Ongelijkheid en armoede op wereldvlak: wat meten we? wat weten we? André Decoster Departement Economie ETEW

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ongelijkheid en armoede op wereldvlak: wat meten we? wat weten we? André Decoster Departement Economie ETEW"

Transcriptie

1 Ongelijkheid en armoede op wereldvlak: wat meten we? wat weten we? André Decoster Departement Economie ETEW

2 Human Development Report, 1999, p.3: "The income gap between the fifth of the world's people living in the richest countries and the fifth in the poorest was 7 to 1 in 1997, up from 60 to 1 in 1990 and 30 to 1 in 1960" Bhalla, 2002, p.2: "Poverty [...] declined at a faster pace than at any time in world history. Using the popular $1-a-day poverty line, the precentage of poor people in the developing world declined by 25% points from 1985 to 2000 from 37. to 13.1 percent" Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 2

3 Chen and Ravallion, 200, p.15-16: "[...] we find that the percentage of the population of the developing world living below $1 per day was almost halved, falling from 0% to 21% over [...] The number of poor fell by 390 million, from 1.5 billion in 1981" Milanovic, 2002, p.88-89: "World income inequality is very high. [...] World inequality has increased from a Gini of 62.8 in 1988 to 66.0 in The bottom 5% of the world grew poorer, [...] while the richest quintile grew richer. [...] The ratio between average income of the world top 5% and the world bottom 5% increased from 78 to 1 in 1988, to 11 to 1 in 1993." Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 3

4 Doelstelling van deze lezing! vanwaar deze "verwarring", kakofonie?! vraag lijkt nochtans eenvoudig: zijn ongelijkheid tussen en/of armoede van de mensen in de wereld nu toegenomen of afgenomen?! maar antwoord is niet noodzakelijk eenvoudig: 1. probleem van gegevens? ja, maar conceptueel: ongelijkheid en armoede zijn rijke, multidimensionele concepten, die bovendien inherent waardegeladen zijn. Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster

5 Welke gegevens hebben we?! BBP of BBP/capita! nu meestal beschikbaar per land! tot ongeveer 1975 (World Development Indicators 200 van de Wereldbank) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 5

6 De "taart" van het wereld BBP twee opmerkingen: 209 1) de taart per inwoner: het wereld BBP per capita ) hoe is de taart verdeeld? Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 6

7 En welke gegevens hebben we nodig?! het wereld BBP zegt niets over de verdeling ervan (juist zoals een BBP van een land niets zegt over de verdeling binnen een land);! als we de ongelijkheid tussen de burgers van de wereldsamenleving willen in kaart brengen hebben we gegevens nodig over het welvaartsniveau van individuele burgers: microdata! Dus meer dan 6 miljard gegevens, en als we iets willen zeggen doorheen de tijd: nodig over vele jaren! steeds meer "surveys" met microdata ter beschikking (Wereldbank) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 7

8 Maar...! een "verdeling" is een complex gegeven, dat zich niet makkelijk (of op veel manieren) laat samenvatten! we geven een voorbeeld van een individueel land: Rusland in 2000: " op basis van microdata (survey) " bij een volledige gelijke verdeling zou iedereen het gemiddelde van 2000 Roebel per maand hebben: Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 8

9 Russische welvaartsverdeling in 2000 % van de bevolking Percentage van de bevolking in deze klasse gemiddeld welvaartsniveau: 2030 Roebel per maand < >7500 Klassen van 250 Roebel per maand (per capita) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 9

10 ! maar zelfs als we over voldoende microdata zouden beschikken op wereldvlak, dan nog verre van eenvoudig! hoe vergelijken we "verdelingen"?! bvb. doorheen de tijd voor Rusland: Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 10

11 de verandering in de welvaartsverdeling in Rusland van 199 tot Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 11

12 Russische en Belgische inkomensverdeling hoe vergelijken? welvaartsbegrip: inkomen? uitgaven? munteenheid verschillend: $ < >7500 Klassen van 250 Roebel per maand (per capita) prijzen verschillend: PPP hoe samenvatten? ongelijkheid armoede > Klassen van 2500 BEF per maand (per capita) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 12

13 8 7 6 Russische en Belgische inkomensverdeling armoedelijn gemiddeld welvaartsniveau: genormaliseerd op < Verdeling van de welvaart in Rusland en in België (t.o.v. gemiddelde) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster

14 Deel 1: Ongelijkheid Deel 2: Armoede Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 1

15 Ongelijkheid: moeilijker te meten dan we denken! vergelijkt alle inkomens met elkaar! bij meer dan 2, wordt dat al snel "moeilijk", en is de intuïtie van de taart in gelijke stukken snijden misleidend Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 15

16 welke verdeling is (on)gelijker dan de andere? Verdeling te verdelen An Bert persoon Carl Donna Evert gelijk 20 A B 20 C 20 D 20 E 30 F 30 Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 16

17 welke verdeling is (on)gelijker dan de andere? Verdeling te verdelen An Bert persoon Carl Donna Evert gelijk 20 A B C D F 30 Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 17

18 welke verdeling is (on)gelijker dan de andere? Verdeling gelijk te verdelen 20 wordt vertaald persoon in Aneen schaalinvariante Bert Carl Donna of relatieve maatstaf Evert A B C verhoudingen ongewijzigd absolute 2 kloof groter 2 5 procenten D E 30 1,5, F 30 Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 18

19 welke verdeling is (on)gelijker dan de andere? Verdeling gelijk A B C D E F te verdelen wordt vertaald persoon in An een Bert absolute Carl Donna Evert ("linkse") maatstaf centen ,5, absolute kloof ongewijzigd verhouding 6rijk/arm gedaald Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 19

20 Ongelijkheid: moeilijker te meten dan we denken! meest gebruikte ongelijkheidsmaatstaven zijn relatief van aard! bovendien: verschillende maatstaven, zelfs de relatieve, geven verschillend gewicht aan veranderingen in de verdeling op verschillende plaatsen! maar als je naar absolute kloof wil kijken: dan moet je absolute maatstaf gebruiken! de meting zelf is derhalve waardegeladen Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 20

21 Hoe ziet de ongelijkheid op wereldvlak eruit? Drie stappen: 1. convergentie of divergentie tussen BBP's per capita van de landen (de VN Assemblee) 2. mensen i.p.v. landen 3. de wereldongelijkheid Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 21

22 Ongelijkheid in de VN Assemblee: Aantal landen (op 158) gemiddelde: 7969 PPP$ Normale verdeling Wereldverdeling De verdeling is zeker ongelijk, eigenlijk gepolariseerd >2000 Klassen van BBP per capita van 500 PPP-$ per jaar Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 22

23 "Ongelijkheid" in de VN Assemblee: evolutie doorheen de tijd % van aantal landen in WDI De polarisering neemt toe doorheen de tijd >20000 Klassen van BBP per capita van 500 PPP-$ per jaar Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 23

24 Ongelijkheid in de VN Assemblee! Maar het beeld is ingewikkeld en onze grove indruk kan misleidend zijn,! dus ongelijkheidsmaatstaven gebruiken! Figuur 1: verhouding bovenste 20% en armste 20%! Figuur 2: Gini-coefficiënt Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 2

25 29 27 Verhouding BBP/capita van 20% rijkste landen t.o.v. 20% armste landen en Gini coëfficiënt 20% rijkste landen/20% armste landen (linker as) Gini (rechteras) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster

26 Ongelijkheid in de VN Assemblee: van landen naar mensen! Maar: is eigenlijk geen antwoord op onze vraag naar de ongelijkheid tussen de wereldbevolking! Dus: we wegen elk land met de bevolking! We bekijken achtereenvolgens: " Histogram van 2002 voor landen en mensen " Evolutie doorheen de tijd in het histogram " Evolutie doorheen de tijd in de quintiel ratio (20% rijkste/20% armste mensen in de wereld) " Evolutie doorheen de tijd in de Gini coëfficiënt Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 26

27 Van landen naar mensen: % van aantal landen of mensen in WDI Maakt een groot, zeer groot verschil (rol van China en India) 10 landen mensen >20000 Klassen van BBP per capita van 500 PPP-$ per jaar Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 27

28 Van landen naar mensen: % van bevolking in WDI Rol van China en India is overduidelijk >20000 Klassen van BBP per capita van 500 PPP-$ per jaar Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 28

29 30 Verhouding BBP/capita van 20% rijkste mensen t.o.v. 20% armste mensen: Het wegen met bevolking is CRUCIAAL voor het beeld dat men bekomt landen mensen Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 29

30 65 Gini voor ongelijkheid tussen wereldbevolking: landen mensen Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 30

31 Van landen naar mensen: Het is dit inzicht dat tot euforische commentaren heeft geleid de laatste jaren, bijvoorbeeld in The Economist, maar ook in vele andere media: Maar Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 31

32 Van landen naar mensen: ! Maar! Beetje te optimistische of te euforische boodschap, omwille van twee redenen: 1. blijft cruciaal afhankelijk van de waardegeladen veronderstellingen in de meetapparatuur 2. We verwaarlozen de ongelijkheid binnen landen Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 32

33 Welke ongelijkheid? Verschillende Gini s Weten is meer dan Meten : waardegeladen keuzes in de meetprocedure bepalen (mee) het beeld en de conclusie gewone Gini meer gewicht onderaan nog meer gewicht onderaan focus op onderste staart Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 33

34 Welke ongelijkheid? Relatief of absoluut? Dat geldt a fortiori voor de switch van relatieve naar absolute Gini relatieve Gini (linker as) absolute Gini (rechter as) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster

35 Wereldongelijkheid mag ongelijkheid binnen landen niet verwaarlozen! hierboven: ongelijkheid binnen landen verwaarloosd! Er is evidentie dat ongelijkheid binnen belangrijke landen is toegenomen (China, India, voormalige Sovjet-Unie en Oostbloklanden) 29 " bvb. Gini voor China (uit Zhang and Kanbur, 2001) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 35

36 Wereldongelijkheid mag ongelijkheid binnen landen niet verwaarlozen! hierboven: ongelijkheid binnen landen verwaarloosd! Er is evidentie dat ongelijkheid binnen belangrijke landen is toegenomen (China, India, voormalige Sovjet-Unie en Oostbloklanden)! jammer genoeg kunnen we niet over de gegevens beschikken met microdata voor heel de wereld! diegenen die die wel ter beschikking hebben: enkel voor twee jaren (gigantisch werk van vergelijkbaar maken van de data)! twee grote scholen : " gebruik BBP en verdeel het over bvb. 5 groepen (o.a. Bhalla, Sala-i-Martin), " gebruik de microdata (Milanovic) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 36

37 Milanovic over de evolutie van de wereldongelijkheid Gini Wereld Azië Latijns Amerika en Caraiben Afrika Oost Europa en Voormalige SU West Europa, Noord Amerika, Oceanië Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 37

38 Besluit over de wereldongelijkheid! mensen i.p.v. landen speelt een grote rol voor het beeld dat bekomen wordt (China, India)! meestal wordt de verandering in ongelijkheid binnen landen verwaarloosd! weten is meer dan meten: " absolute kloof neemt toe, relatieve daalt wellicht " hangt ook af van gewicht dat we toekennen aan verschillende delen van de verdeling " wellicht zijn polarisatiemaatstaven meer aangewezen! Empirisch: " niveau: ongelijkheid in de wereld is hoog " verandering: in begin jaren negentig nam ze sterk toe in voormalige SU en vroegere Oostblok " de regionale ongelijkheid in de grote landen (China, India) is eveneens toegenomen Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 38

39 Deel 1: Ongelijkheid Deel 2: Armoede Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 39

40 Armoede! Ook hier keuze tussen absoluut of relatief! meest geciteerde cijfers in wereldcontext: absolute armoede: $1,08 per dag-lijn! controversieel, niet omwille van de laagte ervan (want wil absolute armoede meten), maar omwille van de gebruikte PPP-factoren! aantal mensen of percentage van de bevolking? Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 0

41 Armoede: miljoen mensen onder 1.08$ per dag wereld wereld zonder China Persbericht Wereldbank: armoede daalt met 00 miljoen eenheden Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 1

42 Regio China India Armoede: miljoen mensen onder 1.08$ per dag Rest van ZO Azië Midden Oosten en N Afrika Sub Sahara Afrika Wereld Dus uitspraak Wereldbank is correct, Oost-Europa maar betere en verwoording voormalige zou SU: zijn: vertienvoudiging forse groei in China jaren reveleert 90, nu gedaald zich 359 ook Latijns India: in een en Centraal Amerika: stijging daling daling gestokt van het in aantal jaren 90 armen op 3.1 wereldvlak Maar vooral 36zeer sterke 9 toename 5 in 50 Oost Europa en Centraal Azië Latijns Amerika en Caraïben Sub Sahara 9.1Afrika Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 2

43 Armoede: sterke regionale verschuiving aandeel in de wereldarmoede in % Van arme mensen in 1981 woonden er 11 Oost-Europa in Sub-Sahara en Centraal Azië 25.8 Afrika 50 en 3 in China Rest van Zuid-Oost Azië Nu wonen er van die 100 armen, nog slechts 19 in China, maar 0 bijna 30 in Sub Sahara Afrika Sub Sahara Afrika Midden Oosten en Noord Afrika Latijns Amerika en Caraïben India China Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 3

44 De resultaten zijn gevoelig voor! Kijken we naar aantal armen, of naar het percentage van de bevolking dat arm is? Voor hele wereld Aantal (miljoen) % van de bevolking Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster

45 De resultaten zijn gevoelig voor! Kijken we naar aantal armen, of naar het percentage van de bevolking dat arm is? Voor hele wereld Aantal (miljoen) Aantal (1981=100) % van de bevolking % (1981=100) Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 5

46 Aantal armen of percentage van de bevolking? (1981=100) De daling van het aantal armen was groter dan de aanwas van de bevolking, zodat het percentage armen nog 82.2 sterker daalde Wereld: aantal armen Wereld: % van de bevolking Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 6

47 Aantal armen of percentage van de bevolking? (1981=100) Dit geldt ook voor China China: aantal armen China: % van de bevolking Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 7

48 Aantal armen of percentage van de bevolking? (1981=100) Maar, wat belangrijker is, keert de conclusie om voor de wereld zonder China: Een stijging van de aantallen wordt een daling van het percentage: van 31,7% armen in 1981 naar 22,5% in Wereld zonder China: aantal Wereld zonder China: % Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 8

49 Aantal armen of percentage van de bevolking? (1981=100) Dit geldt mutatis mutandis zelfs voor Sub-Sahara Afrika: De bijna verdubbeling van de aantallen (16 tot 313 miljoen) wordt teruggebracht tot een stijging van het percentage van 1,6% tot 6,% Sub Sahara Afrika: aantal Sub Sahara Afrika: % Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 9

50 De resultaten zijn gevoelig voor! Kijken we naar aantal armen, of naar het percentage van de bevolking dat arm is?! Hoogte van de armoedelijn: i.p.v. $1 per dag, $2 per dag: Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 50

51 Gevoeligheid voor de hoogte van de armoedelijn miljoen mensen onder de armoedelijn Zelfs inclusief China krijgen we nu geen daling, maar een stijging van de armoede. 182 Kwetsbaarheid 1219 blijft dus zeer groot $1 per dag $2 per dag Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 51

52 De resultaten zijn gevoelig voor! Kijken we naar aantal armen, of naar het percentage van de bevolking dat arm is?! Hoogte van de armoedelijn! De keuze voor een relatieve i.p.v. een absolute armoedelijn Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 52

53 Een relatieve armoedelijn i.p.v. een absolute miljoen mensen onder de armoedelijn absolute lijn relatieve lijn afname van het aantal armen, wordt toename bij een relatieve lijn Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 53

54 De resultaten zijn gevoelig voor! Kijken we naar aantal armen, of naar het percentage van de bevolking dat arm is?! Hoogte van de armoedelijn! De keuze voor een relatieve i.p.v. een absolute armoedelijn! De gebruikte PPP-factoren! De herziening van de data Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 5

55 Besluit (1)! het beeld hoeft geen kakofonie te zijn, maar wel genuanceerd! ongelijkheid: " mensen tellen (en dus gedomineerd door China, India) " binnenland ongelijkheid in rekening brengen " zich bewust zijn van de waardegeladen meting " resultaat: voorlopig onzeker! armoede: " aantal en percentage dalen " maar opnieuw: China " rol van PPP-factoren, hoogte van de grens Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 55

56 Besluit (2)! wat we niet besproken hebben:! verklaring van niveau en vooral verandering in ongelijkheid en armoede: " rol van economische groei " verband met globalisering " verband met omvang en vorm van hulp "... Lessen XXIste eeuw: Wereldongelijkheid 1 maart 2005 Prof. A. Decoster 56

HANDOUT VOOR DE LES IN HET KADER VAN UNIVERSITEIT DERDE LEEFTIJD LEUVEN:

HANDOUT VOOR DE LES IN HET KADER VAN UNIVERSITEIT DERDE LEEFTIJD LEUVEN: HANDOUT VOOR DE LES IN HET KADER VAN UNIVERSITEIT DERDE LEEFTIJD LEUVEN: ONGELIJKHEID EN ARMOEDE OP WERELDVLAK: WAT METEN WE? WAT WETEN WE? A NDRÉ DECOSTER DINSDAG 15 MAART 2005 Samenvatting De vraag naar

Nadere informatie

Armoede en ongelijkheid in de wereld. Inleiding tot een eenvoudig én complex onderwerp Francine Mestrum, 27 maart 2016

Armoede en ongelijkheid in de wereld. Inleiding tot een eenvoudig én complex onderwerp Francine Mestrum, 27 maart 2016 Armoede en ongelijkheid in de wereld Inleiding tot een eenvoudig én complex onderwerp Francine Mestrum, 27 maart 2016 Wat gaan we bestuderen? Wanneer en hoe zijn armoede en ongelijkheid op de agenda van

Nadere informatie

Neemt de ongelijkheid in de wereld nu toe of af?

Neemt de ongelijkheid in de wereld nu toe of af? Neemt de ongelijkheid in de wereld nu toe of af? LES(S) is more: een samenvatting van Kristof Bosmans, Koen Decancq and André Decoster (2014), The relativity of decreasing inequality between countries,

Nadere informatie

De inkomensverdeling van ouderen internationaal vergeleken

De inkomensverdeling van ouderen internationaal vergeleken Bron: K. Caminada & K. Goudswaard (2017), De inkomensverdeling van ouderen internationaal vergeleken, Geron Tijdschrift over ouder worden & maatschappij jaargang 19, nummer 3: 10-13. De inkomensverdeling

Nadere informatie

Er zijn meer werkende armen dan we denken. Prof. dr. B. Merlevede, UGent

Er zijn meer werkende armen dan we denken. Prof. dr. B. Merlevede, UGent Er zijn meer werkende armen dan we denken Prof. dr. B. Merlevede, UGent Prijzen van brandstoffen in Frankrijk: + 0,13/l. 01/2018 => + 140 per jaar/15 000 km http://www.fiches-auto.fr/articles-auto/prix-des-carburants/s-1762-evolution-du-prix-du-gazole.php

Nadere informatie

1. De bevolkingsspreiding en -groei in de wereld

1. De bevolkingsspreiding en -groei in de wereld Hoofdstuk 3 Socio- economische verscheidenheid 1. De bevolkingsspreiding en -groei in de wereld 1.1 De wereldblokken Noteer per reeks welk gemeenschappelijk thema je kan herkennen. REEKS 1 Thema:.. REEKS

Nadere informatie

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

UIT personele inkomensverdeling

UIT personele inkomensverdeling De personele inkomensverdeling. Bij de personele inkomensverdeling kijken we naar de verschillen tussen rijk en arm, in een land. Omdat we niet alle inkomens in een land individueel kunnen vergelijken,

Nadere informatie

Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting

Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting Feiten en cijfers ja Neemt de inkomensongelijkheid tussen arm en rijk toe? Toelichting: Een vaak gehanteerde maatstaf voor

Nadere informatie

Vraag 1 Bent u bekend met het bericht 'Koopkracht gezinnen in veertig jaar amper gestegen? 1

Vraag 1 Bent u bekend met het bericht 'Koopkracht gezinnen in veertig jaar amper gestegen? 1 AH 1718 2018Z02669 Antwoord van minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en van staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 10 april 2018) Vraag 1 Bent u bekend met

Nadere informatie

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. 1. De Wereldbank berichtte onlangs dat de Chinese economie binnen afzienbare tijd de grootste economie van

Nadere informatie

Regiobericht 1.0 Noord

Regiobericht 1.0 Noord Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1718 Vragen van de leden

Nadere informatie

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren

Nadere informatie

LAND: Noorwegen. LAND: Nederland

LAND: Noorwegen. LAND: Nederland LAND: Noorwegen Levensverwachting bij de geboorte in jaren: 81,7 Publieke uitgaven aan gezondheidszorg (% van bbp): 8,3 Alfabetisme (% onder 15jarigen en ouder): 99,9 Gemiddeld aantal jaren scholing: 12,7

Nadere informatie

De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen?

De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen? De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen? Leo van Wissen Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut NIDI, Den Haag Rijksuniversiteit Groningen Bijdrage aan De Rode Hoed, 8

Nadere informatie

Eindexamen economie havo II

Eindexamen economie havo II Opgave 1 Buitenland en overheid in de kringloop In de economische wetenschap wordt gebruikgemaakt van modellen. Een kringloopschema is een model waarmee een vereenvoudigd beeld van de economie van een

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 24 515 Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting Nr. 482 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan

Nadere informatie

Inkomens in de grote steden

Inkomens in de grote steden Inkomens in de grote steden 1950 2000 Hendrika Lautenbach en Petra Ament mermeer, en zijn de steden met gemiddeld de rijkste inwoners. In en zijn ze het armst. De inkomensontwikkeling van de steden is

Nadere informatie

Inclusive Growth and Development Report 2017 van het World Economic Forum: Bevindingen voor Nederland

Inclusive Growth and Development Report 2017 van het World Economic Forum: Bevindingen voor Nederland Inclusive Growth and Development Report 2017 van het World Economic Forum: Bevindingen voor Nederland Nederland scoort relatief hoog op economische groei en het aanpakken van ongelijkheid, maar de ongelijkheid

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Eindexamen economie havo 2011 - I

Eindexamen economie havo 2011 - I Opgave 1 AWBZ-zorgen Havo-leerling Dick besluit voor economie een profielwerkstuk te maken over de stijgende uitgaven van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). Hieronder staan drie delen van

Nadere informatie

De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen

De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België 2018 Samenvatting en kernboodschappen September 2018 ANNEX 6 : NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING EN KERNBOODSCHAPPEN VAN DE ANALYSE

Nadere informatie

F Lees bron 1 en beantwoord daarna opdracht 1.

F Lees bron 1 en beantwoord daarna opdracht 1. Opdracht Expert Overheidsbeleid Het crisisteam is samengesteld. Jij bent als expert overheidsbeleid ingevlogen om vast te stellen wat de overheid doet om ruimtelijk ongelijkheid te verminderen. De deskundigheid

Nadere informatie

0. Wat is Macro-economie? 1. Totale Productie ( Aggregate Output ) 2. Werkloosheid 3. Prijsstijging (Inflatie) 4. Wegwijzer = Structuur cursus

0. Wat is Macro-economie? 1. Totale Productie ( Aggregate Output ) 2. Werkloosheid 3. Prijsstijging (Inflatie) 4. Wegwijzer = Structuur cursus Economie De basis 0. Wat is Macro-economie? 1. Totale Productie ( Aggregate Output ) 2. Werkloosheid 3. Prijsstijging (Inflatie) 4. Wegwijzer = Structuur cursus Slide #2 2.0 Wat is macro-economie Slide

Nadere informatie

De handelsbetrekkingen van België met Moldavië

De handelsbetrekkingen van België met Moldavië De handelsbetrekkingen van België met Moldavië Algemeen: 2009 BBP (schatting) 5,4 miljard USD Groeipercentage van het BBP -6,5% Inflatie -0,1% Uitvoer van goederen (FOB) Invoer van goederen (FOB) Handelsbalans

Nadere informatie

een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek

een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek Wat is aardrijkskunde op zoek naar een verklaring voor de ruimtelijke verschijnselen aan het aardoppervlak. Beschrijvende vragen: bodem

Nadere informatie

Cursus FDG. deel 4; Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid

Cursus FDG. deel 4; Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid Cursus FDG deel 4; Werkgelegenheid, inkomens- en investeringsbeleid 1. Achtergronden, arbeidsproductiviteit als verslavingszorg 2. Anders produceren is materie-arm produceren 3. Uitstapje naar creatieve

Nadere informatie

Profit. Europa is een van s werelds meest welvarende regio s. en heeft een van de grootste interne markten. Deze

Profit. Europa is een van s werelds meest welvarende regio s. en heeft een van de grootste interne markten. Deze Profit Europa is een van s werelds meest welvarende regio s en heeft een van de grootste interne markten. Deze positie wordt echter bedreigd door de snelle opkomst van Azië, maar ook door het steeds groter

Nadere informatie

Globalisering 2.0: Europa in woelig vaarwater?

Globalisering 2.0: Europa in woelig vaarwater? Globalisering 2.: Europa in woelig vaarwater? Jan Van Hove Chief Economist, KBC Groep NV Professor Internationale Economie, KU leuven 22 ste Maritiem Symposium 23 mei 218 KBC Economic Research Europa op

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief 5.6 Het s hoger onderwijs in internationaal perspectief In de meeste landen van de is de vraag naar hoger onderwijs tussen 1995 en 2002 fors gegroeid. Ook in gaat een steeds groter deel van de bevolking

Nadere informatie

Informatie 17 december 2015

Informatie 17 december 2015 Informatie 17 december 2015 ARMOEDE: FEITEN EN CIJFERS Ondanks het aflopen van de economische recessie, is de armoede in Nederland het afgelopen jaar verder gestegen. Vooral het aantal huishoudens dat

Nadere informatie

Allochtonen, 2012 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl)

Allochtonen, 2012 Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (http://www.clo.nl) Indicator 13 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2012 woonden er in Nederland

Nadere informatie

Toerisme in perspectief

Toerisme in perspectief Toerisme in perspectief NBTC afdeling Research Den Haag 18-1-2013 Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

De importen van Latijns-Amerika en het Caribische gebied (LAC),

De importen van Latijns-Amerika en het Caribische gebied (LAC), De importen van Latijns-Amerika en het Caribische gebied (LAC), - Inleiding Joyce Mahabali De internationale handel is de handel tussen landen. Hiervan is sprake wanneer landen bepaalde goederen en diensten

Nadere informatie

Is de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Jaap van Duijn Grip op je Vermogen 5 oktober 2018

Is de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Jaap van Duijn Grip op je Vermogen 5 oktober 2018 Is de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Jaap van Duijn Grip op je Vermogen 5 oktober 2018 1 Is de Nederlandse economie klaar voor de volgende generatie? Uitgangspositie Trends Uitdagingen

Nadere informatie

2513AA22XA. Inleiding. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. Inleiding. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap

Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap Onderneming en omgeving - Economisch gereedschap 1 Rekenen met procenten, basispunten en procentpunten... 1 2 Werken met indexcijfers... 3 3 Grafieken maken en lezen... 5 4a Tweedegraads functie: de parabool...

Nadere informatie

Krachtlijnen van het achtste Jaarverslag van de Studiecommissie voor de Vergrijzing

Krachtlijnen van het achtste Jaarverslag van de Studiecommissie voor de Vergrijzing Krachtlijnen van het achtste Jaarverslag van de Studiecommissie voor de Vergrijzing Aan de langetermijnvooruitzichten van de sociale uitgaven, gepresenteerd in het achtste jaarverslag van de Studiecommissie

Nadere informatie

Vragen rond gelijkheid en ongelijkheid in de samenleving

Vragen rond gelijkheid en ongelijkheid in de samenleving Emeritiforum KU Leuven donderdag 24 maart 2016 Vragen rond gelijkheid en ongelijkheid in de samenleving Prof. Dr. A. Decoster Faculteit Economie & Bedrijfswetenchappen KU Leuven andre.decoster@kuleuven.be

Nadere informatie

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

Figuur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Prognose aantal leerlingen (index: 2011 = 100) (index: 2016 = 100)

Figuur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Prognose aantal leerlingen (index: 2011 = 100) (index: 2016 = 100) Het aantal leerlingen in het basisonderwijs is tussen 2011 en 2015 gedaald. In de provincie Limburg nam het aantal leerlingen in deze periode het sterkst af. In het voortgezet onderwijs is het aantal leerlingen

Nadere informatie

F Lees bron 1 en beantwoord daarna opdracht 1.

F Lees bron 1 en beantwoord daarna opdracht 1. Antwoordmodel: Expert Overheidsbeleid Het crisisteam is samengesteld. Jij bent als expert overheidsbeleid ingevlogen om vast te stellen wat de overheid doet om ruimtelijk ongelijkheid te verminderen. De

Nadere informatie

Is er nog hoop voor de natuur? Lancering Athena 10 april 2015

Is er nog hoop voor de natuur? Lancering Athena 10 april 2015 Is er nog hoop voor de natuur? Lancering Athena 10 april 2015 Jan Luiten van Zanden Universiteit Utrecht Historische kennis van de natuur Dramatische afname biodiversiteit Globio-model: Nl in 2000: 0,63

Nadere informatie

Een economische perspectief op Limburg in 2015. Prof. Dr. Piet Pauwels Universiteit Hasselt

Een economische perspectief op Limburg in 2015. Prof. Dr. Piet Pauwels Universiteit Hasselt Een economische perspectief op Limburg in 2015 Prof. Dr. Piet Pauwels Universiteit Hasselt 0 De welvaart in Limburg 2001 welvaartskloof met Vlaanderen 15% 2011 welvaartskloof met Vlaanderen 20% Om de kloof

Nadere informatie

Informatie 10 januari 2015

Informatie 10 januari 2015 Informatie 10 januari 2015 ARMOEDE: FEITEN EN CIJFERS ARMOEDE WERELDWIJD Wereldwijd leven ongeveer 1,2 miljard mensen in absolute armoede leven: zij beschikken niet over basisbehoeften zoals schoon drinkwater,

Nadere informatie

auteursrechtelijk beschermd materiaal OPLOSSINGEN OEFENINGEN HOOFDSTUK 16

auteursrechtelijk beschermd materiaal OPLOSSINGEN OEFENINGEN HOOFDSTUK 16 OPLOSSINGEN OEFENINGEN HOOFDSTUK 16 Open Vragen OEFENING 1 Zie de bijgevoegde Excelfile op de website voor de oplossing van deze oefening. OEFENING 2 a) BBPnom ($zone) = (2,5 * 190) + (8 * 65) = 995 b)

Nadere informatie

Figuur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Ontwikkeling aantal leerlingen 2009-2013 1 (index: 2009 = 100) 2014-2019 (index: 2014 = 100)

Figuur 1: Ontwikkeling aantal leerlingen Figuur 2: Ontwikkeling aantal leerlingen 2009-2013 1 (index: 2009 = 100) 2014-2019 (index: 2014 = 100) Het aantal leerlingen in het basisonderwijs is tussen 2010 en 2014 gedaald. In de provincie Limburg nam het aantal leerlingen in deze periode het sterkst af. In het voortgezet onderwijs is het aantal leerlingen

Nadere informatie

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken

Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen

Nadere informatie

De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling

De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling VIVES BRIEFING 2018/05 De impact van supersterbedrijven op de inkomensverdeling Relatief verlies, absolute winst voor werknemers Yannick Bormans KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen,

Nadere informatie

Netto toegevoegde waarde: loon + huur + rente + winst Bruto toegevoegde waarde: waarde van verkopen waarde van productiebenodigdheden

Netto toegevoegde waarde: loon + huur + rente + winst Bruto toegevoegde waarde: waarde van verkopen waarde van productiebenodigdheden Paragraaf 1 Nationaal inkomen en welvaart Economie samenvatting H8 Om de welvaart in een land te meten gebruik je het bbp (bruto binnenlands product). Dat is de omvang van de totale productie in het hele

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2011 tot en met 2015

ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2011 tot en met 2015 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 211 tot en met 215 Februari 216 Overzicht van het aantal verleende beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Steeds ongelijker? Inkomensverdeling en armoede in OESO-landen

Steeds ongelijker? Inkomensverdeling en armoede in OESO-landen Pub Cover Growing Unequal? : Income Distribution and Poverty in OECD Countries Summary in Dutch Steeds ongelijker? Inkomensverdeling en armoede in OESO-landen Samenvatting in het Nederlands Is de inkomensongelijkheid

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

De kloof wordt breder. Boekverslag door H woorden 15 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde

De kloof wordt breder. Boekverslag door H woorden 15 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde Boekverslag door H. 1034 woorden 15 februari 2007 6.6 80 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Hoofdstuk 2 het Noorden tegenover het Zuiden 2 Noord- Zuidverhoudingen 2.1 De kloof wordt

Nadere informatie

Toerisme in perspectief

Toerisme in perspectief Toerisme in perspectief NBTC afdeling Research Leidschendam 10-7-2012 Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038 Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-085 18 december 2008 9.30 uur Bevolking groeit tot 17,5 miljoen in 2038 Nog 1 miljoen inwoners erbij, inwonertal zal harder groeien dan eerder gedacht

Nadere informatie

0. KENGETALLEN. Bron: FOD Economie (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie), INR, VDAB, RVA en Steunpunt WSE.

0. KENGETALLEN. Bron: FOD Economie (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie), INR, VDAB, RVA en Steunpunt WSE. 0. KENGETALLEN Brugge Midden- West-Vlaanderen Oostende Westhoek Zuid- West-Vlaanderen West- Vlaanderen Vlaams Gewest Totale bevolking (01/01/2008) 275.599 233.200 149.287 213.729 278.672 1.150.487 6.161.600

Nadere informatie

Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven

Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven Europa: Uitdagingen? Prof. Hylke Vandenbussche Departement Economie- International Trade 26 April 2018 Leuven America First! Wat is het potentiële banenverlies voor België en Europa? VIVES discussion paper

Nadere informatie

Economie en melkproductie

Economie en melkproductie Economie en melkproductie Productschap Zuivel onderwijsdag Pierre Berntsen Directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO 19 november 2013 Agenda Stand van de economie Beschikbaarheid van grondstoffen en zuivel

Nadere informatie

Beursdagboek 29 Oktober 2013.

Beursdagboek 29 Oktober 2013. Beursdagboek 29 Oktober 2013. Niemand gelooft meer in een daling van de financiële markten. Tijd 11:20 uur. Na een week in de Turkse zon ben ik weer achter de schermen. Ik heb een week rustig kunnen nadenken

Nadere informatie

Joost Meijer, Amsterdam, 2015

Joost Meijer, Amsterdam, 2015 Deelrapport Kohnstamm Instituut over doorstroom vmbo-mbo t.b.v. NRO-project 405-14-580-002 Joost Meijer, Amsterdam, 2015 Inleiding De doorstroom van vmbo naar mbo in de groene sector is lager dan de doorstroom

Nadere informatie

BBP Inflatie Lopende rekening Werkloosheid Europa 2,0 0,1 0,8 3,3 2,8 2,1 0,4 0,8 1,0

BBP Inflatie Lopende rekening Werkloosheid Europa 2,0 0,1 0,8 3,3 2,8 2,1 0,4 0,8 1,0 Prognose IMF voor Midden-Europa en de Balkan Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en in september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor. Kwartaal

Graydon Kwartaalmonitor. Kwartaal Graydon kwartaal monitor Kwartaal 3 216 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Overzicht per branche 6 Vergelijking Q1-216, Q2 216 en Starters per branche 7 Opheffingen per branche 8 Faillissementen per branche

Nadere informatie

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte

Nadere informatie

De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen

De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België 2017 Samenvatting en kernboodschappen Juli 2017 ANNEX 5 : NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING EN KERNBOODSCHAPPEN VAN DE ANALYSE VAN DE

Nadere informatie

Hoofdstuk 27 Landenrisico

Hoofdstuk 27 Landenrisico Hoofdstuk 7 Landenrisico Open vragen 7. Het IMF verdeelt de wereldeconomie in industrielanden, opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden. Binnen de opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 15 mei 2017

PERSBERICHT Brussel, 15 mei 2017 PERSBERICHT Brussel, 15 mei 2017 Armoede-indicatoren in België in 2016 (EU-SILC) Werklozen, eenoudergezinnen en huurders meest kwetsbaar voor armoede Vandaag publiceert de Algemene Directie Statistiek

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde havo 2003-I

Eindexamen aardrijkskunde havo 2003-I Politiek en ruimte Opgave 6 bron 9 In de periode 2000-2006 zal de Europese Unie financiële steun voor sociaal-economische ontwikkeling toekennen aan twee soorten regio s: de regio s met een ontwikkelingsachterstand

Nadere informatie

Superrijken staan symbool voor de kloof - NRC

Superrijken staan symbool voor de kloof - NRC NRC Media Holding BV maakt gebruik van cookies en daarmee vergelijkbare technieken. www.nrc.nl gebruikt functionele en analytische cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden. Bovendien plaatsen

Nadere informatie

Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren

Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen over de jaren 26-21 1.1. Overzicht betrekking hebbend op de procedure tot opneming van buitenlandse adoptiefkinderen in Nederlandse gezinnen over

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2006-II

Eindexamen economie 1-2 havo 2006-II Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: kosten van politie-inzet

Nadere informatie

Economische prognose IMF voor het GOS

Economische prognose IMF voor het GOS Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de

Nadere informatie

30 augustus blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2

30 augustus blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker blauw Toelatingsexamen arts en tandarts 30 augustus 2016 Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Figuur 1: Kerncijfers over armoede in België.

Nadere informatie

De regionale impact van de economische crisis

De regionale impact van de economische crisis De regionale impact van de economische crisis Damiaan Persyn Vives Beleidspaper 11 Juli 2009 VIVES Naamsestraat 61 bus 3510 3000 Leuven - Belgium Tel: +32 16 32 42 22 www.econ.kuleuven.be/vives De regionale

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8

Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8 Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8 Samenvatting door V. 1226 woorden 30 oktober 2016 7,1 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Par. 1.2 Er zijn 2 manieren om

Nadere informatie

Artikelen. De ongelijkheid van inkomens in Nederland. Marion van den Brakel-Hofmans. 2. Toename inkomensverschillen sinds 1977

Artikelen. De ongelijkheid van inkomens in Nederland. Marion van den Brakel-Hofmans. 2. Toename inkomensverschillen sinds 1977 De ongelijkheid van inkomens in Nederland Marion van den Brakel-Hofmans In 25 waren de inkomensverschillen onder de Nederlandse bevolking groter dan in 1977. Vooral in de tweede helft van de jaren tachtig

Nadere informatie

Sociale index: Gebiedsteam Sneek Noord 1 oktober 2014

Sociale index: Gebiedsteam Sneek Noord 1 oktober 2014 Sociale index: Gebiedsteam Sneek Noord 1 oktober 2014 Inleiding De sociale index is ontwikkeld voor de inzet van gebiedsteams in het kader van de decentralisatie van taken betreffende Participatie, AWBZ(en

Nadere informatie

1. De productiemogelijkhedencurve van een land verschuift naar boven. Waardoor kan dit verklaard worden?

1. De productiemogelijkhedencurve van een land verschuift naar boven. Waardoor kan dit verklaard worden? 1. De productiemogelijkhedencurve van een land verschuift naar boven. Waardoor kan dit verklaard worden?. een daling van het aantal werklozen B. een toename van de emigratie uit het betreffende land. de

Nadere informatie

Monitor Amstelveense Economie 2013

Monitor Amstelveense Economie 2013 Monitor Amstelveense Economie 213 Staf, Onderzoek & Informatie 7 oktober 213 Inhoud 1. INLEIDING EN SAMENVATTING...3 2. BEDRIJFSVESTIGINGEN EN WERKZAME PERSONEN...4 3. STARTERS, FAILLISSEMENTEN EN OPHEFFINGEN...6

Nadere informatie

in het kort OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013

in het kort OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013 in het kort OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013 OFED Arbeidsmarktmonitor elektrotechnische detailhandel 2013 in het kort 2 Mei 2013 Onderzoek en rapportage a-advies In opdracht

Nadere informatie

solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd?

solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Bijdrage prof. dr. Kees Goudswaard / 49 Financiering van de AOW: solidariteit van jong met oud, of ook omgekeerd? Deze vraag staat centraal in de bij drage van bijzonder hoogleraar Sociale zekerheid prof.

Nadere informatie

Type special need bij geadopteerde kinderen in 2009

Type special need bij geadopteerde kinderen in 2009 Type special need bij geadopteerde kinderen in 29 8% 8% verhoogd med. risico 42% 6% < 4 operaties operaties + revalidatie 5% soc.emo. belaste achtergrond % Afrika 4% 3% % 4% 2% verhoogd risico < 4 operaties

Nadere informatie

Stedelijke armoede in Rusland

Stedelijke armoede in Rusland Stedelijke armoede in Rusland Jan Limbeek De sociologische afdeling van de Financiële Universiteit, verbonden aan de Russische regering, heeft in januari de gegevens gepubliceerd van een studie naar het

Nadere informatie

Het inkomen van een land berekenen

Het inkomen van een land berekenen Het inkomen van een land berekenen Waar vind je het bruto binnenlands product van België? Tabel 23.1C vult tabel 23.1 in Mankiw and Taylor (2011, p. 494) aan. Tabel 23.1C. De besteding van het Belgische

Nadere informatie

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming

Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming - Internationalisering Leidse regio www.leidenincijfers.nl BELEIDSONDERZOEK 071-516 5123 I info@leidenincijfers.nl

Nadere informatie

2009: een bijzonder somber jaar

2009: een bijzonder somber jaar 2009: een bijzonder somber jaar België: 8 ste exporteur en 10 e importeur van goederen (Bron: Wereldhandelsorganisatie - WTO) 1. Evolutie van de wereldhandel in 2009 en perspectieven voor 2010 In 2009

Nadere informatie

Beursdagboek 18 September 2013.

Beursdagboek 18 September 2013. Beursdagboek 18 September 2013. Volgens Zero Hedge is de consensus 9 miljard tapering. Tijd 08:50 uur. De Bloomberg consensus voor vanavond ziet er zo uit. De markt verwacht dat de Fed haar maandelijkse

Nadere informatie

Een taks shift naar financieel vermogen, is een shift weg van de middenklasse

Een taks shift naar financieel vermogen, is een shift weg van de middenklasse Economie gepubliceerd dinsdag16 december 2014 Een taks shift naar financieel vermogen, is een shift weg van de middenklasse Dirk Verwerft - Inti Ghysels - Jan Cornillie Alexander De Croo wil geen vermogenswinstbijdrage

Nadere informatie

SVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN

SVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN SVR PROJECTIES VAN DE BEVOLKING EN DE HUISHOUDENS VOOR VLAAMSE STEDEN EN GEMEENTEN 2015-2030 Doel van de presentatie 1. Voorstellen van de eerste resultaten uit de bevolkingsprojecties voor Vlaamse steden

Nadere informatie

LEEUWENDEEL VLAAMSE EXPORT NAAR EU-LIDSTATEN

LEEUWENDEEL VLAAMSE EXPORT NAAR EU-LIDSTATEN Bijlage ANALYSE EXPORTCIJFERS 2018 op basis van een analyse van Flanders Investment & Trade (FIT) van de in- en uitvoercijfers 2018 van de Nationale Bank van België (NBB). LEEUWENDEEL VLAAMSE EXPORT NAAR

Nadere informatie

Persbericht. Arbeidsmarkt ook in 2001 gunstig. Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Arbeidsmarkt ook in 2001 gunstig. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-27 7 februari 2002 9.30 uur Arbeidsmarkt ook in 2001 gunstig De reeks van jaren met een gunstige arbeidsmarkt is in 2001 voortgezet. De groei van de

Nadere informatie

Kerncijfers armoede in Amsterdam

Kerncijfers armoede in Amsterdam - Fact sheet juli 218 18 van de Amsterdamse huishoudens behoorde in 216 tot de minima: zij hebben een huishoudinkomen tot 12 van het wettelijk sociaal minimum (WSM) en hebben weinig vermogen. In deze 71.386

Nadere informatie

De toekomst van de bevolking. Luc Bonneux Arts, demografisch epidemioloog

De toekomst van de bevolking. Luc Bonneux Arts, demografisch epidemioloog De toekomst van de bevolking Luc Bonneux Arts, demografisch epidemioloog Geboorte en sterfte in Nederland Demografische transitie. Het dalen van sterftecijfers, gevolgd door het later en minder snel

Nadere informatie

De handelsbetrekkingen van België met Botswana

De handelsbetrekkingen van België met Botswana De handelsbetrekkingen van België met Botswana Algemeen: 2009 BBP (2010 - schatting) 12,5 miljard USD Groeipercentage van het BBP (schatting) -5,4% Inflatie 8,1% Uitvoer van goederen (FOB- schatting) Invoer

Nadere informatie