AFRIKA IN 2100: DRIE MILJARD AFRIKANEN?

Transcriptie

1 AFRIKA IN 2100: DRIE MILJARD AFRIKANEN? Ton Dietz Afrika-Studiecentrum Leiden Universiteit Leiden en Universiteit van Amsterdam

2 Na de Millennium Development Goals ( ) nu de Global Goals for Sustainable Development ( ). Grote aandacht voor Afrika. Maar NIET voor Afrika s bevolkingsgroei en de gevolgen daarvan

3 Jaar Europa Afrika m = 17% m = 16% m = 25% m= 5% m = 11% 1166m = 16% Zie voor 1600 en 1900 ook: De Bevolking van Afrika is op dit moment relatief weer terug op het niveau van voor de Europese expansie en de Afrikaanse marginalisatie.

4 Maar hoe gaat het verder? Ingrediënten voor een lesprogramma 1 Afrika heeft een extreem jonge bevolking laat leerlingen op internet bevolkingspiramides zoeken voor Afrika en voor Afrikaanse landen Laat ze uitzoeken hoeveel procent van de bevolking jonger is dan 16 jaar Afrika: bevolkingspiramide in 2015, met volgens deze bron inwoners (Afrika als geheel)

5 En hoe zit het met de vruchtbaarheid? Ingrediënten voor een lesprogramma 2 > Laat leerlingen op internet zoeken naar gegevens over de vruchtbaarheid in Afrika en leg uit hoe dat moet worden begrepen seekingalpha.com/uploads/2012/9/19/ jan-schalkwijk.jpg

6 3. > Laat leerlingen verbanden leggen tussen de huidige vruchtbaarheid in Afrikaanse landen en zaken als welvaartsniveau, onderwijsniveau of gezondheidsniveau: de gegevens in de Human Development Index. Voorbeelden: Wereldkampioen 2015 Vruchtbaarheid: Niger (6,76 kinderen per vrouw); gevolgd door Burundi (6,09) en Mali (6,06) Andere Afrikaanse landen: Nigeria 5,19 Ethiopië: 5,15 Congo DR 4,66 Senegal: 4,44 Ghana: 4,06 Kenia: 3,31 Egypte: 2,83 Zuid Afrika: 2,33

7 Zoals: Niger Nigeria Kenia Zuid Afrika Nederland Vruchtbaarheid 6,76 5,19 3,31 2,33 1,78 HDI positie Inkomen/h xk$ Levensverwachting Jaren naar school Maar ook culturele verschillen doen er toe! F_ _ch1graphics_fertilityRegion640 px.png

8 Zeer jonge bevolking (met veel meisjes die nog kinderen gaan krijgen) + Hoge vruchtbaarheid (ver boven vervangingswaarde) + Stijgende levensverwachting = Nog decennialang snelle bevolkingsgroei In grote tegenstelling tot Europa!

9 De verwachtingen van de bevolkingsexperts voor Afrika en voor Europa Bevolking in miljoenen Europa Afrika m m m m m m m m Schatting van 2030 op basis van Schattingen 2050 en 2100 voor Afrika op basis van Decline/images/PPP2015_Africa_Tot-Pop_ gif Europa:

10

11 th-decline/images/fig_tot- pop_africa_variants_ _wpp2012_s.gif -Decline/images/PPP2015_Africa_Tot- Pop_ gif

12 En wat zijn de voorspellingen voor 2050?

13 En de lange termijn?

14 DUS: Ondanks de dalende vruchtbaarheid zal Afrika volgens de LAGE VOORSPELLING niet 3 maar ca 3,4 miljard inwoners hebben in 2100 en misschien wel meer dan 4 miljard Ingrediënten voor een lesprogramma-4 Laat leerlingen op het internet zoeken naar bevolkingsvoorspellingen voor Afrika in 2050 en 2100 en bespreek met ze hoe verschillend die zijn Geef leerlingen de opdracht om uit te rekenen hoeveel inwoners Afrika zal hebben in 2100 bij 1% jaarlijkse groei; bij 1,5%; bij 2%; bij 2,5% Laat leerlingen uitzoeken hoe hoog de groei mag zijn als de bevolking maar tot drie miljard gaat groeien in 2100.

15 Ingrediënten voor een lesprogramma-5 Laat leerlingen naar gaan en uitzoeken wat de huidige geboorte- en sterftecijfers zijn voor Afrikaanse landen Laat leerlingen de mediaan uitrekenen en op basis daarvan tot de ontdekking komen dat de mediaan voor de geboortes/jaar op dit moment 35/1000 is en voor sterftes/jaar 10/1000; dus: op dit moment nog een bevolkingsgroei per jaar van 25/1000 = 2,5%!!! Laat leerlingen elk een paar Afrikaanse landen nemen en laat ze uitzoeken hoe de ontwikkeling is geweest van geboorte- en sterftecijfers (ga naar

16 Maar: dit is nog maar het begin van het verhaal Wat zijn de vooruitzichten over de dichtheden en spreiding van de bevolking?

17 Daarbij zijn er nu al gebieden met Aziatische bevolkingsdichtheden ia.edu/telemedicine+- +Nigeria+case+study

18 URBANISATIE! Afrika is nu al in rap tempo stedelijker aan het worden en dat gaat verder groeien. Jaar % stedelijk aantal stedelingen m m m m m m

19 Ingrediënten voor een lesprogramma-6 Leidt leerlingen naar Africa en naar n_growth_rate) Vraag ze bij de eerste uit te gaan van de laatste twee kolommen (agglomeratiegegevens uit twee bronnen) En laat ze uitrekenen hoe groot de grootste vijf agglomeraties zijn in 2050 en in 2100 als de steden 20% sneller groeien dan het land waar ze bij horen, bij de huidige bevolkingsgroei En ook als de stedelijke bevolkingsgroei maar 1,5% is per jaar.

20 Voorbeeld: de grootste agglomeratie van Afrika op dit moment, Lagos 2010: 17,6m 21m inwoners Nigeria: bevolkingsgroei 2,67% per jaar Als die groei zo hoog blijft en als de stedelijke groei 20% sneller is dan de landelijke groei: 3,20% groei per jaar in Lagos Dan telt de agglomeratie Lagos in 2050: tussen de 62 miljoen en 75 miljoen mensen En in 2100: miljoen.. En bij maar 1,5% per jaar: miljoen in miljoen in 2100

21 Al die stedelingen hebben onderdak nodig, voedsel, water, energie, etc etc. En veel van die stedelingen zijn jong, ongeduldig en energiek. Het zal een vraagexplosie veroorzaken naar producten uit het ommeland en als dat onvoldoende is: importen. Maar: is daar geld voor? En kan Afrika concurreren met de vraag van elders?

22 En Afrika is inderdaad extreem jong.

23 Wat gaat dit betekenen voor Afrika s hulpbronnen? Nog veel grotere druk op land en water Grote intensivering nodig van landbouw, veeteelt, tuinbouw en bosbouw (voor een deel al aan het gebeuren) Sterke geografische uitbreiding te verwachten van de druk op grond, water en grondstoffen Grotere kans op conflicten over natuurlijke hulpbronnen En ten koste van natuur en klimaat

24 Gaat Afrika echt zoveel stedelingen krijgen? Niet als: De vruchtbaarheid per vrouw drastisch afneemt De jongeren minder geneigd zijn naar de stad te gaan De ouderen weer terug gaan naar het platteland en kleinere steden Veel mensen gaan emigreren De sterfte stijgt door (burger)oorlog, geweld, hongersnood en/of epidemieën

25 Kan de vruchtbaarheid dalen? Voorbeeld Zuid Afrika: het kan! irfield.edu/faculty/ho dgson/courses/so19 1/Projects2010/Mari anne_gil/part3.html

26 En is het te verwachten dat al die jonge Afrikanen die er bij gaan komen in Afrika blijven? Of is het waarschijnlijker dat een aanzienlijk deel gaat vertrekken? De migratiediscussie! In 2012 waren er ca 14 miljoen Afrikanen buiten Afrika, nu 16 miljoen? Ongeveer evenveel is in Afrika zelf ontheemd (vluchteling of internally displaced ) Dus: dat is samen 3% van alle Afrikanen. 97% is geen continentmigrant en geen vluchteling. (2012 voice of america).

27 Maar er is wel heel veel mobiliteit in Afrika zelf: tussen landen, tussen regio s in landen en vooral dus ook naar de (grote) steden toe. Dietz & Veldhuizen, 2004 Impact of Climate Change in Drylands

28 En kun je de Afrikaanse migranten die naar bijvoorbeeld Europa willen vertrekken tegenhouden? Hein de Haas laat zien dat dat niet waarschijnlijk is Migratie is de uitkomst van migratie-aspiraties en migratiecapaciteiten Laag inkomen + hoge aspiraties = veel frustratie en boosheid maar weinig migratie, tenzij er sprake is van geweld en verdrijving (oorlogsvluchtelingen; rampenvluchtelingen; klimaatverslechtering). Hoger inkomen; betere omstandigheden = meer capaciteiten om te migreren, naar de nabije steden maar ook naar verder weg gelegen gebieden met aantrekkingskracht. Ook naar Europa.

29 Pas na een periode van groei (bij 5000 /capita?) slaat de netto uitmigratie om in netto immigratie Dat duurt in Afrika nog decennia (of eeuwen?). ons/hein%20de%20haas%20- %20Migration%20transitions%20- %20WP%2024.pdf Of in de woorden van de Britse ontwikkelingseconoom Paul Collier: The relationship between income and propensity to migrate is like an inverted U. The poorest would like to migrate but can t afford it, the richest can afford it but wouldn t gain much. It is those in the middle that have both the incentive and the means. Paul Collier, 2013, Exodus: Immigration and Multiculturalism in the 21st Century.

30 Ontwikkeling = meer mobiliteit = meer uitmigratie en meer immigratie, maar het saldo is heel lang een negatief migratiesaldo. ogspot.co.uk/2011/0 5/developmentleads-to-moremigration.html Migratie is niet alleen migratie vanwege werk en inkomen. Er is in Afrika een grote migratie op gang gekomen van jongeren voor onderwijsdoeleinden; ook veel boarding schools en explosieve groei van de (stedelijke) universiteiten en hogescholen.

31 Het is natuurlijk heel goed om ook vanuit Nederland te investeren in betere kansen voor jongeren in Afrika op werk en inkomen. Dat krijgt nu ook veel aandacht van onder andere Minister Ploumen. Maar als het succesvol is zal het leiden tot meer en niet tot minder migranten. Het is een misleidende illusie om het tegendeel te beweren. Bovendien. Veel jongeren zijn zeer gericht geraakt op de grote buitenwereld (mobieltjes; internet) en zien een verblijf in de stad en in het buitenland als een avontuur, als een kans op een beter en interessanter leven. En als een manier om los te komen van de knellende banden met ouders en grootouders. Migreren is ook een vorm van ondernemerschap. En er komen nog heel veel meer ondernemende Afrikaanse jongeren aan. Ook naar Europa.

32 Ingrediënten voor een lesprogramma-7 Laat leerlingen gaan naar Laat ze op een rij zetten welke argumenten hier worden gebruikt waarom zo veel jonge Afrikanen zulke grote risico s nemen. En laat ze op internet ook zoeken naar bronnen die andere argumenten geven.

33 Maar een deel van de migratie is natuurlijk ook echt vluchtmigratie, ook uit Afrika, al ligt nu de nadruk op Syrie en daarvoor op Afghanistan Huidige vluchtcijfers uit Afrika via de Middellandse Zee (januari/oktober 2015) Volkskrant van , p. 6 x1000 Eritrea 38 Nigeria 20 Somalie 17 Soedan 9 Gambia 7 Senegal 5 Foto van

34 Is dit het begin van een veel grotere exodus??? Focus: Egypte: kanarie in de kolenmijn??? prb.org/imag es08/pattern s-offertility.gif

35 De zorgen van Juraj Mesik, adviseur van de Slowaakse regering. Egypte gaat exploderen. EADI conferentie in Olomouc oktober 2015 Egypte had in 1900 nog maar 10 miljoen inwoners en in de tijd van de Farao s 3 miljoen.

36 Egypte s bevolking groeit: 150 Miljoen in 2050? Akkerbouw land in Egypte - 2,9% van het oppervlakte Akkerbouwgrond ha/capita 2011 Egypte 0,036 ha, EU 0,21, USA 0,51,

37 Hoe voedt Afrika (en Egypte) haar hongerige bevolking Net Trade in Food: Vulnerability of MENA

38 Egypte importeert dus meer dan 50% van haar voedselbehoefte. Waar wordt dat van betaald? 1. Olie 2. Toerisme 3. Migrantenarbeid 4. Hulpgelden van o.a Saudi Arabie en de VS

39 Ingrediënten voor een lesprogramma-8 Laat leerlingen op internet zoeken naar En naar Welke waarschuwingen geven deze schrijvers over de voedselsituatie in Egypte? Laat leerlingen op internet andere stukken opzoeken over de voedselsituatie in Egypte en over de consequenties voor Europa als het mis loopt.

40 En om het nog erger te maken. Waar komt dat importvoedsel vandaan? Voor een belangrijk deel van de graanschuren van de wereld, met name de midwest VS. Maar wat staat daar te gebeuren? Drought under global warming Augio Dai, 2012

41 Ingrediënten voor een lesprogramma-9 Laat leerlingen de klimaatkaarten bestuderen en de volgende vragen beantwoorden Welke klimaattrends gaan zich volgens deze kaart voordoen in de voedselexportgebieden in de wereld? (laat ze dus ook de kaart zien over de voedselexport en -importgebieden) En in Afrika?

42 Bezoek de websites van het Afrika Studiecentrum in Leiden En vooral