare en uitlokkende omgeving tijd: bijvoorbeeld door visuele informatie en ondersteuning en een duidelijke tijdsordening activiteiten: bijvoorbeeld aangepaste lesstof en instructie en prikkelreductie interactie: bijvoorbeeld eenvoudige en eenduidige communicatie en voorspelbare interacties Deze onderwijsbehoeften vloeien voort uit de onderwijsbelemmeringen die bij punt 1: Aard en ernst van de onderwijsbelemmeringen genoemd zijn. Hoe kleiner de onderwijsbelemmeringen van een leerling zijn, hoe minder specifiek de onderwijsbehoeften van de leerling. Dus ook: hoe minder eisen de stoornis van de leerling stelt aan het onderwijs van een school. Bijvoorbeeld aan het materieel, of aan de deskundigheid van de leerkrachten. 3 Bevorderende factoren van en rondom de leerling Het derde punt waarop u kunt letten bij uw keuze voor een geschikte onderwijsvorm, zijn de bevorderende factoren. Niet alleen wat een leerling nodig heeft is belangrijk, maar ook de capaciteiten van de leerling zelf en factoren in de omgeving die helpen, spelen een rol. Deze factoren kunnen de stoornis van de leerling compenseren. Bijvoorbeeld: een hoge intelligentie van de leerling of betrokken en (ervarings) deskundige ouders. Hoe meer bevorderende factoren er zijn, hoe meer mogelijkheden voor de leerling om onderwijs te volgen op een reguliere school. 4 Gedrag van de leerling en het effect op zijn omgeving Het vierde punt waarop u kunt letten bij uw keuze voor een geschikte onderwijsvorm, is het gedrag van de leerling met autisme. Soms vormt het gedrag van een leerling met autisme een gevaar voor zichzelf, voor zijn medeleerlingen of de leerkracht. Het gedrag van de leerling met autisme kan het onderwijsleerproces van zijn medeleerlingen zo verstoren, dat het de grenzen overschrijdt van de zorg die de school kan bieden. Er kan ook sprake zijn van depressiviteit of zeer angstig gedrag bij de leerling. Dit gedrag kan een direct gevolg zijn van een schoolomgeving die probeert zo goed mogelijk af te stemmen op de onderwijsbehoeften van de leerling met autisme, maar daar niet voldoende toe in staat is. De leerkracht of medeleerlingen merken niet altijd iets van de angst of de depressie. Voor de leerling met autisme is het echter niet wenselijk om depressief of zeer angstig te zijn. Onderwijsmogelijkheden autisme 17

18 2.2 Schoolfactoren Om een onderwijsvorm te kiezen die past bij uw kind of leerling, kijkt u ook naar de school. Voor een leerling met autisme zijn een aantal schoolfactoren van belang: 1 Draagvlak van het team om onderwijs te geven aan leerlingen met autisme 2 Kennis en deskundigheid van de school op het gebied van autisme 3 Mogelijkheden op school om voor rust, regelmaat en voorspelbaarheid te zorgen 4 Pedagogisch klimaat op een school 5 Goede samenwerking met ouders en externe deskundigen Hierna worden deze punten één voor één toegelicht. 1 Draagvlak van het team om onderwijs te geven aan leerlingen met autisme Als een school kwalitatief goed onderwijs wil bieden aan een leerling met autisme, dan is dat het besluit van een heel team. Niet van één welwillende individuele leerkracht alleen. Voor een leerling met autisme is het belangrijk dat een school een gemeenschappelijke visie heeft op de manier waarop ze om wil gaan met autisme. De school moet die visie ook praktisch kunnen vertalen naar het onderwijs aan leerlingen met autisme. Zo moet de school nadenken hoe ze de overdracht van de leerling naar een andere groep regelt. Ook leerkrachten met een duobaan in een klas moeten bereid zijn om één lijn te trekken in hun benadering van een leerling met autisme. Onderwijsmogelijkheden autisme 18

19 2 Kennis en deskundigheid van de school op het gebied van autisme Een tweede punt dat van belang is als u een geschikte school zoekt voor uw kind of leerling, is de kennis en deskundigheid van de school op het gebied van autisme. Leerlingen met autisme vragen om een speciale pedagogische en didactische aanpak, en daarover moet een school wel beschikken. Zo moet een leerkracht in staat zijn om het onderwijs aan te passen aan de behoeften van de leerling met autisme, met ondersteuning van interne begeleiding en/of externe deskundigen. Weet een reguliere school genoeg over autisme en is de school kundig op dit gebied? 3 Schoolmogelijkheden om voor rust, regelmaat en voorspelbaarheid te zorgen Een derde punt dat van belang is, zijn de mogelijkheden op een school om voor rust, regelmaat en voorspelbaarheid te zorgen. Leerlingen met autisme kunnen angstig reageren als de zaken niet verlopen zoals zij verwachten. Bijvoorbeeld als ze te veel prikkels krijgen, of als de school te weinig structuur biedt. De leerling kan zich dan in zichzelf terugtrekken, of hij kan paniek- of driftaanvallen krijgen. Een school kan zijn inrichting niet (altijd) geheel afstemmen op leerlingen met autisme. Maar de school kan de leerling wel zoveel mogelijk rust, regelmaat en voorspelbaarheid bieden. Bijvoorbeeld met een prikkelarme ruimte of plek waar de leerling kan werken, met pictogrammen in de klas of met een eigen plank in de kast met schoolspullen. 4 Pedagogisch klimaat op een school Het vierde punt dat van belang is als u een geschikte school zoekt voor uw kind of leerling met autisme, is het pedagogische klimaat op een school. Een leerling met autisme gedraagt zich soms bijzonder en dat heeft een groep al snel in de gaten. Voor sommige leerlingen is het moeilijk om op een goede manier om te gaan met een leerling die zich bijzonder gedraagt. Het gevolg kan zijn dat de leerling met autisme niet gezien wordt als uniek, maar als anders. Daardoor kan de leerling worden buitengesloten of gepest. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben voor het welbevinden en het zelfvertrouwen van de leerling met autisme. Het is dan ook van belang dat de leerkracht adequaat optreedt als hij pesten of buitensluiten signaleert en dat hij dit gedrag voorkomt. Bijvoorbeeld door het goede voorbeeld te geven, door voorlichting te geven over autisme in de groep, door voor een veilige groepssfeer te zorgen en door op tijd in te grijpen. Een goed pedagogisch klimaat is hiervoor een voorwaarde. De kans dat een leerling met autisme goed functioneert op een reguliere school is dan ook groter als een school een pedagogisch klimaat heeft waarin uitgedragen wordt dat iedereen uniek is en gewaardeerd wordt. De leerkracht kan op deze basis voortborduren met de leerlingen in zijn klas. Onderwijsmogelijkheden autisme 19

20 5 Goede samenwerking met ouders en externe deskundigen Het vijfde punt dat van belang is, is of een school goed samenwerkt met de ouders en de externe deskundigen. Actief én preventief. U kunt denken aan: een goede communicatie en vertrouwensrelatie tussen ouders, de externe deskundigen en de school een goede afstemming in de aanpak van de leerling met autisme tussen de leerkracht, de ouders en de hulpverlener. een gelijkwaardige positie: de school beschouwt de ouders als gelijkwaardige partners en ervaringsdeskundigen bij het omgaan met hun kind een waardering voor de rol van de ouders: de school ziet dat de ouders een belangrijke rol spelen bij het ondersteunen van de uitvoering van (bijzondere) activiteiten. Als een school kan bijdragen aan een goede aanpak van de leerling met autisme met behulp van externe deskundigen, bijvoorbeeld van jeugd-, en gezondheidszorg, dan vergroot dat de kans op een succesvolle benadering van de leerling. De school en de professionals in de hulpverlening moeten bereid zijn om te kijken hoe ze elkaar kunnen aanvullen. 2.3 Ouderfactoren Tot slot spelen ook de ouderfactoren een rol als u een geschikte school zoekt voor uw kind of leerling met autisme. Het gaat om de volgende factoren: 1 Visie van de ouders 2 Nabijheid van de school 3 Rechtspositie van de ouders. 1 Visie van de ouders Het eerste punt dat van belang is als u een geschikte school zoekt voor uw kind of leerling met autisme, heeft te maken met de visie van de ouders. Wat vindt u of wat vinden deze ouders belangrijk? Sommige ouders hebben veel behoefte aan advies en ondersteuning bij hun keuze voor geschikt onderwijs voor hun kind. Deze ouders zullen dan ook zoeken naar een school die hen kan adviseren over bepaalde onderwijsvormen. Andere ouders daarentegen hebben veel minder behoefte aan advies en ondersteuning. Verder hebben ouders ook verschillende visies op wat ze belangrijk vinden aan een school. Sommige ouders vinden het bijvoorbeeld het belangrijkste dat een school dichtbij is, of dat er al vriendjes of vriendinnetjes van hun kind op de school van hun keuze zitten. Terwijl andere ouders weer op heel andere punten letten. Onderwijsmogelijkheden autisme 20

21 2 Nabijheid van de school Het tweede punt dat van belang is als u een geschikte school zoekt voor uw kind of leerling met autisme, heeft betrekking op de nabijheid van de school. Ouders kunnen kiezen voor een bepaalde onderwijsvorm, maar vaak is thuisnabijheid net zo belangrijk voor hen. Sommige ouders moeten hun keuze voor een bepaalde school herzien als er geen scholen zijn in hun omgeving met de onderwijsvorm die ze hebben gekozen. Of als de reistijd naar de gewenste school te lang is. 3 Rechtspositie van de ouders Het laatste punt dat van belang is als u een geschikte school zoekt voor uw kind of leerling met autisme, is de rechtspositie van de ouders. Ouders hebben een aantal (juridische) mogelijkheden bij hun keuze voor een geschikte school voor hun kind: ze hebben het recht om hun kind bij een andere school aan te melden ze hebben het recht hun kind op de huidige school te houden, ondanks een ander advies van de school ze hebben het recht op een rugzakje of een plaatsing binnen het SO/VSO, mits hun kind een clusterindicatie heeft. Onderwijsmogelijkheden autisme 21

22 2.4 Checklist aandachtspunten bij de keuze voor een school In de voorgaande paragrafen heeft u gelezen op welke punten u allemaal kunt letten als u een geschikte onderwijsvorm zoekt voor uw kind of leerling met autisme. Op deze pagina staan al die punten nog eens opgenomen in de vorm van een checklist. U kunt elk punt afvinken als u het antwoord op de vraag heeft gevonden. Checklist: Wat is een geschikte school voor mijn kind/leerling met autisme Factor Vragen Kindfactoren Wat is de aard en de ernst van de onderwijsbelemmeringen van de leerling? Wat zijn de onderwijsbehoeften van de leerling? Wat zijn de bevorderende factoren? Wat is het gedrag van de leerling en wat is het effect ervan op zijn omgeving? Schoolfactoren Is er draagvlak van het hele team van de school om onderwijs te geven aan leerlingen met autisme? Beschikt de school over voldoende kennis en deskundigheid op het gebied van autisme? Zijn er mogelijkheden op school om voor rust, regelmaat en voorspelbaarheid te zorgen? Hoe is het pedagogisch klimaat van een school? Bestaat er een goede samenwerking met ouders en externe deskundigen? Ouderfactoren Wat vinden de ouders van deze leerling belangrijk? Hoe dichtbij is de school die de ouders gekozen hebben? Zijn de ouders zich bewust van hun rechtspositie? Onderwijsmogelijkheden autisme 22

23 3 Hoe vind ik adressen van geschikte scholen? U heeft gelezen welke onderwijsmogelijkheden er zijn voor een leerling met autisme en welke factoren een rol spelen als u een geschikte onderwijsvorm wilt kiezen voor uw kind of leerling. Hier vindt u tot slot een aantal manieren waarop u adressen kunt vinden van geschikte scholen voor uw kind of leerling. 1 Via de huidige of toekomstige school In eerste instantie kunt u informatie opvragen bij de school waar uw kind/leerling verblijft of bij de school van uw keuze. De intern begeleider (IB-er) op elke basisschool kan u verder informeren of doorverwijzen. Op het voortgezet onderwijs kunt u de mentor of zorgcoördinator benaderen. Voor meer informatie over een (gewenste) school kunt u de website of de schoolgids van de school bekijken. 2 Regionaal Steunpunt Autisme Zuid-Holland Zuid In de regio Zuid-Holland Zuid is een actief steunpunt autisme voor het onderwijs. Ouders, leerkrachten, begeleiders en hulpverleners kunnen met alle onderwijsgerelateerde vragen bij dit steunpunt terecht. Het steunpunt autisme is een samenwerking van Auris Dienstverlening (Cluster 2), REC De Nachtegaal (Cluster 3) en REC Rijndrecht (Cluster 4). De ambulante begeleiders van leerlingen met een indicatie wordt gecoördineerd door de REC s. Telefoonnummer Landelijk netwerk autisme Op deze landelijk website voor autisme en onderwijs vindt u: een actueel overzicht van landelijke kennis en trajecten in het onderwijs. PASSER: het Expertise Platform ASS Eindonderwijs in de Regio. Eén van de taken van dit platform is om een landelijk dekkend netwerk van scholen te ontwikkelen in het regulier en speciaal voortgezet onderwijs die passend eindonderwijs bieden aan leerlingen met autisme. De deelnemende scholen zijn afgebeeld op een digitale kaart. criteria voor een indicatie voor het (V)SO. Deze indicatie heeft een leerling nodig voor een plaats op een (V)SO-school, of voor een leerling-gebonden budget in het reguliere onderwijs. 4 Regionaal Intersectoraal Autisme Netwerk Zuid-Holland Zuid Het RIAN Rotterdam-Rijnmond Zuid-Holland Zuid heeft een website waar het aanbod van hulpverlening en onderwijs in de regio Zuid-Holland Zuid is genoemd. Op deze site vindt u bij het onderwerp Onderwijs linken naar de verschillende clusters. Als u doorklikt kunt u hier de actuele adressen van clusterscholen vinden. Onderwijsmogelijkheden autisme 23

24