TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

Transcriptie

1

2 2 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

3 project K een 0 Vooraf: Een gerecht met melk Van koe tot melkproduct 9 1 Probleem of behoefte 12 2 Keuze en ontwerp Keuze Wat is yoghurt? De verpakking 16 3 Productie Ontwerp een logo en verpakking Productie van yoghurt 18 4 Test 21 5 Evaluatie Procesevaluatie Productevaluatie 22 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 3

4 project K een is samengesteld door de leerkrachten techniek het Heilige-Drievuldigheidscollege in Leuven. Zij zouden het jammer vinden als hun werk zonder hun toestemming zou gebruikt worden. 4 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

5 0 Vooraf: In dit project leer je hoe we van melk yoghurt maken. Eerst maken we een gerechtje op basis van melk met behulp van het technologisch proces. Op het einde van het project maken we zelf yoghurt. Vooraleer we daar aan kunnen beginnen hebben we heel wat informatie nodig. 0.1 Een gerecht met melk zelf bereiden Probleem of behoefte: Omdat melk zo gezond is voor ons lichaam willen we een klein gerechtje op basis van melk bereiden Keuze en ontwerp: Zoek op het internet naar gerechtjes die gemaakt worden van melk. Pudding We kiezen pudding om te bereiden. Je hebt een goed recept nodig. Zoek het recept op en schrijf hieronder neer. TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 5

6 0.1.3 Productie Ingrediënten: Voor 2 personen : 2,5 dl melk 2 afgestreken eetlepels vanillebloem 1 afgestreken eetlepel suiker Bereken de hoeveelheden voor je groep: Keukengerei: schrijf de juiste naam: Het fornuis: Welke soorten fornuizen ken je? Welk fornuis zou jij verkiezen en waarom? We gebruiken in de klas een elektrisch fornuis. Zoek enkele voor en nadelen op. Voordelen: Nadelen: 6 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

7 Energieverbruik: Het fornuis zet elektrische energie om in warmte-energie. De elektriciteit uit het stopcontact is niet gratis. Om te weten hoeveel elektriciteit je moet betalen, wordt kwh ( = kilowattuur) als eenheid gebruikt. 1kW =1000 watt, 1kWh = 1000 watt elektriciteit, gedurende 1 uur verbruikt. Je hebt 1 Kwh elektriciteit verbruikt als een toestel met een vermogen van 1 Kw of. W gedurende 1 uur werkt Opdracht: Hoeveel Kwh verbruikt een lamp van 100 watt als ze 5 uren werkt?... En een verwarmingstoestel van 2,5 Kw als het 2 uur werkt?.. Hoeveel elektrische energie verbruikt een haagschaar met een motor van 750W, als je 2 uren nodig hebt om je hagen te snoeien? 1 kwh kost 20 cent. Hoeveel kost 2 uur werken met de elektrische haagschaar?.. Bereiding: 1. Zorg dat alles klaarstaat voor je begint: Ingrediënten en keukengerei 2. Doe de koude melk in een kookpan. Houd een klein beetje melk over 3. Verwarm de melk op een zacht vuurtje. 4. De vanillebloem breek je in de overgehouden melk. Klop goed zodat al de klontertjes verdwenen zijn. 5. Wanneer de melk dampt mag je de suiker toevoegen 6. Wanneer de melk kookt voeg je de gebroken vanillebloem toe en roer je goed. 7. Laat nog even doorkoken en doe de vanillepudding in de dessertkommetjes. 8. Laat eventjes afkoelen. Hygiëne: Een voedselvergiftiging zit soms in een klein hoekje. Gelukkig is een voedselvergiftiging gemakkelijk te voorkomen door enkele regels in acht te nemen. Som enkele regels op die belangrijk zijn tijdens het bereiden van voeding? Baccilus Cereus is een bacterie die een voedselvergiftiging veroorzaakt. TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 7

8 0.1.4 Test uit Wanneer de pudding afgekoeld is, kan je hem opeten. Waarmee dek je de tafel? We eten met goede tafelmanieren: Geen ellebogen op tafel. Wachten met eten tot iedereen aan tafel zit. Niet spelen met eten, met je mond dicht eten, niet smakken en niet praten met je mond vol. Aan tafel blijven zitten totdat iedereen klaar is. Smakelijk! Evaluatie Vind je je pudding lekker? Zo neen: wat moet je veranderen?... Was het bereiden van de pudding een leuke activiteit? Vanillepudding kan je verbeteren of decoreren. Wat kan je toevoegen? 8 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

9 0.2 Van de koe tot een melkproduct De melk voor de pudding komt uit de winkel De melk van de koe legt een hele weg af. We gaan samen op reis van de boerderij tot het melkproduct yoghurt die in de rekken van de grootwarenhuizen terecht komt.. Het melken van de koeien op de boerderij. Koeien worden niet vaak meer met de hand gemolken. Meestal gebruikt de boer een volautomatische robot. Die robot voedert de koeien, ruimt de stal op, melkt en controleert de kwaliteit van de melk Bekijk aandacht volgend filmpje en los de volgende vragen op. Waarom draagt de koe een genummerde halsband? Hoe werkt de melkrobot? Wat gebeurt er als de melkrobot merkt dat de kwaliteit van de melk niet goed is? Wat gebeurt er met de goedkeurde melk?.. De zuivelfabriek De vader van Kathleen werkt in een zuivelfabriek. Omdat ze in de lessen techniek over het thema melk geleerd heeft, ging ze een dagje mee met haar vader. Dit is haar verhaal: De melk wordt opgehaald door een grote gekoelde tankwagen die de melk overpompt van de koeltank. De tankwagen levert de melk af aan de zuivelfabriek. De gekoelde rauwe melk wordt uit de tankwagen gepompt in grote opslagtanks. De melk die aankomt heeft een vetgehalte van ongeveer 4%. Het varieert naargelang de streek,de periode van het jaar, de soorten koeien enz. Daarom wordt de melk eerst naar eenzelfde vetgehalte gebracht. Dit gebeurt door afroming. Men gebruikt hiervoor een centrifuge. Het is een machine waarin de melk snel wordt rondgedraaid. Doordat vet lichter is dan melk, wordt tijdens het ronddraaien het vet in het midden verzameld en kan het gemakkelijk verwijderd worden. TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 9

10 De melk wordt nu verpompt om te pasteuriseren. Dit gebeurt door de melk tot ongeveer 72 C te verwarmen. De schadelijke bacteriën die de melk snel zuur maken, worden hierdoor gedood. Vervolgens wordt de melk gehomogeniseerd om de vetbolletjes gelijkmatig over de melk te verdelen. De melk wordt hiervoor onder hoge druk door zeer kleine gaatjes gepompt. Dit breekt de vetbolletjes in kleine deeltjes die niet meer naar boven stijgen. Ze worden gelijkmatig over de melk verspreid. De temperatuur van de melk wordt gecontroleerd en vloeit in een serie koude stalen platen om afgekoeld te worden. De melk wordt in gekoelde opslagtanks opgeslagen. De melk is nu klaar om verpakt te worden. Meestal ondergaat de melk na de pasteurisatie nog enkele andere warmtebehandelingen om de melk een langere houdbaarheid te geven. Eenmaal de melk ingepakt is, wordt ze in kartonnen dozen of bakken gedaan. De melkproducten worden afgeleverd door tal van leveranciers. Opdracht: Lees aandachtig het verhaal van Kathleen en noteer de juiste handeling die de melk ondergaat. Kies uit: opslaan warmtebehandeling afroming aflevering pasteurisatie inpakken homogeniseren handeling omschrijving 1. De melk wordt naar één zelfde vetgehalte gebracht met behulp van een centrifuge. 2. Deze behandeling verwarmt de melk tot 72 C waardoor de schadelijke bacteriën gedood worden. 3. De vetbolletjes die in de melk zitten worden gelijkmatig in de melk verdeeld. Dit gebeurd door de melk onder hoge druk door fijne gaatjes te pompen. 4. De melk wordt in gekoelde opslagtanks bewaard en is klaar om verpakt te worden. 5. De melk ondergaat nog enkele behandelingen om de melk een langere houdbaarheid te geven. 6. De melk wordt in kartons of bakken gedaan en naargelang de noodzaak al dat niet gekoeld en opgeslagen De melkproducten worden afgeleverd door tal van leveranciers. TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

11 Melk en melkproducten Zuivelproducten zijn steeds gemaakt op basis van melk. Taak: je zuivel dagboek Welke zuivelproducten heb je deze week gedronken of gegeten? maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag Bekijk en proef de onderstaande melksoorten en vul de tabel in. Magere melk Half volle melk Volle melk Kleur: verklaar de kleurwijziging. Smaak: verklaar de smaakwijziging. Melkverpakkingen: welke verschillen zijn er? Houdbaarheid: welke melk blijft het langst goed? Verklaar. Welke melk vond je het lekkerst? TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 11

12 1 Behoefte of probleem: Ons lichaam heeft nood aan melkproducten, vooral omdat het zoveel voedingstoffen bevat die heel goed zijn voor onze gezondheid. We willen een eigen melkproduct maken. 2 Keuze en ontwerp: 2.1 Keuze Welke melkproducten zouden we kunnen maken? Bedenkt enkele oplossingen:.... Yoghurt We kiezen voor yoghurt. Vooraleer je een nieuw yoghurtproduct kunt ontwikkelen, moet je eerst enkele dingen onderzoeken. Wat is yoghurt? Waaruit bestaat yoghurt? Hoe wordt yoghurt gemaakt? Daarna moet je nog een antwoord zoeken op de volgende vragen. Welke smaak moet je yoghurt hebben? Welke verpakking kies je voor je yoghurt? Hoe moet die verpakking eruit zien? Hoe moet het etiket eruitzien? 2.2 Wat is yoghurt? Yoghurt kennen we allemaal als een zuur en lekker zuivelproduct. Yoghurt wordt in allerlei varianten over de hele wereld gegeten. In Bulgarije heet het Airon, in India Dahi, in Iran Doogh of in Ethiopië Ergo. Er zijn honderden varianten bekend Een beetje geschiedenis. Duizenden jaren geleden (yoghurt is een van de oudste bekende levensmiddelen) werd melk bewaard in zakken. In het midden Oosten was het tegelijkertijd erg warm en de melk werd dus snel zuur. Meestal was het product niet echt lekker, maar in een aantal gevallen ontstond er een licht zure, dikke pap. Als de zak leeg was en er weer melk werd ingedaan, verzuurde het nog sneller. Door dit vele malen na elkaar te doen, werd uiteindelijk een constant product verkregen. 12 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

13 Men wist niet wat er gebeurde. Het was wel duidelijk dat, als je nog een beetje melk van het oude product in de zak, kan of fles liet zitten, de nieuwe melk veel sneller verzuurde. Tegenwoordig weten we dat yoghurt gemaakt wordt door bacteriën. Aan het begin van vorige eeuw kwam de microbiologie sterk opzetten en het viel een medewerker in Parijs op dat mensen in Bulgarije veel yoghurt aten en lang leefden. Hij besloot de yoghurt te onderzoeken en vond de twee bacteriën. De ene was staafvormig, de andere bolvorming. De staafvormige heet tegenwoordig Lactobacillus bulgaricus, de bolvormige Streptococcus thermophilus. Welke 2 bacteriën zien we terug op de foto? Van waar zou hun naam komen? Yoghurt wordt tegenwoordig nog steeds volgens hetzelfde principe gemaakt, maar wel op een moderne manier. Melk wordt nu niet meer verzuurd met een deel oude yoghurt, maar met een hoeveelheid gevriesdroogd poeder. Dit poeder wordt op grote schaal gemaakt en door iedere keer een deel van dit poeder te gebruiken kan de industrie een constante kwaliteit leveren. Een dergelijk poeder wordt een starter of zuursel genoemd. Kan je uit voorgaande tekst achterhalen waaruit yoghurt bestaat? Waar komen bacteriën voor? Wist je dat bacteriën een soort kleine beestjes zijn? Ze leven en hebben ook eten nodig, maar ze zijn heel erg klein, zo klein dat je ze niet kunt zien. We gaan kijken op welke plaatsen we bacteriën vinden door schaaltjes te maken met voedsel voor bacteriën. Som nog 3 plaatsen op waar je opzoek gaat naar bacteriën? Ongewassen handen Gewassen handen TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 13

14 Zoek uit waar de bacteriën zich verborgen houden. Neem de onderzoeksfiche Waar vind je ons. Basiel ( de bacterie) legt uit hoe je tewerk moet gaan. Los volgende vraagjes op. Hoe kan je bacteriën herkennen op de plaatjes?.. Hoe kan je schimmels herkennen op de plaatjes? Elke bolletje is een grote klomp bacteriën die zich heeft vermenigvuldigd van één enkele bacterie. Beschrijf de bacteriën die je op de petrischaaltjes ziet. ( kleur en vorm) Hoe komt het dat er verschillende kleuren stippen op de verschillende plaatjes staan? Bacteriën zijn zo klein dat je ze niet met het blote oog kunt waarnemen. Hoe komt het dat je ze door deze proef wel kunt zien? Wat heb je uit deze proef geleerd? Bacteriën zijn niet te vermijden: Toiletten, deurklinken en geld hebben een slechte reputatie. Het zouden broeihaarden zijn van bacteriën, dus gaan vele mensen bewust om met hygiëne als ze met deze in contact komen. Ze wassen hun handen als ze van het toilet komen en nemen deurklinken vast met hun mouw. Maar dit zijn eigenlijk niet de voorwerpen of plaatsen die het meest bacteriën bevatten. Zoek 5 plaatsen op die een echte broedplaats is voor bacteriën. 14 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

15 Waar kun je bacteriën vinden? Bacteriën zijn niet te vermijden!! Waar zijn de bacteriën het liefst? Zoals je ontdekte, kom je bacteriën overal tegen, maar er zijn wel omstandigheden waar ze het liefst zijn en het best kunnen leven. Zoek uit waar ze het liefst vertoeven. Neem de onderzoeksfiche Waar zijn we het liefst 1. Basiel legt uit hoe je tewerk moet gaan. Ga kijken naar de verschillende stukken brood op de verschillende plaatsen. Los de onderstaande vragen op. Op welk stuk brood waren na enkele dagen het meest bacteriën te zien? Waarom mogen we de petrischaaltjes niet te warm en niet te koud zetten? Waarom bewaren we voedsel in de koelkast? Waarom koken de moeders hun glazen babyflesjes voor ze het gebruiken? Schrap wat niet past. Een bacterie kan zich het best vermenigvuldigen in een vochtige/droge en koude/ warme omgeving. Je weet dat de temperatuur een invloed kan hebben op de groei van bacteriën. Zou zoet, zuur en zout ook een invloed hebben? Zoek het uit. Neem de onderzoeksfiche waar zijn we het liefst 2. Basiel legt uit hoe je tewerk moet gaan. Kijk naar de hoeveelheid stippen die je op de plaatjes ziet. De bacterie vermenigvuldigt zich het best bij zoutwater / zoetwater / sinaasappelsap (zuur). TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 15

16 2.2.4 Goede en slechte bacteriën Luister aandachtig naar het reclamespotje. Onze darmflora is het geheel van bacteriën die in de darm van ieder mens aanwezig is, voornamelijk in de dikke darm. Samen zijn er wel 100 miljoen en wegen ze ongeveer een kilo. Er bestaan dus ook goede bacteriën. Wat is hun functie? De goede bacteriën zorgen voor je weerstand. Ze leven van plantaardige vezels. Die breken ze af door middel van fermentatie. Daarmee zorgen ze ervoor dat je weerstand op peil blijft. Het is daarom goed om het aantal goede bacteriën zo hoog mogelijk te houden. Bevat yoghurt goede of slechte bacteriën? 2.3 De verpakking Breng voor de volgende opdrachten een leeg yoghurtpotje mee. Waarom wordt yoghurt verpakt? Ook het uitzicht is belangrijk Een verpakking is veel meer dan een beschermd en functioneel omhulsel, ook het esthetische is belangrijk. Het zorgt voor een goede indruk bij een mogelijke klant. Heel wat klanten laten zich bewust verleiden door de verpakking. Het is dus van groot belang dat het product, d.m.v. de verpakking, de aandacht trekt. Het product moet zichzelf verkopen. Bedrijven proberen hun product zo aantrekkelijk mogelijk te verpakken. Keuze van de verpakking Welk materialen kan je gebruiken voor de verpakking van je yoghurt? Welke verpakking kies jij? Waarom? 16 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

17 De informatie op de verpakking Via de informatie op het etiket of op de verpakking vernemen we heel wat over de yoghurt die we eten. Bekijk het etiket van je yoghurt goed en noteer de informatie die je erop vindt. Bekijk je verpakking en los de volgende vragen op. Wat is de naam van het voedingsmiddel? Hoe lang is het product houdbaar? Tot Noem 5 bestanddelen die in het product zitten. Wat is het lotnummer van dit product? Wie is de maker van het product? Wat is de netto inhoud van het product? TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 17

18 De materialen waaruit de verpakking is samengesteld moeten aan een aantal wettelijke bepalingen voldoen. Er bestaan speciale symbolen die aangeven in welke mate de verpakking herbruikbaar is of uit gerecycleerde materialen bestaat. Op het etiket of de verpakking vind je vaak een aantal symbolen of logo s terug. Verbind elk logo met de juiste betekenis. Het groene puntlogo geeft aan dat de producent een bijdrage betaalt voor het inzamelen, het sorteren en recycleren van verpakkingsafval. De percentagepijl duidt aan dat het product een bepaald percentage gerecycleerd materiaal bevat. De Möbiuspijl betekent dat de verpakking recycleerbaar is Het statiegeldlogo betekent dat je de lege verpakkingen terug naar de winkel mag brengen. Het statiegeld dat je betaalt hebt bij de aankoop krijg je dan terug. 3 Productie: Als je alle informatie hebt, kun je aan de slag. Bedenk een naam, ontwerp en maak een logo, en een verpakking voor je yoghurt, Maak je eigen yoghurtproduct 18 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

19 3.1 Ontwerp een logo en een verpakking voor je yoghurt We moeten het product zo aantrekkelijk mogelijk verpakken. De gebruikte kleuren en vormen zijn daarbij heel belangrijk. Ook moet alle noodzakelijke informatie op de verpakking staan zodat de consument goed geïnformeerd is over het product. Een logo moet ten slotte voor een snelle herkenbaarheid zorgen. Welke naam kies je voor je yoghurt?. Schets jouw logo voor jouw yoghurt hier onder. Teken daarna met Google SketchUp. Schets hier onder je volledige drankverpakking. Werk het daarna op de pc uit, plaats er ook je logo in. Print daarna het resultaat uit. Houd rekening met wat je geleerd hebt over de informatie op het etiket. Vraag indien nodig hulp aan je leerkracht. TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 19

20 3.2 Productie van yoghurt Ingrediënten: 1 l melk 150 g natuuryoghurt 75 g suiker Keukengerei: Maatbeker weegschaal lepel Yoghurtmaker Proces: 20 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven

21 4 Test: Je yoghurt is klaar om opgegeten te worden. Vergelijk de yoghurt die je zelf gemaakt hebt met natuuryoghurt die je koopt in de winkel. Zelfgemaakte yoghurt Gekochte yoghurt Toevoeging van suiker Ja / neen Ja / neen Uitzicht: Vastheid Kleur Vast / vloeibaar Vast / vloeibaar. Geur: Zuur / yoghurtgeur / ranzig Zuur / yoghurtgeur / ranzig Smaak: Zuur / zout / zoet / bitter Zuur / zout / zoet / bitter Prijs: Ingrediënten:.... Energieverbruik: Vermogen machine X aantal uren gebruik: Watt X. uur =.. kwh X 0.20 =.. Totale prijs:.. TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven 21

22 5 Evaluatie: 5.1 Productevaluatie: Welke yoghurt vind jij de beste? Mijn favoriete yoghurt:.. Beschrijf het uitzicht, de geur en de smaak van je favoriete bereiding? Het uitzicht:.. Zijn geur :.. Zijn smaak:. Voldoet je verpakking aan de eisen die opgesteld worden door de wet? Wat heb je fout gedaan of kan beter? 5.2 Procesevaluatie: Wat denk je over de manier waarop de yoghurt werd gemaakt? Wat kan je veranderen om dit vlotter en efficiënter te laten verlopen? Vond je het leuk om je eigen yoghurt te maken? Waarom wel? Waarom niet? 22 TECHNIEK 1 e jaar: project K een Heilige-Drievuldigheidscollege, Leuven