HERVORMING VAN PRODUCTEN-, DIENSTEN- EN KAPITAALMARKTEN

Transcriptie

1 Belgian Progress Report HERVORMING VAN PRODUCTEN-, DIENSTEN- EN KAPITAALMARKTEN BELGISCH VERSLAG VOOR DE EUROPESE UNIE NOVEMBER 2000

2 Belgian Progress Report 1

3 Belgian Progress Report 2 Op de Cardiff-vergadering beklemtoonden de Europese leiders de belangrijke bijdrage van structurele en economische hervormingen in het gevecht tegen de werkloosheid. Structurele hervorming die tot doeltreffender markten leidt, lijkt essentieel om de werkgelegenheid en de groei binnen de EMU aan te zwengelen. De werkzaamheden op Europees niveau zijn in de eerste plaats bedoeld om de economische hervormingen, die noodzakelijk zijn voor de optimale werking van de Europese Eenheidsmarkt of EMU, kracht bij te zetten en te versnellen en in de tweede plaats om, bij de economische hervorming van product- en kapitaalmarkten, rekening te houdend met de macro-economische aspecten en met de arbeidsmarkt. Het verslag over de economische hervorming van producten, diensten en kapitaalmarkten is één van de instrumenten die de Europese Commissie vereist voor de coördinatie van het economisch beleid. Het Belgisch verslag geeft een omschrijving van de manier waarop die markten functioneren en van de maatregelen die worden genomen om hierin verbetering aan te brengen. Het vermeldt tevens de doelstellingen die de regering in dit opzicht als prioritair beschouwt evenals de voor volgend jaar geplande acties. Zoals er tijdens de vergadering in Lissabon werd vastgesteld, controleert de Belgische regering zorgvuldig de samenhang van de verschillende procedures die op Europees niveau werden gestart om het economisch en sociaal beleid te coördineren.

4 Belgian Progress Report 3

5 Belgian Progress Report 4 I. BELGISCHE PRIORITEITEN VOOR MARKTHERVORMINGEN Voor de Belgische economie is een periode van sterke cyclische groei begonnen. Volgens de vooruitzichten van het Instituut voor de Nationale Rekeningen zou de stijging van het BBP in 2000 oplopen tot 3,8%. Volgend jaar zou de economische groei 3,1% bedragen. Ondanks twee opeenvolgende jaren van toenemende economische bedrijvigheid die sterker blijken dan het trendgroeipercentage, zouden een aantal factoren voor een vermindering van bepaalde spanningen moeten zorgen. De versnelde inflatie die de voorbije maanden werd vastgesteld, werd marginaal beïnvloed door binnenlandse kostenelementen en zou op middellange termijn weggewerkt moeten zijn. Bovendien zal de potentiële groei waarschijnlijk toenemen ingevolge de aanhoudende groei in bedrijfsinvesteringen en een stijging van het aanbod van arbeidskrachten. De totale tewerkgestelde bevolking is waarschijnlijk toegenomen met meer dan personen in 1999 (+1,3%). Het daarmee verbonden werkscheppend vermogen van de economie lijkt sterk te zijn en men verwacht dat de werkgelegenheid in de privésector in het jaar 2000 verder zal groeien. Ofschoon de totale beroepsbevolking (15-64 jaar) blijft toenemen, houdt het feit dat de verhouding van het aantal senioren ten opzichte van de totale bevolking steeds groter wordt in dat demografische factoren niet langer een positieve bijdrage leveren tot de evolutie van het aanbod van arbeidskrachten. De verdere toename van het aanbod van arbeidskrachten wordt volledig uitgelegd door het feit dat, per leeftijdsklasse, steeds meer mensen een beroepsactiviteit uitoefenen. Het overheidstekort werd in 1999 teruggebracht tot 0,7% van het BBP en in 2001 verwacht men een overschot van 0,2% van het BBP. Terwijl het begrotingstekort op een aanvaardbaar peil gehouden werd, werd er besloten om een reeks hervormingen en nieuwe maatregelen door te voeren, die zullen worden gefinancierd door de federale regering met het oog op de verbetering van de billijkheid en doeltreffendheid in de Belgische economie. A. Marktefficiëntie : sterke en zwakke punten van de Belgische economie Zelfs in het kader van deze gunstige economische context wordt de Belgische economie zowel gekenmerkt door een aantal structurele zwakke punten (sommige ervan werden benadrukt door de Richtsnoeren voor het Economische Beleid 2000) als door bepaalde sterke punten. De belangrijkste sterke punten die kunnen worden beklemtoond zijn : Een hoog productiviteitsniveau in de privé-sector te danken aan zeer open markten en sterke mededinging in verhandelbare goederen. Een innoverende productiesector die investeert in R&D, meer en meer gericht is op hoogtechnologische sectoren en tevens kan rekenen op hooggekwalificeerde arbeidskrachten. Zeer goed geïntegreerde kapitaalmarkten.

6 Belgian Progress Report 5 De belangrijkste zwakke punten zijn : Buitengewoon hoge prijzen in bepaalde openbare nutsbedrijven ingevolge een gebrek aan mededinging. In andere gevallen worden de consumptieprijzen gesubsidieerd (bijvoorbeeld de postdiensten en de spoorwegen). Een laag activiteitspercentage en een laag (maar verbeterend) levenslang leerproces. Zwakke prestatie van de administratieve overheidsdiensten. Onvoldoende verspreiding van nieuwe communicatietechnologieën. België behoort tot de laatste Europese landen voor de ontwikkeling van de nieuwe economie. Die verschillende sterke en zwakke punten worden nu nader behandeld. 1. Een doeltreffende en in hoge mate open economie België wordt gekenmerkt door (zie tabel als bijlage 1) : 1. een zeer doeltreffende economie met het hoogste (of één van de hoogste) productiviteitsniveau per uur van alle OESO-landen. Dit geldt zowel voor de economie in haar geheel als voor de verwerkende nijverheid; 2. een hoge mate van openheid voor de Europese economie : buitenlandse handel in goederen in verhouding tot het BBP is zeer hoog, zowel binnen de EU als erbuiten; de handel in diensten is even goed ontwikkeld als in de andere EU-landen en OESO-landen; RBI (rechtstreekse buitenlandse investeringen) als een percentage van bruto investeringen in vaste activa (zowel kapitaaltoestroming als het wegstromen van kapitaal) is zeer hoog; grensoverschrijdende fusies en overnamen als een percentage van het BBP (zowel verkoper als koper) zijn belangrijk vergeleken met andere Europese landen : 2,8% als percentage van het BBP in 1997 als verkoper (0,9% in Duitsland, 1% in Frankrijk). 2. Consumptieprijzen situeren zich op een niveau dat vergelijkbaar is met het EU-gemiddelde In het algemeen situeren de Belgische prijzen zich op een niveau dat vergelijkbaar is met het EU-gemiddelde. Toch blijven er specifieke problemen bestaan. De prijzen voor "kleding en schoeisel", voor "onderwijs" en voor "ontspanning en cultuur" liggen in België duidelijk hoger dan het EUgemiddelde. Ook de elektriciteits- en telecommunicatieprijzen overtreffen in belangrijke mate het Europees gemiddelde. Anderzijds zijn de prijzen voor sommige gesubsidieerde diensten (posterijen, gezondsheidszorgen) niet zo hoog als het EU-gemiddelde. De kosten voor openbaar vervoer liggen lager dan in de buurlanden, alhoewel ze het Europees gemiddelde benaderen. Dit leidt tot twee voorlopige besluiten : a. de hoge belastingdruk laat hoge overdrachten toe naar de verbruikers met lage prijzen voor gesubsidieerde diensten tot gevolg; b. in sommige niet-gesubsidieerde sectoren van de economie worden hogere prijzen genoteerd, wat kan

7 Belgian Progress Report 6 wijzen op een gebrek aan mededinging. Tabel 1 : Relatieve prijzenindex : finale bestedingen (EU=100) Voe dsel Kledij en schoeisel Gezon dheids zorgen Vervoer en Commu nicatie Finaal gezinsverbruik Communicatie Onderwijs Ontspanning en cultuur België (1) Belastingen en BTW niet inbegrepen België Duitsland Frankrijk Nederland VK Bron : Commissie Diensten - (1) BTW inbegrepen Tabel 2 : Relatieve prijzenindex : NACE-sector (EU=100) Belastingen en BTW niet inbegrepen BBP Verwerkende nijverheid Gas en Elektri citeit Vervoer, Communi catie België Duitsland Frankrijk Nederland VK Bron : Commissie Diensten Treinvervoer Post- en koerierdiensten Telecommunicatie 3. Een innoverende productiesector die meer en meer betrokken is bij hoogtechnologische activiteiten De Belgische bedrijfswereld doet het goed wat betreft innovatie en hoogtechnologische activiteiten. In 1998 vertegenwoordigde de tewerkstelling in hoogtechnologische sectoren, zoals bepaald door de OESO, 10,7% van de totale tewerkstelling, een niveau dat vergelijkbaar is met het EU-gemiddelde. Een enigszins belangrijker percentage is tewerkgesteld in de hoogtechnologische dienstensector. Intussen wordt er in de bedrijfswereld een groter BBP-percentage besteed voor investeringen in kennis en innovatie. In de voorbije jaren zijn de R&D-uitgaven in de bedrijfswereld veel sneller gestegen dan het BBP. De Belgische productiesector heeft zijn achterstand met de best presterende Europese landen weggewerkt. Het aanzienlijk bedrag aan risicodragend kapitaal geïnvesteerd in de voorbereidende en opstartfasen (cf. blz. 5)

8 Belgian Progress Report 7 vormt een andere aanwijzing voor een dynamische nieuwe hoogtechnologische ondernemingssector. Tabel 3 : R&D-uitgaven in de ondernemingen % van het BBP Eurozone België Frankrijk Nederland Duitsland Tabel 4 : Tewerkstelling in hoogtechnologische sectoren (1998) als % van de totale tewerkstelling UE (15 ) België Frankrijk Nederland Duitsland Totaal hoogtechnologie :: NACE Rev.1 24, 29 to 35, 64, 72 et Hoogtechnologische verwerkende nijverheid : NACE Rev.1 24 et 29 to Hoogtechnologische diensten : NACE Rev.1 64, 72 et Bron : Eurostat; New Cronos (Duitsland met inbegrip van de vroegere DDR vanaf 1991). 4. Te weinig mededinging in openbare nutsbedrijven? De elektriciteitsprijzen voor de gezinnen blijven tot de hoogste in Europa behoren. De invloed van de vrijmaking van de markt inzake prijzen is nog niet zichtbaar in België. In januari 2000 betaalden zowel de gezinnen als de bedrijven (met een jaarlijkse verbruik van MWH) nog steeds meer (taksen inbegrepen) dan hun buren (+20% voor Belgische gezinnen vergeleken met het Europees gemiddelde). De prijzen daalden zeer traag, terwijl ze in andere landen veel meer variabel blijken. FIGUUR 1 UK Pays-Bas France Allemagne Belgique Electrical energy - households Annual consumption of 3500 kwh Euro/kwh - Excl. taxes Bron: Eurostat - New Cronos Janv 2000 Janv 99 Janv 98

9 Belgian Progress Report 8 De openstelling van de energiemarkt verliep trager dan verwacht. Op verschillende niveaus werd er uitstel genoteerd zoals wat betreft de installatie van de transmissienetwerkoperator. FIGUUR 2 Electrical energy - Industry Annual consumption of 2000 Mwh UK Pays-Bas France Allemagne Janv 2000 Janv 99 Janv 98 Belgique Euro/kwh - Excluding taxes De Belgische telecommunicatiesector wordt gekenmerkt door relatief hoge prijzen (vooral voor residentieel gebruik), een degelijke dienstenkwaliteit en een gemiddelde arbeidsproductiviteit van de openbare telecom operator (Belgacom). De markt werd volledig geliberaliseerd behalve voor de local loop (de laatste kilometer). Niettemin blijft de aanwezigheid en de positie van Belgacom in alle segmenten een sterk gegeven. Gemeten op grond van het prijsniveau (tabel 2) liggen de telecommunicatieprijzen in België 40% hoger dan in rest van de EU. Wanneer wij een aantal residentiële belastingen beschouwen (en rekening houden met alle operators), is het verschil heel wat kleiner. Daar het marktaandeel van de traditionele operator nog steeds meer dan 90% bedraagt, zowel voor zonale gesprekken als voor interzonale en internationale gesprekken, weerspiegelt het indexcijfer van de consumptieprijzen de reële kosten die de Belgische verbruikers betalen. Daarentegen zijn de kosten voor zakelijk gebruik duidelijk minder hoog (-8%) dan het Europees gemiddelde. FIGUUR Bron : NBB Harmonised Index of Consumer Prices - COMMUNICATIONS (Index 1996=100) Jan/1995 Sep/2000 Oct-2000(2) EU-15 BE DE FR NL EMU

10 Belgian Progress Report 9 As indicated on the graph, the consumer price index for communication has decreased markedly in October 2000 (around 8%), following the introduction of a new tariff structure by the PTO, Belgacom. As a result, the average price level for telecommunications in Belgium in October 2000 has come back close to its January 1995 level, while in the EU on average, a continuing decreasing trend has been at work since 1995 (-9% between January 1995 and October 2000) Tabel 5 : Telecommunicatieprijzen Geheel van residentiële kosten - Totale kosten in USD gebaseerd op koopkrachtpariteit (KKP) (1998) Geheel van kosten voor zakelijke telefoongesprekken - Totale kosten in USD gebaseerd op KKP (1998) Geheel van kosten voor nationaal gehuurde lijnen voor 1.5/2.0 mbit/s - in USD gebaseerd op KKP (1998) Aansluitingskosten voor vaste oproepen op een vast netwerk - dubbele transit (eur/100 per min) België EU Frankrijlanland Duits- Neder Bron : OESO, EG 5. Arbeidsmarkten : te lage activiteisgraden De werkloosheidsgraad daalde in 1999 tot 9% en men verwacht dat hij in 2000 zal teruglopen tot 8,5%. Hij ligt nu onder het gemiddeld Europees niveau. Niettemin wordt de Belgische arbeidsmarkt gekenmerkt door sterke (sub)regionale verschillen, een harde kern van langdurig werklozen (1) en lage tewerkstellings- en activiteitsgraden. (1) : Gedeeltelijk toe te schrijven aan de berekeningsmethode. Voor verdere informatie, raadpleeg het "Joint employment report 2000". Tabel 6 : Activiteits- en tewerkstellingsgraad 1998 Eur Eur 3 België 15 Activiteitsgraad werkloosheidsgraad Tewerkstellings grad per leeftijdcategorie jaar jaar jaar Eur 3: Frankrijk, Duitsland, Nederland Bron : Arbeidskrachtentelling (AKT), Belgische Planbureau. De AKT-cijfers zijn gebaseerd op een enquête en kunnen enigszins afwijken van de cijfers van het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid (MTA)

11 Belgian Progress Report 10 De lage tewerkstellingsgraad in België (2) is in de eerste plaats het gevolg van een lage activiteitsgraad : van het gedeelte van de bevolking dat de leeftijd heeft om te werken, ligt het gedeelte van de beroepsbevolking dat actief is op de arbeidsmarkt heel wat lager dan het Europees gemiddelde en dit vooral in vergelijking met de drie buurlanden. Het verschil is het grootst bij de jongste (15-24 jaar oud) en de oudste groep (50-64 jaar oud) van de bevolking. In België is het gedeelte van de jonge en oude bevolking dat actief is op de arbeidsmarkt aan de lage kant en dit is vooral het gevolg van een lange periode van verplichte opleiding en een hoog percentage dat, wegens vervroegd pensioen (brugpensioen), de arbeidsmarkt verlaat. Niettemin wordt er een trage stijging genoteerd van het activiteitsgraad en van de tewerkstellingsgraad : gebaseerd op de officiële definitie van de tewerkstelling verwacht men een activiteitsgraad van 65,6% in 2001 (van 65% in 1998), terwijl de tewerkstellingsgraad in 2001 zal stijgen tot rond 60% (57,5% in 1998). 6. Overheidsdienst : een zwakke organisatie voor een hoge tewerkstelling De kwaliteit van de openbare diensten in België is zeker voor verbetering vatbaar. Dit geldt vooral voor het openbaar bestuur. De tewerkstellingsgraad in de verschillende overheidsdiensten behoort tot het hoogste van de EU. In dit opzicht heeft men nu ingezien dat de aanwervingsmethode, de opleidingsprogramma's, de structuur en de organisatie van die diensten niet langer overeenstemmen met de nieuwe belangen die de Staat dient te behartigen. Tabel 7 : Tewekstellingsgraad in de sociale diensten 1998 Be Eur 15 Eur- Scand 3 Sociale diensten 1 Openbaar bestuur Onderwijs Gezondheidszorgen en sociale hulpverlening Andere sociale diensten Bron : Verslag over de tewerkstellingsgraden (2) : De kloof met de EU is minder uitgesproken wanneer men meet in VTE (voltijds equivalent) (53,1 % in 1998 vergeleken met 55,9 % voor EU 15). Als positief punt kan worden benadrukt dat het personeelsbestand in het onderwijs relatief uitgebreider is dan in de rest van de EU en de drie buurlanden, terwijl dit zich op ongeveer hetzelfde niveau situeert in de sector van de gezondheidszorgen. Die laatste sector is op grond van internationale maatstaven erkend als een sector met een hoge kwalitatieve dienstverlening.

12 Belgian Progress Report Een zwakke verspreiding van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën ICT bekleedt een steeds belangrijkere plaats in ons dagelijks leven. In het begin van het jaar 2000 lag het percentage van de Belgische bevolking dat geabonneerd was op het Internet onder het Europees gemiddelde en ver beneden dit van de USA. Sindsdien is het aantal aangeslotenen op het Internet gestegen van in november 1999 tot in juli Meer dan 30% van de bevolking kan mobiel bellen, terwijl 36% over kabeltelevisie beschikt. Niettemin bedraagt het aantal sites (gtld) per 1000 inwoners iets meer dan 4, vergeleken met 6 voor Europa en 27 voor de Verenigde Staten. De bestaande sites zijn minder performant. B2C-handel (Business-to- Consumer) is in België weinig belangrijk, dit bereikt amper 0.16% van de consumptieve besteding, terwijl het percentage voor Europa 0,24% bedraagt en voor de Verenigde Staten 1,2%. Een van de belangrijkste redenen voor dit zwakke resultaat is enerzijds de hoge toegangskost. Vóór de prijsdaling van juni 2000 stond België bekend als één van de duurste landen voor ICTcommunicatie. Anderzijds is het gebrek aan kwalificatie en opleiding voor het gebruik van ICT een belangrijke hinderpaal voor de ICT-verspreiding in België. In 1999 beschikten slechts 60% van de Belgische middelbare scholen over computers met of een internetaansluiting. In Zweden zijn 98% van de scholen hiermee uitgerust en in Frankrijk 73%. 8. Zeer goed geïntegreerde kapitaalmarkten op Europees niveau. Durfkapitaal wordt massaal aangewend voor investeringen in de vroege stadia In België en zoals in de meeste landen is schuldfinanciering de belangrijkste bron van fondsen voor ondernemingen. In maart 2000 liepen de bankleningen toegekend aan ondernemingen in België op tot 88 miljard euro, wat meer dan 50 keer de totale portefeuille uitmaakt van het risicodragend kapitaal (1,8 miljard in december 1999). Schuldfinanciering is evenwel geen duurzame optie voor nieuw hoogtechnologische ondernemingen, omdat ze in de meeste gevallen niet over de vereiste zakelijke onderpanden beschikken. Vandaar dat het bestaan van een structuur ter bevordering van de uitgifte van aandelen noodzakelijk is voor de toekomstige economische groei. Die uitgiften kunnen een particulier of een openbaar karakter hebben. Tussen 1993 en 1999 klom de uitgifte van aandelen in België op tot een jaarlijks gemiddelde van 9,7 miljard euro, waarvan 7,8 miljard voor niet officieel genoteerde fondsen. Openbare uitgiften genieten de meeste aandacht daar ze op een georganiseerde markt worden verhandeld. Met particuliere uitgiften daarentegen zijn grotere bedragen gemoeid en zij vertegenwoordigen dan ook een belangrijke fondsenbron voor de KMO's. Dit kanaal is niet steeds beschikbaar voor ondernemingen met veel groeimogelijkheden daar niet officieel genoteerde fondsen gewoonlijk worden verworven door de ondernemers zelf of

13 Belgian Progress Report 12 door hun bloedverwanten. Er zijn twee manieren om de markten voor officieel en niet officieel genoteerde fondsen dichter bij elkaar te brengen : de introductie van effecten op gespecialiseerde markten (Easdaq, EURO-NM) of het beroep op risicodragend kapitaal. België telt meer dan 100 ondernemingen gespecialiseerd in durfkapitaal op zijn grondgebied. De totale investeringen in durfkapitaal kenden een opvallende stijging in 1999 (tot meer dan het dubbele) en in verband gebracht met het BBP kwam België aldus op de vierde plaats terecht tussen onze EU-partners, na het VK, Zweden en Nederland. De helft van de ondernemingen gespecialiseerd in durfkapitaal die hun voorkeur aangaande het investeringsstadium bekend maakten, zijn bereid te investeren in de vroege fases. Het gemiddelde aandeel voor 1998 en 1999 van de investering in startgeld en vroege fases geïnvesteerd in het totale durfkapitaal, is het hoogste van alle EUlanden. FIGUUR 4 : in % GDP 0.90% 0.80% 0.70% 0.60% 0.50% 0.40% 0.30% 0.20% 0.10% 0.00% Venture Capital in % of GDP Wanneer men het gemiddelde neemt voor de jaren 1998 en 1999 komt België op de tweede plaats na Ierland voor zijn aandeel in durfkapitaal geïnvesteerd in hoogtechnologische sectoren. Het merendeel van die investeringen gingen naar de computersector hardware en Deu France Bel Nld UK software maar België scoort eveneens relatief goed voor de biotechnologische sector, daar het de vierde plaats inneemt voor investeringen in durfkapitaal in die sector na Denemarken, Duitsland en Finland. Ongeveer 38% van het totale aantal ondernemingen gespecialiseerd in durfkapitaal wordt gecontroleerd door de overheid, maar ze handelt overeenkomstig de marktnorm. FIGUUR 5 : % of GDP 0.70% 0.60% 0.50% 0.40% 0.30% 0.20% 0.10% 0.00% Venture Capital by main type of investment 1999 Bel France Nld Deu UK Buy out Start up Seed B. Belgische prioriteiten voor markthervormingen 1. Stijgende tewerkstellingsgraden op de arbeidsmarkt De tewerkstellingsgraad dient in de lijn te liggen van het Europees gemiddelde, overeenkomstig de beslissingen genomen door de Europese Raad van Lissabon. Het is de bedoeling de activiteitsgraad jaarlijks met 1% te doen stijgen. Er werden twee soorten maatregelen goedgekeurd om de activiteitsgraad en de tewerkstellingsgraad op te trekken.

14 Belgian Progress Report 13 In de eerste plaats wordt de belasting op arbeid verminderd zodat meer mensen zich aangetrokken voelen tot de arbeidsmarkt en de loonkosten voor de werkgevers worden gedrukt. In april 2000 werden de door de werkgevers te betalen bijdragen tot de sociale zekerheid verder afgetopt, vooral voor hun personeelsleden met een laag loon, terwijl ook de socialezekerheidsbijdragen, te betalen door werknemers met een laag loon, werden verminderd. De recent aangekondigde fiscale hervorming zet de vermindering van de belastingsdruk op arbeid kracht bij. Verschillende maatregelen zoals een terugvorderbaar belastingkrediet werden in het leven groepen om het nettoinkomen van de werknemer te verhogen, vooral voor lage en gemiddelde inkomens en om de mensen ertoe aan te moedigen tot de arbeidsmarkt toe te treden. In de tweede plaats werden er specifieke beleidslijnen ingevoerd om jonge en oudere mensen aan te moedigen om tot de arbeidsmarkt succesvol toe te treden of om er te blijven. Er werden stages voor jonge werknemers gecreëerd die vooral gericht zijn op minder gekwalificeerde jongeren. Dit biedt elke jongere de kans om binnen zes maanden na het verlaten van de school een eerste job te vinden. De socialezekerheidsbijdragen van de werkgevers werden sinds 1 juli aanzienlijk verlaagd voor de aanwerving van werknemers die ouder zijn dan 45 jaar. De vermindering is nog belangrijker wanneer de aangeworven persoon sedert lange tijd werkloos is. Intussen wordt, wat betreft de beroepsbevolking, meer en meer aandacht besteed aan de verbetering van de vaardigheden en de leermethoden. De sociale partners hebben ingestemd met het toekennen van meer middelen voor levenslange bijscholing : in zouden de beschikbare middelen 1,4% van de loonkosten bedragen, vergeleken met de vroegere 1,2%. Afwezigheid voor opleiding wordt nu toegestaan voor voltijdse werknemers in de privésector. Voor de meest kwetsbare categorieën (minder gekwalificeerde jongeren en langdurig werklozen) zullen de opleidingsprogramma's in de toekomst worden opgedreven. Voor zover het om (sub)regionale verschillen gaat, heeft de regering een geheel van maatregelen goedgekeurd om de mobiliteit tussen en in de gewesten te bevorderen (mobiliteitsbonus, opleiding, enz.) ( zie follow-up als bijlage). Bovendien werd de coördinatie tussen het regionale en het federale arbeidsbeleid verbeterd. 2. Verbetering van de werking van het openbaar bestuur De tweede belangrijke prioriteit van de Belgische regering voor de komende maanden omvat de modernisering en een diepgaande herstructurering van het overheidsapparaat (Copernicusprogramma). Intussen zullen er nieuwe instrumenten worden aangewend om de interne organisatie te vereenvoudigen en de betrekkingen met de eindgebruikers te vergemakkelijken (administratieve vereenvoudiging, computerisering van alle diensten en ontwikkeling van een netwerk voor E- government).

15 Belgian Progress Report Belastingshervorming met het oog op een betere bescherming van het leefmilieu en aanmoediging van een duurzame mobiliteit Duurzame mobiliteit en bescherming van het leefmilieu zijn twee pijlers van een duurzame ontwikkeling. De fiscale maatregelen van de regering met betrekking tot het ozonprobleem werden in september geconcretiseerd en omvatten goedkopere olieprijzen in de benzinestations voor milieuvriendelijk gas, de afschaffing van de bijkomende verkeersbelasting voor het gebruik van ecologische vervoermiddelen en de voortdurende bevordering van LPG. Om te zorgen voor duurzame mobiliteit wil de regering het marktaandeel van zowel het treinverkeer als het waterverkeer tegen 2010 met 15% verhogen. In die context moeten die vervoermiddelen worden verbeterd en dient de vraag te worden aangewakkerd. Een systematischer gebruik van het openbaar vervoer zal worden aangemoedigd. Hiertoe werden er verschillende initiatieven genomen. Zo wordt bijvoorbeeld 80% van de vervoerkosten van de ambtenaren, die gebruik maken van het openbaar vervoer, betaald door de Staat. In de privé-sector wordt de terugbetaling van de kosten voor openbaar vervoer door de werkgever niet langer aanzien als een verstrekking in natura. Anderzijds dient het openbaar vervoer fel te worden verbeterd om werkelijk aantrekkelijk te worden. De regering heeft ingestemd met een verhoogde investering voor de spoorwegen voor de komende 10 jaar. 4. Laat de gehele maatschappij genieten van de mededinging in de netwerkindustrie De liberalisering van de netwerkindustrieën is nog lang niet afgerond. De regering is van plan dit proces op de energiemarkt te versnellen en de mededinging op de telecommunicatiemarkt te versterken (zie blz. 11) samen met het bevorderen en het organiseren van een universele dienst van uitstekende kwaliteit en de invoering of verhoging van overheidsverplichtingen in de energiesector in de geliberaliseerde context (zie blz. 12). 5. Bevordering van de nieuwe economie en begunstiging van de aanvoer van durfkapitaal ICT wint vlug veld. De federale en gewestelijke regeringen keuren momenteel coherente actieplannen goed met het oog op de aanmoediging van het ICT-gebruik voor iedereen. Dit omvat allerhande initiatieven op het vlak van E- Government, opleiding, het versterken van het vertrouwen van de consument, universele toegang tot het internet, een hoogstaande infrastructuur en de regelgeving. Er dient ook aandacht te worden besteed aan de ontwikkeling van nieuwe hoogtechnologische ondernemingen in de ICT-sector en in de meer traditionele sectoren. De toegang tot durfkapitaal is een van de voornaamste voorwaarden om de oprichting of de uitbreiding van handelsactiviteiten aan te moedigen. België heeft onlangs verschillende regelingen uitgewerkt met het oog op het beter functioneren van de markt voor

16 Belgian Progress Report 15 risicodragend kapitaal, maar verdere verbetering is nog steeds mogelijk.

17 Belgian Progress Report 16 II. VASTSTELLING VAN HET MARKTRESULTAAT EN STRUCTURELE HERVORMINGEN A PRODUCTMARKTEN 1. Het openen van nieuwe markten voor mededinging en het bevorderen van de economische integratie a. De aanpassing van de wettelijke en administratieve structuur i. Het toepassen van de richtlijnen van de eenheidsmarkt Zoals vermeld in het vorige verslag werd er een Regeringscommissaris belast met de coördinatie van de controle op de omzetting van de richtlijnen tegen eind Begin dit jaar werd er een actieplan uitgewerkt om de vertragingen bij de omzetting en de toepassing van de Europese richtlijnen te verminderen en om structurele maatregelen te ontwikkelen teneinde dergelijke vertragingen in de toekomst te vermijden. Daartoe werd er voorzien in een pro-actieve procedure die elke stap in de omzetting van een richtlijn begeleidt zodra er een voorstel is voorgelegd. dat de toestand weergeeft op 22 september 2000, is het aantal niet toegepaste richtlijnen teruggelopen tot 120 (58 gevallen van laattijdige omzetting en 88 gevallen van onenigheid). Dankzij dit plan is België in mei 2000 opgeklommen tot de 7 de plaats (3,1% niet-omgezette richtlijnen) op het scorebord van de eenheidsmarkt. Niettemin dienen er nog ernstige inspanningen te worden geleverd, vooral voor richtlijnen die het leefmilieu aanbelangen en waarvoor de termijnen het hoogst oplopen. (3) : De omzettingstabellen in deze verslagen kunnen worden geraadpleegd op het internet ( De uitvoering van dit actieplan heeft reeds tot resultaten geleid : in december 1999 liepen er 181 richtlijnen achter op het schema (waarvan 93 ingevolge een laattijdige omzetting en 88 ingevolge onenigheid aangaande de toepassing van het Gemeenschapsrecht). Volgens het laatste verslag van de Commissaris (3),

18 Belgian Progress Report 17 ii. Administratieve vereenvoudiging : nieuwe maatregelen om de last van de regulering te verminderen voor het bedrijfsleven De vereenvoudiging van de administratieve formaliteiten is één van de prioriteiten van zowel de federale als de gewestregeringen. Er werd gekozen voor een geleidelijke aanpak. Bepaalde initiatieven waren tot nu toe bedoeld om informatie te verspreiden via het internet, downloadbare aanvraagformulieren te verschaffen en initiatieven te coördineren tussen verschillende administratieve diensten om de toegankelijkheid en de eenvoud te verbeteren. De interactiviteit zal langzamerhand worden opgedreven door de ontwikkeling van administratieve diensten on-line. Ook het doorgeven van informatie tussen de verschillende diensten zal worden verbeterd, zodat de ondernemingen niet langer informatie en schriftelijke bewijzen moeten leveren wanneer dit alles reeds elders te vinden is. De instellingen die met de vereenvoudiging zijn belast, proberen het gebruik van de nieuwe informatie- en communicatietechnologieën uit te breiden. Dit zijn de voornaamste maatregelen die in dit opzicht werden genomen : de mogelijkheid om een BTWaangifte in te dienen via een elektronisch formulier vanaf 2001; de uitwerking van een wet op de elektronische handtekening, die momenteel besproken wordt in het Parlement. Ook op regionaal vlak worden er belangrijke inspanningen geleverd om de administratieve procedures te vereenvoudigen en dit vooral om de oprichting van nieuwe ondernemingen te vergemakkelijken. Naast de initiatieven voor de ICTtoepassing worden er twee andere methoden gebruikt met het oog op de administratieve vereenvoudiging: de verbetering van de stijl van de regelgeving en van administratieve teksten, en de ontwikkeling van zelfcertificatie (4). Ten slotte wordt er een algemeen systeem voorbereid voor de evaluatie van de administratieve lasten en de vooruitgang inzake vereenvoudiging. (4) : Zie het punt inzake overheidsopdrachten. geleidelijke uitwerking van de internetportaalsite die een uniek contactpunt biedt met de besturen, door alle administratieve websites (200 sites voor de ondernemingen alleen) samen te brengen;

19 Belgian Progress Report 18 iii. Diepgaande hervorming van het openbaar bestuur : het Copernicusproject De modernisering van de federale besturen met het oog op de omvorming ervan tot moderne klantvriendelijke organisaties vormt één van de prioriteiten van de federale regering. Een werkgroep werd belast met de vastlegging van alle principes voor een structurele reorganisatie en het uitwerken van een nieuw personeelsbeleid. De nieuwe prioritaire projecten die zeer snel moeten worden uitgevoerd, zijn gebaseerd op : 1. Een structurele reorganisatie via : de aanpassing van de managementstructuur : er dient een nieuwe relatie te worden gecreëerd tussen de politiek en de administratie, door de ministeriële kabinetten veel kleiner te maken en door binnen elke overheidsdienst drie bijkomende organen op te richten: een Beleidsraad, voorgezeten door de Minister, die zorgt voor de afstemming tussen de politieke besluitvorming en de administratie, een Directiecomité dat belast wordt met het operationele management, voorgezeten door iemand voor een termijn van zes jaar en een Cel Beleidsvoorbereiding die de twee bovenvermelde instanties bijstaat om het beleid voor te bereiden en te evalueren. een nieuwe organogram: de taken zullen worden gereorganiseerd via nieuwe verticale overheidsdiensten; vier horizontale overheidsdiensten zullen worden belast met ondersteunende activiteiten (personeelsbeleid, budget- en beheerscontrole, coördinatie, ICT-gebruik). algemene 2. De invoering van een mandaatsysteem met een beperking in de tijd voor leidende ambtenaren : hun taken en de middelen waarover zij beschikken, zullen worden vastgelegd in een managementcontract en hun selectie zal steunen op een beoordeling. Mensen die geen deel uitmaken van de administratie kunnen bepaalde taken vervullen. De verantwoordelijkheden van de managers wat betreft begrotings- en beheerscontrole zullen worden uitgebreid. Ten slotte zal er worden gekozen voor een nieuwe aanpak van het human resources management, met opleidingsmogelijkheden en verhoogde mobiliteit. De interne en externe communicatietechnologie zal opnieuw worden gedefinieerd. b. Het verbeteren van de productkwaliteit en het markttoezicht i. De hervorming van het controlesysteem voor de voedselketen De recente voedselcrisissen in Europa en meer bepaald de dioxinecrisis in België hebben het vertrouwen van de consument in de kwaliteit van het voedsel ernstig aangetast. De Belgische regering is dan ook gestart met een grondige reorganisatie van de controle op de voedselketen. Alhoewel het bestaande systeem (CONSUMsysteem) dat de mogelijkheid bood om een product te volgen in de verschillende

20 Belgian Progress Report 19 productie- en commercialiseringsstadia, tot de meest doeltreffende kon worden gerekend, bleven bepaalde schakels in de voedselketen, zoals de dierenvoeding, buiten beschouwing. Bovendien werd het systeem gecontroleerd door verschillende overheidsdiensten en vertoonde het aldus een gebrekkige samenhang. Bijgevolg werd het gehele systeem hervormd : er werd een federaal agentschap opgericht om de inspecties te centraliseren en ze op consequente wijze te organiseren. De veiligheidscontrole op de voedselketen steunt op de sector zelf aan wie verantwoordelijkheidszin met de nadruk op zelfcontrole werd gegeven. De structuur van het agentschap steunt eveneens op een duidelijk onderscheid tussen de verantwoordelijkheden. Een afzonderlijke eenheid werd belast met het management van mogelijke crisissen. ii. De ontwikkeling van de normalisatie Er worden bepaalde studies uitgevoerd om de procedures en organisaties voor normalisatie in België te herzien. Dit project heeft een drievoudig doel : de deelname aan te moedigen van de verschillende partijen, die betrokken zijn bij de Europese en internationale normalisatie-activiteiten; de doeltreffendheid en de snelheid van het werk te verhogen; de betrokken sectoren te verruimen (gegevensverwerking, leefmilieu en diensten moeten ook aan bod komen). Deze activiteiten worden uitgevoerd in nauwe samenwerking met de federaties van ondernemingen en ze zijn gebaseerd op het deskundigenverslag van externe consultants. De eerste aanpassingen van de structuren en de procedures worden begin 2001 verwacht. 2. Mededingingsbeleid, belastingheffing en overheidsopdrachten minderheidsparticipatie. Het belang van de Belgische overheidsbedrijven in het BBP is vergelijkbaar met het gemiddelde voor de EU. a. Partnership tussen overheid en private sector Dit samenwerkingstype kan verschillende vormen aannemen. In België is de deelneming van de overheid in het kapitaal van de ondernemingen vrij groot (5). Sommige ondernemingen worden gecontroleerd door de regering en in andere heeft de regering een (5) : H. Spinnewyn, "Overheidsparticipaties in de marktsector in België". De regeringen (zowel de federale als de regionale) hebben aangekondigd dat ze partnerships tussen de overheid en de private sector verder wensen uit te breiden. Op federaal niveau wenst de regering partnerships uit te breiden met private ondernemingen op het vlak van het actieplan rond de informatiemaatschappij (bv. financiering van de telecommunicatie-infrastructuur).