Allemaal Opvoeders Voorlopige resultaten van de meting onder ouders uit de pilotgemeenten

Transcriptie

1 Allemaal Opvoeders Voorlopige resultaten van de meting onder ouders uit de pilotgemeenten Universiteit Utrecht December 2010 Hoe te verwijzen naar deze publicatie?: Kesselring, M.C., Schouten, M.A., Horjus, B. & Winter, M. de (2010). Allemaal Opvoeders, webpublicatie 2: Voorlopige resultaten van de meting onder ouders uit de pilotgemeenten. Verkregen op [DATUM] van

2 Inleiding In het project Allemaal Opvoeders 1 worden door de Universiteit Utrecht op verschillende manieren data verzameld. In de periode april tot december 2010 is een vragenlijst (ook wel straatinterview genoemd) afgenomen bij ouders uit de pilotgemeenten: Born 2, Eindhoven, Enschede, Groningen, Haarlemmermeer, Houten, Loon op Zand, Maastricht, Sittard-Geleen, Utrecht en Zaanstad 3. Met deze vragenlijst is informatie verzameld over hoe ouders denken over de pedagogische civil society (o.a. onderlinge opvoedsteun, pedagogisch buurtklimaat, gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid). In deze rapportage staan de belangrijkste resultaten van deze meting. Methode Voor de meting is een vragenlijst afgenomen bij ouders 4 met kinderen van 18 jaar of jonger 5. De afname heeft op vier manieren plaatsgevonden: 1. Op locatie. Ouders werden door een onderzoeker of studentassistent van de universiteit bij bijvoorbeeld een plaatselijk winkelcentrum, markt of speeltuin aangesproken met de vraag of ze mee wilden doen aan de meting. Bij een positief antwoord werd de vragenlijst direct afgenomen. 2. Telefonisch. Via het telefoonboek zijn ouders uit de deelnemende buurten van de pilotgemeenten (geselecteerd op basis van postcode) door een onderzoeker of studentassistent benaderd met de vraag of ze mee wilden doen aan de meting. Bij een positief antwoord werd de vragenlijst telefonisch afgenomen. 3. Via instanties. De universiteit heeft naar een groot aantal peuterspeelzalen, scholen en kinderdagverblijven vragenlijsten op mogen sturen. Deze instanties hebben de vragenlijst uitgedeeld aan de ouders, de ingevulde vragenlijsten verzameld en naar de universiteit teruggestuurd. 4. Met hulp van professionals. De universiteit heeft vragenlijsten op mogen sturen naar bijvoorbeeld ontmoetingsgroepen en oudergroepen. De betrokken professionals hebben de vragenlijst daar uitgedeeld, in laten vullen en naar de universiteit teruggestuurd. Het streven was om per gemeente 100 ouders te interviewen. In tabel 1 is per gemeente weergegeven in welke buurten de meting heeft plaatsgevonden en in hoeveel ingevulde vragenlijsten dat geresulteerd heeft. Voor deze rapportage zijn analyses gedaan met de data die op 1 december 2010 ingevoerd waren in het databestand van het onderzoek. Op die datum was de meting nog niet in alle gemeenten volledig afgerond. De universiteit 1 Allemaal Opvoeders is een project van het Nederlands Jeugdinstituut en de Universiteit Utrecht in opdracht van het ministerie voor Jeugd en Gezin. Voor meer informatie: 2 Born is officieel gemeente Sittard-Geleen, maar is in deze meting als aparte gemeente meegenomen. De universiteit heeft deze keuze gemaakt vanwege de geografische ligging (Born en de buurten Sanderbout/Ophoven grenzen niet aan elkaar) en het feit dat in Born een andere activiteit loopt ( Respect ) dan in Sanderbout/Ophoven ( Huiskamerproject ), waardoor de doelgroepen niet overlappen. 3 Tilburg is later ingestroomd als twaalfde pilotgemeente. 4 Als in deze rapportage gesproken wordt over ouders betreft het ouders uit de deelnemende buurten van de pilotgemeenten van Allemaal Opvoeders. 5 Voorwaarde voor deelname aan de meting was dat ouders tenminste één kind van 18 jaar of jonger hadden. Een voorbeeld: een ouder met drie kinderen in de leeftijd van 18, 22 en 24 jaar werd wél in de meting meegenomen en een ouder met twee kinderen in de leeftijd van 19 en 21 niet. December

3 verwacht nog ingevulde vragenlijsten retour te krijgen via instanties en het streven is de meting in januari 2011 volledig af te ronden. Het aantal ingevulde vragenlijsten op 1 december 2010 was echter voldoende om de analyses uit te kunnen voeren en deze terugkoppeling van de belangrijkste resultaten te kunnen schrijven. Tabel 1 Aantal respondenten in de meting per pilotgemeente Gemeente Deelnemende buurten Aantal respondenten Born Born 98 Eindhoven Vlokhoven 96 Enschede Helmerhoek, Stroinkslanden, Wesselerbrink 115 Groningen Vinkhuizen 101 Haarlemmermeer Graan voor Visch 94 Houten Noordoost, Zuidoost 106 Loon op Zand Kaatsheuvel West 88 Maastricht Limmel, Nazareth, Wijckerpoort, Wittevrouwenveld 95 Sittard-Geleen Ophoven, Sanderbout 88 Utrecht Parkwijk 103 Zaanstad Krommenie 99 Totaal 1083 Respondenten Steekproef en sekse In totaal hebben 1083 ouders een vragenlijst ingevuld. Ruim drie vierde deel hiervan is vrouw (77,5%, 839) en iets minder dan een vierde deel is man (21,7%, 235). Etnische achtergrond Het percentage autochtonen in de meting bedraagt 78,5% en het percentage allochtonen 21,6%. Naar verwachting zullen de grootste (culturele) verschillen bestaan tussen ouders met een westerse en ouders met een niet-westerse achtergrond. Daarom is binnen de groep allochtone ouders in de steekproef Allemaal Opvoeders (ALOP) onderscheid gemaakt tussen westerse en niet-westerse allochtonen. Volgens het CBS is iemand westers allochtoon als deze persoon geboren is in Europa (met uitzondering van Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, Indonesië of Japan en is iemand niet-westers allochtoon als deze persoon geboren is in Afrika, Latijns-Amerika, Azië (met uitzondering van Indonesië en Japan) of Turkije 6. Op basis van deze definities is 3,9% van de ouders in de 6 Bron: Het CBS maakt naast het onderscheid tussen westerse en niet-westerse allochtonen ook onderscheid tussen eerste generatie (buiten Nederland geboren) en tweede generatie allochtonen (in Nederland geboren, tenminste één ouder buiten Nederland geboren). In deze meting is alleen naar het geboorteland van de respondent zelf gevraagd en kan dus alleen een onderscheid gemaakt worden tussen autochtonen en eerste generatie allochtonen (westers of niet westers). December

4 steekproef ALOP westers allochtoon en 17,7% van de ouders niet-westers allochtoon. In tabel 2 staat het percentage autochtone respondenten, westerse allochtone respondenten en niet-westerse allochtone respondenten per pilotgemeente weergegeven. Het percentage niet-westerse allochtonen in de steelproef ALOP is vergeleken met het percentage nietwesterse allochtonen dat volgens buurtmonitoren of het CBS in de deelnemende buurten van de pilotgemeenten woont 7. Zoals in de laatste kolom van de tabel te zien is, is er binnen de steekproef ALOP in een aantal gemeenten sprake van een over- of ondervertegenwoordiging van niet-westerse allochtonen ten op zichte van de percentages in de totale populatie. Tabel 2 Percentages autochtonen en allochtonen in de buurten van de pilotgemeenten Gemeente % Autochtonen % Westerse allochtonen % Niet-westerse allochtonen ALOP* ALOP* ALOP* Gemeentelijke Born 93,9 5,1 1,0 4,0 Eindhoven 44,8 7,3 47,9 27,0 Enschede 66,1 0,9 33,0 26,3 Groningen 85,1 5,0 9,9 15,0 Haarlemmermeer 56,4 5,3 38,3 32,0 Houten 93,4 0,9 5,7 7,5 Loon op Zand 95,4 2,3 2,3?** bronnen/cbs Maastricht 77,9 8,4 13,7 28,2 Sittard-Geleen 89,8 3,4 6,8 7,5 Utrecht 74,8 3,9 21,4 30,0 Zaanstad 87,9 1,0 11,1 7,3 Totaal 78,5 3,9 17,7 - * ALOP staat voor de steekproef in deze meting **Ten tijde van de rapportage was dit percentage bij de universiteit nog niet bekend. Onderzoekers hebben wel contact gelegd met de gemeente en krijgen hierover z.s.m. informatie. Aantal kinderen Van alle ouders in de meting heeft ruim de helft, 51,2%, twee kinderen, 21,0% heeft één kind en 20,9% heeft drie kinderen. De overige 7,1% van de ouders heeft vier of meer kinderen. Leeftijd kinderen Een derde van de ouders, 33,1%, heeft uitsluitend kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar, 14,2% heeft uitsluitend kinderen in de leeftijd van 0-4 jaar en 12,2% heeft uitsluitend 7 In eerste instantie is gezocht naar gegevens van de gemeenten zelf (buurtmonitoren). Daar waar deze ontbraken (of niet gevonden zijn), zijn de percentages op gegevens van het CBS gebaseerd. December

5 kinderen in de leeftijd van jaar. De rest van de ouders, 40,1%, heeft kinderen in meerdere van deze genoemde leeftijdscategorieën. Woonduur Het grootste deel van de ouders woont 1-5 jaar, 5-10 jaar of jaar in de betreffende buurt (resp. 21,6%, 29,8%, 28,3%). Een klein percentage woont zeer kort, minder dan 1 jaar, of juist zeer lang, meer dan 20 jaar, in de buurt (resp. 3,0% en 13,7%) Resultaten De vragenlijst bestond uit elf vragen (totaal 47 topics). Naast vragen over demografische kenmerken (hierboven beschreven), waren er vragen over het Centrum voor Jeugd en Gezin, over het ontvangen en geven van opvoedsteun, over pedagogisch buurtklimaat, over gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid en over belangstelling voor opvoedactiviteiten. 8 Centrum voor Jeugd en Gezin Aan de ouders is gevraagd of zij bekend zijn met het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) in de eigen gemeente. In totaal hebben 898 ouders deze vraag beantwoord. Daarvan gaven 390 ouders aan bekend te zijn met het CJG in hun gemeente (43,3%). Van de ouders die het CJG kennen, gaf 30,3% (118) aan het CJG ook wel eens bezocht te hebben. In tabel 3 staan de genoemde resultaten weergegeven. De gemeenten Haarlemmermeer en Loon op Zand zijn niet meegenomen in deze analyse, omdat het CJG in deze gemeenten nog in ontwikkeling is. Ouders in deze gemeenten kunnen hierdoor nog niet bekend zijn met het CJG en/of hier geweest zijn voor informatie of advies over opvoeden. 8 Een aantal vragen uit de vragenlijst is gebaseerd op een vragenlijst die het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gebruikt heeft in het onderzoek Opvoeden in Nederland. Publicatie van dit onderzoek wordt voorzien voor maart December

6 Tabel 3 Percentage ouders dat CJG kent en bezocht heeft Gemeente % Ouders dat % Ouders dat bekend is bekend is met CJG in de eigen gemeente Born 39,8 41,0 Eindhoven 41,7 25,0 Enschede 30,4 17,6 Groningen 77,2 33,3 Haarlemmermeer* - - Houten 38,7 9,8 Loon op Zand* - - Maastricht 34,0 15,6 Sittard-Geleen 56,8 48,0 Utrecht 29,1 13,3 Zaanstad 46,4 51,1 Totaal 43,3 30,3 * Niet meegnomen in de analyse met CJG én het CJG wel eens heeft bezocht Bij vraag 6 i Krijgt u bij de opvoeding wel eens steun/ advies van het CJG? antwoordt 17,9% van de ouders, dat bekend is met het CJG, bevestigend. Niet alle ouders die het CJG bezocht hebben, lijken dus ook daadwerkelijk steun van het CJG te hebben ervaren. Ontvangen van opvoedsteun Bij vraag 6 is de ouders gevraagd van welke personen (informele steun) en instanties (formele steun) zij wel eens steun of advies krijgen bij de opvoeding van hun kinderen. De ouders konden van elf hulpbronnen aangeven of ze hier wel ( ja ) of geen ( nee ) steun van ontvangen, bijvoorbeeld ouders/schoonouders of huisarts. Meerdere antwoorden waren mogelijk; immers de ene vorm van steun sluit de andere niet uit. Wat betreft informele steunbronnen blijken de opa s en oma s het meest populair; van alle ouders gaf 72,6% aan steun of advies te krijgen van hun eigen ouders of schoonouders. Wat betreft formele steunbronnen blijken de kinderopvang/ peuterspeelzaal/school het meest populair; 63,8% van de ouders geeft aan wel eens steun of advies van deze instanties te krijgen. In de analyses is gekeken of er wat betreft het ontvangen van opvoedsteun verschillen bestaan tussen autochtone en allochtone ouders. In tabel 4 staan de resultaten van deze analyses weergegeven. December

7 Tabel 4 Ontvangen steun naar etnische achtergrond % Autochtoon % Westerse % Niet-westerse p-waarden allochtoon allochtoon Informele steun (Schoon)ouders 78,6 61,9 49,2 Chi² =70.2; df =2; p<.001 Overige familieleden 57,3 45,2 47,6 Chi² =7.6; df =2; p =.022 Vrienden/kennissen 70,9 59,5 60,7 Chi² =9.2; df =2; p =.010 Buren 37,9 35,7 42,6 Chi² =1.6; df =2; p =.449 Formele steun KDV/PSZ/school 62,8 69,0 68,9 Chi² =3.0; df =2; p =.219 CB/schoolarts 51,1 40,5 62,1 Chi² =10,2; df =2; p =.006 Huisarts 26,6 21,4 35,6 Chi² =7,2; df =2; p =.028 MW/psycholoog/BJZ 17,0 19,0 19,4 Chi² =.67; df =2; p =.716 CJG 7,9 11,4 9,2 Chi² =.76; df =2; p =.682 Coach/trainer 7,4 9,5 5,2 Chi² =.62; df =2; p =.732 Jongerenwerker 3,7 0,0 5,2 Chi² =.28; df =2; p =.249 Er blijkt een significant verschil te bestaan tussen autochtone ouders, westerse allochtone ouders en niet-westerse allochtone ouders wat betreft de steun die zij ontvangen van hun eigen ouders en schoonouders (Chi² = 70.2; df = 2; p <.001). Autochtone ouders rapporteren de meeste steun van opa s en oma s en niet-westerse allochtone ouders de minste. Eenzelfde significant verschil is gevonden voor de steun van overige familieleden (Chi² = 7.6; df = 2; p =.022). Een verklaring voor deze verschillen zou kunnen zijn dat (schoon)ouders en andere familieleden van allochtone respondenten (vaker) buiten Nederland wonen en hierdoor ook minder gemakkelijk steun kunnen geven. Daarnaast komt uit de analyses een significant verschil naar voren als het gaat om het krijgen van steun van vrienden en kennissen (Chi² = 9.2; df = 2; p =.010). Ook hier zijn het de autochtone ouders die aangeven de meeste steun te ontvangen. Voor de steun van buren zijn geen significante verschillen gevonden. Bij de formele steunbronnen bestaan significante verschillen voor ontvangen steun van het consultatiebureau/ schoolarts en de huisarts. Bij beide steunbronnen rapporteren de niet-westerse allochtone ouders significant meer steun te krijgen dan de westerse allochtone en autochtone ouders (resp. Chi² = 10,2; df = 2; p =.006 en Chi² = 7,2; df = 2; p =.028). Voor de overige formele steunbronnen zijn geen significante verschillen gevonden. Met behulp van de analyses is ook gekeken naar een mogelijke interactie tussen woonduur en het ontvangen van steun van buren. Zoals verwacht blijkt dat mensen die korter dan een jaar in de buurt wonen, minder steun ontvangen van buren. Dit verschil blijkt significant (Chi² = 16,7; df = 4; p =.002). December

8 Geven van opvoedsteun Naast de vraag of ouders steun krijgen uit hun sociale omgeving en van formele instanties, is hen bij vraag 7 gevraagd of ze zélf in het afgelopen half jaar anderen bij de opvoeding gesteund hebben. 782 ouders (72,2%) geeft aan steun te hebben gegeven. Ook hier is gekeken naar mogelijke verschillen tussen autochtone, westerse allochtone en nietwesterse allochtone ouders. Van de genoemde groepen geeft resp. 75,9%, 73,8% en 56,5%, aan steun te hebben gegeven. Het verschil tussen niet-westerse allochtone ouders enerzijds en autochtone en westerse allochtone ouders anderzijds, blijkt significant (Chi² = 29,3; df = 2; p <.001). Daarnaast blijken moeders meer steun te geven dan vaders (73,9% tegenover 67,5%). Dit verschil is echter net niet significant (Chi² = 3,7; df = 1; p =.055). Ook is de ouders gevraagd naar het soort opvoedsteun die zij in het afgelopen half jaar gegeven hebben aan andere ouders. Op basis van de antwoorden van de ouders, zijn drie categorieën gemaakt: 1. praktische steun; 2. ervaringen delen/luisterend oor bieden; 3. advies/tips 9. Ouders die meerdere vormen van steun noemen, vallen ook in meerdere categorieën. Van de 782 ouders die aangeven steun te hebben gegeven aan andere ouders, hebben 20 ouders niet gespecificeerd wat voor soort steun dat was. Van de 762 ouders die deze vraag wel hebben beantwoord, geeft 62,3% aan praktische steun gegeven te hebben, 52,3% geeft aan ervaringen te hebben gedeeld en/of een luisterend oor te hebben geboden en 36,1% geeft aan advies gegeven te hebben. Autochtone ouders geven significant vaker aan ervaringen uitgewisseld te hebben en/of een luisterend oor geboden te hebben dan westerse en niet-westerse allochtone ouders (56,5% tegenover 41,9% en 40,6%, Chi² = 11,0; df = 2; p =.004). Eenzelfde verschil is gevonden tussen moeders en vaders. Moeders rapporteren significant vaker dan vaders dat ze ervaringen gedeeld hebben/ een luisterend oor geboden hebben (56,6% tegenover 41,8%, Chi² = 10,7; df = 1; p <.001). Wat betreft het geven van praktische steun en het geven van advies/tips, zijn geen significante verschillen gevonden tussen autochtone en allochtone ouders of tussen moeders en vaders. Tot slot is de ouders bij vraag 7 gevraagd of zij denken dat de steun die ze gegeven hebben de ontvanger heeft geholpen. Van alle ouders die steun gegeven hebben, denkt 41,3% dat dit vaak geholpen heeft, 29,3% denkt dat het soms geholpen heeft en 24,0% denkt dat het altijd geholpen heeft. 1,2% van de ouders denkt dat de steun die zij gegeven hebben, niet hielp. Van 4,2% van de ouders is niet bekend of zij denken dat de gegeven steun geholpen heeft (d.w.z. dit percentage heeft niets of weet niet ingevuld op de vragenlijst). Er blijkt een significant verschil te bestaan tussen moeders en vaders als het gaat om de mate waarin zij denken dat de gegeven steun hielp. Vaders geven significant vaker aan dat de steun altijd geholpen heeft (32,9% tegenover 23,1%, Chi² = 15,5; df = 4; p =.004). 9 Praktische steun is bijvoorbeeld oppassen en kinderen halen/brengen. Bij ervaringen uitwisselen/luisterend oor bieden, gaat het om wederzijdse uitwisseling van opvoedervaringen en het luisteren naar de vragen van anderen, terwijl het bij advies/tips gaat om eenzijdige opvoedsteun (van een ouder, voor een ouder). December

9 Pedagogisch buurtklimaat Vraag 8 omvatte elf stellingen over het pedagogisch buurtklimaat, zoals Ouders in mijn buurt praten met elkaar over hun kinderen en Dit is een goede buurt voor kinderen om op te groeien. Ouders konden bij elke stelling aangeven in hoeverre ze het hiermee eens waren (sterk mee oneens, oneens, eens, sterk mee eens). In de analyses is gekeken of er mogelijk significante verschillen bestaan tussen de pilotgemeenten als het gaat om hoe ouders het pedagogisch klimaat in hun buurt beoordelen. Als gekeken wordt naar het totaal op de elf stellingen, blijkt dat de ouders uit de gemeenten Maastricht en Haarlemmermeer het minst positief zijn over het pedagogisch klimaat in hun buurt en de ouders uit Houten en Loon op Zand het meest positief (Kruskal-Wallis-toets Chi² = 102,2; df = 10; p <.001). De elf stellingen kunnen onderverdeeld worden in twee subschalen, namelijk informele sociale controle (4 stellingen) en buurtcohesie (7 stellingen). Uit de analyses blijkt dat de ouders uit de gemeenten Haarlemmermeer en Eindhoven het minst positief zijn over de informele sociale controle en de ouders uit Houten en Zaanstad het meest positief (Kruskal-Wallis-toets Chi² = 94,0; df = 10; p <.001). Wat betreft de buurtcohesie blijken de ouders uit Maastricht en Haarlemmermeer het minst positief en ouders uit Houten en Loon op Zand het meest positief (Kruskal-Wallis-toets Chi² = 99,0; df = 10; p <.001). Ook vraag 9 ging over de buurt. Ouders kregen drie losse stellingen voorgelegd, één over de mate van contact tussen buurtbewoners, één over de betrokkenheid van bewoners bij de buurt, en één over de ontmoetingsplekken 10 in de buurt. Ouders konden bij elke stelling aangeven in hoeverre zij deze van toepassing vonden op hun buurt (niet, weinig, redelijk veel, veel). Hierbij moet opgemerkt worden dat bij de stellingen van vraag 9 door relatief veel ouders weet niet is geantwoord, waardoor zij buiten de analyse zijn gelaten. In de analyses is per stelling gekeken naar de antwoorden van alle ouders en naar eventuele verschillen per gemeente. Alleen de meest opvallende resultaten worden besproken. Er zijn bij deze vraag geen opvallende verschillen gevonden tussen moeders en vaders en tussen autochtone en allochtone ouders. Mate van contact tussen buurtbewoners In totaal hebben 1039 ouders deze vraag beantwoord. Gekeken naar alle pilotgemeenten, blijkt dat 1,8% van de ouders vindt dat de mensen in hun buurt niet met elkaar omgaan, 36,2% vindt dat mensen in hun buurt weinig met elkaar omgaan, 49,5% van de ouders vindt dat mensen in hun buurt redelijk veel met elkaar omgaan en 8,5% van de ouders vindt dat mensen in hun buurt veel met elkaar omgaan. In Maastricht geven ouders relatief vaak aan dat er redelijk veel of veel onderling contact is tussen buurtbewoners in hun wijk (totaal 72%). In Eindhoven geven ouders relatief vaak aan dat er geen of weinig onderling contact is tussen buurtbewoners in hun wijk (totaal 62,5%). Opvallend is verder dat van de ouders in Born, Houten en Maastricht geen enkele ouder in de steekproef van mening is dat er geen onderlinge omgang is tussen buurtbewoners. 10 Ontmoetingsplekken zijn in deze meting gedefinieerd als plaatsen waar ouders en kinderen elkaar spontaan kunnen ontmoeten, zoals speeltuin, plein, buurthuis, bankjes, park. December

10 Betrokkenheid bewoners bij de buurt Van de 1030 ouders die de vraag over betrokkenheid van buurtbewoners hebben beantwoord, vindt 3,7% dat er geen betrokkenheid is, 35,2% vindt de betrokkenheid van buurtbewoners weinig, 46,4% geeft aan dat buurtbewoners redelijk veel betrokken zijn en 9,8%, tot slot, vindt dat er veel betrokkenheid is. In Sittard-Geleen bestempelt 70,6% van de ouders de betrokkenheid van bewoners als redelijk veel of veel. 57,1% van de ouders in Eindhoven waardeert de betrokkenheid van bewoners als weinig. In alle gemeenten geven ouders maar zelden aan dat er geen betrokkenheid is bij de buurt. Behalve in Enschede, daar geeft 7,3% van de ouders aan dat er geen betrokkenheid is van buurtbewoners. Dit percentage is bijna twee keer zo hoog als het gemiddelde percentage van alle pilotgemeenten. Ontmoetingsplekken in de buurt De vraag over het aantal ontmoetingsplekken in de buurt, is door 1061 ouders beantwoord. 5,6% van de ouders geeft aan dat er geen ontmoetingsplekken in hun buurt zijn, 33,4% geeft aan dat er weinig ontmoetingsplekken zijn, 46,2% vindt dat er redelijk veel ontmoetingsplekken zijn en 12,7% vindt dat er in hun buurt veel ontmoetingsplekken zijn. Ouders in Utrecht geven relatief vaak aan dat er redelijk veel of veel ontmoetingsplekken zijn in hun buurt (totaal 73,5%). In Eindhoven geeft 47,5% van de ouders aan dat er weinig of geen ontmoetingsplekken zijn in de buurt. In Maastricht geeft 13% aan dat er helemaal geen ontmoetingsplekken zijn in de buurt. Wel geeft meer dan de helft van de ouders uit Maastricht aan dat er redelijk veel of veel ontmoetingsplekken zijn in de buurt, waardoor de ouders uit Maastricht gemiddeld relatief positief scoren. Gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid Vraag 10 bestond uit drie stellingen over het delen van opvoedingsverantwoordelijkheid. Ouders konden bij elke stelling aangeven in hoeverre ze het hiermee eens waren (sterk mee oneens, oneens, eens, sterk mee eens). De strekking van de eerste stelling was dat opvoeden uitsluitend een zaak van ouders is. Uit de analyses blijkt dat 67,9% van de ouders het eens of sterk eens is met deze stelling; zij vinden dus dat opvoeden voornamelijk in het kerngezin besloten ligt. Bij de tweede stelling is de ouders gevraagd of zij vinden dat buurtbewoners een rol kunnen spelen bij de opvoeding van de kinderen in de buurt. Ook met deze tweede stelling is een groot deel van de ouders, namelijk 79,0%, het eens of sterk eens. Dit is opvallend, omdat beide stellingen elkaar in feite tegenspreken. Tot slot is de ouders bij de derde stelling gevraagd of zij het belangrijk vinden dat volwassenen uit hun omgeving zich bezighouden met de opvoeding van hun kinderen. Met deze laatste stelling is iets meer dan een derde van de ouders, namelijk 34,8%, het eens of sterk eens. Het merendeel van de ouders is het dus met de derde stelling oneens of sterk oneens. December

11 Om te kijken hoe de discongruentie tussen (vooral) de eerste en de tweede stelling te verklaren zou kunnen zijn, is bij een deel van de ouders (±100) die face-to-face geïnterviewd zijn, doorgevraagd door de onderzoekers/ studentassistenten. Het grootste deel van deze ouders vindt dat anderen zich niet teveel met de opvoeding moeten bemoeien, maar dat anderen hun kind(eren) wel aan mogen spreken op negatief gedrag in de openbare ruimte (bijvoorbeeld tijdens het buitenspelen). Slechts een klein deel van de bevraagde ouders geeft aan dat anderen een positieve (en dus niet een corrigerende) rol kunnen spelen bij de opvoeding, bijvoorbeeld door ouders te steunen/ tips te geven of door kinderen te stimuleren of een compliment te geven. In tabel 5 staan ter illustratie enkele typerende uitspraken uit de kwalitatieve respons. De uitspraken zijn gecategoriseerd naar corrigeren/ aanspreken negatief gedrag en positief bijdragen/ stimuleren. Tabel 5 Kwalitatieve respons vraag 10 Corrigeren/ aanspreken negatief gedrag Buurt mag mijn kinderen aanspreken op slecht gedrag, verder niet. Als kinderen iets doen dat niet door de beugel kan. Opvoeden gebeurt binnenshuis. Als ze buiten zijn wel. Niet direct, maar als kinderen iets doen wat niet mag wel. Als er iets vernield wordt bijvoorbeeld. Anderen mogen corrigerend optreden, ouders waarschuwen. Bij buitenspelen moet negatief gedrag gecorrigeerd worden, verder is het ieder voor zich. Kinderen moeten op straat wel worden aangesproken, maar niet worden opgevoed. Aanspreken kan, overige opvoedingstaken zijn voor de ouders. Positief bijdragen/ stimuleren Anderen kunnen steunen en tips geven. Alle ouders zijn medeopvoeders, alleen al door een voorbeeld te zijn. Wij zijn eerst verantwoordelijk, anderen kunnen ondersteunen. We letten hier (in de buurt) op elkaars kinderen. Raad geven is prima. Elkaars kinderen opvangen indien nodig. Samen dingen bespreken als ouders onder elkaar. Rekening houden met kinderen, bijv. rustig rijden in de straat of inzetten voor komst voetbalveldje. Anderen kunnen oogje in het zeil houden (voor veilig spelen). Belangstelling voor activiteiten Bij vraag 11 van de vragenlijst is de ouders gevraagd of ze belangstelling hebben voor opvoedactiviteiten met andere ouders als deze in hun buurt georganiseerd zouden worden. Ouders kregen zeven activiteiten voorgelegd, zoals een huiskamer/ouderkamer in CJG of school en themabijeenkomsten rondom opvoeden. Van elk van de activiteiten konden ouders aangeven of ze er wel ( ja ) of geen ( nee ) belangstelling voor zouden December

12 hebben. Ouders blijken vooral geïnteresseerd in het doen van leuke dingen samen met andere ouders en kinderen (68,3%) en in praktische steun van anderen (57,6%). Verder geeft bijna de helft van de ouders, 49,9%, aan belangstelling te hebben voor themabijeenkomsten over opvoeden. In een opvoedcursus, huiskamer en persoonlijk advies is ongeveer een derde van de ouders geïnteresseerd. Minder dan een kwart lijkt open te staan voor advies van andere ouders via internet. In grafiek 1 staan de genoemde resultaten weergegeven. Belangstelling voor opvoedactiviteiten 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 68,30% 57,60% 49,90% 35,30% 34,30% 23,50% 36,00% Huiskamer Themabijeenkomst Advies persoonlijk gesprek Advies via internet Praktische hulp Training/cursus Leuke dingen doen 0,00% 1 December

13 Tot slot Korte samenvatting van de belangrijkste resultaten Het grootste deel van de ouders in de steekproef is vrouw (77,5% moeders tegenover 21,7% vaders) en autochtoon (78,5% tegenover 21,6% allochtoon). Het CJG blijkt bij de ouders in de pilotgemeenten nog relatief onbekend (43,3% is bekend met het CJG in de eigen gemeente). Van de ouders die het CJG kennen, heeft 30,3% het CJG wel eens bezocht en 17,9% noemt het CJG ook als een daadwerkelijke bron voor opvoedsteun- of advies. Dat zou kunnen betekenen dat ouders het CJG niet als voldoende laagdrempelig ervaren. Een andere verklaring zou kunnen liggen in het feit dat in veel gemeenten de CJG s pas recentelijk zijn geopend. Mogelijk is het hierdoor voor ouders nog niet duidelijk wat het CJG hen precies kan bieden. Als het gaat om het ontvangen van informele steun, worden de eigen (schoon)ouders het meest genoemd (72,6%). Ouders lijken zich dus voor opvoedsteun bij voorkeur te wenden tot hun directe omgeving. De kinderopvang/peuterspeelzaal/school blijkt voor ouders de voornaamste formele bron van opvoedsteun (63,8%). Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat deze steun gemakkelijk voor handen is. Immers, ouders kunnen bij het brengen/halen van hun kind gemakkelijk op de medewerker/leerkracht afstappen. Kinderen brengen daarnaast een groot deel van de tijd op opvang/school door. Mogelijk maakt dit de medewerker/leerkracht tot een vanzelfsprekende medeopvoeder voor ouders. Opvallend is dat niet-westerse allochtone ouders significant vaker aangeven steun te krijgen van het consultatiebureau/ de schoolarts en de huisarts. Beide zijn professionele instanties, maar wel in de eerstelijnszorg en dus relatief laagdrempelig toegankelijk voor ouders. Over de redenen waarom juist niet-westerse allochtone ouders zich vaker tot deze instanties wenden, kunnen op basis van de analyses geen uitspraken gedaan worden. Een groot deel van de ouders (72,2%) rapporteert dat ze in het afgelopen half jaar andere ouders bij de opvoeding heeft geholpen. Ouders geven aan dat deze steun voornamelijk praktisch is, zoals kinderen van school halen en oppassen. De ouders zijn over het algemeen positief over het effect van hun steun. Volgens 41,3% van de ouders helpt de steun de ontvanger vaak en volgens 24,0% zelfs altijd. Als het gaat om gedeelde opvoedingsverantwoordelijkheid laten de analyses enkele opvallende resultaten zien. Zo geeft het merendeel van de ouders aan opvoeden vooral een zaak van de ouders zelf te vinden (67,9%, stelling 1). Ook lijkt het merendeel het niet belangrijk te vinden dat andere volwassenen zich bezighouden met de opvoeding van hun kinderen (62,9%, stelling 3). Op basis hiervan zouden we de voorzichtige conclusie kunnen trekken dat ouders opvoeden zien als een privéaangelegenheid die in het kerngezin besloten ligt. Bijna 80% van de ouders geeft echter aan dat buurtbewoners hun steentje kunnen bijdragen aan de opvoeding van de kinderen (stelling 2). De discongruentie lijkt vooral verklaard te kunnen worden door de manier waarop ouders opvoeding definiëren. Er lijkt een verschil te bestaan tussen de feitelijke opvoeding (= dat wat ouders doen) en dat wat anderen kunnen bijdragen. Het lijkt erop dat ouders de December

14 bijdrage van anderen vooral associëren met het aanspreken op of het corrigeren van negatief gedrag in de openbare ruimte. Wat betreft de belangstelling voor activiteiten, scoren vooral het doen van leuke dingen met andere ouders en kinderen en de praktische steun van anderen relatief hoog (resp. 68,3% en 57,6%). Opvallend is dat dit activiteiten zijn die niet expliciet op opvoeden gericht zijn, maar waarbij wel in een informele sfeer ervaringen en tips uitgewisseld kunnen worden. Beperkingen In deze meting is naar een aantal demografische kenmerken gevraagd (zoals sekse, geboorteland, woonduur). Er is niet gevraagd naar bijvoorbeeld de sociaal economische status (SES) van de respondenten. Mogelijk veranderen de verschillen die nu gevonden zijn tussen ouders met een westerse of niet-westerse achtergrond, als er gecontroleerd zou worden voor SES. In een korte vragenlijst moeten echter keuzes gemaakt worden welke vragen wel en welke niet opgenomen worden. Bij een groot deel van de respondenten is de vragenlijst op straat afgenomen (zie pagina 2 Methode ). Een vraag over bijvoorbeeld SES of opleidingsniveau kan een negatieve invloed hebben op de bereidheid tot deelname van de ouders. Bovendien speelt bij dergelijke vragen sociale wenselijkheid een rol en in de korte vragenlijst was geen mogelijkheid hierop te controleren. Vervolg In het kader van het promotietraject zal vermoedelijk in het voorjaar van 2011 een Engelstalig artikel verschijnen op basis van de resultaten van deze eerste meting onder ouders in de pilotgemeenten. Dit artikel zal een uitgebreide conclusie- en discussieparagraaf bevatten, waarin ook verbanden gelegd worden tussen de gevonden resultaten en (internationale) literatuur. Vragen Bij vragen naar aanleiding van de rapportage kunt u mailen naar Marije Kesselring, m.c.kesselring@uu.nl. December