Rollenspel Indonesië

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rollenspel Indonesië"

Transcriptie

1 Rollenspel Indonesië

2 Scenario Door aanhoudende kritieken van milieuorganisaties is aan het licht gekomen dat in Indonesie op grote schaal bos illegaal gekapt wordt om er palmolie plantages van te maken. Doordat de kritieken vanuit de milieuorganisaties gericht zijn op de multinationals, die de palmolie gebruiken in haar producten, hebben inmiddels een aantal van deze bedrijven aangekondigd te stoppen met de verwerking van deze uit illegale plantages verkregen olie. Na onderzoek blijkt de overheid geen vergunningen verstrekt te hebben, maar geen maatregelen wil treffen. De lokale overheid haalt volgens bronnen een deel van haar inkomsten uit smeergeld van Sinar Mas. De landelijke overheid heeft in de gaten dat er corruptie in het spel is en wil hier verandering in aanbrengen door het verstrekken van vergunningen meer op nationaal niveau te brengen, hierdoor wordt getracht de illegale houtkap en aanleg van palmolie plantages tot stoppen te brengen. De EU heeft een hoge ambtenaar naar Indonesië gestuurd om polshoogte te nemen. De EU wil namelijk regels opstellen om het invoeren van illegalen palmolie tegen te gaan. NL heeft voorzichtig gereageerd op de ontwikkelingen. De band met de Indonesische overheid is namelijk zeer precair na de annulering van het staatsbezoek afgelopen maand. De regering stelt de internationale betrekkingen voorop. De vertegenwoordiger van lokale boeren op Borneo, BAO-klappertand, heeft sceptisch gereageerd op de ontwikkelingen. Zij zijn bang dat door de nieuwe maatregelen het voor boeren onmogelijk word om in hun dagelijkse levensbehoefte te voorzien. De EU heeft een bijeenkomst voor betrokken partijen georganiseerd om de betrokken partijen te laten overleggen in een poging om iedereen op één lijn te krijgen over de nieuwe regels die ervoor kunnen zorgen dat de illegale houtkap voor de aanleg van palmolie plantages uiteindelijk zal stoppen. Programma 5 minuten Introductie 5 min Leespauze 15 min Rondje standpunten 15 min Discussie om te komen tot gezamenlijk standpunt

3 Europese Unie In de rol ben je Europees commissaris voor Ontwikkeling, Andris Piebalgs. Jij ben degene die de nieuwe regels wil invoeren, wat betreft de illegale houtkap. Vanuit de Europese Unie ben jij de woordvoerder van alle ministers van Ontwikkelingssamenwerking en Milieu. In dit rollenspel zal jij de voorzitter zijn. Je hebt iedereen uitgenodigd om aanwezig te zijn en een ieder zijn standpunt te laten uiten. Standpunt ten opzichte van de illegale houtkap Jij hebt 11 oktober 2010 een nieuw wetsvoorstel gemaakt waarin staat dat illegale houthandel en palmolie van illegaal gekapte plantages vanaf 2013 niet meer voorkomen op de Europese markt. Niet alleen wordt illegaal hout en palmolie verboden, maar ook moeten bedrijven in Europa de producten uit risicolanden onderzoeken en de herkomst te allen tijde kunnen traceren. De door jou gewenste uitkomst Als Europese Overheid zal pas tevreden zijn als iedereen zich aan de regels wil houden die jij bij de wet hebt ingesteld. Eigenlijk wil je gewoon van de maatschappelijke organisaties en de overheden steun om de wet goed uit te voeren. Zodat de andere betrokken partijen een eerlijke handel kunnen voeren. Jouw rol tegen de andere rollen Jij bent voor jezelf de belangrijkste rol, het draait om jouw land dus om jou! De andere rollen zie je als volgt: Indonesische overheid: Met de Indonesische overheid moet je duidelijk ingaan op de regels en de controle die ze uitvoeren in het land. Zij laten uiteindelijk steeds toe dat er illegaal hout uit hun land vertrekt. Je kan dreigen met handelsbeperkingen, maar daarbij wel oppassen dat ze eventueel ook andere handelsgebieden kunnen kiezen. Duidelijke afspraken maken met de persoon en het convenant laten tekenen, zodat de persoon ook zijn beloftes zal moeten waarmaken. Lokale overheid: met de lokale overheid is het een beetje hetzelfde als de Indonesische overheid. Ook deze moet je flink aan de tand voelen om zich aan de regels te houden. Als ze dat niet doen dan kunnen er flinke handelsbeperkingen ontstaan. Palmolie producent: Zij moeten stoppen met het illegaal kappen van het regenwoud. Je kan ze vertellen dat je ze gaat steunen om de illegale handel legaal te maken, zodat ze hun werk kunnen behouden, mits ze hun werk goed en eerlijk doen.

4 Nederland: Dit moet eigenlijk gewoon je bondgenoot worden en ze kunnen ook niet anders. Als ze het niet met jou eens zijn, dan komen ze slecht bekend te staan binnen de EU en dat is het laatste wat ze willen. Milieuorganisaties: Deze mensen hebben de EU altijd al aangevochten. Ze hebben nu eindelijk wat ze willen, namelijk een wet tegen de illegale houtkap. Uiteraard zal het allemaal wel niet snel genoeg voor ze zijn en zullen daarop inspelen. Je moet ze zeker te vriend houden door ze gelijk te geven dat er met spoed iets moet gebeuren en dat je hun hulp daarbij nodig hebt. Je hebt ze nodig om controle te houden op de palmproducenten, de Indonesische overheid en de lokale overheid. Multinationals: zijn grote economische bedrijven, waar de EU ook van profiteert. Je wilt ze dus niet allemaal regels opleggen waardoor ze een stuk minder gaan verdienen, maar dat ze een eerlijke handel beginnen, waarbij ze niet teveel winst verliezen. Boeren: het enige wat de boeren kunnen is ja en amen zeggen. Hebben totaal niets in te brengen en hebben ook totaal geen macht. Moeten zich aan de regels en anders gaan ze maar op een grassprietje bijten.

5 Convenant Samenwerking ten behoeve van het tegengaan van illegale houthandel en aanleg illegale palmolieplantages in Indonesië. Waar: Woensdag 6 maart 2013, Utrecht. Doel: Discussie over de ideeën over de huidige illegale houtkap t.b.v. de aanleg van palmolieplantages in Indonesië De betrokken partijen geven goedkeuring aan de uitkomst die wordt vastgelegd in dit convenant. Betrokken partijen: 1. EU (voorzitter) 2. Nederland 3. Indonesische overheid 4. Multinationals 5. Lokale overheid 6. Milieuorganisaties 7. Palmolie producent 8. Boerencoöperaties Voorbeelden voor inbreng in de discussie Illegale handel 1. Voor de palmproducent moet de regelgeving versoepeld worden om de illegale handel makkelijker legaal te maken. 2. Er moet gepoogd worden de illegale handel een halt toe te roepen, zodat deze legaal wordt. 3. Elke persoon schuldig aan illegale handel moet per direct worden aangeklaagd. Controle 1. De EU zal vanuit het ontwikkelingspotje controles moeten uitvoeren op de verschillende overheden. 2. De Indonesische overheid moet de hoeveelheid controles opvoeren. 3. De multinational moet zelf een controle orgaan opzetten. Regelgeving 1. De regelgeving zal duidelijk in kaart moeten worden gebracht, zodat iedereen weet waar hij zich aan moet houden. 2. De regelgeving is op zichzelf goed, opvoering van controles zal afdoende zijn. 3. De regelgeving is op zichzelf goed, niets meer aan doen.

6 Illegale olie 1. Multinationals mogen geen olie van illegale plantages aannemen. 2. Alleen de verkoper van illegale olie heeft verantwoordelijkheid. 3. Illegale olie mag niet meer ingevoerd worden in de EU. Kleine boeren 1. Boeren krijgen compensatie en erkenning door lokale overheid, zodat ze de illegale handel kunnen ombouwen tot legale handel. 2. De compensatie komt vanuit de EU, zodat ze de illegale handel kunnen ombouwen tot legale handel. 3. Als de plantages een halt toe geroepen wordt, kunnen de boeren weer leven zoals vroeger, zonder illegaal te hoeven doen. Heffingen 1. Nationale overheid moet de exportheffing verhogen voor meer inkomsten die gebruikt kunnen worden voor verbetering van natuur en boeren. 2. De exportheffing is goed zoals hij is. 3. De exportheffing moet worden afgeschaft, de multinationals krijgen verantwoordelijkheid voor natuurbeheer en de positie van boeren. Nederland 1. Nederland zal zijn grenzen moeten sluiten voor illegale houthandel en palmolie. 2. Nederland moet import ontmoedigen d.m.v. heffingen of keurmerken. 3. Nederland moet intensiever samenwerken met de Indonesische overheid.

7 Boerencoöperatie De rol die jij hebt gekregen is de boerencoöperatie. Deze organisatie heet Agrisan. Jij bent Bart Spruijt, directeur algemene zaken. Jouw organisatie neemt het op voor de kleine boeren in Indonesië. Op de lokale schaal werkt men samen met de overheid en probeert lokale problemen op te lossen zoals kredieten verstrekken, landbouwmachines leveren of verhuren. Op nationale school werkt deze NGO als een adviesorgaan, men behartigt de belangen van de boeren. Zoals de omstandigheden waarin men werkt en leeft en de manier waarop de boeren onderdrukt worden, ze komen in feite op voor de boeren als zijnde een soort vakbond. Als je gaat kijken naar de structuur van de NGO zal je zien dat er binnen deze organisatie een rangorde is. De westerlingen staan bovenaan. Zij hebben in feite de macht, want ze hebben het geld. Daarna komt de boer die al de andere boeren vertegenwoordigd. Hierbij openbaren zich een aantal problemen. Standpunt t.o.v. illegale houtkap Je bent tegen de illegale houtkap maar je vertegenwoordigd de boeren. Deze boeren moet ook kunnen leven en hebben het meestal al moeilijk. Je probeert uit te leggen dat het niet zozeer de boeren zijn die dit fout doen maar de grote bedrijven die de boeren proberen over te halen om voor (voor deze boeren) flinke bedragen stukken bos af te branden en voor deze producenten bebouwbaar te maken. De door jou gewenste uitkomst De boerencoöperatie wil een zo positieve uitkomst voor de boeren. Een zo hoog mogelijke palmolieprijs en minder ongelijke concurrentie. Ze willen ook af van de negatieve publiciteit die dit voor de boeren meebrengt. Jouw rol tegen de andere rollen Jij bent voor jezelf de belangrijkste rol, het draait om jouw land dus om jou! De andere rollen zie je als volgt: Lokale overheid: Dit is heel belangrijk voor de boerencooperatie. Je moet heel nauw samenwerking vanwege vergunningen en contacten die je zo met boeren moet onderhouden. Palmolie producent: Dit zijn de uiteindelijke boosdoeners. Je wilt dat zij zich soepeler gaan opstellen tegen de kleine boeren en de palmolieprijs verhogen. EU en Nederland: Je bent een NGO die vanuit Nederland en de EU in Indonesie opereert. Je moet rapporten schrijven en verklaringen afleggen voor wat er met het geld/ subsidie gebeurt is. Milieuorganisaties: Deze organisatie probeert de schuld in de schoenen van de boeren te schuiven en daar ben je het niet mee eens. Multinationals: Je wil proberen of dat deze multinationals niet alleen palmolie willen afnemen van de producenten maar ook van de kleine boeren. Je wil graag een toezegging hierop hebben.

8 Boeren: Zijn voor jou van groot belang. Jij moet ervoor zorgen dat jij opkomt voor deze groep. Persoonlijk informatie Je bent christelijk en zorgt ook dat iedereen die normen en waarden van jou meekrijgt. Je zal proberen zoveel mogelijk de vrede te bewaren maar je kan heel boos worden als er volgens jou iemand onrecht aangedaan wordt. Je bent vriendelijk en eerlijk en je zal niet snel achter iemands rug iets bekokstoven. Je bent zelfs ietwat naïef.

9 Unilever De multinationals worden vertegenwoordigd door de topman van Unilever, Hendrik Haverkamp. Hij heeft in zijn carrière meerdere functies binnen het concern bekleed. Zo heeft hij onder andere de afdeling innovation of foods geleid en zat hij als lid in de raad van bestuur. Hendrik is van huis uit heel duidelijk in zijn opvattingen over verantwoordelijkheden en kan deze opvattingen ook goed verwoorden. Hij is voorstander van ontwikkelingen in het MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen) en is welwillend ten opzichte van vakbonden en werknemersorganisaties. Standpunt ten opzichte van de illegale houtkap Unilever is niet blij met de aandacht van de media voor dit probleem. Iedere keer dat illegale houtkap met producten in de supermarkt gelinkt word kost het Unilver geld. De door jou gewenste uitkomst De vertegenwoordiger van de overkoepelende organisatie van multinationals in de food-sector wil de palmolie in de toekomst een duurzaam product wordt. Om dit te bewerkstelligen wil de sector dat er een keurmerk komt voor duurzame olie vervaardigd uit klimaatneutrale plantages. Jouw rol tegen de andere rollen De verantwoordelijkheid hiervoor ligt volgens ons bij de producent. Deze moet ervoor zorgen dat hij goede en duurzame olie aan ons levert. Als belangrijkste afnemer is hij bereid mee te denken en helpen in het proces naar verduurzaming maar wil wel duidelijke en harde afspraken maken met alle partijen. Hij vind wel dat de markt de tijd moet krijgen om deze ontwikkelingen te financieren. De prijzen mogen namelijk niet teveel stijgen. Ze zijn niet blij met de media-aandacht en wil daarom dat organisaties als Greenpeace stoppen met negatieve beeldvorming. De producenten moeten geen rare sprongen maken, maar moeten voortaan wel op legale wijze palm olie gaan produceren. De politiek moet begrijpen dat de multinationals de afnemers zijn, en dus niet akkoord zullen gaan met grote en dure veranderingen.

10 Lokale overheid In de rol ben je de vertegenwoordiger van de lokale overheid van Borneo: Ahyunda/ Furqan Lesteluhu. De lokale overheid van Borneo moet erop toezien dat illegale houtkap wordt tegengegaan door middel van het naleven van wetten en regels die zijn opgesteld door de nationale overheid omtrent het vergeven van vergunningen. Standpunt ten opzichte van de illegale houtkap Je bent zelf tegen het illegaal kappen van bossen dit mag je ook laten merken. Vanuit jezelf ben je zeer betrokken bij de natuur en zou daarom ook het liefst zien dat het illegaal kappen van hout op Borneo zo snel mogelijk stopt. Als vertegenwoordiger van de lokale overheid van Borneo bevind je, je wel in een lastige positie. Deze lastige positie wordt voornamelijk veroorzaakt door de cultuur die heerst in Indonesië. Hiermee wordt bedoelt dat de mensen in Indonesië vrijwel altijd zullen zeggen dat het goed gaat en wanneer het slecht gaat, zal een Indonesiër dit niet zo snel toegeven. Een bijkomend probleem is dat je als lid van de lokale overheid in rang onder het lid van de nationale overheid staat. Dit betekent dat je erg op je woorden moeten letten en eigenlijk mee moet praten met het lid van de nationale overheid, wanneer je dit niet doet zou je zelf in de problemen kunnen komen en bijvoorbeeld je baan kunnen verliezen. Dus ook al gaat het op het eiland Borneo helemaal niet goed omtrent de ontbossing, je kunt dit niet uitspreken omdat je hiermee de nationale overheid in de verlegenheid brengt en hiermee zou je vervolgens jezelf dus in de problemen brengen. Toch moet er naar jouw mening wel iets veranderen. Je kunt dit in het algemene gesprek waar alle leden aan deelnemen alleen niet bekend maken. Je moet gebruik gaan maken van de pauze er voor moeten zorgen dat een ander voor jou spreekt en uiteindelijk jouw doel bereikt wordt. Degene die je voor je moet winnen zijn de politici van NL en EU. Je moet dit subtiel aanpakken en ervoor zorgen dat het lid van de nationale overheid niets doorheeft. Maak in de pauze een praatje en kom ter zake wanneer niemand dit doorheeft. Je legt politici uit wat er werkelijk aan de hand is en vraagt om steun en geeft aan dat je dit zelf niet kan uitspreken en dus ook zal blijven doen alsof er niets aan de hand is. Je moet jouw doel dus zien te bereiken via de stemmen van de politici. De door jou gewenste uitkomst Jouw doel van de bespreking is het verkrijgen van subsidies, die ook echt op de juiste plek terecht komen. Een NGO zou toezicht kunnen bieden, die ervoor zorgt dat de subsidie op de juiste plek terecht komt en er extra op zal toezien dat vergunningen niet meer via het illegale circuit vergeven zullen worden. Je moet er wel voor zorgen dat de nationale overheid niet doorheeft dat jij hier voor pleit, omdat je in rangorde lager staat en dus met de nationale overheid behoort mee te praten. Jouw rol tegen de andere rollen Tijdens het gesprek heb je een vrij afwachtende houding. Je hebt deze houding,

11 omdat je moet laten blijken dat je achter de nationale overheid staat, je praat dus mee met de minister van bosbouw van Indonesië: Nationale overheid: Tijdens het gesprek geef je de nationale overheid gelijk en stem je in met wat de minister van bosbouw zegt. Palmolie producent: De palmolieproducenten hebben vergunningen nodig om te mogen kappen, hier zullen zij niet altijd blij mee zijn. Je praat mee en bent meegaand. EU en Nederland: Je bent meegaand en praat mee met de minister van Bosbouw. In de pauze slaat je houding tegenover deze mensen echter om en probeer je ze duidelijk te maken wat er werkelijk speelt op Borneo en leg je de situatie uit. Gebruik hiervoor de informatie die staat beschreven bij de standpuntbeschrijving en gewenste uitkomstbeschrijving. Milieuorganisaties: Deze komen waarschijnlijk met allerlei cijfertjes over het verdwijnen van oerwoud op Borneo, tijdens het gesprek kets je dit een beetje af en praat je weer mee met de minister van bosbouw. Je geeft aan dat er alleen gekapt wordt als boeren een vergunning hebben en dat dit ook gecontroleerd wordt. Multinationals: De multinationals hebben de palmolie nodig. Als ze je proberen om te kopen voor een deal met betrekking tot het vergeven van een illegale vergunning mag je hier niet in mee gaan. Boeren: Hier kun je niet veel mee om je uiteindelijke doel te bereiken. Info ter voorbereiding Je moet goed onthouden dat je mee moet praten met de minister van bosbouw, zelf zul je niet veel te zeggen of toe te voegen hebben. Om vertrouwelijk over te komen kun je uitleggen wat er in de wet beschreven staat voor het verkrijgen van vergunning, dit heeft de nationale overheid beschreven. Hierbij zul je tijdens het gesprek ook aangeven dat de lokale overheid zich aan de wet houdt.

12 Palmolie producent Sinar Mas In de rol ben je de palmolieproducent: Soetan Sjahrir van het bedrijf Sinar Mas. De persoon die er voor zorgt dat de distributie van de palmolie goed verloopt. Je bent vaak in gesprek met leveranciers om te zorgen dat de palmolie over de hele wereld verspreid kan worden, en dat je door bekendheid nog meer palmolie kan verkopen. Want meer is beter in dit geval. Standpunt en attitude ten opzichte van de illegale houtkap Illegale houtkap? Iedereen moet het recht hebben om bomen die in de weg staan weg te halen. Er zijn tenslotte bomen genoeg en een paar meer of minder maakt dan ook niet uit. De plantages bevinden zich namelijk aan de voet van een regenwoud, oftewel een grote potentiële palmolieplantage voor jou. Je weet dat andere partijen problemen hebben met de illegale houtkap. Jij zult er dan ook alles aan doen om hun op andere ideëen te brengen. In het geval het erg lastig wordt gedurende de discussie kan je altijd je familie er bij betrekken. Financieel gezien is het hele huishouden afhankelijk van het werk van de man/vrouw en kunnen ze er dus niet zomaar mee stoppen. De door jou gewenste uitkomst Geld en anders door kappen. Het leven van een palmolieproducent gaat niet over rozen, wilt hij/zij in zijn levendsstandaard kunnen voorzien dan moet er meer gekapt gaan worden. Tenminste dat hoeft alleen maar als ze niet met geld komen. Want nog makkelijker dan een regenwoud om te hakken is als ze je het geld al gewoon geven. Gedurende de besprekingen wil je dan ook het liefst geld zien. Jouw rol tegen de andere rollen Indonesische Overheid: Met deze mensen heb je geen probleem. De overheid is zo corrupt als het maar zijn kan en wat geld onder de tafel door steken is dan ook de gewoonste zaak. De overheid en jij zijn vier handen op een buik, jullie begrijpen elkaar precies. Ja zeggen, nee doen. Lokale overheid: Die heb jij in je zak. Een groot gedeelte van het dorp werkt op de palmolieplantages, en ook hun hebben er baad bij dat deze er blijven. Niettemin is het belangrijk goed contact met hun te onderhouden maar het standpunt over houtkap zal het zelfde zijn. EU en Nederland: Die Nederlanders doen altijd moeilijk. In 1949 dacht je van ze af te zijn maar hier zijn ze weer. Deze groepen vinden het regenwoud wel belangrijk en gaan het jou bijzonder moeilijk maken. Misschien een schuldgevoel aan praten over de kolonalisatie en wat geld proberen los te krijgen (want dat zit er tenslotte genoeg) Milieuorganisaties: Hippies. Je wilt voorderest ook niks met ze te maken hebben en je afgunst maak je dan ook duidelijk zichtbaar. Deze mensen denken alleen aan de natuur en niet aan de economische en sociale situatie binnen een land.

13 Multinationals: Dit zijn de belangrijke mensen voor jou. Zonder hun mag je zelf alle palmolie gebruiken namelijk. Zij zijn degene die jou palmolie gebruiken voor hun producten en jou dus betalen. Een goede relatie is met hun daarom van levensbelang anders gaan ze straks een alternatief zoeken voor jou plantage. Boeren: Leuke mensen die boeren. Werken hard, zeuren niet en kosten amper wat. Deze boeren zijn afhankelijk van het werk op de plantages en gaan dus ook niet moeilijk doen over de welgesteldheid van het regenwoud. Ze werken voor je dus je onderhoudt er een goede relatie mee, en mogen ze moeilijk doen geef je ze iets extra s dan is dat ook snel over.

14 Nederlandse overheid In je rol ben je een lid van de Tweede Kamer van de VVD: Anne-Wil Lucas- Smeerdijk (v) of Bart de Liefde (m). Jij bent namens de VVD gespecialiseerd in buitenlandse betrekkingen en duurzaamheid. Aangezien de VVD de grootste regeringspartij is, hebben zij iemand naar deze vergadering af mogen vaardigen. Attitude en gedrag tijdens de discussie De VVD ziet in dat de palmolie plantages behoorlijk veel winst op leveren voor Nederland. De VVD is een partij die hier erg op gericht is, en is minder geïnteresseerd in duurzaamheid e.d. Daarom zal jij als lid van de VVD vooral er voor willen zorgen dat dit economische voordeel niet verdwijnt. Jij bent dus opzoek naar een middenweg. Enerzijds besef je heus wel dat de situatie zoals deze nu is, niet ideaal is. Anderzijds ben je nog veel duidelijker van mening dat de economie vóór duurzaamheid gaat. Wel moet je voorzichtig zijn in je contacten met de Indonesische overheid. De band tussen Indonesië en Nederland is de laatste jaren flink verbeterd, en eigenlijk nog nooit zo goed geweest als nu. Wel is deze weer enigszins onder druk komen te staan door het afzeggen van het staatsbezoek van de Indonesische president in Nederland. De door jouw gewenste uitkomst Het doel van de discussie komt eigenlijk min of meer overeen met het doel van jou. Jij wil dat er tussen alle partijen een compromis wordt gesloten, wat dus enerzijds zorgt voor behoud van het economisch voordeel, en anderzijds, als je diep in je hart kijkt, vind je toch wel dat de illegale houtkap moet stoppen. Jouw rol tegen andere rollen Jij ziet jezelf als een soort bruggenbouwer. Jij wilt een doel bereiken, waarbij iedereen moet geven en nemen. In jouw rol kan je dit proces proberen te sturen. Indonesische overheid: Hier moet je heel voorzichtig tegen zijn (zie eerder genoemde reden). Toch kan je er wellicht ook deals mee sluiten, uiteindelijk hebben zij een klein beetje dezelfde belangen als jij: ook voor hen is er economisch voordeel. Bovendien is illegale houtkap niet goed voor de internationale uitstraling van een land. Lokale overheid: Voor de lokale overheid geldt min of meer hetzelfde als voor de Indonesische overheid. Moet je ook geen ruzie meekrijgen, want dat werkt ongetwijfeld door op hogere overheden. Palmolieproducent: De palmolieproducenten kunnen uiteindelijk het meest doen aan de illegale houtkap; zij zijn de schuldige. Jij wilt hen dat toch duidelijk maken, en probeert voorzichtig met lange termijn voorstellen te komen naar hen, waarbij op de duur de illegale houtkap verdwijnt. EU: Met de EU moet je allicht een soort deal sluiten, over subsidies / financiering van de verliezende partijen. Je wilt dit zoveel mogelijk afschuiven op de EU, omdat je duurzaamheid en natuur zelf niet heel belangrijk vindt. Multinationals: Tegenover de MNO s ben je heel begrijpelijk. Je begrijpt dat zij toch vooral winst willen maken, en dat ze zich best willen aanpassen als er maar geen financiële schade wordt geleden.

15 Boeren: Je luistert beleefd naar de boeren, maar eigenlijk vind je hen niet zo interessant. Je staat erg veel hoger in deze discussie, en eigenlijk vind je hun mening niet zo belangrijk. Info ter voorbereiding

16 Indonesische overheid In de rol ben je de minister van bosbouw van Indonesië: Rahmat Milanisti. Degene die het landelijk beleid omtrent boskap schrijft en toezicht houd op de uitvoer hiervan. Je bent degene die de vergunningen voor grote projecten goedkeurt en subsidies kan verstrekken aan grote coöperaties. Je bent de belangrijke spil in het tegen gaan van illegale bosbouw. Standpunt en instelling in de discussie In woord ben je tegen het illegaal kappen van bossen, echter de daden die hier bij horen voer je niet uit. Je zal altijd zeggen dat de illegale houtkap gestopt moet worden, maar dankzij steekpenningen en beloftes van producenten en tussenhandelaren onderneem je zeer weinig tot geen actie, met als voordeel dat jij er politiek gezien meer steun krijgt en je eigen bankrekening behoorlijk gespekt zal worden. Als je in overleg treed met de EU en milieuorganisaties zal je naar hen toe laten blijken dat de illegale houtkap naar jouw mening moet stoppen, je zal zelfs aanbieden beleid te schrijven om hier voor te zorgen, echter het geschreven beleid zal alleen nooit uitgevoerd worden, maar dat hoeven die EU functionarissen niet te weten. Het is belangrijk dat je eerst duidelijk maakt dat er van jou niet zoveel hoeft te veranderen, het loopt toch goed zoals het nu loopt? Dus waarom weer nieuw beleid maken, iedereen is nu tevreden en de natuur kan nog lekker zijn gang gaan. Je zal begrijpen dat je dankzij dit standpunt jezelf ook helemaal de man/vrouw vind. Je komt wat arrogant over misschien maar dat is wel de manier om mensen te imponeren. De door jou gewenste uitkomst Jij zal in erg veel winden mee varen als het gaat om het vinden van een uitkomst, echter je wil koste wat kost zorgen dat jij de touwtjes in handen houd en dat het toezicht van buiten af minimaal tot nul is. Zo kan jij je gang blijven gaan! Jouw rol tegen de andere rollen Jij bent voor jezelf de belangrijkste rol, het draait om jouw land dus om jou! De andere rollen zie je als volgt: Lokale overheid: Deze valt onder jou en hier sta je dus boven. De lokale overheid kan niets zonder jouw toestemming en als ze dreigen hun mond open te doen beloof je gewoon een mooi huis of leuke subsidie, dan houden ze misschien wel op met zeuren. Ze zullen jou dus nooit wat kunnen laten doen. Palmolie producent: Deze mensen wil jij te vriend houden, hier zit veel geld en invloed. Door geld te krijgen zal jij veel in hun voordeel doen. EU en Nederland: Hier zit nog wat angst, deze mensen staan op gelijker niveau en kunnen het je moeilijk maken door handelsbeperkingen e.d. op te leggen. Echter die handel voer je anders wel via andere kanalen. Belangrijk is dat je erg meegaand bent met hen, echter alleen in woord, niet in daad. Milieuorganisaties: Pain in the ass, deze mensen proberen jou alleen maar in een kwaad daglicht te zetten. Althans zo zie jij dat. Ze noemen alleen onwaarheden in

17 jouw ogen, en de cijfers die ze aandragen zijn niet echt, maar aangepast aan hetgeen zij graag willen zien. Multinationals: Ze hebben je palmolie nodig en je hoopt dus dat je door dealtjes te sluiten ook hier wat geld los kan krijgen. Deze groepen hebben geen besluit macht en zijn dus ondergeschikt in jouw ogen. Maar je wil ze wel te vriend houden, anders gaan ze dadelijk hun grondstof nog ergens ander halen. Boeren: zijn van geen belang, als ze dwars willen liggen geef je gewoon wat extra subsidie of beloof je wat extra grond of een auto. Je zal buiten het gesprek om letterlijk laten blijken dat je boven deze mensen staat. In het overleg zal je dus vooral met de EU, palmolieproducenten en multinationals willen praten. Deze groepen hebben een meer waarde voor je. De Lokale overheid probeer je in de overleggen zo stil mogelijk te houden door deze af te kopen met beloftes.

18 Greenpeace Hendrik-Jan/Anne-Machteld Janssen, 37 jaar. Tot zijn/haar 30 e vooral actievoerder met vastketenen aan alles geweest. Sindsdien altijd bezig met tropisch regenwoud, tot vorig jaar in Zuid-Amerika, nu nieuw in Azië. Jij maakt je zorgen om de natuur en wil alles en iedereen die dit kwaad doet bestrijden. Standpunt ten opzichte van illegale houtkap Laat illegale maar weg. Alle houtkap moet stoppen. Iedereen die eraan doet is fout bezig, als het op illegale manier gebeurt is het alleen net iets fouter. De kleine boeren worden door de situatie waar ze in zitten gedwongen en moeten geholpen worden om te stoppen met de houtkap. De grote bedrijven moeten gedwongen worden, zij hebben het op hun geweten. De overheden moeten er voor zorgen dat het gaat gebeuren, zij hebben alle foute praktijken tot nu toe laten gebeuren. De door jou gewenste uitkomst Bestrijding van illegale plantages start binnen 3 jaar, ze moeten verdwenen zijn binnen 10. Legale plantages mogen blijven wat er nu is. Uitbreiding van legale plantages ten koste van tropisch regenwoud is per direct verboden, daar mogen geen nieuwe vergunningen voor worden verleend. Attitude en gedrag Is vooral tegen. Tegen iedereen: politiek, multinationals etc. Echter vooral tegen de overheden, waarvan hij/zij vindt dat ze hun verantwoordelijkheid nu toch eens moeten nemen. Daarom bovenal irritant en confronterend in de discussie. Overheden moeten wel de oplossingen bieden (maakbare samenleving). Alleen de NGO voor de lokale boeren (en vooral de lokale boeren zelf) kan/kunnen er niets aan doen. Jouw rol tegen de andere rollen Degene die deze rol krijgt moet deze punten zelf vinden in de bijgevoegde artikelen. Voor iedere andere persoon in de discussie een punt om mee te confronteren: Multinational Is natuurlijk erg fout bezig, maar jij begrijpt ook wel een beetje dat bedrijven kansen pakken als die er zijn. Dit laat je echter niet duidelijk blijken, ook de multinational is onderdeel van het kwaad. Alleen net iets minder dan de overheden. De fouten die de multinational maakt worden gemaakt omdat ze door de overheden niet worden tegengehouden. Palmolie producent De palmolie producent is bijna net zo fout als de overheden. Aan de ene kant is hij niet de hoofdverantwoordelijke (dat zijn de overheden), maar hij is wel degene die de bomen zelf kapt! Afgrijselijk! Als je dat kapt en je ziet een vogelnest in de boom, of een geplette aap eronder, doet je dat dan helemaal niets?! Alle overheden Als er goede regelgeving zou bestaan, zou dit alles niet gebeuren. Vooral de overheden moeten dus worden aangepakt! De EU en Nl moeten Indonesië dwingen tot goede regels; als die regels er niet komen, moeten zij stoppen met invoer

19 vanuit Indonesië. Indonesië moet de regels ondertekenen. Indonesië en de lokale overheid moeten werken aan de corruptie zodat de nieuwe regels beter worden uitgevoerd dan de huidige. Boeren NGO Zij moeten worden bijgestaan, de marktwerking en corruptie (en dus de grote bedrijven) dwingen de boeren tot kwade daden. De overheden laten het maar gewoon gebeuren.

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek.

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. Conflicten hanteren Tijd: verdelen over twee bijeenkomsten. Bijeenkomst 1 Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. De uitkomst van

Nadere informatie

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over verkopen aan en adviseren van gasten in horecabedrijven. Oftewel: het verkoopadviesgeprek. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Verenigde Staten: Je bent goed bezig. Kies nog duidelijker partij voor ofwel de Verenigde Staten, ofwel Bangladesh en Ethiopië!

Verenigde Staten: Je bent goed bezig. Kies nog duidelijker partij voor ofwel de Verenigde Staten, ofwel Bangladesh en Ethiopië! Het klimaat: onder ons gezegd en gezwegen Weer > 3 e graad > lesmateriaal > moderatorkaart Verenigde Staten: Vergeet niet: je bent er vooral voor de mensen van de Verenigde Staten! Zorg er vooral voor

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

5 Assertiviteit. 1 Inleiding

5 Assertiviteit. 1 Inleiding DC 5 Assertiviteit 1 Inleiding Als SAW er zul je regelmatig in situaties terecht komen waarin je duidelijk moeten maken wat je wel of niet wilt. Bijvoorbeeld omdat een cliënt op een activiteitenafdeling

Nadere informatie

Rollenspel. Opdracht 1. Opdracht 2. Opdracht 3 6.1.1

Rollenspel. Opdracht 1. Opdracht 2. Opdracht 3 6.1.1 6.1.1 Rollenspel Opdracht 1 LICHAAMSTAAL Toon met gebaren en mimiek dat je boos bent. GESPREKSONDERWERP Je vertelt iemand dat je hem of haar wel leuk vindt. Je geeft een aantal complimentjes over wat jij

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!

MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Het onze Vader. Naam:

Het onze Vader. Naam: Het onze Vader Naam: Onze Vader Onze Vader, Die in de hemelen zijt. Uw Naam worde geheiligd. Uw Koninkrijk kome. Uw wil geschiede, zoals in de hemel zo ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood.

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

QUESTIONBOXLES PALMOLIE

QUESTIONBOXLES PALMOLIE QUESTIONBOXLES PALMOLIE Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan 3 3 Uitwerking

Nadere informatie

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?

Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?)

Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Toelichting op de opdracht Tijdens deze opdracht gaan jullie in kleine groepjes in onderhandeling met elkaar over een pakket

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP

DE AARDE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. Mueller/GP DE AARDE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS Mueller/GP Wilkins/GP Een wereld die draait op schone energie, met rijke bossen en oceanen vol leven. Dat is de wereld volgens Greenpeace. We doen

Nadere informatie

Leven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren?

Leven in een groep. Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Leven in een groep bij DHG Hoe gaat dat en wat vinden jongeren? Jij bent belangrijk! Als je thuis woont, is je opvoeding een taak van je ouders. Woon je bij De Hoenderloo Groep, dan zorgen de groepsleiders

Nadere informatie

Voortaan haal ik, zodra ik wilde wingerd zie, de plant gelijk uit de heg. Wat opvalt is, dat hij steeds weer terugkomt: op blijven letten dus!

Voortaan haal ik, zodra ik wilde wingerd zie, de plant gelijk uit de heg. Wat opvalt is, dat hij steeds weer terugkomt: op blijven letten dus! Liefde Je kunt je soms lelijk vergissen! Het lijkt heel wat, maar als je beter kijkt of de gevolgen ziet, dan is het toch ineens heel anders! Je zou s zomers mijn heg moeten zien. Niets bijzonders, hoor!

Nadere informatie

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL.

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL. Liefde Ik laat je nooit in de steek. Ik zal je helpen. Jij bent mijn beste vriendin. Het mooiste wat ik heb, geef ik aan jou. Ik ben verliefd... Ik heb alles voor je over. IK HOU VAN JOU! Ik bid voor je.

Nadere informatie

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011

Introductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011 Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen

Nadere informatie

Cursus Omgaan met klachten

Cursus Omgaan met klachten Cursus Omgaan met klachten Aanleg beplantingen en grasvelden AOC Oost Almelo C. ter Steege Doel van deze les Je leert in deze cursus over: - Klachten - Klachten ontvangen - Valkuilen - Emoties opvangen

Nadere informatie

Jaarplan ASVZ 2016 Zorg pakken we samen aan

Jaarplan ASVZ 2016 Zorg pakken we samen aan Jaarplan ASVZ 2016 Zorg pakken we samen aan Jaarplan ASVZ 2016 eenvoudige versie Dit is het jaarplan van ASVZ. Hierin schrijft ASVZ op wat we in 2016 gaan doen, en wat beter of anders kan in de zorg. Het

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat

Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

Welkom in de derde klas!

Welkom in de derde klas! Welkom in de derde klas! De meeste van jullie zijn twee jaar leerling van onze school geweest. Jullie weten wel hoe het hier werkt. Wat er van je verwacht wordt. Wat wel en niet geaccepteerd wordt. Dat

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE?

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE? Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Veilig Thuis, tel.: 0800 2000 Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een uitgave van JIP Den Haag en Middin.

Nadere informatie

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel

Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel REALITY REEKS Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP marian hoefnagel Een gekke naam Rudsel?? Jims mond valt open van verbazing. Is dat een naam? Hij kijkt met grote ogen naar de jongen die naast hem zit.

Nadere informatie

Samenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin)

Samenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin) Samenstelling tekst Beppie Brood (teamleider ATC s Amstelduin) Monique van Kollenburg (trainer ATC Amstelduin) Lay-out Bob Snel (trainer ATC Amstelduin) Document Versie maart 2007 Meer informatie E-mail:

Nadere informatie

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen

Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7

Nadere informatie

De Keukentafel Uitdaging

De Keukentafel Uitdaging De Keukentafel Uitdaging MAG HET WAT RUSTIGER AAN DE KEUKENTAFEL Gemaakt in het kader van het Swing project Een cliëntproces; tools voor samenwerking Door Nic Drion Aan de keukentafel Aan de keukentafel

Nadere informatie

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST 2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld

Nadere informatie

Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?

Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen? Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het

Nadere informatie

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hard tegen hard. Vechten voor je leven

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hard tegen hard. Vechten voor je leven Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Hard tegen hard Vechten voor je leven Lees hoofdstuk 1: Capuchon (blz. 5) In de 3de alinea staat: De chauffeur knikt naar hem. Wie is hem? De volgende zin is: Ze kent

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.

- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren. Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005

Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005 Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels

Nadere informatie

Januari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid.

Januari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. Januari Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. (Hoog) gevoelig zijn krijgt in deze tijd steeds meer ruimte en bekendheid, dat is fijn. Een generatie geleden was het niet wenselijk om gevoelig

Nadere informatie

Waarom zijn er ongelukkige mensen?

Waarom zijn er ongelukkige mensen? Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere

Nadere informatie

VLP Werkstuk Ontbossing van de aarde

VLP Werkstuk Ontbossing van de aarde VLP Werkstuk Ontbossing van de aarde naam: Oliebol groep: 7 Inhoud inleiding Illegale houtkap sojateeld Palmolie Wat is ontbossing? Ontbossing in tropische regenwouden Wetten en regels hebben geen zin

Nadere informatie

ze terug in de la. Dan haalt ze de pannen van het fornuis en zet ze op de onderzetters. Thomas vouwt zijn handen en doet zijn ogen dicht.

ze terug in de la. Dan haalt ze de pannen van het fornuis en zet ze op de onderzetters. Thomas vouwt zijn handen en doet zijn ogen dicht. 1. Te laat thuis Wanneer gaan we eten, mam? Thomas loopt de keuken in en tilt de deksel van een pan. Mmm! Macaroni! Daar heb ik wel zin in. Mama pakt de deksel uit Thomas hand en doet hem weer op de pan.

Nadere informatie

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. -----

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. ----- Test: Je persoonlijke afweerprofiel Met de volgende test kun je bepalen welk afweermechanisme je het meest gebruikt. Iedereen gebruikt alle afweervormen, maar er bestaan verschillen in de frequentie waarmee

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

3 Pesten is geen lolletje

3 Pesten is geen lolletje Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten

Nadere informatie

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging

Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw

Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw Soms gebeurt er wel eens iets wat jij niet wilt. Dit noemen wij onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag alleen als jij in gevaar bent, of als jouw gedrag gevaarlijk is voor andere mensen. Dit mag nooit

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Wat kunt u doen aan risico s die spelen in uw toeleveringsketen?

Wat kunt u doen aan risico s die spelen in uw toeleveringsketen? Wat kunt u doen aan risico s die spelen in uw toeleveringsketen? Welke invloed heeft u op uw toeleveringsketen? En hoe kunt u invloed uitoefenen om uw (in)directe toeleveranciers maatschappelijk verantwoord

Nadere informatie

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk?

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk? 25 december 2015 1 e Kerstdag Sixtuskerk te Sexbierum Ds. A.J. (Anneke) Wouda Teksten: Hebr. 1:1-6 en Lucas 2: 15-21 Geliefden van God, gemeente van Christus, Kerstochtend 2015 U zit midden in een kerstviering,

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit

Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst. Voorganger: ds. Bert de Wit Preek Zondag 6 maart 2016, 10.00 uur Jeugddienst Thema: @Home Voorganger: ds. Bert de Wit Schriftlezing: Lucas 15:11-32 Een vader had twee zonen zo begint het verhaal. Met de beschrijving van een gezin.

Nadere informatie

Het houden van een spreekbeurt

Het houden van een spreekbeurt Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord

Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord Kijktip: NOS Persconferentie Rutte en Samsom over regeerakkoord Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen bekijken een filmpje van de NOS, van maandag 29 oktober. Daarna beantwoorden ze vragen over dit

Nadere informatie

DE NO BLAME-METHODE VOORAF

DE NO BLAME-METHODE VOORAF DE NO BLAME-METHODE VOORAF Omdat mijn school probeert te werken met de No Blame-Methode heb ik deze hier in kaart gebracht. Het is een manier om met kinderen in gesprek te gaan en zo ook de waarheid te

Nadere informatie

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Lees blz. 5 tot en met 8. Jim vindt Rudsel een rare naam. Jim zegt dit ook tegen Rudsel. Vind jij het ook een rare naam? Is

Nadere informatie

Bewindvoering: hoe werkt het?

Bewindvoering: hoe werkt het? Bewindvoering: hoe werkt het? Samen je centen de baas JE HEBT EEN BEWINDVOERDER. EN NU? Een tijdje terug heb je ervoor gekozen om je geld samen met Mijn Geld en Zo te regelen. De rechter vindt dit goed.

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Hoe Zeker Ben Ik Van Mijn Relatie

Hoe Zeker Ben Ik Van Mijn Relatie Hoe Zeker Ben Ik Van Mijn Relatie Weet jij in welke opzichten jij en je partner een prima relatie hebben en in welke opzichten je nog wat kunt verbeteren? Na het doen van de test en het lezen van de resultaten,

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Eén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42.

Eén ding is nodig. Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. Eén ding is nodig Deze geschiedenis kun je lezen in Lukas 10 : 38 42. We hebben met elkaar nagedacht over de wonderen die de Heere Jezus heeft gedaan toen Hij op de aarde was. Grote wonderen! Weet je t

Nadere informatie

Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud

Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Bijlage 3.1. Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Het instinct voor zelfbehoud is heel gezond. Als we dat niet hadden, zou niemand van ons

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

ZO WORDEN VERGADERINGEN INTERESSANT VOOR JE. 4 SIMPELE TACTIEKEN

ZO WORDEN VERGADERINGEN INTERESSANT VOOR JE. 4 SIMPELE TACTIEKEN E-BLOG ZO WORDEN VERGADERINGEN INTERESSANT VOOR JE. 4 SIMPELE TACTIEKEN In carriere Zo worden vergaderingen interessant voor je. 4 simpele tactieken De vergadering is bij uitstek een plaats waar je kunt

Nadere informatie

SPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11

SPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11 SPEELWIJZE WERKPLEZIER SPEL - Bladzijde 1 / 11 SPEELWIJZE Werkplezier Spel Heb je plezier in je werk? Dat is een vraag die regelmatig wordt gesteld. Is je antwoord ja, dan is de kunst dit zo te houden.

Nadere informatie

Lesbrief over Leerplicht

Lesbrief over Leerplicht Lesbrief over Leerplicht Donderdag 19 maart 2015: Dag van de Leerplicht! Leerplicht? Hoezo? Ik ga toch gewoon naar school!? Ja, voor de meeste kinderen in Nederland is het de gewoonste zaak van de wereld

Nadere informatie

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN 10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN Ervaar zelf hoe je met weinig moeite, meer klanten krijgt! Door Theo de Kleijn helpt zelfstandig ondernemers aan meer klanten Theo de Kleijn www.theodekleijn.nl

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Leren luisteren. over opvoeden gesproken - Tips voor ouders

Leren luisteren. over opvoeden gesproken - Tips voor ouders Leren luisteren over opvoeden gesproken - Tips voor ouders? Leren luisteren Grenzen Grenzen zorgen ervoor dat je kind zich veilig en zelfzeker kan voelen. Zo weet hij wat van mama en papa mag en moet hij

Nadere informatie

Jaarplan ASVZ 2015 Met Elkaar in 2015

Jaarplan ASVZ 2015 Met Elkaar in 2015 Jaarplan ASVZ 2015 Met Elkaar in 2015 Jaarplan ASVZ 2015 eenvoudige versie Met elkaar in 2015! Dit is het jaarplan van ASVZ. Hierin schrijft ASVZ op wat we in 2015 gaan doen, en wat beter of anders kan

Nadere informatie

Inleiding. Veel plezier!

Inleiding. Veel plezier! Inleiding In dit boek lees je over Danny. Danny is een jongen van 14 jaar. Er zijn veel dingen die Danny verkeerd doet. Hij rent door de school. Hij scheldt zomaar een klasgenoot uit. Of hij spuugt op

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN

10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN 10 DIRECT TOEPASBARE TIPS VOOR MEER KLANTEN Ervaar zelf hoe je met weinig moeite, meer klanten krijgt! Door Theo de Kleijn helpt zelfstandig ondernemers aan meer klanten Theo de Kleijn www.theodekleijn.nl

Nadere informatie

Gelezen: Deuteronomium 6: 1-9 en Johannes 13:31-35

Gelezen: Deuteronomium 6: 1-9 en Johannes 13:31-35 Vijfde zondag van Pasen, 24 april 2016 in de Martinikerk Aan deze dienst werkte Allart Dijkstra mee die in onze gemeente stage loopt. Ds Jan Willem Nieboer Gelezen: Deuteronomium 6: 1-9 en Johannes 13:31-35

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Antwerpen. Leren luisteren

Antwerpen. Leren luisteren Antwerpen Leren luisteren Luisteren, hoe leren kinderen dat? Grenzen Grenzen zorgen ervoor dat je kind veiligheid en zekerheid ervaart. Zo weet hij wat mag van mama en papa en moet hij niet steeds aftoetsen

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie