> Jaarrapportage Handhaving werkt

Transcriptie

1 > Jaarrapportage 2003 Handhaving werkt

2

3 Woord vooraf Handhaving werkt Op mijn verzoek heet de Jaarrapportage 2003 Handhaving werkt. Ik heb deze suggestie voor de titel niet geopperd omdat ik de overtuiging heb dat handhaving en toezicht altijd effectief zijn. Dit thema kwam bij me boven omdat duidelijk zichtbaar mag zijn wat wel is bereikt. In deze jaarrapportage vindt u daarom een aantal successen uit 2003 toegelicht. Juist omdat handhavende organisaties worden geacht zich specifiek te richten op dat wat beter kan of beter moet en hun expertise vooral in te zetten op de terreinen met een slechte naleving, lijkt het mij goed dit keer in een aantal intermezzo s extra aandacht te vragen voor de opbrengst van controle en toezicht. Op basis van de prestaties die dit jaar zijn geleverd concludeer ik dat de naleving van een aantal wetten en regels zodanig is verbeterd dat een bijdrage is geleverd aan een veiliger, gezonder en duurzamer leefomgeving. Wat is succes? Dat we aandacht vragen voor enkele successen is niet zonder risico. Immers, succes is in de wereld van inspectie en toezicht een dubbel begrip. Als een inspecteur met een gerichte controleactie een groot aantal overtredingen aan het licht brengt op een terrein waar hij al het vermoeden had dat de naleving te wensen overliet, dan heeft zijn inspanning resultaat. Tegelijkertijd is er de teleurstelling dat alle andere inspanningen om een wet of afspraak te doen naleven blijkbaar onvoldoende effect hebben gehad. Om die reden zou een onderzoek van de VROM-Inspectie waarin geen enkele overtreding wordt geconstateerd eigenlijk als het grootste succes moeten worden beschouwd. Er is gecontroleerd en niets gevonden. De wet wordt begrepen, geaccepteerd en nageleefd. Bovendien is de wet uitvoerbaar en handhaafbaar. Beter kun je het als samenleving en als VROM-Inspectie niet hebben. Immers, het doel van ons werk is niet handhaven. Het doel is goede naleving. De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat we als Inspectie toch ook tevreden zijn als we op basis van vooronderzoek, gezond verstand en praktijkervaring een misstand in de naleving blootleggen. Dat is nu eenmaal de aard van het beestje. Vanuit die aard en onze opdracht hebben we als VROM-Inspectie de plicht achterdochtig te zijn. Nieuwe cultuur In het tweede jaar van onze VROM-Inspectie heb ik een kentering waargenomen in onze handhavingscultuur. In lijn met het credo meer blauw op straat is de cultuur jarenlang geweest: laat zien dat je er bent. Veel controles uitvoeren, vaak je gezicht laten zien. Van die kwantitatieve gedachte is de VROM-Inspectie grotendeels losgeraakt. Er wordt meer ingezet op slim handhaven en minder op veel handhaven. Met dank aan de VROM-Nalevingsstrategie. In 2003 heeft de VROM- Inspectie een mammoetoperatie verricht door voor circa 450 wetten en regels vast te stellen wat het nalevingniveau is en wat de risico s zijn als die regels onvoldoende worden nageleefd. De uitkomsten daarvan zijn het fundament van onze nieuwe handhavingscultuur. Maar we laten het niet bij de vaststelling welke wetten goed of slecht worden nageleefd. Het probleem benoemen is niet genoeg, je moet ook weten wat de redenen zijn: waarom wordt een wet overtreden? En als er duidelijke oorzaken van niet naleven zijn, dan proberen we die weg te nemen. Niet alleen met controle en toezicht, maar waar mogelijk ook met advies, begeleiding of stimulering. Ook moet nadrukkelijk worden gezegd dat het benoemen van de problemen geen stilstaand water is. Begin 2004 zijn belangrijke onderdelen van de 450 wetten wederom gescreend op risico en naleving. Dat zullen we minstens één keer per jaar doen, want zo ontstaat een gedegen voortschrijdend inzicht en kunnen effecten van handhaving, voorlichting of begeleiding worden gemeten. Het screenen doen we overigens niet alleen. De nalevingsstrategie wordt VROM-breed opgepakt en ook andere betrokken partijen en belangengroeperingen buiten VROM ijveren samen met de Inspectie voor een praktische en doorzichtige aanpak. Vanwege de versnipperde handhavingstructuur blijven meer samenwerking en integrale aanpak dringend noodzakelijk. De VROM- Inspectie zet daarom in op verbetering van de samenwerking met andere overheden en andere Rijksinspecties met als uitgangspunt versterking van kwaliteit, vergroting van expertise en informatie-uitwisseling en een effectieve en efficiënte inzet van beschikbare capaciteit. Het wetsontwerp Handhavingstructuur en het in 2003 gestarte project Professionalisering Milieuhandhaving dienen daartoe. Andere middelen Dat we de effecten van zowel controle als stimulering sinds 2003 nauwkeurig volgen is belangrijk. Een betere naleving van het VROM-beleid is immers niet de

4 verantwoordelijkheid van de VROM-Inspectie alleen. De Inspectie is logischerwijs vaak de laatste schakel: wij interveniëren als andere middelen geen of onvoldoende effect hebben gehad. En dat doen we tegenwoordig bij voorkeur alleen als we ook overtuigd zijn dat onze controle effect kan hebben. In de genoemde wetten- en regelscreening is wederom gebleken dat bepaalde wetten bepaald niet fraudebestendig zijn en zeer moeilijk te controleren. Ook zijn er reeksen regels zodanig onbekend in de maatschappij dat het verstandig is eerst in te zetten op voorlichting over of eventueel aanpassing van de regels. Burgerparticipatie In 2003 heeft de VROM- Inspectie ook geleerd dat er letterlijk meer ruimte nodig is om te kunnen anticiperen op signalen van burgers, maatschappelijke organisaties en media. In onze planning was altijd ruimte voor onderzoek naar aanleiding van ongevallen, zoals het balkondrama in Maastricht, het DSM-ongeval in Geleen, de uitbraak van de vogelpest en de gevolgen van de grote droogte in de zomer van Maar dat blijkt niet genoeg. Luisteren naar de omgeving en de tijd nemen om zelf goed rond te kijken heeft in het verslagjaar diverse resultaten opgeleverd. Ik noem bijvoorbeeld de klacht over geluidoverlast op een houseparty in Heerenveen, hetgeen verstrekkende gevolgen had voor de ijsbaan aldaar. Of de onbemande lpg-opslag op een aanhangwagentje die toevallig langs de weg werd ontdekt bij de controle van gemeentelijke milieustraten. In 2004 is de vrije ruimte om meteen te kunnen reageren op signalen uit de maatschappij daarom wezenlijk uitgebreid: van 5% in 2003 naar 20% in Eigen verantwoordelijkheid Burgers en bedrijven worden door de overheid zelf meer verantwoordelijk gesteld voor de naleving van regels. De burger staat centraal ook waar het zijn zelfoplossend vermogen betreft. Moderniseren van de overheid is eveneens een speerpunt van dit Kabinet. Een compacte overheid, transparant in haar functioneren, zuinig en efficiënt en consequent in regelgeving en handhaving. Ook het denken over de rol en de taken van de overheid is in 2003 veranderd. Zaken als regelgeving, uitvoering dienstverlening en geschillenbeslechting worden meer in de samenleving zelf georganiseerd. Dat geldt ook voor handhaving en toezicht. Toch zal de burger ook op zijn eigen verantwoordelijkheid moeten worden aangesproken. Openheid De keuze om als VROM- Inspectie inzichtelijk te maken welke wetten en regels we veel meer en welke we veel minder zullen controleren heeft ook een nadeel. Op basis van de nalevingsstrategie is een prioriteitenmatrix gemaakt. Deze matrix is openbaar, wordt regelmatig herzien en is dus niet statisch. Maar openbaarmaking kan wel consequenties hebben voor de naleving van een aantal wettelijke taken op de korte termijn. Dit geldt met name voor de wettelijke taken met een laag risico en laag nalevingstekort. Ook hier geldt dat burgers en bedrijven een eigen verantwoordelijkheid hebben. Minder toezicht mag eigenlijk geen reden zijn om de wet te overtreden. Gebeurt dat toch en krijgt de Inspectie signalen dat de openheid wordt aangegrepen om er misbruik van te maken, dan zal de VROM-Inspectie daarop reageren door een deel van de vrije ruimte in te zetten voor extra handhaving. Minder regels In 2003 is een start gemaakt met herijking van de VROMregelgeving. De ambitie van de bewindslieden van VROM is om

5 100 primaire VROM-regels te schrappen en nog 100 regels samen te voegen. De prioriteit ligt bij de aanpassingen die de meeste besparingen opleveren voor het bedrijfsleven, de burgers en de decentrale overheden. Ook de regels die knelpunten voor de woningbouwproductie veroorzaken, krijgen voorrang. Het gaat in eerste instantie om: - het schrappen van regels over milieubeleidsplannen; - het ontwerpen van een veel eenvoudiger regeling die in de plaats komt van het huidige Bouwstoffenbesluit; - het vereenvoudigen van de Huisvestingswet. Inmiddels is ook begonnen aan het project één VROMvergunning. Een totaalpakket waarin de bouwvergunning, de milieuvergunning en andere vergunningen op het terrein van VROM worden samengebracht. Uitgangspunt is wel dat de wetten en regels die na de herijking blijven bestaan en getoetst zijn op uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, ook consequent zullen worden gehandhaafd Zowel de herijking van wetten en regels en de taakstelling van de kabinetten-balkenende I en II hebben consequenties voor de inzet en capaciteit van de VROM-Inspectie. In 2003 is daar op geanticipeerd door vacatures niet meer in te vullen, voor 2004 is een ingrijpender operatie voorzien. De omvang van de VROM- Inspectie neemt af met circa 100 fte. Dat heeft ons genoopt extra keuzes te maken. In 2004 is er daarom een minder gedetailleerde toetsing van het ruimtelijk beleid (bestemmingsplannen). Ook wordt het tweedelijnstoezicht op de uitvoering van milieuwetten beperkter dan in Waar we als het even kan niet op willen bezuinigen is de samenwerking met handhavingspartners en de uitvoering van handhavingsarrangementen, zoals bijvoorbeeld met het Openbaar Ministerie. Juist die samenwerking kan de professionaliteit van de handhaving versterken en het toezicht aanwijsbaar efficiënter en effectiever maken. Zo is in 2004 elke handhavingsorganisatie aan zet in het professionaliseringstraject met de provincies in de regisserende rol. Ook willen we in toenemende mate afspraken maken over samenwerking bij ketenhandhaving. Naar verwachting zal de opsporingscapaciteit bij de politie dit jaar fors worden uitgebreid doordat de in de jaren negentig beschikbaar gestelde gelden voor de politie, weer beschikbaar komen voor de milieuhandhaving. De VROM-Inspectie heeft in 2003 niet de naleving van alle wetten en regels in de gaten kunnen houden. Wat we wel hebben gedaan is in belangrijke mate weergegeven in deze Jaarrapportage. Op diverse terreinen zijn successen geboekt en is de naleving verbeterd. Ook in 2004 kunnen we niet alles kunnen controleren wat ons bij wet is opgedragen. Wel willen we waar dat kan in coöperatieve samenwerking met anderen of met hulpmiddelen als voorlichting en stimulering de naleving verbeteren. Waar de wet bewust en flagrant wordt overtreden, zullen we echter ingrijpen. Daar kunt u van ons verwachten dat we duidelijk en zichtbaar zullen blijven optreden in het belang van een veilige, gezonde en duurzame samenleving. De inspecteur-generaal VROM Mr. G.J.R. Wolters Den Haag, 23 februari 2004

6 Inhoud 1. Inleiding De VROM-Inspectie Organisatie Taken Bevoegdheden Speerpunten handhaving in Intermezzo: Afval voor Afrika Verbetering naleving Nalevingsstrategie VROM-brede strategie Wettelijke taken (taakgericht) Probleemgericht spoor Integraal toezicht Toezicht gemeenten Integrale acties Rampenbeheersing Servicegericht werken Handhavingsbeleid bouwregelgeving Professionalisering milieuhandhaving Nulmeting Inspectie Herijking regelgeving Overige activiteiten HUF-toets Brieven van burgers 25 Intermezzo: Hilversum 27

7 4. Toezicht op de naleving Milieugevaarlijke stoffen en producten Asbest Scheepsrevisiebedrijven CFK s Halon Cadmium Kwik PCB s Vluchtige organische stoffen GGO s Vuurwerk Bestrijdingsmiddelen Brandstoffen Nucleaire veiligheid en stralingsbescherming Toezicht nucleaire installaties Oefeningen Bouw HABOG Toezicht overige inrichtingen Kwaliteit drinkwater Legionella (veteranenziekte) Leidingwaterinstallaties Besmettingen Eigen winningen Invoer, doorvoer, opslag en export afvalstoffen Landelijke transportcontrole Zeehavens EVOA-afspraak Pyramid Elektronica-afval Export bouw- en sloopafval Melasse met hormonen Otapan en Sandrien Productbesluiten Defensie Lekkage kerosine Opslag munitie 43

8 4.6 Criminaliteit Criminele Inlichtingen Eenheid Screening aanbestedingen Kwantitatieve handhavingsgegevens 44 Intermezzo: Productbesluiten Toezicht op uitvoering Integraal onderzoek Gemeenteonderzoeken Verscherpt toezicht Nazorg gemeenteonderzoeken Ruimte Doorwerking rijksnota s Reconstructieplannen Recreatiewoningen Bestemmingsplannen Wonen Ontwikkeling sociale huursector Huisvesting statushouders Onrechtmatige bewoning Fraude Huursubsidie Goedkope woningvoorraad Bouwen Bouwinspectie Brandveiligheid zorginstellingen Platte daken Balkons Maastricht Nazorg Van der Valk Piazza Eindhoven CE-markering bouwproducten Milieu Ketenhandhaving Ketenonderzoek afval Stortverbod afvalstoffen Afvalverwerking Afvalbeheerplan Bodemassen 59

9 5.5.7 Bodemsaneringen Strokartonfabrieken Verf- en drukinktfabrikanten Verbranden van biomassa Risicovolle riooloverstorten Risico zware ongevallen Brzo-bedrijven Veiligheid Chemelot Brand Vredestein 63 Intermezzo: Kunstmestopslag Overige activiteiten Handhavingsnetwerk Arrangementen Samenwerking BLOM/ALOM Servicepunten milieuwethandhaving Calamiteiten en incidenten Meldpunt VROM Meldkamer Ondersteuning incidenten Crisismanagement Juridische ondersteuning Tweede Kamer Vakkennis en voorlichting Internationaal Minimumcriteria milieu-inspecties IMPEL/TFS CLEEN INECE International Atomic Energy Agency Monitoring 75

10 7. Bedrijfsvoering Planning en control Medewerkers Taakstelling Opleiding BOA Ondernemingsraad Financiën Automatisering Huisvesting Kwaliteitszorg 79 Bijlagen 81 Bijlage 1 Kentallen eerstelijnstoezicht milieuwetgeving 82 Bijlage 2 Resultaten gemeenteonderzoeken Bijlage 3 Kentallen wonen 85 Bijlage 4 Kentallen bestemmingsplannen 87 Bijlage 5 Kentallen toezicht op nucleaire installaties 88 Bijlage 6 Kentallen VROM-IOD Bijlage 7 Kentallen tweedelijnstoezicht milieuwetgeving 91 Bijlage 8 (Externe) rapportages 92 Bijlage 9 Adressen van de VROM-Inspectie 93 Bijlag 10 Lijst met afkortingen en begrippen 94 Colofon 96

11 11 1. Inleiding In 2003 heeft de VROM-Inspectie verder ervaring opgedaan met het uitoefenen van controle en toezicht op basis van een risicoanalyse. Daar waar risico s groot waren en naleving gering is bij voorrang gecontroleerd. Die strategie werkte niet altijd, kostte bij een aantal onderzoeken meer tijd dan voorzien, maar heeft ook onmiskenbaar effect gehad. Deze jaarrapportage doet verslag van de inspanningen die zijn geleverd. Niet alles kon worden weergegeven: er is gekozen voor verslaglegging van nieuwe, grote, dan wel opmerkelijke onderzoeken. Daarnaast zijn uit een reeks effectieve toezichtacties vier successen geselecteerd: - toezicht productbesluiten; - gemeenteonderzoek Hilversum; - post-toulouse-onderzoek; - controle Amsterdamse haven. De achtergronden van deze successen worden toegelicht. Daarnaast is een reeks praktijkbeelden opgenomen die de effecten van het Inspectiewerk illustreert. De jaarrapportage begint met een profiel van de organisatie (hoofdstuk 2). Hier wordt een algemeen beeld geschetst van de doelen, ambities en werkwijze van de VROM-Inspectie. In hoofdstuk 3 wordt onder de naam Verbetering naleving nadere uitleg gegeven over het ontstaan van de nalevingsstrategie van VROM, alsmede ontwikkelingen als Servicegericht Werken, de professionalisering van de milieuhandhaving en herijking van de VROM-regelgeving. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van het eerstelijnstoezicht in 2003: het toezicht op de naleving. Het tweedelijnstoezicht op de uitvoering staat centraal in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 staat een overzicht van activiteiten van de organisaties die met handhaving te maken hebben, zoals crisismanagement, stimulering van het toezicht, communicatie en (internationale) samenwerking. In het laatste hoofdstuk (7) legt de VROM-Inspectie verantwoording af over de bedrijfsvoering in De gegevens over financiën, kwaliteitszorg en huisvesting bieden inzicht in de kaders waarbinnen de Inspectie werkt.

12 12

13 13 2. De VROM-Inspectie De VROM-Inspectie is in 2002 ontstaan door een samenvoeging van de Inspecties Ruimtelijke Ordening, Volkshuisvesting, Milieuhygiëne en de Dienst Recherchezaken. In 2004 zal de Kernfysische Dienst officieel onderdeel worden van de VROM- Inspectie. In 2003 functioneerde deze dienst al binnen de Inspectie. Binnen het ministerie van VROM is een nadrukkelijk onderscheid doorgevoerd tussen beleid en handhaving. Mede daardoor kan de VROM-Inspectie zich specifiek richten op haar missie. Missie De VROM-Inspectie handhaaft voor een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving. Visie VROM staat voor kwaliteit in wonen, ruimte en milieu. Het waarborgen van veiligheid, duurzaamheid en gezondheid staat daarbij voorop. De VROM-Inspectie draagt hieraan bij door te zorgen voor een aantoonbaar betere naleving van de regels en voor toezicht op de uitvoering van het VROM-beleid. De Inspectie is verantwoordelijk voor de handhaving en ziet erop toe dat zowel burgers, bedrijven als overheden hun verantwoordelijkheid nemen en zich aan de regels houden. 2.1 Organisatie De Inspectie is een onderdeel van VROM en wordt geleid door een inspecteur-generaal. De Inspectie legt via de inspecteurgeneraal rechtstreeks verantwoording af aan de minister. Op deze wijze wordt informatie over calamiteiten, naleving en effectiviteit van de handhaving via de kortste weg onder de aandacht gebracht van de verantwoordelijke bewindspersonen. De Inspectie werkt vanuit vijf regionale kantoren in Groningen, Arnhem, Haarlem, Rotterdam en Eindhoven. De regiokantoren van de VROM-Inspectie zijn het eerste loket voor handhavingspartners en klanten van VROM in de regio: gemeenten, provincies en burgers. De Inspectieleiding, een stafafdeling, 2 Directies, de VROM- Inlichtingen- en Opsporingsdienst (VROM-IOD), de Kernfysische Dienst (KFD) en de stafafdeling Crisismanagement zijn gevestigd in het de ministerie van VROM in Den Haag. Deze Figuur 1 Organisatiestructuur VROM-Inspectie Minister / Staatssecretaris Secretaris-generaal Directoraat-Generaal Ruimte Directoraat-Generaal Milieu Directoraat-Generaal Wonen VROM-Inspectie Rijksgebouwendienst Stafbureau Inspecteur-Generaal Directie Bestuurszaken Stafafdeling Crisismanagement Directie Bedrijfsvoering VROM-IOD Kernfysische Dienst Zuid Zuid-West Noord-West Oost Noord

14 14 onderdelen van de Inspectie richten zich respectievelijk op opsporing, op nucleaire installaties en op voorbereiding en afhandeling in het kader van incidenten. De VROM-Inspectie had in medewerkers. 2.2 Taken De VROM-Inspectie heeft taken op grond van een groot aantal wetten. Onderscheid kan worden gemaakt tussen taken en bevoegdheden met betrekking tot: - toezicht op de naleving door bedrijven en burgers (eerste lijn); - toezicht op de uitvoering en de handhaving van VROMregelgeving door andere overheden (tweede lijn). Bij het toezicht op burgers en bedrijven gaat het onder meer om het toezicht op naleving van wetten als de Waterleidingwet, de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen, de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden, de Wet inzake de luchtverontreiniging, de Wet milieugevaarlijke stoffen, de Kernenergiewet en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren. Het toezicht op de uitvoering door andere overheden omvat onder meer de naleving en uitvoering van de Wet milieubeheer, de Wet bodembescherming, de Wet op de Ruimtelijke Ordening, de Woningwet, Rijksbeleidsnota s en Planologische Kernbeslissingen. 2.3 Bevoegdheden Bij de uitoefening van het toezicht op de naleving beschikt de VROM-Inspectie over de algemene bevoegdheden van de toezichthouder die genoemd zijn in art. 5:14 en volgende van de Algemene wet bestuursrecht: betreden van alle plaatsen, zich doen vergezellen door anderen, vorderen van inlichtingen, inzage vorderen van zakelijke gegevens en bescheiden, nemen van monsters, onderzoeken van vervoermiddelen, vorderen en stilhouden van voer- en vaartuigen. Een aantal medewerkers heeft naast de toezichthoudende bevoegdheden opsporingsbevoegdheden bij overtreding van genoemde wetten en de Bestrijdingsmiddelenwet, de Wet op de Ruimtelijke Ordening, de Wet op de lijkbezorging en de Wet vervoer gevaarlijke stoffen. De bevoegdheid om bestuurlijk handhavend op te treden door het toepassen van bestuursdwang, het opleggen van een dwangsom of het intrekken van een vergunning is veelal neergelegd bij gemeenten of provincies. Voor de Kernenergiewet, de Waterleidingwet en de Wet milieugevaarlijke stoffen is de minister van VROM primair bevoegd tot het toepassen van bestuursdwang. De uitvoering van VROM-regelgeving en beleid wordt voor een groot deel gedaan door provincies en gemeenten. De VROM- Inspectie heeft de taak erop toe te zien dat de uitvoering naar behoren geschiedt. Daarvoor beschikt de Inspectie over specifieke bevoegdheden als het vorderen van inlichtingen bij gemeenten, bezwaar maken of een beroep instellen tegen een besluit van gemeentelijk of provinciaal bestuur. Ook kan de VROM-Inspectie andere overheden verzoeken om een handhavingsbeschikking te nemen en bij weigering daartegen bezwaar te maken en beroep in te stellen. Tenslotte kan de VROM-Inspectie de minister van VROM adviseren om besluiten van gemeenten en provincies door de Kroon te doen vernietigen, en in het kader van de Wet op de Ruimtelijke Ordening adviseren om besluiten van provincies ten aanzien van bestemmingsplannen te vervangen door een ministerieel besluit. Binnen de VROM-Inspectie opereert een Bijzondere Opsporingsdienst: de VROM-Inlichtingen en Opsporingsdienst. Deze dienst heeft bevoegdheid tot het uitvoeren van strafrechtelijk onderzoek. Hierdoor kan de VROM-Inspectie zelfstandig en onder gezag van het Openbaar Ministerie onderzoek doen naar strafbare feiten. De VROM-IOD is ook bevoegd strafrechtelijk onderzoek te doen naar subsidiefraude. 2.4 Speerpunten handhaving in 2003 Op basis van het VROM-beleid voor toezicht en handhaving is afgesproken dat de VROM-Inspectie prioriteit legt bij risico s voor gezondheid, veiligheid en duurzaamheid, dat de handhaving professionaliseert en dat meer aandacht wordt gegeven aan fraudebeleid en herijking van wetten en regels. Deze uitgangspunten hebben in 2003 geleid tot de volgende speerpunten: - aanpak illegale bewoning; - subsidiefraude;

15 - VROM-brede gemeenteonderzoeken; - nazorg tweedelijnstoezicht; - bouwveiligheid en utiliteitsbouw; - bouwen in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), bij rivieren, in waterbergingsgebieden; - vuurwerk; - legionella; - Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) in zeehavens; - ketenhandhaving (Bouwstoffenbesluit, Wet bodembescherming); - toezicht groot landelijk afvalconcern. 15

16 16

17 17 Afval voor Afrika Eerst informeren, dan verbaliseren Op het prikbord hangt een foto van een volgestouwde container, uit de achterklep tuimelt een flinke berg rotzooi. Dat is elke dag even een waarschuwing voor mezelf nooit zomaar een container open maken, want de troep vliegt je om de oren!, zegt Chris Velthoen van de VROM-Inspectie in Noord-West. Op hun inspecties door de Amsterdamse havens komen Velthoen en zijn collega Ron Wolfswinkel van alles tegen. Maar wel veel minder foute zaken dan vroeger. Autowrakken, kapotte koelkasten en vrieskisten, motoronderdelen, delen van vrachtwagens en metaalafval staan klaar voor verscheping naar Afrika. De enorme omvang van deze afvalhandel kwam drie jaar geleden scherp in beeld tijdens de jaarlijkse transportcontrole. Daarbij werkt de VROM-Inspectie samen met handhavingspartners als douane, waterpolitie en Openbaar Ministerie. Van de foto s uit 2000 en 2001 word je niet vrolijk. Op elkaar gestapelde autowrakken zakken door hun assen. Vrachtwagens, bestelbusjes en personenauto s zijn volgestouwd met kapotte tv s, huisraad, pallets, losse autodeuren, motorblokken, oude kleren en condensatoren, maar ook huisvuil. Velthoen: Wat hier afval is, is in het straatarme Afrika vaak nog vette handel. Voor een arbeidsloon van een rijksdaalder in de maand kunnen ze daar tientallen gedeukte spatborden recht buigen. En autobanden zonder profiel zijn in de woestijn juist handig, zegt Wolfswinkel. Maar ze gooien er ook oude accu s door, soms een losse bak olie, brandblussers, oude CFK-koelmotoren en halflege, lekkende gasflessen die over de keuringsdatum heen zijn. Daar kun je maar beter mee oppassen. Zo n grote puinhoop moet je aanmerken als afval, en dan is de EVOA van toepassing. Zo n wrakke lading kan op volle zee gevaarlijke situaties opleveren. De kans op brand is niet denkbeeldig. Bovendien bleek een deel van de voertuigen en hun lading gestolen. Drie jaar geleden zag het team regelmatig plassen motorolie en andere vloeistoffen op de havenkade lekken. Dat gebeurt nu veel minder. CFK-houdende en R12-koelkasten worden nog wel voorzien van vervalste stickers, waarop andere, wél toegestane koelmiddelen staan vermeld. Velthoen: Ook al heeft niemand in het dorp stroom, zo n koelkast voor je hut geeft status. Maar het gaat wel steeds beter. Twee jaar geleden kwam je de poort binnen en na tien meter kon je al gaan schrijven. Nu moet je vaak echt zoeken. Kortom, een handhavingsucces. Voorlichting De VROM-Inspectie en collega s van douane en politie zijn eerst aan de bedrijven op de haven gaan uitleggen wat EVOA is, wat groene en rode lijsten zijn en wat mag en wat niet mag. Daar is veel werk van gemaakt. Chris Velthoen demonstreert de cd-rom die speciaal voor scheepsagenten, stuwadoors, cargadoors en de douane-expediteurs is gemaakt. Kijk, hij is zelfstartend. Het hele EVOA-verhaal staat erop, plus foto s van allemaal zaken die we niet accepteren. Dit kan de scheepsagent aan zijn klanten laten zien. Ook de boekingsbedrijfjes die de exportpapieren regelen zijn nadrukkelijk in de voorlichting betrokken. Zodat de hele haven weet wat niet kan. Daarbij werd ook duidelijk gemaakt dat een stuwadoorfirma medeverantwoordelijk is voor het afval als zo n dichtgelast busje met koelkasten en motoronderdelen door z n assen zakt. Daarnaast is gewezen op verpakkingseisen. Als je een oude tv los in een scheepscontainer stort dan is het in elk geval afval als hij in Afrika aankomt, zegt Ron Wolfswinkel. Personenwagens worden soms doormidden gezaagd, zodat er negen in één container passen. Maar dan zijn ze niet meer in rijtechnische staat en mogen ze niet op de boot. Procederen Na de informatie volgde actie. De regelmatige controles hadden effect. Afgekeurde exportpartijen moeten naar een erkende afvalverwerker, op kosten van de handelaar, vertelt Wolfswinkel. We vragen schriftelijk bewijs, anders volgt bestuursdwang. Ook scheepsagenten en stuwadoors krijgen bekeuringen en bestuursdwang opgelegd. Je merkte goed dat ze niet blij met ons waren, want wij legden een beste handel stil. Twee stuwadoors zijn door de voortdurende inspectiedruk en de stroom van bekeuringen en dwangsommen met de afvalexporten naar Afrika gestopt. Er is nu nog maar één stuwadoor op één groot haventerrein in zaken en die handelt alleen nog in auto s. Het voorheen lastigste bedrijf belt regelmatig op om te vragen of bepaalde afvalstoffen wel of niet mogen. Velthoen: Het kostte drie jaar voordat bedrijven conform de wet handelden. Het is een zaak van lange adem. Eén grote expediteur maakte tot aan de Raad van State bezwaar tegen de opgelegde dwangsom, met als argument dat zij als

18 18 documentenopmaker niet al dat aangeboden afval konden controleren. Vele boekingen gaan telefonisch en controles vond het bedrijf te kostbaar. Maar dat hebben ze na 2,5 jaar procederen verloren. Oud papier De naleving van EVOA bij de grote bedrijven mag dan nu enorm zijn verbeterd, veel tijd om van het succes te genieten is er niet. De stuwadoors in Amsterdam melden dat de illegale export zicht verplaatst naar Antwerpen, Hamburg en vooral Le Havre. Een van de redenen voor de VROM-Inspectie om samen met buitenlandse Inspecties te starten met internationale controle van zeehavens. In Amsterdam merken ze dat een nieuwe handelscultuur opdoemt. Ging het eerst om grote, regelmatige exportpartijen van redelijk traceerbare expediteurs, nu duiken randfiguren op die één of twee afvaltransporten per jaar regelen. Zij huren een container op een haventerreintje en proppen die in drie weken tijd propvol met wat ze tegenkomen bij grofvuil en kringloopwinkels. Velthoen: Kwaliteit nul komma nul. Het verschepen van zo n container kost al E 1500,-, dus die inhoud mag niks meer kosten. Ook oud papier is in trek, als pakpapier op de markt, als afplakpapier in de autospuiterijen of als cement, vermengd met koeienmest. Ghana is een grootafnemer, evenals Irak. Als we even tijd hebben gaan we de haven in, zegt Velthoen. Onlangs troffen ze een grote partij gescheurde plastic zakken, waaruit een geel poeder stoof. Volgens de handelaar was het een misverstand. Hij had kunstmest (fertilizers) besteld, maar landbouwgif (fungicides) gekregen. Zonder beschermende kleding of maskers stonden mensen die stuivende zakken tussen het huisraad te stouwen. neemt de VROM-Inspectie tegenwoordig twee eigen lasploegen mee. De ene ploeg snijdt containers en voertuigen open, de tweede last ze na inspectie weer dicht. Velthoen: Ja, je moet toch blijven opletten en controleren. Anders staat zo n haven zo weer vol met rotzooi en gevaarlijk afval. Dichtlassen Inmiddels liggen er twee EU-verordeningen. Niet-EU-landen kunnen aangeven welke afvalstoffen zij al of niet vanuit de EU wensen te ontvangen. Het systeem werkt met groene en rode lijsten en verboden. Zaken op de rode lijst zijn aan vergunningen gebonden. Ghana heeft aangegeven helemaal geen afvalstoffen te willen, ook geen oud papier, al wijst de praktijk anders uit. Steeds meer exportvoertuigen en containers worden dichtgelast. Omdat er zoveel uit gestolen wordt, zegt men, maar ongetwijfeld ook om inspecties te bemoeilijken. Bij grote acties

19 19 3. Verbetering naleving In 2003 heeft de VROM-Inspectie een nalevingsstrategie ontwikkeld waarmee op basis van risico s, nalevingstekorten en signalen vanuit de samenleving op maat handhaving kan worden ingesteld. Ook is een grote stap vooruit gezet in het ontwikkelen en uitvoeren van integraal toezicht. Bij de milieuhandhaving heeft de VROM-Inspectie samen met handhavingpartners van provincies, waterschappen en gemeenten een doorbraak bereikt door de verbetering van de handhaving meetbaar te maken. Figuur 2 Prioriteitsbepaling wettelijke taken bij de handhaving Middelhoge prioriteit Hoge prioriteit Nalevingsstrategie Om effectief prioriteiten te kunnen stellen is in 2002 gestart met het ontwikkelen van een nalevingsstrategie. Uitgangspunt van deze strategie is dat de prioriteit van de Inspectie ligt bij die wetgeving waarbij een groot nalevingstekort is geconstateerd en die tevens risico s voor veiligheid, gezondheid, duurzaamheid met zich meebrengt. Bij een groot risico en een groot nalevingstekort pakt de Inspectie deze taak met voorrang op. Hier is de noodzaak tot toezicht en controle het grootst. Is het risico groot, maar het nalevingstekort gering, dan wordt uitgegaan van steekproefsgewijze controles. Door deze quick scans en een harde aanpak van het relatief geringe aantallen overtreders wordt druk op de ketel gehouden. Is het risico gering en het nalevingstekort groot, dan wordt in deze strategie niet altijd gegrepen naar handhavingsmiddelen. De oorzaken van niet naleven kunnen ook liggen bij door de burger niet of nauwelijks geaccepteerde, onbekende of onduidelijke regelgeving. Daarom zullen de oorzaken van niet naleven eerst nader moeten worden onderzocht en zullen mogelijk voorwaarden worden geschapen waardoor de betrokken wet beter nageleefd zal worden. Het advies van een dergelijk onderzoek naar de oorzaken van niet naleven kan ook zijn dat de betrokken regel uit oogpunt van handhaafbaarheid beter ingetrokken kan worden. Bij een klein risico en een klein nalevingstekort heeft handhaving van deze wet geen prioriteit. De Inspectie reageert als er vanuit de samenleving een vraag om handhaving komt. Het gaat dan vooral om individuele gevallen VROM-brede strategie Een betere naleving is een gedeelde verantwoordelijkheid van diverse betrokken partijen zoals burgers, bedrijven, de w Risico Lage prioriteit w Naleeftekort Middelhoge prioriteit beleidsdirecties van VROM, de VROM-Inspectie en de handhavingspartners. Daarom is besloten het fundament van deze nalevingsstrategie (uitgaan van risicogrootte en nalevingsniveau) ook toe te gaan passen bij het ontwikkelen van beleid. Op deze manier heeft de nalevingsstrategie directe invloed op het ontwikkelen en bijstellen van VROM-beleid en VROMregelgeving. De afspraak is bijvoorbeeld dat in de jaarplannen van de beleidsdirecties in belangrijke mate rekening wordt gehouden met handhaafbaarheid, uitvoerbaarheid en fraudebestendigheid. Er is binnen het ministerie van VROM een begin gemaakt met uitleg van deze strategie bij de Beleidsdirectoraten Wonen, Ruimte en Milieu. Halverwege 2003 heeft de Bestuursraad van VROM een plan voor invoering vastgesteld en een VROM-brede stuurgroep benoemd Wettelijke taken (taakgericht) Alle circa 450 wettelijke taken van de VROM-Inspectie zijn in 2003 gewogen met de criteria veiligheid, gezondheid, duurzaamheid en maatschappij. Daarvoor was het ook noodzakelijk voor alle wettelijke taken vast te stellen hoe groot

20 20

21 21 Figuur 3 Redenen van niet naleven Redenen van niet naleven kunnen zijn: Dimensies spontane naleving 1 Kennis van regels 2 Kosten/baten 3 Mate van acceptatie 4 Normgetrouwheid doelgroep 5 Informele controle Controledimensies 6 Informele meldingskans 7 Controlekans 8 Detectiekans 9 Selectiviteit Sanctiedimensies 10 Sanctiekans 11 Sanctie-ernst het nalevingsniveau is. De schattingen van het huidige nalevingsniveau zijn gebaseerd op eerdere onderzoeken van de VROM-Inspectie en andere handhavende organisaties en beoordelingen op basis van praktijkervaringen door de eigen medewerkers. Tevens is voor alle wettelijke taken gekeken wat de belangrijkste redenen van niet naleven zijn. Deze zijn gerubriceerd conform de bekende Tafel van 11-methode (zie figuur 3). Door deze analyse van de wettelijke taken wordt nu ook aangesloten bij de door de minister van VROM overgenomen aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer (rapport Handhaving door Rijksinspecties, maart 2002). De aanbevelingen zijn dat de VROM-Inspectie een analyse maakt met daarin onder meer de keuze van de kernbepalingen, vaststelling van de handhaafbaarheid, uitvoerbaarheid en fraudebestendigheid van de regels, vaststelling van de risico s van niet naleving, vaststelling van zowel het politiek gewenste als het feitelijke nalevingsniveau en vaststelling van een interventiemix op basis van motieven van niet-naleving en de ex-post terugkoppeling van handhavingservaringen naar de beleidsmakers. De nalevingsstrategie van de VROM-Inspectie resulteert in een risicoanalyse voor wettelijke taken waarmee risico- en nalevingsniveau s eenvoudig zijn te onderscheiden (zie ook tabel 1). Begin 2004 zullen opnieuw risico- en nalevingsanalyses worden gemaakt voor onderdelen van alle wettelijke taken. Daarmee wordt niet alleen de stand van de handhaving actueel gehouden, maar er zal ook ervaring en kennis buiten de VROM- Inspectie worden benut. Op basis van door RIVM ontwikkelde kerngegevens geven externe deskundigen hun inschatting inzake naleving en risico Probleemgericht spoor In de nalevingsstrategie van de VROM-Inspectie is naast de prioritering van de wettelijke taken nadrukkelijk rekening gehouden met actuele maatschappelijke en politieke inbreng en calamiteiten. In dit zogenoemde probleemgerichte spoor is niet de naleving van een wet maar de aanpak van een maatschappelijk probleem het vertrekpunt. Daarbij wordt gekeken naar datgene wat zich veelal onvoorzien voordoet, bijvoorbeeld problemen in de bouw met instortingen van platte daken en balkons. Daarnaast zullen op basis van signalen van burgers, handhavingspartners, gemeenten, provincies en eigen observaties specifieke probleemsituaties worden aangepakt. De VROM-Inspectie speurt ook naar misstanden door middel van analyses van digitale bestanden, klachtenregistratie enzovoort. De noodzaak tot interventie wordt bepaald door risico s voor de leefomgeving (met name levensbedreigende situaties of grootschalige gevolgen), integriteit van het bestuur van een overheidsinstantie of bedrijf, grote maatschappelijke onrust en de ongewenste precedentwerking die uit kan gaan van niet optreden of politieke actualiteit. In 2003 is een dertigtal situaties in kaart gebracht en geanalyseerd. Ook is een werkbeschrijving gemaakt voor de verwerking van externe signalen. Elk onderdeel van de Inspectie heeft voor 2004 concrete risicospoor-zaken op de rol staan. Om dit deel van de nalevingsstrategie ook werkelijk te kunnen uitvoeren is in het jaarplan % van de beschikbare tijd gereserveerd voor zogenoemde van buiten naar binnen -zaken. De helft daarvan wordt ingezet naar aanleiding van calamiteiten, klachten en meldingen. In 2003 was dit 5%.

22 22 Tabel 1 Risicoanalyse wettelijke taken Via haar nalevingstrategie heeft de VROM-Inspectie het wettelijke toezicht in 2004 ingedeeld in risicogebieden. Voor de taken op het gebied van VROM is de indeling als volgt: Groot risico, klein naleeftekort - Besluit verwijdering wit- en bruingoed (kringloop branche) - Vuurwerkbesluit Wms (consumenten) - Besluit inzake stoffen die de ozonlaag aantasten (CFK-besluit) - 2e Nota Waddenzee (VROM) (overig) - Besluit bescherming waterleidingbedrijven - Besluit genetisch gemodificeerde organismen - Besluit stralingbescherming/artikel 29 of 34 Kernenergiewet (vergunninghouders en/of meldingen werkzaamheden, zoals procesindustrie) - Vierde Nota RO (VROM) na alle aanpassingen (Provincies, gemeenten) - Structuurschema groene ruimte (LNV) - Structuurschema militaire terreinen (Defensie) - Structuurschema Zeehavens (V&W) - HSL-Zuid (V&W) (handhaving tracebesluit) - Betuweroute (V&W) (handhaving tracebesluit) - Structuurschema Oppervlaktedelfstoffen - Besluit organisch Halogeengehalte van Brandstoffen - Structuurschema verkeer en vervoer (V&W) - Structuurschema Electriciteitsvoorziening (EZ) - Waterleidingbesluit m.u.v. legionella (waterleidingbedrijven) - Structuurschema Drink- en Industriewatervoorziening (VROM) - Besluit kerninstallaties, splijtstoffen, ertsen/artikel 15b Kernenergiewet (vergunningen nucleaire inrichtingen) - Regeling lekdichtheidsvoorschriften koelinstallaties - Besluit zwavelgehalte brandstoffen Wlv (binnenvaart & landbouw) - Wet explosieven voor civiel gebruik Klein risico, klein naleeftekort - PCB, PCT en Chlooretheenbesluit (overig) - Besluit kerninstallaties, splijtstoffen, ertsen/artikel 15a Kernenergiewet (vergunninghouders splijtstoffen) - Structuurschema burgerluchtvaartterreinen (V&W) - Evoa (OESO) - Besluit kwaliteitseisen brandstoffen wegverkeer - Besluit in- en uitvoer milieugevaarlijke stoffen - Bestrijdingsmiddelenwet ten aanzien van koperhoudende anti-foulings - Besluit verwijdering wit- en bruingoed (producenten, importeurs en verwerkingsbedrijven) - Besluit vervoer splijtstoffen, ertsen, radioactieve stoffen/vergunninghouders (kerntransporten) - Vrijstellingsbesluit (defensieinrichtingen) - Regeling aanwijzing Stichting Erkenningsregeling - Regeling toewijzing oplos- en reinigingsmiddelen (WMS) - Structuurschema buisleidingen (EZ) - Structuurschema Vaarwegen (V&W) - Besluit vervoer splijtstoffen, ertsen, radioactieve stoffen/vergunninghouders (kerntransporten) - Besluit vervoer splijtstoffen, ertsen, radioactieve stoffen / algemene regels - Besluit gechloreerde parafines Wms - Besluit implementatie EG-stoffenrichtlijn (w.o. Besluit PCP) - Besluit Kwikhoudende producten Wms DBB-besluit - Ugilec 121, Ugilec 141 en DBBT-besluit - Besluit typekeuring houtkachels luchtverontreiniging CO Wlv - Cadmiumbesluit - Besluit PAK-houdende coatings Wms - Besluit Verwijdering batterijen - Vestigingsplaatsen kerncentrales (EZ) - Besluit autowrakken (mededelingsplicht voor producenten en importeurs) - Besluit verwijdering land- en tuinbouwfolie (landbouwfolie) - Besluit Verwijdering personenwagenbanden - Regeling Verpakking en verpakkingsafval (eisen aan zware metalen) - Besluit Kca-logo Groot risico, groot naleeftekort - Toelating op grond van de Bestrijdingsmiddelenwet voor wat betreft methylbromide, fosforwaterstof en overige gasvormende bestrijdingsmiddelen - Besluit stralingsbescherming (t.a.v. schrootbedrijven, incidenten) - Asbestverwijderingsbesluit (eigenaren objecten - Besluit in-, uit- en doorvoer van radioactieve afvalstoffen - Vuurwerkbesluit Wms (buitenlandse bezigers) - Vuurwerkbesluit Wms (importeurs, handelaren) - Besluit asbestwegen - Evoa (ACS/ Oost Europa/ niet OESO) - Regeling verwijdering PCB s - PCB, PCT en Chlooretheenbesluit (trafo s) - Tijdelijke regeling bestrijding legionella in leidingwater (onderdeel waterleidingbesluit - 2e Nota Waddenzee (strijdigheid economische belangen) - Besluit stralingsbescherming/artikel 29 en 34 Kernergiewet (vergunninghouders handelingen, zoals ziekenhuizen, laboratoria, instellingen) - Regeling lekdichtsheidsvoorschriften koelinstallaties (zeeschepen) - Besluit zwavelgehalte brandstoffen (zeeschepen) Klein risico, groot naleeftekort - Vergunningen afvalinzamelaars - Waterleidingsbesluit met uitzondering van legionella Bestrijdingsmiddelenwet, toezicht op de dierplaagbestrijders - Bestrijdingsmiddelenwet, biociden (koelwater) - Veiligheidsinformatiebladen besluit - Kennisgevingsbesluit nieuwe stoffen - Besluit verpakkingen en aanduiding Milieugevaarlijke stoffen - Besluit vervoer splijtstoffen, ertsen, radioactieve stoffen/vergunninghouders (invoer/uitvoer) - Besluit verwijdering land- en tuinbouwfolie (tuinbouwfolie) - Registratiebesluit Wms - Regeling Verpakking en verpakkingsafval (meldingsplicht) - Besluit vluchtige organische stoffen w Risico Groot risico, klein naleeftekort Klein risico, klein naleeftekort w Naleeftekort Groot risico, groot naleeftekort Klein risico, groot naleeftekort

23 23 Voorbeelden van optreden van de VROM-Inspectie in 2003 op basis van het risicospoor: - melding van legionella in woonhuizen; - asbestsloop bij bouwwerken wegens onvoldoende eerstelijnstoezicht; - illegale bouwwerken; - uitbreiding winkelcentrum in risicocontour gevaarlijk transport; - ongewone voorvallen als grote emissie-uitstoot van gevaarlijke stoffen bij branden en instortende bouwwerken; - onderzoek naar opslagfaciliteiten van brandstof op een aantal burgervliegvelden naar aanleiding van een incident. t Praktijkbeeld In september meldde de Waterleidingmaatschappij Limburg dat een onbekende stof in het Maaswater was aangetroffen, waardoor de inname van dit water voor de drinkwatervoorziening is gestopt. De stof bleek in het afvalwater van een chemisch bedrijf voor te komen. Dit bedrijf heeft lozing van deze stof gestaakt. De VROM-Inspectie controleerde dit. Het duurde echter nog twee maanden voordat de schadelijke concentratie was verdwenen en inname van water voor consumptieve verwerking kon worden hervat. 3.2 Integraal toezicht De integratie van het toezicht op de sectoren Bouwen, Wonen, Ruimte en Milieu in één VROM-Inspectie biedt de mogelijkheid om op het VROM-terrein op een efficiëntere en effectievere manier toezicht te houden Toezicht gemeenten Het onderdeel waar integrale inspectie in 2003 voor het eerst consequent is toegepast is het toezicht op de prestaties van gemeenten. In voorgaande jaren hanteerden de afzonderlijke Inspecties voor het eigen toezichtdomein een eigen controlecyclus, onderzoekmethode, nazorg en rapportage aan de Tweede Kamer. In 2003 is een VROM-brede toezichtmethode gebruikt om een totaalinzicht te krijgen in de prestaties van gemeenten. Op basis van dossieronderzoek, een schouw in de gemeente en een vragenlijst wordt gerichter gewerkt. Daarnaast zijn in 2003 ook terreinen geïnspecteerd die daarvoor niet systematisch werden gecontroleerd. Voorbeelden hiervan zijn: - evenwichtige verdeling van de schaarse woningvoorraad; - huisvesting van statushouders; - onrechtmatige bewoning. Tot en met 2002 werden jaarlijks 20 à 30 VROM-brede gemeenteonderzoeken uitgevoerd, naast aparte onderzoeken van de VROM-Inspectie op de terreinen wonen, milieu en ruimte. Per 1 april 2003 was de VROM-brede onderzoeksmethode voldoende in de praktijk beproefd om te besluiten voortaan nog alleen VROM-brede gemeenteonderzoeken uit te voeren volgens de vastgestelde methodiek (zie ook 5.1) Integrale acties De integrale handhaving beperkt zich niet tot de gemeentelijke controles. In 2003 is gestart met handhavingsweken waarbij alle expertise van een regiokantoor wordt ingezet in één groot onderzoek. Deze controles haken onder meer in op 24-uurs handhavingsestafettes die in 2003 in diverse provincies zijn gehouden en waar de Inspectie in een aantal gevallen aan heeft meegedaan. De regio Zuid van de VROM-Inspectie heeft in november gemeentelijke milieustraten in Brabant en Limburg gescreend op vergunning en gebruik. In alle gevallen werden tekortkomingen aangetroffen, variërend van verkeerd opgeslagen afvalstoffen tot illegale gebouwen. De medewerkers uit de regio Zuid-West controleerden 117 bedrijven op naleving van alle VROM-regelgeving. Alle bedrijven waren gesitueerd op verouderde bedrijventerreinen. Hier werd een groot aantal overtredingen gevonden en is betrokken gemeenten en provincies gevraagd nadere maatregelen te treffen Rampenbeheersing Integraal toezicht samen met andere Inspecties manifesteert zich al langer bij bijvoorbeeld vuurwerk, vervoer van gevaarlijke stoffen, EVOA en bestrijdingsmiddelen. In 2003 is daar een algemene doorlichting van rampenbeheersing samen met de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken bijgevoegd. De VROM-Inspectie heeft geholpen bij het ontwikkelen van een onderzoeksmethode en het opzetten van een proef.

24 Servicegericht werken Onder de naam servicegericht werken stimuleert het ministerie van VROM gemeenten tot een betere handhaving van de bouwregelgeving. Per 1 januari 2005 wordt gemeenten gevraagd een handhavingsbeleidsplan voor bouwregelgeving te hebben en uit te voeren Handhavingsbeleid bouwregelgeving Om gemeenten hierbij te helpen wordt door VROM een Handreiking handhavingsbeleid bouwregelgeving opgesteld. Deze handreiking is een stappenplan waarmee eenvoudig aan de wettelijke verplichting kan worden voldaan. Negen gemeenten hebben zich in 2003 gemeld om de handreiking in de praktijk te toetsen. De ervaringen daaruit worden gebruikt om de handreiking te verbeteren en zo het gemeentelijke toezicht op de bouwregelgeving te perfectioneren. De VROM-Inspectie helpt bij het opzetten van een functionele handreiking. Begin 2003 hebben Renkum, Obdam en Delft de concepthandreiking beoordeeld. Een tweede toets bij gemeenten is eind 2003 uitgevoerd door Groningen, Woensdrecht en Apeldoorn. Begin 2004 volgt een laatste ronde met de gemeenten Etten-Leur, Wassenaar en Eemnes. Op deze wijze moet de handreiking uitgroeien tot een hulpmiddel dat zowel door grote steden als kleinere plattelandsgemeenten goed is te gebruiken. In 2004 start intensieve voorlichting over toepassing van de handreiking. Om de intergemeentelijke samenwerking op het terrein van de bouwregelgeving te stimuleren ondersteunt VROM vijf regio s bij het opzetten of intensiveren van de intergemeentelijke samenwerking. De ondersteuning bestaat uit een financiële bijdrage, het zijn van een sparringpartner en het actief uitdragen van het initiatief. Met deze vijf praktijkvoorbeelden hoopt VROM ook gemeenten te stimuleren de samenwerking met andere gemeenten aan te gaan. 3.4 Professionalisering milieuhandhaving Om de professionaliteit van de milieuhandhaving bij alle overheden zichtbaar en meetbaar te verbeteren is in 2003 uitvoering gegeven aan een nulmeting van alle ruim 500 betrokken handhavingsorganisaties. Bijna alle handhavingsorganisaties op het gebied van milieu hebben meegedaan. Deze nulmeting is het startpunt voor het monitoren van verdere handhavingsprestaties. Doel is dat alle organisaties in 2005 voor 100% voldoen aan de gezamenlijk opgestelde eisen. De praktische uitvoering van de nulmeting is in handen gegeven van het IPO, VNG, Unie van Waterschappen, V&W en VROM. In de nulmeting is in belangrijke mate gekeken naar wat organisaties in huis hebben. In de tweede helft van 2003 zijn verbeterplannen gemaakt, geverifieerd door de provincies en in uitvoering genomen. De provincies hebben de regie in dit verbetertraject en worden geacht organisaties die zich niet voldoende verbeteren daarop aan te spreken Nulmeting Inspectie De VROM-Inspectie heeft een nulmeting uitgevoerd. Het verbeterplan van de VROM-Inspectie is goedgekeurd door de minister van VROM en verzonden naar de IPO-portefeuillehouder. Verbeteringen zijn nodig bij het vastleggen van (interne) handhavingsprocedures en keuzes in de uitvoering. Dit laatste wordt inmiddels ingevuld dankzij de nalevingsstrategie. 3.5 Herijking regelgeving De VROM-Inspectie richt zich bij herijking van VROM-regelgeving op de advisering inzake handhaafbaarheid, uitvoerbaarheid en fraudebestendigheid van de bestaande wetten. Er zijn werkbijeenkomsten georganiseerd in alle regio s om knelpunten in het toezicht te inventariseren. Hieraan werd ook deelgenomen door handhavers uit gemeenten en provincies. De VROM-Inspectie heeft dit commentaar uit het veld betrokken bij de beoordeling en advisering. Tevens zijn inspectierapporten geanalyseerd en vakspecialisten geraadpleegd. Een van de adviezen inzake herijking betreft zelfregulering en certificering. De Inspectie meent op basis van praktijkervaring dat certificering niet automatisch het bestaande toezicht kan vervangen. Alleen wanneer zelfregulering en certificering omgeven zijn met goede waarborgen zou het kunnen leiden tot minder toezicht en/of betere naleving.