Het leven zoals het is : Een kwalitatief onderzoek naar de kijkmotieven van docusoaps

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het leven zoals het is : Een kwalitatief onderzoek naar de kijkmotieven van docusoaps"

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN Het leven zoals het is : Een kwalitatief onderzoek naar de kijkmotieven van docusoaps Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: Karolien Cloots MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting FILM- EN TELEVISIESTUDIES PROMOTOR: PROF. DR. D. Biltereyst COMMISSARIS: Fien Adriaens COMMISSARIS: Elke Van Damme ACADEMIEJAAR

2

3 Abstract Het fenomeen reality-tv is vandaag niet meer weg te denken van het beeldscherm. Sinds de jaren negentig bestaat het programma-aanbod in Vlaanderen steeds meer uit formats die men met de term reality-tv kan aanduiden. Het betreft een programmaformule waarbij een grote aandacht uitgaat naar het dagelijkse leven van gewone burgers, dat vaak op een dramatische wijze gereconstrueerd wordt (Mast, 2003, p.4). Het begrip reality-tv is intussen uitgegroeid tot een hybride genre met verschillende subgenres, waarvan de docusoap er één is (Biltereyst et al., 2000, p.13). De focus van deze wetenschappelijke verhandeling ligt op de kijkmotieven voor docusoaps en in het bijzonder op de kijkmotieven van de veel bekeken reeksen van Het leven zoals het is. Aan de hand van een kwalitatief onderzoek hebben we getracht om een antwoord te bieden op de onderzoeksvraag waarom mensen naar Het leven zoals het is kijken. Enerzijds hebben we via focusgroep interviews (N = 24) de kijkmotieven bij de kijkers zelf achterhaald. Anderzijds zijn we aan de hand van diepte-interviews (N = 3) met producers en redacteurs van Het leven zoals het is, te weten gekomen wat volgens hen de kijkmotieven zijn. Door de resultaten van deze twee methoden met elkaar te vergelijken zijn we tot de vaststelling gekomen dat mensen omwille van vier belangrijke kijkmotieven naar Het leven zoals het is kijken: Het programma omvat namelijk een mix van ontspanning en informatie, zet aan tot voyeuristisch kijkgedrag en biedt mogelijkheden tot identificatie. 3

4 Dankwoord Het schrijven van een masterproef is een werk van lange adem. Frustratie wanneer iets fout loopt, maar grote voldoening wanneer iets lukt. Gelukkig stond ik er nooit alleen voor. Met dit dankwoord wil ik dan ook een aantal mensen bedanken voor hun inzet en hun steun. Een woord van dank gaat als eerste uit naar mijn promotor, Prof. Dr. Biltereyst. Bedankt voor uw boeiende lessen en de deskundige begeleiding bij mijn masterproef. Ook Fien Adriaens, doctoraatstudente aan de vakgroep Communicatiewetenschappen, verdient een vermelding. Bedankt voor je sturende feedback en bemoedigende woorden. Verder bedankt aan Inne om de rol van co-moderator op zich te nemen. Jouw bijdrage was zeer waardevol. Ook bedankt aan alle respondenten voor jullie tijd, medewerking en interessante inzichten. Een zeer speciale dank gaat uit naar mijn mijn moeder, zus en Leo. Bedankt voor jullie luisterend oor en geduld doorheen de afgelopen vier jaren. Ook bedankt aan mijn vriendinnen omdat ze mijn thesisverhalen altijd met de glimlach aanhoorden. En Matthias, bedankt voor je steun en de heerlijke momenten van ontspanning. Nogmaals bedankt aan iedereen! 4

5 Inhoudstafel ABSTRACT 3 DANKWOORD 4 INHOUDSTAFEL 5 INLEIDING 10 DEEL I: LITERATUURSTUDIE: THEORETISCH KADER REALITY-TV Het ontstaan Economie, technologie en maatschappij als drijfveren 12 a) Economische drijfveer 12 b) Technologische drijfveer 14 c) Maatschappelijke drijfveer Een postmodern televisielandschap waarin grenzen vervagen 15 a) Grens privaat publiek 16 b) Grens feit fictie Vier golven van reality-tv Reality-tv gedefinieerd Reality-tv in enge zin Reality-tv in ruime zin Het academisch debat: voorstanders, tegenstanders en een tussenpositie Voorstanders Tegenstanders Een tussenpositie Het publiek debat: het succes van en de kritiek op reality-tv Het succes 24 5

6 De kritiek Samenvatting DOCUSOAPS Het ontstaan Docu en soap Genres binnen de docusoap De klassieke docusoap De celebrity docusoap Gewone mensen in een ongewone omgeving Celebrities in een ongewone omgeving Het publiek debat: het succes van en de kritiek op docusoaps Het succes De kritiek Samenvatting PUBLIEKSONDERZOEK Paradigma s binnen publieksonderzoek Effectenonderzoek Uses and gratifications -benadering Cultural Studies Uses and gratifications -benadering als basis voor verder onderzoek Uses and gratifications -benadering verder toegelicht Kritiek Waarom kijken mensen naar televisie? 39 a) Kijkmotieven voor mediagebruik 39 b) Kijkmotieven voor televisiegebruik Uses and gratifications -benadering geconcretiseerd: een samenvattend 40 model 6

7 Waarom kijken mensen naar reality-tv? Uses and gratifications - 42 benadering toegepast a) Ontspannend, maar toch leerrijk 42 b) Identificatie 43 c) Sociale functie 43 d) Voyeurisme Waarom kijken mensen naar docusoaps? 44 DEEL II: EMPIRISCH ONDERZOEK: METHODEN EN RESULTATEN METHODOLOGIE Onderzoeksvraag Onderzoeksmethode Focusgroep interviews Diepte-interviews Representativiteit Onderzoeksobjecten Focusgroep interviews Diepte-interviews Onderzoeksinstrument Onderzoeksanalyse Samenvatting RESULTATEN EN BEVINDINGEN Resultaten en bevindingen focusgroep interviews Het kennen van docusoaps De kenmerken van docusoaps 59 a) De gewone man in zijn alledaagse omgeving 59 b) Docu of soap? 60 c) Een waardig genre? 61 7

8 Het kijken naar docusoaps en meer bepaald Het leven zoals het is De kijkmotieven voor Het leven zoals het is 64 a) Informatief 64 b) Ontspanning 65 c) Voyeurisme? 66 d) Identificatie Resultaten en bevindingen diepte-interviews De kenmerken van docusoaps De kijkmotieven voor docusoaps 71 a) Informatie 71 b) Ontspanning 72 c) Voyeurisme? 72 d) Identificatie Vergelijking focusgroep interviews en diepte-interviews ALGEMEEN BESLUIT 76 BIBLIOGRAFIE 79 BIJLAGEN 86 8

9 Tabellen Tabel 4.1: Vraag 9: Top-5 favoriete tv-programma s 55 Tabel 5.1: Top drie van meest vernoemde docusoaps 58 Grafieken Grafiek 4.1: Verdeling geslacht respondenten 51 Grafiek 4.2: Vraag 7: Aantal uren tv per dag 54 Grafiek 4.3: Vraag 8: Favoriete zenders 54 9

10 Inleiding Reality-tv is niet meer weg te denken van het Vlaamse televisiescherm. Sinds de tweede helft van de jaren negentig bestaat het Vlaamse televisieaanbod steeds meer uit programma s die men onder de noemer reality-tv kan plaatsen. Men denkt hierbij aan programma s zoals Temptation Island, De Pfaffs of Expeditie Robinson. Met reality-tv - een term overgekomen vanuit de Verenigde Staten - bedoelt men een verzameling van uiteenlopende formaten die op een dramatische wijze de klemtoon leggen op de alledaagse gebeurtenissen van gewone mensen (Biltereyst et al., 2000, p.13). Intussen is reality-tv uitgegroeid tot een hybride genre met verschillende subgenres, waaronder de docusoap. Volgens Biltereyst en zijn collega s (2000, p.70) is de docusoap een televisiereeks met de klemtoon op factuele informatie over het leven en de interpersoonlijke relaties binnen een instelling, op een bepaalde plaats of een andere maatschappelijke entiteit. In deze wetenschappelijke verhandeling willen we dieper ingaan op de kijkmotieven voor docusoaps. Waarom kijken mensen naar docusoaps? We zullen deze kijkmotieven trachten te achterhalen aan de hand van een kwalitatief onderzoek over de docusoap Het leven zoals het is. Wat zijn de motieven die mensen ertoe aanzetten om binnen het ruime televisieaanbod de voorkeur te geven aan Het leven zoals het is? Dit publieksonderzoek is echter niet mogelijk zonder te weten welke lading het begrip reality-tv - en meer bepaald docusoaps - dekt. Daarom bestaat het eerste luik van deze wetenschappelijke verhandeling uit een theoretisch kader waarbij we respectievelijk het genre reality-tv en het subgenre docusoap zullen bespreken. We zullen proberen om het ontstaan van deze nieuwe factuele televisieformaten te begrijpen in het licht van de economische, technologische en maatschappelijke context. Vervolgens gaan we dieper in op wat we onder de begrippen reality-tv en docusoap verstaan. Hoe kunnen we de begrippen definiëren? Hierbij zullen we opmerken dat de begrippen niet éénduidig te definiëren zijn. Tevens zullen we het academisch en publiek debat situeren. Wat zijn de argumenten van de voorstanders van reality-tv en docusoaps en waarom zijn de tegenstanders er zo tegen gekant? Ook de succesfactoren en de kritiek op reality-tv en docusoaps komen uitgebreid aan bod. Na een duidelijk beeld te hebben geschetst van het fenomeen reality-tv en de docusoap, kunnen we ons toespitsen op het publieksonderzoek. Hierbij zullen we enkele belangrijke paradigma s binnen het publieksonderzoek toelichten. Bij het bespreken van deze verschillende publieksbenaderingen hebben we vastgesteld dat de uses and gratifications -benadering een goede uitvalsbasis biedt voor het onderzoek naar kijkmotieven. Deze benadering - die op zoek gaat naar de behoeftes van de 10

11 kijker vormt de basis voor ons empirisch onderzoek. In het publieksonderzoek gaan we te werk in de vorm van een trechter: beginnen met iets algemeens en eindigen met iets concreets (Soudijn, 2005, p.44). Zodoende bespreken we eerst de kijkmotieven om naar televisie in het algemeen te kijken en spitsen we ons nadien toe op de vraag waarom mensen naar reality-tv kijken. Wanneer we ons hierbij wilden concentreren op het subgenre docusoap, stelden we echter vast dat over het publiek van docusoaps weinig wetenschappelijke literatuur voorhanden is. Dit is dan ook de reden waarom we - als vervolg op dit theoretisch kader - een onderzoek willen voeren naar de kijkmotieven voor docusoaps en meer bepaald Het leven zoals het is. Aan de hand van een kwalitatief onderzoek willen we een antwoord geven op de onderzoeksvraag waarom mensen naar docusoaps en meer bepaald Het leven zoals het is kijken. Hierbij zullen we de resultaten die we via de literatuur verkregen hebben aan onze eigen resultaten en bevindingen toetsen. Zijn de kijkmotieven uit de uses and gratifications -benadering ook van toepassing op de docusoap? We zijn er ons van bewust dat de uses and gratficications -benadering voornamelijk voor kwantitatief onderzoek gebruikt wordt, maar via een aanvullend kwalitatief publieksonderzoek willen we diepgaandere inzichten verkrijgen in de kijkmotieven voor een docusoap zoals Het leven zoals het is. In het eerste hoofdstuk van het tweede luik zullen we de methoden van ons onderzoek toelichten. We opteren voor kwalitatieve onderzoeksmethoden onder de vorm van focusgroep interviews en diepte-interviews. Langs de ene kant zullen we via focusgroep interviews op zoek gaan naar de kijkmotieven bij de kijkers zelf. Wat is voor hen de reden waarom ze naar Het leven zoals het is kijken? Langs de andere kant willen we ook een beter beeld te krijgen over wat de makers van de programma s willen bereiken. Via diepte-interviews met producenten en redacteurs willen we te weten komen welke kijkmotieven van Het leven zoals het is zij vooropstellen. In het tweede deel van dit empirische luik zullen we de inzichten van het publiek enerzijds en productionele experts anderzijds aan elkaar trachten te linken. Op die manier willen we een zo volledig mogelijk beeld krijgen over de kijkmotieven voor Het leven zoals het is. 11

12 DEEL I: LITERATUURSTUDIE: THEORETISCH KADER In het eerste hoofdstuk van deze wetenschappelijke verhandeling zullen we eerst uitvoerig stilstaan bij het ontstaan van reality-tv. Wat waren de redenen voor de opkomst van deze nieuwe soort van televisie? Nadien zullen we trachten duidelijk te maken wat reality-tv precies betekent. Hoe kunnen we het definiëren? Ten slotte zullen we ook het grote debat rond reality-tv en de positieve en negatieve kritiek op het genre trachten weer te geven. 1. Reality -TV During the past two decades, reality-based programming has come to play a major role in production decisions, promotion and even network strategy (Friedman, 2002, p.2). Dit citaat toont aan dat reality-tv een prominente plaats veroverd heeft binnen het televisielandschap. Sinds het begin van de jaren negentig heeft het Vlaamse televisielandschap een grondige transformatie ondergaan. Het Vlaamse beeldscherm onderging een explosie van factuele televisieformaten zoals docusoaps, survivalprogramma s, human interestprogramma s en real-life soaps (Biltereyst, 2004, p. 171, Dovey, 2000, p.11 en Mast, 2003, pp.3-4). Volgens Biltereyst (et al., 2000, p.70) is factuele televisie een koepelbegrip om een soort programma s aan te duiden die de klemtoon leggen op de werkelijkheid, gaande van documentaire, nieuws tot reality-tv. Binnen deze factuele televisie neemt reality-tv een centrale plaats in (Von Feilitzen, 2004, p.10) Het ontstaan Economie, technologie en maatschappij als drijfveren De opkomst van deze nieuwe soort televisie is een gevolg van verschillende factoren. Het ontstaan van reality-tv hangt samen met een transformatie van de economie, de technologie en de maatschappij. Deze sectoren hebben elk op hun beurt bijgedragen tot het ontstaan van reality-tv. a) Economische drijfveer Wanneer we het ontstaan van reality-tv willen bespreken, is het belangrijk om hierbij de context waarin de media functioneren, in acht te nemen. De meest besproken oorzaak voor het ontstaan van reality-tv, is er één van economische aard. De jaren tachtig staan in Amerika bekend voor de 12

13 deliberalisering van de markt (Biltereyst et al., 2000, p.18). Het was het beleid van toenmalig president Reagan dat tot de deregulering van de Amerikaanse televisiemarkt heeft geleid. Hierdoor werden de media in Amerika een zeer competitieve sector waarin concurrentie, exploitatie en commercialisering centraal stonden (Biltereyst, 2004, p.175). Het gevolg hiervan was dat nieuwe commerciële zenders wilden uitpakken met programma s die zoveel mogelijk kijkers konden lokken. In deze hoog competitieve marktstructuur moesten de programmamakers het verschil kunnen maken met de sterke concurrentie. Ze deden dat door maatschappelijke thema s en ethische kwesties zoals geweld, misdaad en seksualiteit te exploiteren (Biltereyst, 2004, p.175). Er was behoefte aan een sterke visualisering van de ruwe werkelijkheid (Hill, 2005, p.39 en Kilborn, Hibberd & Boyle, 2001, p.383). Willis (2000, p.101) stelt dat popular docs, pop docs, doc soaps - whatever you like to call them are largely a response to the enormous commercial and competitive pressure. De Amerikaanse televisiesector van de jaren negentig kan met andere woorden beschouwd worden als dé bakermat bij uitstek voor het ontstaan van nieuwe programmaformules met een sterk factuele inslag (Biltereyst et al., 2000, p.18). In deze televisiesector - waarin de concurrentie zeer hoog ligt - was het belangrijk dat men telkens bleef op zoek gaan naar vernieuwing. Al gauw was voor veel producenten duidelijk dat reality-tv de ideale programmaformule biedt om in deze context te kunnen overleven. Ten eerste liggen de productiekosten van reality-programma s ontzettend laag. Er hoeven immers geen scenario s meer uitgewerkt te worden en er zijn geen acteurs meer nodig (Andrejevic, 2004, p.6 en Kilborn, 1994, p.426). Ten tweede vallen reality-programma s bij een breed publiek in de smaak. Roscoe (2004, p.182) stelt dat reality-programma s zowel voor kijkers, voor verschillende netwerken als voor adverteerders aantrekkelijk zijn. Dankzij deze voordelen beschouwden Amerikaanse producenten reality-tv als dé oplossing binnen de hoog competitieve Amerikaanse televisiesector. Ook de Europese televisiesector onderging een explosie van factuele televisie. Door het openbreken van de markt, speelden de publieke omroepen hun monopolie kwijt waardoor de idee van public service broadcasting (PSB) ernstig werd aangetast (Biressi & Nunn, 2005, p.17). Het PSB-concept houdt in dat de publieke omroep programma s aanbiedt die de burger informeren. De publieke omroep streeft geen winst na, maar wil via een educatieve-sociale-culturele logica zijn burgers ten dienste zijn (Biltereyst et al., 2000, p.20). Biltereyst en De Smaele (2000, p.3) omschrijven de opdracht van de openbare omroep als het triadium to inform, to educate, to entertain. Door de invoering van reality-tv werd deze PSB-gedachte doorbroken. Het ideaal van publieke dienstbaarheid moest plaatsmaken voor commercialisering en winstmaximalisatie. Het PSB-concept maakte plaats voor een televisiebeleid gericht op de consument (Kilborn, 2001, p.383). Ellis (1999, p.78) gaat 13

14 hiermee akkoord en stelt dat in de televisiesector een evolutie naar een consumer society plaatsvindt. Toch liep het in Europa niet zo n vaart als in de Verenigde Staten. Europese tegenstanders waren bezorgd over de mogelijke negatieve invloed van reality-tv. De geïmporteerde Amerikaanse programma s zouden namelijk de PSB-gedachte kunnen aantasten (Kilborn, 1994, p.430). De educatieve, informerende taak van televisie zou vervallen in entertainment. Critici waren bang dat door de komst van reality-formaten, genres als de documentaire, die als doel hebben om burgers te informeren, onder druk zouden komen te staan (Kilborn, 1994, p.430). Ondanks deze tegenstand, is reality-tv in Europa toch succesvol geworden. De Amerikaanse programma s hebben het Europese televisielandschap ongetwijfeld sterk beïnvloed. Maar volgens Biltereyst (et al., 2000, p.22) zijn enkele kanttekeningen hier toch op zijn plaats. Volgens hem is het Europese succes om verschillende redenen niet enkel toe te schrijven aan de massale import van Amerikaanse formats. Ten eerste doken in verscheidene Europese landen al eerder programmaformules op in de richting van reality-tv. Dat was vooral het geval in Frankrijk en Italië. Men gebruikte hiervoor het begrip télé-réalité (Biltereyst et al., 2000, p.22 en Dauncey, 1996, p.83). Ten tweede hebben een aantal Europese landen ook zelf populaire formules gelanceerd, zoals het Nederlandse Big Brother en het Vlaamse De Mol (Biltereyst et al., 2000, p.22). Aangezien uit onderzoek gebleken is dat de kijkers een voorkeur hebben voor eigen, home-made producties, worden deze in prime-time aan het publiek getoond (De Meyer, 2001, p.163). Deze voorkeur voor eigen producties uit zich tevens in het feit dat geïmporteerde Amerikaanse programma s vaak aangepast worden aan de lokale, specifieke productie- en receptiecontext (Biltereyst et al., 2000, p.23). Op die manier maken de programmamakers de geïmporteerde programma s ook toegankelijk voor een niet-amerikaans publiek (Kilborn, 1994, p.429). Deze aanpassing aan de lokale productiestandaarden en gevoeligheden, heeft uiteraard ook te maken met de diversiteit binnen Europa. Europa kent verschillende talen en culturen, wat in Amerika minder het geval is (Bondebjerg, 2002, p.159). b) Technologische drijfveer Zonder het belang van de Amerikaanse televisiemarkt als broeikas voor de ontwikkeling en verspreiding van reality-tv te minimaliseren, is het toch belangrijk om stil te staan bij nog een andere belangrijke factor, namelijk de technologische factor (Kilborn, 1994, p.427). De komst van reality-tv hangt samen met het ontstaan en het gebruik van een aantal nieuwe technologieën. Zo zijn er sinds de jaren negentig goedkope, lichte maar kwalitatieve camera s beschikbaar. Op die manier ontstond 14

15 de mogelijkheid om fragmenten uit het dagelijkse leven van mensen te registreren (Biltereyst et al., 2000, p.18). De mogelijkheid van kwaliteitsvolle geluidsopnames, van videoapparatuur en van livestreaming - het live beschikbaar stellen van beeld en geluid - maakt het voor programmamakers steeds makkelijker om op een geloofwaardige manier de realiteit weer te geven (Biressi & Nunn, 2005, p.16). Ook gewone mensen zijn beginnen experimenteren met de camcorder. Op die manier is het concept home made video ontstaan (Kilborn, 1994, p.427). Verder heeft ook de introductie van zeer kleine camera s voor een verdere ontwikkeling van reality-tv gezorgd. Deze miniatuurcamera s kunnen zonder het medeweten van een bepaald persoon ergens verstopt worden, waardoor de betrokkene niet weet dat er beelden worden vastgelegd (Kilborn, 1994, p.428). Deze technologische ontwikkeling zorgde voor talrijke verborgen camera -programma s. c) Maatschappelijke drijfveer Volgens Biltereyst en zijn collega s (2000, pp.24-29) is de transformatie van het televisielandschap niet enkel een gevolg van marktmechanismen zoals deregulering, deliberalisering en commercialisering. Naast de markt en de technologie, beschouwen zij ook de maatschappij als een belangrijke voedingsbodem voor het fenomeen reality-tv. Aangezien factuele formaten de nadruk leggen op maatschappelijke en ethische vraagstukken, menen ze dat maatschappelijke ontwikkelingen een broeikas vormen voor de ontwikkeling van factuele televisie. Ze stellen dat zowel persoonlijke issues, interpersoonlijke issues als maatschappelijk kwesties een drijfveer kunnen zijn voor factuele televisie. Biltereyst beschouwt reality-tv als een manifestatie van de persoonlijke stem. Nieuwe, factuele formaten leggen steeds meer de nadruk op persoonlijke gevoelens en subjectiviteit. Individuele ervaringen zoals angst of verdriet, treden alsmaar meer op de voorgrond. Televisiemakers hechten meer en meer belang aan de persoonlijke issues van gewone mensen. Maar televisie brengt ook thema s als intimiteit en interpersoonlijke relaties naar voor. De burger heeft nood aan warm interpersonal relationships en reality-programma s als Blind Date en Big Brother, die de nadruk leggen op de interpersoonlijke issues van mensen, proberen hier een antwoord op te vinden. Ten slotte exploiteert televisie ook actuele maatschappelijke thema s zoals angst en wantrouwen (Biltereyst en al., 2000, pp.24-29) Een postmodern televisielandschap waarin grenzen vervagen Verschillende auteurs stellen dat we bij het ontstaan van reality-tv rekening moeten houden met een ruimere transformatie van het televisielandschap. Onder meer Van Poecke (1994, p.18) en Van den 15

16 Bulck (2001, p.56) verklaren dat we ons momenteel in een postmodern televisielandschap bevinden. De traditionele public servicegedachte is typerend voor de moderniteit (Biltereyst et al., 2000, p.23). De publieke omroep had er een educatieve en informatieve functie. Bovendien bleven de private en de publieke sfeer strikt van mekaar gescheiden en ook de grenzen tussen de verschillende programmagenres onderling werden behouden. Moderne televisie was rationeel en vrij van commerciële invloeden. De huidige postmoderne televisie daarentegen wordt gekenmerkt door een vervaging van grenzen, zowel tussen het private en het publieke, als tussen feit en fictie. De vervaging van deze respectievelijke grenzen wordt hieronder kort toegelicht. a) Grens privaat - publiek Biltereyst en zijn collega s (2000, p.25) wijzen op de vervaging van de grenzen tussen de publieke¹ en de private² sfeer. Ook Bondebjerg (1996, p.37) merkt op dat het verschil tussen de publieke en de private sfeer nog nauwelijks waar te nemen is. Deze nieuwe verhouding tussen de private en de publieke sfeer vinden we in reality-tv duidelijk terug. Het gewone leven wordt meer en meer publiek. De nieuwe factuele formaten leggen de klemtoon op subjectieve handelingen en persoonlijke onthullingen. Individuele ervaringen van gewone mensen komen steeds meer op de voorgrond te staan (Biltereyst et al., 2000, p.25). Mensen geven steeds vaker hun intiemste gevoelens bloot voor televisie (Van Poecke, 1993, p.14). Ook Dovey (2000, p.21) stelt vast dat the individual experience occupies the foreground and any argument is often impossible to discern. Door het optreden van gewone mensen als hoofdspelers op het beeldscherm, evolueert het private leven tot een essentiële component van de publieke sfeer. Hij merkt op dat, daar waar in documentaires vroeger individuele ervaringen enkel ter ondersteuning werden gebruikt, deze nu onmiskenbaar geworden zijn (Dovey, 2000, p.21). De nieuwe verhouding tussen de publieke en de private sfeer kunnen we in verband brengen met de first person media van Dovey (2000, p.1). Dovey gebruikt deze term om te verwijzen naar een ruimere tendens waarbij mediaproducten - dus niet enkel reality-tv - de private sfeer steeds meer exploiteren. Dit soort media, zoals de pers, literatuur en factuele televisie, leggen de klemtoon op subjective, autobiographical and confessional modes of expression. ¹Publieke sfeer: dit concept refereert aan een arena of publiek debat in de moderne samenleving (Biltereyst et al., 2000, p. 72). ²Private sfeer: dit concept refereert veelal aan de intieme, huiselijke of persoonlijke sfeer, inclusief seksualiteit (Biltereyst et al., 2000, p. 72). 16

17 b) Grens feit - fictie Volgens vele auteurs wordt in reality-tv de grens tussen feit en fictie vaak overschreden (Biltereyst et al., 2000, p.71, Corner, 1999, p.173 en Leurdijk, 1999, p.30). De grens tussen non-fictieve genres - zoals het nieuws en documentaires - en fictieve genres - zoals drama s en soaps, komt steeds meer op de helling te staan (Biltereyst et al., 2000, p.54). Reality-tv geeft de werkelijkheid weer aan de hand van fictieve technieken. Men dramatiseert, commercialiseert, personaliseert en men maakt gebruik van de cliffhanger. Via de techniek van de cliffhanger kan men aan het einde van een aflevering het publiek in spanning houden over de afloop van een zekere verhaallijn. Op die manier lokt men kijkers voor de volgende aflevering. Door de grensvervagingen tussen fact en fiction en de publieke en private sfeer, duiken steeds meer menggenres op zoals infotainment, docusoaps en docudrama s. Zeer uiteenlopende genres zoeken toenadering tot mekaar. Dit resulteert in de complexiteit van de hedendaagse televisie en een grotere bezetting van het middenveld (Biltereyst, Meers & Van Bauwel, 2000, p.79). (Biltereyst et al., 2000, p.15) Vier golven van reality-tv Hill (2005, p.24) verklaart the rise of reality-tv aan de hand van vier golven. Volgens haar zorgden reality-programma s rond politie- en hulpdiensten op het einde van de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig voor een eerste golf van realiteitstelevisie. Deze nieuwe, hybride genres, die Hill bestempelt als infotainment (2005, p.24), zijn vanuit de Verenigde Staten overgekomen naar Europa. Meerdere auteurs zijn het met Hill eens en bevestigen dat de Amerikaanse 17

18 televisieontwikkelingen aan de oorsprong liggen van de wereldwijde verspreiding van het begrip reality-tv (Biltereyst et al., 2000, p.18, Kilborn, 1994, p.426 en Mast, 2003, p.6). Hill (2005, p.24) beschouwt de opkomst van docusoaps - die ze omschrijft als popular observational documentaries - en lifestyleprogramma s als een tweede golf van reality-tv. Deze nieuwe factuele formaten zijn in het midden van de jaren negentig in Groot-Brittannië ontstaan en werden nadien ook in Europa succesvol. De derde golf van reality-tv hangt volgens Hill (2005, p.24) samen met het succes van sociale experimenten waarbij gewone mensen voor een bepaalde periode in een gecontroleerde omgeving worden geplaatst. Hill noemt deze experimenten reality gameshows. Ze zijn tijdens de jaren 2000 ontstaan in Noord-Europa en hebben zich nadien verspreid naar Groot-Brittannië en Amerika. De huidige golf van reality-tv is heterogeen. Hill (2005, p.24) verwoordt het als the current wave of reality programming is a free-for-all. Amerika vertoont voornamelijk reality-programma s rond misdaad en relaties, in Groot-Brittannië en Australië zijn lifestyleprogramma s heel populair en in Noord-Europa ontwikkelt men verschillende variaties op de reality gameshow (Hill, 2005, p.24) Reality-tv gedefinieerd Wanneer we willen overgaan tot een definitie van reality-tv, valt het op dat er verschillende definities gangbaar zijn (Dovey, 2000, p.79 en Hill, 2005, p.55). Dit komt grotendeels door het feit dat een steeds groter aantal verschillende programma s onder de noemer reality-tv wordt geplaatst (Holmes, 2004, p.2). Zodoende is het niet evident om het begrip éénduidig te beschrijven (Dauncey, 1996, p.95). Afhankelijk van hoe eng of hoe ruim het fenomeen reality-tv wordt geïnterpreteerd, zijn er verschillende definities te onderscheiden (Biltereyst et al., 2000, p.40) Reality-tv in enge zin Auteurs die realiteitstelevisie eng interpreteren, beschouwen het fenomeen als een genre. Het waren de reality crime shows - de oorspronkelijke vorm van realiteitstelevisie - die aan de basis lagen van de ontwikkeling van het genre reality-tv (Biltereyst, 2004, p.175). Volgens Mast (2003, p.5) verwijst reality-tv naar een welbepaalde, beperkte groep van programma s die op inhoudelijk en/of vormelijk vlak gemeenschappelijke kenmerken hebben. 18

19 Leurdijk (1999, p.35) ziet reality-tv als een genre waarin sprake is van een mengeling van journalistieke en dramatische conventies en waarin onverwachte of dramatische gebeurtenissen uit het leven van gewone mensen of uit het werk van politieagenten, hulpdiensten, artsen, brandweer en andere publieke beroepen centraal staan. Volgens Biltereyst (et al., 2000, p.13) stond reality-tv oorspronkelijk voor programma s waarin de interventies van politie- of andere hulpdiensten werden getoond. Binnen deze enge interpretatie van reality-tv, hoort ook de definitie van Nichols thuis. Hij omschrijft reality-tv als reality-tv includes all those shows that present dangerous events, unusual situations, or actual police cases, often re-enacting aspects of them and sometimes enlisting our assistance in apprehending criminals still at large (Nichols, 1994, p.45). Nichols ziet reality-tv als reality crime shows waarin gevaarlijke gebeurtenissen en ongewone situaties centraal staan Reality-tv in ruime zin De hierboven vermelde strikte afbakening van het genre, maakt het begrip uiteraard makkelijk hanteerbaar. Biltereyst (2004, p.176) maakt echter de bedenking dat de ruimere ontwikkelingen binnen de realiteitstelevisie hierdoor teveel naar de achtergrond verdwijnen. Hij stelt dat reality-tv niet meer enkel bestaat uit de oorspronkelijke, Amerikaanse reality crime shows, maar dat er ook andere formaten aan bod komen zoals docusoaps ( Het leven zoals het is ), celebrity docusoaps ( De Pfaffs ), real-life soaps ( Big Brother ), survivalprogramma s ( Expeditie Robinson ) en human interestprogramma s zoals Man bijt hond. In deze ruimere opvatting, beschouwt Biltereyst reality-tv als televisieprogramma s die een aanspraak maken op de 'realiteit' en waarin reële personen en gebeurtenissen centraal staan. (Biltereyst et al., 2000, p.41). In deze ruime benadering van reality-tv, hoort tevens de definitie van Kilborn thuis. Kilborn (1994, p.423) meent dat reality-tv "will involve (a) the recording, 'on the wing', and frequently with the help of lightweight video equipment, of events in the lives of individuals or groups, (b) the attempt to simulate such real-life events through various forms of dramatized reconstruction and (c) the incorporation of this material, in suitably edited form, into an attractively packaged television programme which can be promoted on the strength of its 'reality' credentials". Deze ruime definitie van reality-tv legt drie fundamentele kenmerken van realiteitstelevisie bloot. Biltereyst en zijn collega s hebben deze drie kenmerken uitvoerig besproken (2000, p.41): 19

20 (a) recording on the wing. Dit wil zeggen dat binnen elk reality-formaat de camera gebeurtenissen - real life events - uit het alledaagse leven van mensen op een authentieke wijze vastlegt. De term fly on the wall is hier zeer belangrijk. De camera moet alles registeren en de kijkers mogen niet de indruk hebben dat de mensen zich anders gedragen omwille van de aanwezigheid van een camera. (b) the attempt to simulate such real life events. Kilborn bedoelt hiermee dat realityprogramma s het echte leven nabootsen, maar dat het op een dramatische wijze gereconstrueerd wordt zodat het een hoge spektakelwaarde krijgt. Dit onderdeel van Kilborn s definitie legt een essentieel aspect van reality-tv bloot. Enerzijds legt reality-tv als non-fictie de nadruk op real life events, op de alledaagse realiteit. Maar anderzijds gebruiken programmamakers daarvoor fictieve technieken, zoals dramatisering, emotionalisering en personalisering. De hedendaagse televisiecultuur ondergaat met andere woorden een tendens waarbij steeds meer factuele programma s opduiken, maar waarbij dit gepaard gaat met technieken uit fictietradities (Biltereyst et al., 2000, p.79). (c) reality credentials, die een elementair kenmerk van reality-tv vormen. Realityprogramma s bezitten een realiteitsclaim of een aanspraak op de realiteit. De programma s hebben de ambitie om over een hoog realiteitsgehalte te beschikken en om als een venster op de wereld beschouwd te worden (Kilborn, 1994, p.422 en Meers & Van Bauwel, 2004, p.84). Kilborn (1994, p.423) heeft het in zijn definitie ook over packaging. Hiermee bedoelt hij dat het opgenomen beeldmateriaal verwerkt wordt in een aantrekkelijke, populaire programmavorm. Programmamakers trachten hun programma s aantrekkelijk te maken door veel aandacht te besteden aan het entertainmentgehalte ervan. Zo linkt men bijvoorbeeld een bekend televisiegezicht aan de presentatie van een programma. (Kilborn, 1994, p.423). Wegener (1994, p.17 en pp ), op haar beurt, stelde een definitie op waarbij ze vier essentiële kenmerken onderscheidt. Een eerste kenmerk is dat reële gebeurtenissen werkelijkheidstrouw worden samengesteld of door origineel filmmateriaal gedocumenteerd worden. Een tweede kenmerk is het tonen van extreem gewelddadige situaties. Maatschappelijk relevante thema s worden volgens haar achterwege gelaten. Ten derde wordt het algemene geconcretiseerd, waardoor men zich kan identificeren met de personages. Personalisering is dus belangrijk. Ten slotte, als vierde 20

21 kenmerk, stelt ze dat één programma uit verschillende verhalen bestaat die niet meteen in verband staan met elkaar. Het is niet de bedoeling om personages en situaties uit te diepen. De breedste interpretatie van reality-tv, vinden we terug bij Von Feilitzen (2004, p.27). Zij is ervan overtuigd dat reality-programma s tegenwoordig enkel nog de realiteitsclaim als gemeenschappelijk kenmerk hebben. Zo stelt ze dat the proliferation of reality-based programming in the year 2000 does not represent a fundamental shift in television programming, but the industry s reliance on reality as a promotional marketing tool is unprecedented. What separates the spate of contemporary reality-based television from its predecessors is not the form or content of these programs but the open en explicit sale of television programming as a representation of reality. Uit deze verschillende definities blijkt dat een algemene, éénduidige definitie van reality-tv niet voorhanden is. Reality-tv is dus een begrip dat veel gebruikt wordt, maar zonder dat er eensgezindheid bestaat over de definitie ervan Het academisch debat: voorstanders, tegenstanders en een tussenpositie De komst van de opgekomen factuele programma s ging niet onopgemerkt voorbij. Al gauw ontstond een academisch debat waarin voor- en tegenstanders hun mening gaven over reality-tv (Meers & Van Bauwel, 2004, p.77) Voorstanders Voorstanders van reality-tv sluiten zich aan bij het liberaal-pluralistisch perspectief. Het stelt dat de media een forum moeten bieden waarin allerlei maatschappelijke en ethische thema s aan bod kunnen komen. In deze opvatting fungeren de media als waakhond van de democratie. Ze laten verschillende meningen horen, vanuit alle lagen van de bevolking, waardoor er een diversiteit aan visies bestaat (Biltereyst et al., 2000, p.30). In deze opvatting vormen de media een weerspiegeling van de verschillende krachten in de maatschappij en zijn ze bijgevolg representatief. Ze vormen een vierde macht, met een relatieve autonomie ten opzichte van de politiek-economische macht (Meers & Van Bauwel, 2004, p.81). De kijker wordt beschouwd als een actieve gebruiker en niet als een passieve consument (McQuail, 1994, p.65). Op deze manier plaatst het liberale paradigma de media binnen de bottom up-benadering. De kijker beschikt zelf over de mogelijkheid om betekenissen toe 21

22 te kennen aan wat hij te zien krijgt. De media leggen hem deze niet op (Meers & Van Bauwel, 2004, p.81). De liberale opvatting stelt dat reality-tv onderwerpen waarover vroeger een taboe heerste, bespreekbaar maakt. De makers van factuele programma s zorgen er ook voor dat de inhoud toegankelijk en begrijpelijk is, zodat ze zich tot de hele bevolking kunnen richten. Ze willen op een interactieve manier ervoor zorgen dat het publiek zich betrokken voelt met de programma-inhoud. Op die manier zijn aanhangers overtuigd dat reality-tv bijdraagt tot democratisering (Holmes & Jermyn, 2004, p.8). Het liberaal denkkader beschouwt reality-tv als een empowerment (Dovey, 2000, p.83). Deze stelling benadrukt de positieve eigenschappen van reality-tv (Biltereyst et al. 2000, p.30). Dovey (2000, p.86) stelt dat men reality-tv als een empowerment kan beschouwen omdat factuele programma s de kijker meer inspraak bieden. In dit opzicht leidt reality-tv tot democratisering, aangezien het de ordinary people centraal stelt en het de interactiviteit en de betrokkenheid van de kijker doet toenemen. Reality-tv wordt hier beschouwd als een interactieve en participatieve vorm van televisie. Dauncey (1996, pp.96-99) voegt hier aan toe dat realityprogramma s op die manier ook een forum bieden voor minderheidsgroepen en dat ze alle ethische en maatschappelijke kwesties bespreekbaar maken Tegenstanders Hiertegenover staan de tegenstanders, die een kritisch-marxistisch standpunt innemen. Het is een alternatief, links paradigma dat stelt dat de media enkel de belangen van de dominante politiekeconomische klasse vertegenwoordigen (McQuail, 1994, p.65 en Nichols, 1994, p.60). Ze vormen een instrument van sociale en ideologische controle of zelfs van manipulatie. De media leggen het publiek bepaalde betekenissen op, die de kijker als een passieve consument weten te manipuleren. Zodoende plaatst deze kritische opvatting de media binnen de top down-benadering (Meers & Van Bauwel, 2004, p.79). De consument krijgt niet de mogelijkheid om zelf betekenissen toe te kennen. De media hebben een legitimerende functie. In plaats van de democratie te beschermen, zoals voorgesteld in het liberale denkkader, bevestigen ze de bestaande orde. De vrije toegang tot media en informatie zijn een illusie (McQuail, 2005, pp.65-66). De media zijn onderhevig aan de economische logica en functioneren volgens de eisen van de politiek-economische klasse (Nichols, 1994, p.56). Critici beschouwen reality-tv niet als een forum voor diversiteit, maar als een vorm van wegwerptelevisie die streeft naar winstmaximalisatie (Dauncey, 1996, p.97). Via technieken zoals subjectivering, dramatisering en emotionalisering, trachten de programmamakers zoveel mogelijk kijkers te lokken, wat op zijn beurt veel adverteerders aantrekt (Meers & Van Bauwel, 2004, p.80). Reality-tv exploiteert de private sfeer. Ze laten maatschappelijke kwesties aan bod komen, maar 22

23 door de nadruk op het persoonlijke te leggen, ontbreekt elke vorm van duiding en analyse. De subjectieve meningen worden namelijk nauwelijks ingekaderd (Glynn, 2000, p.8). Televisieomroepen hebben geen public service broadcastingfunctie (cf. infra) meer, maar bestaan nu uit gecommercialiseerde formats die zich richten op infotainment. Infotainment en tabloidisering dragen ertoe bij dat het publiek een steeds meer stereotiep en beperkt beeld krijgt van de grote maatschappelijke problemen (Meers & Van Bauwel, 2004, p.80). Dit denkkader beschouwt reality-tv als trash-tv (Dovey, 2000, p.83). Dovey bedoelt hiermee dat reality-tv niets meer is dan de exploitatie van elementen uit de private levenssfeer. Er wordt een gepersonaliseerd, gedramatiseerd en gefragmenteerd beeld van maatschappelijke en ethische kwesties weergegeven, waarbij achtergrond en duiding achterwege blijven (Dovey, 2000, p.83). Reality-tv zou het resultaat zijn van toenemende commerciële druk op televisieproducenten en een goedkope oplossing binnen de stevige concurrentiestrijd. Glynn (2000, pp.7-8) ziet reality-tv als een fenomeen dat thuishoort binnen de tendens van tabloidisering. Hij stelt dat realiteitstelevisie een product is van exploitatie en commercialisering. Binnen deze positie van trash-tv, wordt reality-tv vaak gelinkt aan voyeurisme. Critici stellen dat reality-programma s aanzetten tot voyeuristisch kijkgedrag bij het publiek. De kijkers vinden het leuk om binnen te treden in de persoonlijke levenssfeer van andere mensen. They like to watch (Andrejevic, 2004, p.178). De reality-programma s worden dan ook als goedkope en sensationele wegwerptelevisie beschouwd (Hill, 2005, p.7). Bovendien kunnen we ons ook vragen stellen bij het ethische aspect van reality-tv. Het zijn het recht op privacy en het recht op de waardigheid van een persoon, die vaak tot gevoelige discussies leiden. Het recht op privacy betekent dat de intieme levenssfeer van een persoon beschermd is. Elementen zoals gezondheid, relaties en seksualiteit behoren tot deze intieme levenssfeer. De persoon zelf bepaalt waar voor hem de grens ligt. Reality-programma s brengen echter private elementen in de publieke sfeer, waardoor het recht op privacy vaak onder druk komt te staan. Men moet dan trachten een evenwicht te vinden tussen het recht op privacy enerzijds en het recht op vrije meningsuiting van de media anderzijds (Mast, 2003, pp.9-10) Een tussenpositie Het liberale en kritische denkkader laten weinig ruimte voor nuance. Het liberaal paradigma schetst een progressief en idealistisch beeld van de media als publiek en democratisch forum voor het uitwisselen van opinies. Het kritisch paradigma is op zijn beurt deterministisch en heeft geen oog voor de mogelijkheden van factuele televisie (Biltereyst et al., 2000, p.31). 23

24 Bepaalde auteurs menen echter dat er een tussenpositie mogelijk is, die een meer genuanceerde blik werpt op de recent opgekomen factuele formaten. Ze nemen geen strikt liberale of strikt kritische positie in, maar proberen oog te hebben voor zowel de voor- als de nadelen van reality-tv (Meers & Van Bauwel, 2004, p.83). Featherstone (1995, p.75) stelt dat de nieuwe factuele formaten als een onderdeel van de consumer culture kunnen worden beschouwd. Deze opvatting stelt dat we de transformatie van de televisiecultuur binnen de hedendaagse tendens naar commercialisering moeten plaatsen. Featherstone (1995, p.75) gebruikt de term consumer culture om te verwijzen naar de commodificatie - het tot handelswaar maken - van cultuurgoederen. Cultuur, en in dit geval reality-tv, is steeds meer een economisch product geworden dat door de media ter consumptie wordt gesteld (Biltereyst et al., 2000, p.33). Toch vinden auteurs zoals Bondebjerg (1996, p.44) dat het ene het andere niet noodzakelijk uitsluit. Ook binnen de consumer culture, waar commercialisering centraal staat, kunnen media fungeren als een toegankelijk forum voor het uitwisselen van ideeën. Gecommodificeerde cultuurproducten kunnen wel degelijk een informatieve functie hebben. Featherstone (1995, p.76) zegt dat we de consumer culture moeten linken aan het postmodernisme. Hij zegt dat postmoderne kenmerken zoals hyperrealiteit (cf. infra), simulatie en vervaging van grenzen typische elementen zijn van de consumer culture. Binnen deze tussenpositie wordt reality-tv als een nightmare beschouwd. Deze stelling geeft reality-tv een plaats binnen de context van het postmodernisme. Hierbij kunnen we verwijzen naar Baudrillard, een postmoderne filosoof. Wanneer we reality-tv als een nightmare beschouwen, dan bedoelt Dovey hiermee dat televisie een eigen werkelijkheid creëert (Dovey, 2000, p.83). Reality-tv toont een imitatie van de werkelijkheid zonder origineel. Televisie is een simulacrum van de realiteit. Baudrillard gebruikt hiervoor de term hyperrealiteit. Aangezien reality-tv geen fictieve technieken zoals dramatisering schuwt, stellen vele auteurs zich de vraag of deze programma s nog wel realistisch kunnen worden genoemd (Biltereyst et al., 2000, p.29) Het publiek debat: het succes van en de kritiek op reality-tv Het succes As we embark upon a new century of broadcasting, it is clear that no genre, form of type of programming has been as actively marketed by producers, or more enthusiastically embraced by viewers, than reality-based tv. (Friedman, 2002, p. 6) 24

25 Het bovenstaande academisch debat over reality-tv biedt ons een veeleer theoretisch overzicht over de voor- en tegenstanders van het genre. Realiteitstelevisie heeft echter ook een publiek debat doen ontstaan (Biressi& Nunn, 2005, p.77). De explosie van factuele formaten zorgde bij het publiek en de pers zowel voor succes als voor controverse (Biltereyst, 2004, p.91). Bondebjerg (2002, p.186) beschrijft het publieke debat als volgt: The serious morning newspapers and TV-stations took a purely moral decline position calling it trash TV while the rest of the press, especially the tabloids, greedily tried to capitalize on the hot information and fuel audience interest. The themes in the public debate in the serious press were generally very critical, although few papers went to the extreme of anticipating the decline of a whole culture. Voorstanders zien reality-tv als een middel om ideeën uit te wisselen over maatschappelijke vraagstukken die vroeger niet aan bod kwamen. Programmamakers zijn overtuigd dat ze via hun programma s tegemoet komen aan de eisen van het publiek (Biltereyst, 2004, p.123). De kijker wil zijn persoonlijke problemen gereflecteerd zien op het beeldscherm. Op die manier wordt televisie kijken een bonding experience (Dovey, 2000, p.99). Voorstanders zien reality-programma s, zoals Big Brother, als interessante programma s die het publiek zowel informeren als plezier bezorgen. Ze zien ze als a school for life and human relations. (Meers& Van Bauwel, 2004, pp.85-86) De kritiek Tegenstanders zijn echter bezorgd over de vervaging van de grenzen tussen enerzijds feit en fictie en anderzijds de publieke en private sfeer (Meers & Van Bauwel, 2004, p.77). Reality-tv dramatiseert persoonlijke problemen en sociale kwesties en toont deze aan het publiek zonder rekening te houden met de context ervan. Infotainment en spektakel krijgen de voorkeur op informatie en duiding. Zodoende krijgt de kijker een erg gefragmenteerd en stereotiep beeld van de realiteit (Biltereyst, 2004, p.176). Critici zijn het eens dat reality-tv controversiële maatschappelijke kwesties exploiteert, om op die manier zoveel mogelijk kijkers te bereiken. De reality-formaten moeten aan bepaalde economische en technologische eisen voldoen om zo succesvol mogelijk te zijn (Biltereyst, 2004, p.92). Via sensationalisme, commercialisering, personalisering en voyeurisme probeert realitytv het publiek naar zich toe te trekken (Biltereyst, 2004, p.128). Door het gebruik van deze fictieve technieken, trekken critici de realiteitsclaim sterk in twijfel. Nichols (1994, p.59) vroeg zich af of reality-tv überhaupt realistischer is dan sommige vormen van fictie. Voorstanders beschouwen 25

26 reality-tv als een venster op de wereld, waardoor de kijker een directe band met de echte wereld krijgt (Biltereyst et al., 2000, p.42). Tegenstanders zijn het hier echter niet mee eens en stellen dat televisie de werkelijkheid ensceneert en manipuleert (Biltereyst, 2004, p.128). Deze ruwe exploitatie van de private levenssfeer deed ethisch geladen debatten ontstaan (Biressi & Nunn, 2005, p.9). Reality-programma s zoals Big Brother zorgden hierdoor voor een zodanige angst en paniek bij het publiek, dat sommige auteurs spraken over een moral panic (Biltereyst, 2004, p.91). Thompson (1998, p.141) beschrijft moral panic als how certain parts of the mass media have responded to the market pressures by competing with each other to present dramatic narratives and spectacles with a strong moral content. Biltereyst en zijn collega s (2000, p.71) beschrijven moral panic als een spiraal van bezorgdheid over maatschappelijke of ethische kwesties zoals seksualiteit en geweld. Meijer en Reesink (2000, pp ) definiëren moral panic als golven van morele verontwaardiging die snel kunnen komen opzetten en groot kunnen worden, als men meent dat conventionele waarden op een flagrante manier worden aangetast. Biltereyst (2004, p.92) meent echter dat het idee van een moral panic, veroorzaakt door reality-tv, niet houdbaar is. Media zetten maar zelden aan tot moral panic. Volgens hem is het meer geschikt om te spreken over een media panic. Hiermee verwijst hij naar de eeuwenoude tendens waarbij de introductie van een nieuw massamedium of genre hevige publieke reacties en angst kan uitlokken (Biltereyst, 2004, p.118) Samenvatting In dit eerste luik van deze paper hebben we getracht om het concept reality-tv in het algemeen te bespreken. We hebben een antwoord proberen te vinden op de vraag hoe reality-tv is ontstaan en hebben vastgesteld dat hiervoor economische, technologische en maatschappelijke drijfveren aan de basis lagen. Bovendien hebben we reality-tv proberen te plaatsen binnen de context van het veranderde televisielandschap waarbinnen een vervaging van grenzen plaatsvindt. Tevens zijn we op zoek gegaan naar hoe we reality-tv het best kunnen omschrijven en zijn we tot de vaststelling gekomen dat reality-tv allerminst een éénduidig begrip is en dat er zodoende meerdere definities mogelijk zijn. Ten slotte hebben we gemerkt dat er zowel voor wat het academisch, als voor wat het publiek debat betreft, veel argumenten te vinden zijn. We hebben dit hoofdstuk beëindigd met het bespreken van het succes van en de kritiek op het genre reality-tv. In het volgende luik zullen we ingaan op een meer specifieke vorm van reality-tv, namelijk de docusoap. 26

Reality-tv in Vlaanderen: een controversieel fenomeen

Reality-tv in Vlaanderen: een controversieel fenomeen Jelle Mast Reality-tv in Vlaanderen: een controversieel fenomeen PSW-paper 2003/9 Communicatiewetenschappen Over de auteur Jelle Mast (1981) is licentiaat communicatiewetenschappen en momenteel verbonden

Nadere informatie

10 Innovatielessen uit de praktijk 1

10 Innovatielessen uit de praktijk 1 10 Innovatielessen uit de praktijk 1 Geslaagde gastoudermeeting levert veel ideeën op voor innovatie! Wat versta ik onder innoveren? Innoveren is hot. Er zijn vele definities van in omloop. Goed om even

Nadere informatie

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7 Media en creativiteit Winter jaar vier Werkcollege 7 Kwartaaloverzicht winter Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 Opbouw scriptie Keuze onderwerp Onderzoeksvraag en deelvragen Bespreken onderzoeksvragen

Nadere informatie

Vier aanvullende notities aangeboden m.b.t. beeldgeletterdheid

Vier aanvullende notities aangeboden m.b.t. beeldgeletterdheid Vier aanvullende notities aangeboden m.b.t. beeldgeletterdheid...... Op 5 juli 2018 stuurden EYE Filmmuseum, Beeld en Geluid en Mediawijzer.net een extra feedbackbrief naar het ontwikkelteam Digitale geletterdheid.

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

wat is het? Dit doe ik door een combinatie van sprekende foto s met een bijpassende tekst, die de situatie op een authentieke manier omschrijven.

wat is het? Dit doe ik door een combinatie van sprekende foto s met een bijpassende tekst, die de situatie op een authentieke manier omschrijven. Met visual storytelling voeg ik een andere dimensie toe aan verhalen vertellen én fotografie. Ik geef een (levens)event niet alleen een gezicht, maar ook een stem en breng hiermee het ware en pure gevoel

Nadere informatie

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g S e v e n P h o t o s f o r O A S E K r i j n d e K o n i n g Even with the most fundamental of truths, we can have big questions. And especially truths that at first sight are concrete, tangible and proven

Nadere informatie

REALITY-TV VERSCHRALING VAN HET LOKALE TELEVISIEAANBOD DOOR

REALITY-TV VERSCHRALING VAN HET LOKALE TELEVISIEAANBOD DOOR KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN DEPARTEMENT COMMUNICATIEWETENSCHAP REALITY-TV VERSCHRALING VAN HET LOKALE TELEVISIEAANBOD DOOR HET WERELDWIJDE SUCCES VAN MONDIALE FORMATS?

Nadere informatie

Het buitengewone dagdagelijks maken Over cultuur, media en emancipatie

Het buitengewone dagdagelijks maken Over cultuur, media en emancipatie Het buitengewone dagdagelijks maken Over cultuur, media en emancipatie Naar een duurzaam kunstenlandschap Symposium KVAB 25 september 2015- Brussel Katia SEGERS CEMESO, Vrije Universiteit Brussel 9/28/2015

Nadere informatie

Waar Bepaal ten slotte zo nauwkeurig mogelijk waar het onderwerp zich afspeelt. Gaat het om één plek of spelen meer plaatsen/gebieden een rol?

Waar Bepaal ten slotte zo nauwkeurig mogelijk waar het onderwerp zich afspeelt. Gaat het om één plek of spelen meer plaatsen/gebieden een rol? Hoe word ik beter in geschiedenis? Als je beter wilt worden in geschiedenis moet je weten wat er bij het vak geschiedenis van je wordt gevraagd, wat je bij een onderwerp precies moet kennen en kunnen.

Nadere informatie

De Nacht van de Vlaamse Televisie Sterren 2017 Reglement Stemmingsprocedure

De Nacht van de Vlaamse Televisie Sterren 2017 Reglement Stemmingsprocedure De Nacht van de Vlaamse Televisie Sterren 2017 Reglement Stemmingsprocedure Artikel 1: Voorwerp van het reglement van de stemmingsprocedure 1. Dit reglement regelt de modaliteiten van de stemming, beschrijft,

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE

SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale

Nadere informatie

Best Formats In Media Sponsoring. Marketing June 2015

Best Formats In Media Sponsoring. Marketing June 2015 Best Formats In Media Sponsoring Inleiding Advertising or sponsoring TV & Web formats The audience s point of view Key learnings Best Formats in Media Sponsoring is een studie over de waardering van sponsoring

Nadere informatie

De Nacht van de Vlaamse Televisie Sterren 2015 Reglement Stemmingsprocedure

De Nacht van de Vlaamse Televisie Sterren 2015 Reglement Stemmingsprocedure De Nacht van de Vlaamse Televisie Sterren 2015 Reglement Stemmingsprocedure Artikel 1: Voorwerp van het reglement van de stemmingsprocedure 1. Dit reglement regelt de modaliteiten van de stemming, beschrijft

Nadere informatie

vijf debatten over het strategische en publieke belang van kunst en cultuur als basis voor nieuwe vormen van leefbaarheid, zorg en welzijn

vijf debatten over het strategische en publieke belang van kunst en cultuur als basis voor nieuwe vormen van leefbaarheid, zorg en welzijn noteer in je agenda: 3 maart, 31 maart, 21 april, 19 mei en 16 juni 2015 vijf debatten over het strategische en publieke belang van kunst en cultuur als basis voor nieuwe vormen van leefbaarheid, zorg

Nadere informatie

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Inhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Validatie van het EHF meetinstrument tijdens de Jonge Volwassenheid en meer specifiek in relatie tot ADHD Validation of the EHF assessment instrument during Emerging Adulthood, and more specific in relation

Nadere informatie

Informatie verzamelen en verwerken deel 3: onderzoeksmethodologie

Informatie verzamelen en verwerken deel 3: onderzoeksmethodologie Informatie verzamelen en verwerken deel 3: onderzoeksmethodologie v3.1 WPO Onderzoeksmethodologie 2016-2017 Faculteit IR vakgroep INDI yannick.verbelen@vub.ac.be Inhoud Inhoud primair vs. secundair bronnen

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97 Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk

Nadere informatie

Postmoderne televisie: een registratie van het bestaande leven.

Postmoderne televisie: een registratie van het bestaande leven. FACULTEIT VOOR PSYCHOLOGIE EN EDUCATIEWETENSCHAPPEN Richting: Agogische Wetenschappen Postmoderne televisie: een registratie van het bestaande leven. Een kwalitatief onderzoek naar de beleving van geportretteerde

Nadere informatie

Network of networks: Uncovering the secrets of entrepreneurs' networks

Network of networks: Uncovering the secrets of entrepreneurs' networks UvA-DARE (Digital Academic Repository) Network of networks: Uncovering the secrets of entrepreneurs' networks Song, Y. Link to publication Citation for published version (APA): Song, Y. (2012). Network

Nadere informatie

Mediatheorie deel 2: de amateur aan de macht

Mediatheorie deel 2: de amateur aan de macht Mediatheorie deel 2: de amateur aan de macht adbusters 1 2 3 Wat ga ik behandelen? 3 Wat ga ik behandelen? de trendpiramide en mediatheorie 3 Wat ga ik behandelen? de trendpiramide en mediatheorie voorbeeld:

Nadere informatie

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive 1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

DE REPRESENTATIE VAN ETNISCHE MINDERHEDEN IN REALITY-TV EEN CASE STUDY NAAR DE SCHOOL VAN LUKAKU

DE REPRESENTATIE VAN ETNISCHE MINDERHEDEN IN REALITY-TV EEN CASE STUDY NAAR DE SCHOOL VAN LUKAKU UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN DE REPRESENTATIE VAN ETNISCHE MINDERHEDEN IN REALITY-TV EEN CASE STUDY NAAR DE SCHOOL VAN LUKAKU Wetenschappelijke verhandeling Aantal woorden:

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties. Grace Ghafoer. Memory strategies, learning styles and memory achievement

Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties. Grace Ghafoer. Memory strategies, learning styles and memory achievement Geheugenstrategieën, Leerstrategieën en Geheugenprestaties Grace Ghafoer Memory strategies, learning styles and memory achievement Eerste begeleider: dr. W. Waterink Tweede begeleider: dr. S. van Hooren

Nadere informatie

Van mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht

Van mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht [Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel

Nadere informatie

Framing Turkey: Identities, public opinion and Turkey s potential accession into the EU

Framing Turkey: Identities, public opinion and Turkey s potential accession into the EU UvA-DARE (Digital Academic Repository) Framing Turkey: Identities, public opinion and Turkey s potential accession into the EU Azrout, R. Link to publication Citation for published version (APA): Azrout,

Nadere informatie

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015

Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Programma Open dag zaterdag 28 februari 2015 Program Open Day Saturday 28 February 2015 Tijd 09.15 09.45 Je bent op de Open dag, wat nu? Personal welcome international visitors 10.00 10.45 Je bent op de

Nadere informatie

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping The Relation Between Personality, Stress and Coping J.R.M. de Vos Oktober 2009 1e begeleider: Mw. Dr. T. Houtmans 2e begeleider: Mw. Dr. K. Proost Faculteit

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In dit essay/werkstuk/deze scriptie zal ik nagaan/onderzoeken/evalueren/analyseren Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Om deze

Nadere informatie

Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016

Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Beoogde resultaten Literatuuronderzoek naar de bestaande concepten van kwaliteit van leven

Nadere informatie

Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde?

Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde? Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde? Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde? 3 KONING BOUDEWIJN STICHTING Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde? Realiteit en fictie: tweemaal hetzelfde? Dit rapport

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Introductie In dit proefschrift evalueer ik de effectiviteit van de academische discussie over de ethiek van documentaire maken. In hoeverre stellen wetenschappers de juiste

Nadere informatie

Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief

Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Ph.D.; Onderzoeker, auteur, sociaal ondernemer www.annickdewitt.com annick@annickdewitt.com In deze presentatie I Het ideaal: Samen leren leven II De condities:

Nadere informatie

Concep.ngontwikkeling! Het bedenken van concepten is leuk! 02-09- 15. Concep.ng! Het idee! Tips & trucs

Concep.ngontwikkeling! Het bedenken van concepten is leuk! 02-09- 15. Concep.ng! Het idee! Tips & trucs Concep.ngontwikkeling! Concep.ng! Het idee! Tips & trucs Het bedenken van concepten is leuk! Vaak Mash up s van bestaande ideeën. 100% origineel komt weinig voor! 1 Concep.ng (een defini.e). Het op de

Nadere informatie

Tilburg University. Psychologisch marktonderzoek Verhallen, T.M.M. Publication date: 1988. Link to publication

Tilburg University. Psychologisch marktonderzoek Verhallen, T.M.M. Publication date: 1988. Link to publication Tilburg University Psychologisch marktonderzoek Verhallen, T.M.M. Publication date: 1988 Link to publication Citation for published version (APA): Verhallen, T. M. M. (1988). Psychologisch marktonderzoek.

Nadere informatie

Rapportage Peiling vrouwen in de media

Rapportage Peiling vrouwen in de media Rapportage Peiling vrouwen in de media Oktober 2016 In opdracht van: WOMEN Inc. Datum: 5 oktober 2016 Projectnummer: 2016334 Auteurs: Els van der Velden & Marvin Brandon Inhoud 1 Achtergrond & opzet 3

Nadere informatie

Presentatie onderzoek naar de bascules in de beoordeling van scenario s over corruptie. Arne Dormaels

Presentatie onderzoek naar de bascules in de beoordeling van scenario s over corruptie. Arne Dormaels Hogeschool Gent/ Universiteit Gent GaPS Governance and Policing Studies Presentatie onderzoek naar de bascules in de beoordeling van scenario s over corruptie Sessie: Criminaliteit en preventie Arne Dormaels

Nadere informatie

Revision Questions (Dutch)

Revision Questions (Dutch) Revision Questions (Dutch) Lees pagina s 1-44 van New Media: A Critical Introduction (2008). Maak bij het lezen de onderstaande vragen. Print je antwoorden uit en lever deze in bij de Vergeet niet je naam

Nadere informatie

Onderzoek Project Vrij: Escape rooms

Onderzoek Project Vrij: Escape rooms 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Methode... 3 Analyse... 4 Volgorde van de puzzels... 4 Acteurs in Escape rooms... 4 Grootte van de groep... 5 Speeltijd... 5 Thema en verhaal... 5 Conclusie... 6 Bronnen...

Nadere informatie

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.

OPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation

Nadere informatie

My Inspiration I got my inspiration from a lamp that I already had made 2 years ago. The lamp is the you can see on the right.

My Inspiration I got my inspiration from a lamp that I already had made 2 years ago. The lamp is the you can see on the right. Mijn Inspiratie Ik kreeg het idee om een variant te maken van een lamp die ik al eerder had gemaakt. Bij de lamp die in de onderstaande foto s is afgebeeld kun je het licht dimmen door de lamellen open

Nadere informatie

Samenvatting. Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren. Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B

Samenvatting. Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren. Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B Samenvatting Clay Shirky Iedereen Hoofdstuk 4 Eerst publiceren, dan filteren Esther Wieringa - 0817367 Kelly van de Sande 0817383 CMD2B Deze samenvatting gaat over hoofdstuk 4; eerst publiceren dan filteren,

Nadere informatie

Samenvatting G e z o n d e b e l a n g s t e l l i n g v o o r z i e k t e?

Samenvatting G e z o n d e b e l a n g s t e l l i n g v o o r z i e k t e? Samenvatting Gezonde belangstelling voor ziekte? Het begon ooit met een opname in de tv-studio, waarbij artsen of patiënten spraken over ziekte en zorg. Inmiddels is er een scala aan programma s waarin

Nadere informatie

Maatschappelijke vorming

Maatschappelijke vorming toelichting Hoe kan de school de leerling helpen om zich te ontwikkelen tot een actieve, verantwoordelijke en sociale burger? Een belangrijke taak van de school is om leerlingen voor te bereiden op hun

Nadere informatie

WG4: De gebruikerservaring. Service Design Lesweek 5 Aranea Felëus

WG4: De gebruikerservaring. Service Design Lesweek 5 Aranea Felëus WG4: De gebruikerservaring Service Design Lesweek 5 Aranea Felëus Agenda Programma Costumer Journey Costumer Journey vs. User Model Costumer Journey vs. User Journey Opdracht 1: CJ part 1 Opdracht 2: CJ

Nadere informatie

Surveys: drowning in data?

Surveys: drowning in data? Surveys: drowning in data? De toekomst van surveyonderzoek Roeland Beerten Hoofdstatisticus Vlaamse overheid Inhoud Context Surveys in een wereld vol met data De toekomst? People in this country have

Nadere informatie

Piotr Tekien. Thinking of Media Compact & prikkelend Essay GAR1-B. 19 november 2014 PIOTR TEKIEN HKU GAME ART GAR-1B

Piotr Tekien. Thinking of Media Compact & prikkelend Essay GAR1-B. 19 november 2014 PIOTR TEKIEN HKU GAME ART GAR-1B Piotr Tekien GAR1-B Thinking of Media Compact & prikkelend Essay 19 november 2014 PIOTR TEKIEN HKU GAME ART GAR-1B INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Essay 1 Opdracht 1 Hoofdvraag: In hoeverre ben je als game

Nadere informatie

Doelstelling: Bijsturing van de opvattingen van de leerlingen met betrekking tot magnetische eigenschappen

Doelstelling: Bijsturing van de opvattingen van de leerlingen met betrekking tot magnetische eigenschappen 6-8 jaar Wetenschappelijk inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Magnetische eigenschappen van verschillende voorwerpen, intensiteit van een magnetisch vel. Beoogde leeftijdsgroep: Leerlingen van 8 jaar

Nadere informatie

TV+: Impact van nieuwe technologie op TV gedrag

TV+: Impact van nieuwe technologie op TV gedrag TV+: Impact van nieuwe technologie op TV gedrag Op verzoek van SPOT heeft het Technology Media Telecoms team (TMT) van Deloitte in samenwerking met Intomart GfK een rapport geschreven over de Nederlandse

Nadere informatie

De rol van burgercollectieven of commons

De rol van burgercollectieven of commons De rol van burgercollectieven of commons De neoliberale periode: vanaf de jaren 1980 Wat als overheid én markt ons in de steek laat, juist daar waar het op aan komt? Wat als overheid én markt ons in de

Nadere informatie

Naar een economie van verbondenheid. Verkenning van een bioregionaal perspectief

Naar een economie van verbondenheid. Verkenning van een bioregionaal perspectief Naar een economie van verbondenheid Verkenning van een bioregionaal perspectief If the individual has a warm personal understanding of the land, he will perceive of his own accord that it is something

Nadere informatie

Standaard Eurobarometer 84. Die publieke opinie in de Europese Unie

Standaard Eurobarometer 84. Die publieke opinie in de Europese Unie Die publieke opinie in de Europese Unie Opiniepeiling besteld en gecoördineerd door de Europese Commissie, Directoraat-generaal Communicatie. Dit werd opgesteld voor de Vertegenwoordiging van de Europese

Nadere informatie

De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling

De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling VIVES BRIEFING 2018/05 De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling Relatief verlies, absolute winst voor werknemers Yannick Bormans KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen,

Nadere informatie

Grenzen aan seksuele zelfbeschikking?

Grenzen aan seksuele zelfbeschikking? VAKGROEP METAJURIDICA, PRIVAAT- EN ONDERNEMINGSRECHT RECHT & TECHNOLOGIE Grenzen aan seksuele zelfbeschikking? Een juridische blik op de niet-consensuele online verspreiding van seksuele beelden Prof.

Nadere informatie

Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek. Het mondialiseringkarakter van Talpa nader bekeken

Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek. Het mondialiseringkarakter van Talpa nader bekeken Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek Het mondialiseringkarakter van Talpa nader bekeken Opdracht 2 (week 8) Mariëtte Timmermans (259211) Vak: Grenzeloos Vermaak

Nadere informatie

Iedereen wil veranderen

Iedereen wil veranderen Iedereen wil veranderen Iedereen wil veranderen alleen niemand wil veranderd worden Trends en ontwikkelingen in de nabije toekomst en.. WMIDM? Testvraag.. Blended learning overdag. Blended learning s nachts.

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/5586

Nadere informatie

Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14)

Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Reflectieverslag Maandag hebben we gebrainstormd en we hebben voor mijn

Nadere informatie

Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24

Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de Oudheid vandaag 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 95180_Oud maar niet out_vw.indd 2 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de oudheid

Nadere informatie

Sensibiliseringscampagne Autisme AUTHENTISME. Infodossier

Sensibiliseringscampagne Autisme AUTHENTISME. Infodossier Sensibiliseringscampagne Autisme AUTHENTISME Infodossier Autisme Autisme * is het gevolg van een andere manier van informatie verwerken door de hersenen. Autisme is niet zeldzaam: er leven in Vlaanderen

Nadere informatie

Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek. Nationaliteit vervangen door globale uniformiteit?

Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek. Nationaliteit vervangen door globale uniformiteit? Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek Nationaliteit vervangen door globale uniformiteit? Opdracht 1, week 4 Mariëtte Timmermans (259211) Vak: Grenzeloos Vermaak

Nadere informatie

KIEN - Event. De E-installateur, de veranderende markt en het belang van institutionele innovatie.

KIEN - Event. De E-installateur, de veranderende markt en het belang van institutionele innovatie. KIEN - Event De E-installateur, de veranderende markt en het belang van institutionele innovatie. Prof. dr. Koen Vandenbempt (Universiteit Antwerpen, België) Gent, 21 juni 2013 1 2 jaar KIEN De veranderende

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50 De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and

Nadere informatie

Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten

Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten Onderwijs-pedagogische visies van mbo-docenten Do-mi-le 15 mei 2014 Carlos van Kan Onderzoeker carlos.vankan@ecbo.nl Mijn professionele interesse Het helpen ontwikkelen van een kritisch onderzoeksmatige

Nadere informatie

De impact van het merk op virals, een onderzoek bij Belgische jongeren

De impact van het merk op virals, een onderzoek bij Belgische jongeren PWO Consumer insights in het gebruik van sociale media door Belgische jongeren De impact van het merk op virals, een onderzoek bij Belgische jongeren Brigitte Neetens, Linda Engels, Claire Maréchal Inhoud

Nadere informatie

Kwaliteitsmanagement theoretisch kader

Kwaliteitsmanagement theoretisch kader 1 Kwaliteitsmanagement theoretisch kader Versie 1.0 2000-2009, Biloxi Business Professionals BV 1 1. Kwaliteitsmanagement Kwaliteitsmanagement richt zich op de kwaliteit organisaties. Eerst wordt het begrip

Nadere informatie

1 Televisiezenders die men wel eens bekijkt en de mate waarin men deze zou missen. (Basis: n=319)

1 Televisiezenders die men wel eens bekijkt en de mate waarin men deze zou missen. (Basis: n=319) Samenvatting Om een indruk te krijgen van de prestaties van Talpa is de respondenten gevraagd aan te geven naar welke zenders zij wel eens kijken. Van alle zenders die men kijkt is vervolgens vastgesteld

Nadere informatie

Ontpopping. ORGACOM Thuis in het Museum

Ontpopping. ORGACOM Thuis in het Museum Ontpopping Veel deelnemende bezoekers zijn dit jaar nog maar één keer in het Van Abbemuseum geweest. De vragenlijst van deze mensen hangt Orgacom in een honingraatpatroon. Bezoekers die vaker komen worden

Nadere informatie

Programma. voor de pauze Kader - Cross media conceptontwikkeling: het proces

Programma. voor de pauze Kader - Cross media conceptontwikkeling: het proces Programma voor de pauze Kader - Cross media conceptontwikkeling: het proces Vragenrondje na de pauze Analyse - Innovatie, creativiteit, coördinatie, implementatie [wat wil je bereiken met cross media?]

Nadere informatie

Europese programma s en films vertegenwoordigen driekwart van de uitzendingen met de grootste kijkdichtheid

Europese programma s en films vertegenwoordigen driekwart van de uitzendingen met de grootste kijkdichtheid IP/09/840 Brussel, 28 mei 2009 Europese programma s en films vertegenwoordigen driekwart van de uitzendingen met de grootste kijkdichtheid In Europa vervaardigde films en televisieprogramma s blijven Europese

Nadere informatie

Marketing. De uitgebreide marketingmix Hoorcollege 5

Marketing. De uitgebreide marketingmix Hoorcollege 5 Marketing De uitgebreide marketingmix Hoorcollege 5 Vorige week: wat is een product 2 Propedeuse CMDA Marketing HC 5 Goed om te weten omdat: 3 Propedeuse CMDA Marketing HC 5 Vorige week: kernstrategie

Nadere informatie

EOS GALLUP EUROPE. Consumer survey Flash EB 117. Januari Ref. : Y007\Rapport\Studierapport I0973

EOS GALLUP EUROPE. Consumer survey Flash EB 117. Januari Ref. : Y007\Rapport\Studierapport I0973 WARNING This study was produced by an organisation or an external contractor of the European Commission. These views have not been adopted or in any way approved by the Commission and should not be relied

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited

Nadere informatie

Summary 124

Summary 124 Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities

Nadere informatie

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008

OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 OVERGANGSREGELS / TRANSITION RULES 2007/2008 Instructie Met als doel het studiecurriculum te verbeteren of verduidelijken heeft de faculteit FEB besloten tot aanpassingen in enkele programma s die nu van

Nadere informatie

Het DRAMA van de ONEINDIGE WIL. The TRAGEDY of the ENDLESS WILL

Het DRAMA van de ONEINDIGE WIL. The TRAGEDY of the ENDLESS WILL 1 Het DRAMA van de ONEINDIGE WIL Zelfmoord bij Schopenhauer en Durkheim. Een psychologische, vergelijkende analyse. The TRAGEDY of the ENDLESS WILL Suicide in Schopenhauer and Durkheim A psychological,

Nadere informatie

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal Disclosure: belofte Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen Ik zal aan de patiënt geen schade doen Ik luister en zal hem goed inlichten Disclosure: belofte Ik stel het belang

Nadere informatie

Positionering en idee ontwikkeling. zondag 2 december 12

Positionering en idee ontwikkeling. zondag 2 december 12 Positionering en idee ontwikkeling Agenda Review presentaties Customer Journey Positionering Van Cover Story naar Ideeën HKJ s Forced-Fit Huiswerk Customer Journey Vragen? Hoe was het bezoek? Customer

Nadere informatie

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Date 7-12-2011 1 Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Prof. Dr. Inge Hutter Demographer, anthropologist Coordinator Healthy Ageing Alpha Gamma RUG Dean Faculty Spatial Sciences Date 7-12-2011

Nadere informatie

Visie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving. André van der Zande, DG RIVM

Visie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving. André van der Zande, DG RIVM Visie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving André van der Zande, DG RIVM Inhoud 1. Sociaal robuuste kennis 2. Triple Helix en policy window van Kingdon 3. Casus Volksgezondheid Toekomst Verkenning

Nadere informatie

1. Jurriaan Vogel. 2. Mark van Wijgerden. Waarde medestudenten,

1. Jurriaan Vogel. 2. Mark van Wijgerden. Waarde medestudenten, 1. Jurriaan Vogel Als derdejaarsstudent Bedrijfseconomie mag ik dit jaar al namens Student Party ECCO in de faculteitsraad van Tilburg School of Economics and Management plaatsnemen. Hier hebben we al

Nadere informatie

News: Tours this season!

News: Tours this season! 1 Do you remember? Lees de zinnen en vul de juiste woorden in. Kies uit: like listen presenter too loud great show number next crowd singer. Let op: je houdt twee woorden over. Welcome back to the best

Nadere informatie

PROPEDEUSE MARKETING BLOK 2 LESWEEK 2, WERKGROEP 2!

PROPEDEUSE MARKETING BLOK 2 LESWEEK 2, WERKGROEP 2! PROPEDEUSE MARKETING BLOK 2 LESWEEK 2, WERKGROEP 2! AGENDA Vragen over hoorcollege & huiswerk SMART herhaling Het segmentatie proces Marktsegmentatie Segmentatie oefening 1 welke variabelen? (40 minuten)

Nadere informatie

Gedragscode. Gewoon goed doen

Gedragscode. Gewoon goed doen Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel

Nadere informatie

ORGANIZATIONAL LIFE IN THE DESIGN OF ENTERPRISE ARCHITECTURES

ORGANIZATIONAL LIFE IN THE DESIGN OF ENTERPRISE ARCHITECTURES 30-5-2012 ORGANIZATIONAL LIFE IN THE DESIGN OF ENTERPRISE ARCHITECTURES The persistent challenge of a discipline and its users Sander Meijer, NGI bijeenkomst 29 mei 2012 Promotieonderzoek onder leiding

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?

Inhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken? >> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?

Nadere informatie

Communiceren over wetenschap. Geert Vanpaemel KU Leuven

Communiceren over wetenschap. Geert Vanpaemel KU Leuven Communiceren over wetenschap Geert Vanpaemel KU Leuven 1. Inleiding 2. Algemene aanpak 3. Tips & Tricks Negatieve berichtgeving Naamgeving pesticiden, herbiciden, insecticiden, biociden Onvoorziene ecologische

Nadere informatie

Wat is meertaligheid. Wat is meertaligheid. Enkele begrippen. Meertaligheid in cijfers

Wat is meertaligheid. Wat is meertaligheid. Enkele begrippen. Meertaligheid in cijfers Kinderen en hun ouders ondersteunen in het proces van meertalige taalontwikkeling Focus op de thuistaal Hilde De Smedt Wat is meertaligheid Individuen worden MEERTALIG genoemd als ze de competentie hebben

Nadere informatie

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen 16-06-2018 Enorm leuk om op deze manier ervaring met een bijzonder mens op te doen en de begeleiding is ook enorm goed. Ik heb een heel nieuw inzicht

Nadere informatie

Handleiding Mediatheorie II (boks 1a Journalistiek)

Handleiding Mediatheorie II (boks 1a Journalistiek) Handleiding Mediatheorie II (boks 1a Journalistiek) Jaar en blok J2.1 Naam cursus + toetscode Onderdeel Docent Journalistiek (J-21boks1-14) Mediatheorie II (onderdeel van MJO) Karlijn Goossen (GSS) Introductie

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Motiveren om te leren

Motiveren om te leren Motiveren om te leren Een succesvol opleidingsbeleid is afhankelijk van verschillende factoren. De keuze van een goede opleidingsaanbieder speelt een rol, net zoals een grondige behoeftedetectie en de

Nadere informatie

Wat weten we over product placement?

Wat weten we over product placement? Naam: Annika van Berkel Studentnummer: 5738814 Vak: Bachelorseminar Mediaplanning Docente: Drs. Sheila van Pelt Datum: 29 mei 2009 Wat weten we over product placement? De televisie als reclamemedium is

Nadere informatie