Gedeelde cognitie tijdens onderhandelen: de herkenning van gemeenschappelijkheid. Roderick Swaab. Universiteit van Amsterdam.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gedeelde cognitie tijdens onderhandelen: de herkenning van gemeenschappelijkheid. Roderick Swaab. Universiteit van Amsterdam."

Transcriptie

1 Gedeelde cognitie 1 KOPTEKST: Gedeelde cognitie Gedeelde cognitie tijdens onderhandelen: de herkenning van gemeenschappelijkheid Roderick Swaab Universiteit van Amsterdam Tom Postmes University of Exeter en Universiteit van Amsterdam Ilja van Beest Universiteit Leiden en Universiteit van Amsterdam Peter Neijens Universiteit van Amsterdam Roderick Swaab, The Amsterdam School of Communications Research, Universiteit van Amsterdam; Tom Postmes, School of Psychology, University of Exeter, UK; Ilja van Beest, Sociale en Organisatiepsychologie, Universiteit Leiden; Peter Neijens, The Amsterdam School of Communications Research, Universiteit van Amsterdam. Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door een beurs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), en een fellowship van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) voor de tweede auteur. Correspondentie kan gericht worden aan Roderick Swaab, ASCoR, Universiteit van Amsterdam, Kloverniersburgwal 48, 1012 CX, Amsterdam, of via rswaab@fmg.uva.nl.

2 Gedeelde cognitie 2 Samenvatting Dit artikel beschrijft hoe gedeelde cognitie in groepen kan ontstaan. Er werden twee perspectieven met elkaar vergeleken. Volgens het eerste perspectief ontstaat gedeelde cognitie door ervaring en oefening, bijvoorbeeld opgedaan tijdens een vergelijkbare gemeenschappelijke taak. Volgens het tweede perspectief is herkenning van gemeenschappelijkheid voldoende. De resultaten van een integratief onderhandelspel ondersteunen met name het tweede perspectief en worden gerelateerd aan de sociale identiteitstheorie.

3 Gedeelde cognitie 3 Gedeelde cognitie tijdens onderhandelen: de herkenning van gemeenschappelijkheid Onderzoek naar groepsinteractie veronderstelt dat tijdens groepswerk zoiets kan ontstaan als cognitie op groepsniveau, een vorm van cognitie die de som der individuele cognities zou overstijgen (Cannon-Bowers & Salas, 2001). Dit is bijvoorbeeld het geval in een voetbalteam. Als iedereen op de hoogte is van wie wat doet in welke situatie, zal het geheel beter functioneren dan wanneer dat niet het geval is. In onderzoek naar gedeelde cognitie wordt beargumenteerd dat zulke cognities de groep in staat stellen de situatie en elkaar beter te begrijpen en zodoende productiever te zijn. Alhoewel er veel theoretische beschouwingen zijn over gedeelde cognitie, schort het in de literatuur enigszins aan empirische onderbouwing. In dit onderzoek zullen wij proberen hieraan tegemoet te komen door twee perspectieven te vergelijken. Daarnaast zal het ontstaan van gedeelde cognitie worden onderzocht in een situatie waarin er een keuze is als groep of het volgen van een gemeenschappelijk doel of het volgen van individuele doelen. Een van die perspectieven op gedeelde cognitie is die van Moreland, Argote en Krishnan (1996). Zij definiëren gedeelde cognitie als een idee van wie wat in de groep weet en laten in hun onderzoek zien dat dit vermogen ontwikkeld kan worden door ervaring en oefening in de samenwerking, opgedaan tijdens een voorafgaande taak. In hun onderzoek zetten deelnemers in groepsverband een radio in elkaar. Voorafgaande hierop kreeg men een training, hetzij als groep, hetzij individueel. Resultaten laten zien dat deelnemers met een groepstraining sneller en nauwkeuriger een radio bouwden dan diegenen die individueel waren getraind. De auteurs verklaarden dit door de vorming van gedeelde cognitie gedurende groepstraining. Tevens demonstreerden de auteurs dat deze training relevant moet zijn voor de daaropvolgende taak: groepstraining op een andere taak leidde tot slechtere prestaties

4 Gedeelde cognitie 4 dan groepstraining op een identieke taak. Kortom, de resultaten van Moreland en anderen (1996) suggereren dat gedeelde cognitie (en daarmee samenhangende goede prestaties) alleen ontstaat als groepsleden vooraf interactie hebben met elkaar over een taak die relevant is aan de daaropvolgende groepstaak. Op grond van de sociale identiteitstheorie zou gedeelde cognitie ook op andere wijze kunnen ontstaan dan door gezamenlijke oefening en ervaring (Haslam, 2001). Kort gezegd stelt deze benadering voor dat gedeelde cognitie (en tevens betere prestaties van groepen) samengaan met de vorming van een gedeelde identiteit. Het hebben van een gedeelde identiteit is in dit perspectief onlosmakelijk verbonden met het ontwikkelen van gedeelde cognities (Turner, 1991). Volgens Turner is het waarnemen van een gedeelde identiteit namelijk zeer nauw verweven met hoe wij realiteit beleven. Wanneer een gedeelde identiteit saillant is (bijv. wij zijn beiden christendemocraat ) verwachten mensen op meer gelijke wijze aan te kijken tegen de realiteit (bijv. belastingvoordeel voor families is een goed idee ). Echter, het tegenovergestelde is eveneens waar: wanneer wij een zelfde visie op de realiteit hebben (bijv. wij vinden beiden dat topmanagers zichzelf verrijken ), kan dit leiden tot de waarneming of vorming van een gedeelde identiteit (bijv. wij zijn beiden socialist ). De implicatie hiervan voor gedeelde cognitie is dat gedeelde identiteit zowel basis als gevolg kan zijn voor de vorming hiervan. Beide factoren zijn niet los van elkaar te zien. Het verschil tussen de bovengenoemde benaderingen staat centraal in het huidige onderzoek. Waar Moreland en anderen (1996) stellen dat gedeelde cognitie ontstaat door ervaring en oefening die is opgedaan gedurende taakrelevante samenwerking vooraf (Hypothese 1), voorspelt de sociale identiteitstheorie dat gedeelde cognitie hand in hand gaat met (de vorming van) een gedeelde identiteit en

5 Gedeelde cognitie 5 dat beiden onder verschillende omstandigheden kunnen ontstaan. Onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat het mogelijk is om gedeelde identiteit te ontwikkelen gedurende groepsinteractie vooraf, ook als deze niet relevant is (Postmes, Spears en Cihangir, 2001). Daarnaast kan gedeelde cognitie ontstaan zonder dat groepsleden voorafgaand het groepswerk met elkaar communiceren. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer individuen op vergelijkbare wijze over taakrelevante zaken nadenken. Deze vergelijkbare cognities (ontwikkeld in isolatie) worden effectief als gedeelde cognitie zodra deze individuen samenwerken. Echter, wanneer deze samenwerking voorafgegaan wordt door een fase waarin niet gecommuniceerd wordt en over een irrelevante taak wordt nagedacht dan zal geen gedeelde cognitie ontstaan. Volgens de redenatie van de sociale identiteitstheorie zouden groepen beter functioneren naarmate zij een gedeelde identiteit hebben, welke zeer nauw verwant is aan de ontwikkeling van gedeelde cognitie. Kortom, een groep zal naast groepsinteractie over relevante taken ook gedeelde cognitie (en daarmee samenhangende goede prestaties) ontwikkelen wanneer groepsleden vooraf interactie hebben met elkaar en nadenken over een taak die weinig relevant is en wanneer groepsleden individueel nadenken over een relevante taak (Hypothese 2). Wij onderzoeken bovenstaande hypotheses in een experimenteel design dat is afgeleid van Moreland en anderen (1996). Anders dan in dat onderzoek, gebruikten wij een taak waarin het niet ging om het ontwikkelen van vaardigheden (een radio bouwen) en kennis over andermans vaardigheden, maar waarbij een gedeelde visie essentieel was om tot overeenkomst te komen. In dit onderzoek gebruikten wij daarom een onderhandelingstaak. Daarnaast hadden de groepsleden de keuze om wel of niet samen te werken. Methode

6 Gedeelde cognitie 6 Proefpersonen, design en procedure Proefpersonen waren 156 UvA studenten (105 vrouwen en 51 mannen, gemiddelde leeftijd = jaar). Driepersoonsgroepen werden random aan experimentele condities toegewezen in een 2 (taakrelevantie: relevant vs. irrelevant) x 2 (taakuitvoering: groep vs. individueel) factorieel design. Het onderzoek bestond uit twee fasen. In de eerste fase werden taakuitvoering en taakrelevantie gemanipuleerd. In individuele condities werden deelnemers naar aparte hokjes gebracht. Deelnemers in groepscondities namen aan één tafel plaats. In de taakrelevante condities dachten deelnemers tien minuten na over hoe een bakker, bloemist en groenteboer bij de betrekking van een gezamenlijk winkelpand om zouden gaan met kwesties als ontwerp, huur en temperatuur. In de taakirrelevante condities werd nagedacht over hoe een oliemaatschappij, een havenmeester en een scheepswerf bij het ontwerpen van een havengebied om moesten gaan met kwesties als nieuwe wegen, meer bedrijfspanden en beter openbaar vervoer. Deelnemers werd gevraagd hun ideeën op te schrijven. In de tweede fase voerden dezelfde personen een integratieve onderhandeling waarbij samenwerking tot een hogere groepsuitkomst kon leiden (Weingart, Bennett, & Brett, 1993, verder vormgegeven door Beersma & De Dreu, 2002). In deze taak kregen deelnemers een rol als bakker, bloemist of een groenteboer, en onderhandelden over kwesties als ontwerp, huur en temperatuur bij het betreden van een gezamenlijk winkelpand. Na maximaal twintig minuten stopte de onderhandeling en werden deelnemers gevraagd een vragenlijst in te vullen. Indien een overeenkomst was gesloten moesten deelnemers aangeven hoeveel punten (winst) zij hadden behaald. Een impasse betekende dat zij geen punten verdienden.

7 Gedeelde cognitie 7 Afhankelijke variabelen Gedeelde cognitie werd geoperationaliseerd als een samengestelde maat van acht items waarbij gevraagd werd naar de mate waarin men gedeelde visies ten opzichte van de taak had (Mohammed en Ringseis, 2001) en de mate waarin men dacht dat wederzijds begrip aanwezig was. Gedeelde identiteit werd gemeten aan de hand van vier items waarin deelnemers gevraagd werd naar de mate waarin zij zichzelf als onderdeel van de groep zagen (Postmes, Spears en Lea, 1999). De uitkomst van de onderhandeling bestond uit een subjectieve consensusmaat waar deelnemers aan de hand van twee items gevraagd werden naar de mate van overeenstemming. Voorts werd de uitkomst gemeten middels een objectieve maat, het gezamenlijke puntenaantal wat tijdens het spel werd bereikt. Alle constructen waren betrouwbaar (Cronbach s alphas <.71). Resultaten De hypotheses werden onderzocht middels contrastanalyses, die respectievelijk voorspelden dat mensen alleen betere prestaties leveren wanneer deze voorafgegaan wordt door een groepstaak die relevant is, of dat deze goede prestaties leveren in alle condities, behalve in die waarin men individueel aan een niet-relevante taak werkt. Gemiddelden en standaarddeviaties van afhankelijke variabelen staan weergegeven in Tabel 1. Manipulatiechecks Deelnemers in de taakrelevante condities (M = 4.91, SD = 1.43) gaven het meer eens te zijn met de vraag in hoeverre kwamen de taken in het eerste en tweede gedeelte van het onderzoek met elkaar overeen dan diegenen in de taakirrelevante condities (M = 4.32, SD = 1.46), F (1, 156) = 6.34, p =.01. Voorts gaven deelnemers in de groepscondities (M = 5.45, SD = 1.10) aan het meer eens te zijn met de vraag

8 Gedeelde cognitie 8 in hoeverre heb je in het eerste onderzoek in groepsverband gewerkt dan diegenen in de individuele condities (M = 4.92, SD = 1.36), F (1, 156) = 6.91, p <.01. Procesvariabelen Twee procesvariabelen werden in dit onderzoek gemeten. Geen ondersteuning werd gevonden voor Hypothese 1: deelnemers in de taakrelevante groepscondities (M = 4.99, SD = 0.51) vergaarden niet meer gedeelde cognitie dan alle overige condities (M = 4.97, SD = 0.75), F (1, 49) = 0.01, n.s. Hypothese 2 werd wel ondersteund: deelnemers in de groepscondities en in de individuele taakrelevante conditie (M = 5.13, SD = 0.66) vergaarden meer gedeelde cognitie dan in de individuele taakirrelevante conditie (M = 4.49, SD = 0.77), F (1, 49) = 8.11, p <.01. Voor wat betreft de ervaren gedeelde identiteit was er geen steun voor Hypothese 1: deelnemers in de taakrelevante groepscondities (M = 5.08, SD = 0.58) namen niet meer gedeelde identiteit waar dan alle overige condities (M = 4.66, SD = 0.85), F (1, 49) = 2.75, n.s. Wel was er ondersteuning voor Hypothese 2: de groepscondities en de individuele taakrelevante conditie (M = 4.95, SD = 0.80) namen meer gedeelde identiteit waar dan de individuele taakirrelevante conditie (M = 4.21, SD = 0.74), F (1, 49) = 8.31, p <.01. Uitkomstvariabelen Voor de mate van consensus was er geen steun voor Hypothese 1: deelnemers in de taakrelevante groepscondities (M = 5.72, SD = 0.45) bereikten niet meer consensus dan alle overige condities (M = 4.98, SD = 1.44), F (1, 49) = 3.15, n.s. Wel was er ondersteuning voor Hypothese 2: de groepscondities en de individuele taakrelevante conditie (M = 5.43, SD = 1.02) bereikten meer consensus dan de individuele taakirrelevante conditie (M = 4.38, SD = 1.71), F (1, 49) = 6.29, p <.05. Voor wat betreft de objectieve uitkomstmaat werd Hypothese 1 niet ondersteund:

9 Gedeelde cognitie 9 deelnemers in de taakrelevante groepscondities (M = , SD = 30.12) vergaarden niet meer gezamenlijke punten dan alle overige condities (M = , SD = ), F (1, 49) = 3.16, n.s. Ook vonden wij geen ondersteuning voor Hypothese 2: de groepscondities en de individuele taakrelevante conditie (M = , SD = ) vergaarden niet meer gezamenlijke punten dan de individuele taakirrelevante conditie (M = , SD = ), F (1, 49) = 2.17, n.s. Analyse van verschillen tussen experimentele condities, middels een 2x2 variantie-analyse, toonden aan dat er een significant hoofdeffect was van taakuitvoering, F (1, 48) = 4.30, p <.05. Als men vooraf in een groep had gewerkt was het gezamenlijke puntenaantal hoger (M = , SD = ) dan wanneer men individueel had gewerkt (M = , SD = ). Discussie Het interessante van dit onderzoek is de bevinding dat wat men voorafgaand aan het groepswerk doet van grote invloed is op het groepsproces. Nadenken over relevante zaken en nadenken in groepsverband kan in een daaropvolgend stadium van de interactie tot leiden tot meer gedeelde cognitie en gedeelde identiteit. Moreland en anderen (1996) gaven in hun onderzoek aan dat groepen profiteren van kennis die groepsleden over elkaar hebben. De resultaten in dit onderzoek zijn consistent met deze uitspraak, gedeelde cognitie werd namelijk ontwikkeld wanneer men vooraf in groepsverband nadenkt over relevante zaken. De resultaten laten tevens zien dat in groepsverband nadenken over irrelevante zaken eveneens leidt tot meer gedeelde cognitie, zoals was voorspeld op grond van de sociale identiteitsbenadering. Dat in deze conditie de gedeelde identiteit hoog was is consistent met dit perspectief. Gedeelde cognitie was ook sterk aanwezig in een derde conditie: een situatie waarin men nadacht over relevante zaken, maar dan individueel.

10 Gedeelde cognitie 10 De resultaten laten wederom zien dat hier sprake was van een sterke gedeelde identiteit. Zoals voorspeld vanuit een sociale identiteitsperspectief was de enige conditie waarin gedeelde cognitie niet sterk was ontwikkeld er een waarin men individueel had nagedacht over een minder relevant onderwerp. De resultaten zijn dan ook consistent met de assumpties van Turner (Turner, 1991) over de relatie tussen identiteit en de waarneming van (sociale) realiteit. De voorspelling dat de ontwikkeling hiervan in drie condities zou leiden tot betere groepsprestaties werd alleen bevestigd voor de consensus en niet voor de objectieve uitkomstmaat (het gezamenlijke puntenaantal). Degenen die vooraf individueel hadden gewerkt bereikten in het algemeen lagere puntenaantallen, zelfs wanneer die individuen vooraf over taakrelevante zaken hadden nagedacht en daardoor over meer gedeelde cognitie en identiteit beschikten. Dit zou kunnen wijzen op additionele factoren, naast gedeelde cognitie en identiteit, die van belang kunnen zijn bij het bereiken van overeenkomst, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van groepsnormen voor samenwerking (Postmes en anderen, 2001). Hierbij is het van belang te onderkennen dat de aard van de taak een mogelijke verklaring biedt voor de tegenstelling tussen onze bevindingen en die van Moreland en anderen (1996). De groepstaak in dat onderzoek onderscheidde zich in twee belangrijke opzichten. Ten eerste was er in hun taak sprake van het ontwikkelen van vaardigheden en kennis, nodig voor het bouwen van een radio. Dit maakt het moeilijk om de resultaten in dat onderzoek exclusief toe te schrijven aan de gedeelde cognities: er kan immers sprake zijn van gedeelde vaardigheid die men niet individueel kan ontwikkelen maar oefening op exact dezelfde taak vereist. Ten tweede was er in dat onderzoek geen keuze dan samen te werken als groep: er moest een gezamenlijk product worden afgeleverd. In ons onderzoek konden deelnemers echter voor hun

11 Gedeelde cognitie 11 eigen uitkomsten kiezen, waardoor men een grotere vrijheid had bij het volbrengen van de taak. Beide factoren sterken ons in onze conclusie dat ons onderzoek inzicht biedt in het belang van gedeelde cognitie en de vele factoren die bijdragen aan het ontstaan ervan.

12 Gedeelde cognitie 12 Literatuur Beersma, B., & De Dreu, C. K. W. (2002). Integrative and distributive negotiation in small groups: Effects of task structure, decision rule, and social motive. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 87, Cannon-Bowers, J. A., & Salas, E. (2001). Reflections on shared cognition. Journal of Organizational Behavior, 22, Haslam, S. A. (2001). Psychology in organizations: The social identity approach. London: SAGE Publications. Mohammed, S., & Ringseis, E. (2001). Cognitive diversity and consensus in group decision making: The role of inputs, processes, and outcomes. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 85, Moreland, R. L., Argote, L., & Krishnan, R. (1996). Socially shared cognition at work: Transactive memory and group performance. In J. L. Nye & A. M. Brower (Eds.), What's social about social cognition? Research on socially shared cognition in small groups (pp ). Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc. Postmes, T., Spears, R., & Lea, M. (1999). Social identity, normative content, and "deindividuation" in computer-mediated groups. In N. Ellemers & R. Spears (Eds.), Social identity: Context, commitment, content (pp ). Oxford, England: Blackwell Science Ltd; Oxford England: Blackwell Science Ltd. Postmes, T., Spears, R., & Cihangir, S. (2001). Quality of decision making and group norms. Journal of Personality and Social Psychology, 80, Turner, J. C. (1991). Social influence. Pacific Grove, CA, US: Brooks/Cole Publishing Co.

13 Gedeelde cognitie 13 Weingart, L. R., Bennett, R. J., & Brett, J. M. (1993). The impact of consideration of issues and motivational orientation on group negotiation process and outcome. Journal of Applied Psychology, 78,

14 Gedeelde cognitie 14 Tabel 1 Gemiddelden en standaardafwijkingen van variabelen in de studie Relevant Irrelevant Groep Individu Groep Individu (N= 13) (N= 13) (N= 13) (N= 13) Gedeelde cognitie 4.99ab 5.04a 5.37a 4.49b (.51) (.85) (.63) (.77) Gedeelde identiteit 5.08a 4.67ab 5.10a 4.21b (.58) (.87) (.94) (.74) Consensus 5.72a 5.02ab 5.54a 4.38b (.45) (1.67) (.94) (1.71) Gezamenlijke punten a b ab ab (30.12) (260.34) (149.39) (234.97) Noot Per rij verschillen gemiddelden met verschillende subschriften van elkaar (p <.05, LSD).

MINORENVOORLICHTING: LEERLIJN INDIVIDUEN, RELATIES EN ORGANISATIES JANNEKE OOSTROM

MINORENVOORLICHTING: LEERLIJN INDIVIDUEN, RELATIES EN ORGANISATIES JANNEKE OOSTROM MINORENVOORLICHTING: LEERLIJN INDIVIDUEN, RELATIES EN ORGANISATIES JANNEKE OOSTROM 1 INHOUD 1. Expertise binnen de afdeling Sociale en Organisatiepsychologie 2. Eindtermen van de leerlijn 3. B3 onderwijsprogramma

Nadere informatie

Affectieve en motivationele consequenties van intergroeps-vergelijkingen over tijd: De blik op het verleden of de toekomst.

Affectieve en motivationele consequenties van intergroeps-vergelijkingen over tijd: De blik op het verleden of de toekomst. Affectieve en motivationele consequenties van intergroeps-vergelijkingen over tijd: De blik op het verleden of de toekomst. Jaap W. Ouwerkerk * (Vrije Universiteit Amsterdam) Naomi Ellemers (Vrije Universiteit

Nadere informatie

dat individuen met een doelpromotie-oriëntatie positieve eigeneffectiviteitswaarnemingen

dat individuen met een doelpromotie-oriëntatie positieve eigeneffectiviteitswaarnemingen 133 SAMENVATTING Sociale vergelijking is een automatisch en dagelijks proces waarmee individuen informatie over zichzelf verkrijgen. Sinds Festinger (1954) zijn assumpties over sociale vergelijking bekendmaakte,

Nadere informatie

1. De volgende gemiddelden zijn gevonden in een experiment met de factor Conditie en de factor Sekse.

1. De volgende gemiddelden zijn gevonden in een experiment met de factor Conditie en de factor Sekse. Oefentoets 1 1. De volgende gemiddelden zijn gevonden in een experiment met de factor Conditie en de factor Sekse. Conditie = experimenteel Conditie = controle Sekse = Vrouw 23 33 Sekse = Man 20 36 Van

Nadere informatie

University of Groningen. Inferior or superior Carmona Rodriguez, Carmen

University of Groningen. Inferior or superior Carmona Rodriguez, Carmen University of Groningen Inferior or superior Carmona Rodriguez, Carmen IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the

Nadere informatie

Determinanten van Leiderschap-Succes: Ontwikkeling van een Integratief. Model van Persoonlijkheid, Overtuigingen, Gedrag, en Diversiteit

Determinanten van Leiderschap-Succes: Ontwikkeling van een Integratief. Model van Persoonlijkheid, Overtuigingen, Gedrag, en Diversiteit SAMENVATTING Determinanten van Leiderschap-Succes: Ontwikkeling van een Integratief Model van Persoonlijkheid, Overtuigingen, Gedrag, en Diversiteit Leiders zijn belangrijke leden van organisaties. De

Nadere informatie

Samenvatting (summary in Dutch)

Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (summary in Dutch) SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) In het overgrote deel van de scholen is de interactie tussen leerkrachten en leerlingen nog altijd voor het overgrote deel monologisch van

Nadere informatie

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens

Nadere informatie

- Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden.

- Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden. Abstract: - 3 experimenten - Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden. - Studie 1&2: consumenten verwachten

Nadere informatie

73 SAMENVATTING In dit proefschrift wordt een empirische toetsing van de machtafstandstheorie (Mulder, 1972, 1977) beschreven. In grote lijnen stelt deze theorie dat mensen macht prettig vinden, en dat

Nadere informatie

Management Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars

Management Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars Management Summary Wat voor een effect heeft de vorm van een bericht op de waardering van de lezer en is de interesse in nieuws een moderator voor dit effect? Auteur Tessa Puijk Organisatie Van Diemen

Nadere informatie

Onderzoek Effectiviteit. Cohesie, Commitment, Tevredenheid en Open communicatie

Onderzoek Effectiviteit. Cohesie, Commitment, Tevredenheid en Open communicatie Onderzoek Effectiviteit Cohesie, Commitment, Tevredenheid en Open communicatie Annemieke Voogd Oktober 2012 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Cohesie... 4 Commitment... 4 Werktevredenheid...

Nadere informatie

De rol van doeloriëntaties

De rol van doeloriëntaties Paul Preenen, Annelies van Vianen en Irene de Pater Uitdaging en motivatie: De rol van doeloriëntaties Als medewerkers uitdaging in hun werk ervaren, heeft dit positieve gevolgen voor henzelf en voor de

Nadere informatie

Tekst 21: The Signature Effect: Signing influences Consumption-Related Bahavior bij priming self-identity (Kettle & Haubl)

Tekst 21: The Signature Effect: Signing influences Consumption-Related Bahavior bij priming self-identity (Kettle & Haubl) Tekst 21: The Signature Effect: Signing influences Consumption-Related Bahavior bij priming self-identity (Kettle & Haubl) Inleiding Je handtekening zetten speelt een belangrijke rol in je leven. Als consument

Nadere informatie

OM JEZELF TE BLIJVEN, MOET JE VERANDEREN (J. BRANSEN) CONCEPTUEEL ONTWERP. X Methoden van Organisatieonderzoek. Voorbereiding op de masterthesis

OM JEZELF TE BLIJVEN, MOET JE VERANDEREN (J. BRANSEN) CONCEPTUEEL ONTWERP. X Methoden van Organisatieonderzoek. Voorbereiding op de masterthesis OM JEZELF TE BLIJVEN, MOET JE VERANDEREN (J. BRANSEN) CONCEPTUEEL ONTWERP Voorbereiding op de masterthesis X Methoden van Organisatieonderzoek P a g i n a 1 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave... 0 1. Conceptueel

Nadere informatie

Samenvatting Impliciet leren van kunstmatige grammatica s: Effecten van de complexiteit en het nut van de structuur

Samenvatting Impliciet leren van kunstmatige grammatica s: Effecten van de complexiteit en het nut van de structuur Samenvatting Impliciet leren van kunstmatige grammatica s: Effecten van de complexiteit en het nut van de structuur Hoewel kinderen die leren praten geen moeite lijken te doen om de regels van hun moedertaal

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20566 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wit, Frank R.C. de Title: The paradox of intragroup conflict Issue Date: 2013-02-28

Nadere informatie

Weten is winnen? De invloed van epistemische en sociale motivatie op de gezamenlijke en relatieve uitkomsten in integratieve onderhandelingen.

Weten is winnen? De invloed van epistemische en sociale motivatie op de gezamenlijke en relatieve uitkomsten in integratieve onderhandelingen. epistemische motivatie in integratieve onderhandelingen Running head: EPISTEMISCHE MOTIVATIE IN INTEGRATIEVE ONDERHANDELINGEN Weten is winnen? De invloed van epistemische en sociale motivatie op de gezamenlijke

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 220 Nederlandse Samenvatting Summary in Dutch Teams spelen een belangrijke rol in moderne organisaties (Devine, Clayton, Phillips, Dunford, & Melner, 1999; Mathieu, Marks, & Zaccaro, 2001). Doordat teams

Nadere informatie

Cooperative learning during math lessons in multi-ethnic elementary schools

Cooperative learning during math lessons in multi-ethnic elementary schools Hoe kan de leerkracht het leerproces van leerlingen tijdens een coöperatief leren (CL) curriculum op multiculturele basisscholen optimaliseren? Moet de leerkracht de leerlingen zoveel mogelijk aansturen

Nadere informatie

Summary in Dutch Nederlandse Samenvatting. Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie

Summary in Dutch Nederlandse Samenvatting. Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie Summary in Dutch Nederlandse Samenvatting Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie Het delen van gevoelens (emoties of stemmingen) met anderen is bijna onvermijdelijk in ons dagelijks leven.

Nadere informatie

Code Cursusnaam block Ects Organization Theory Organization Development Relations and Networks of Organizations 4 6

Code Cursusnaam block Ects Organization Theory Organization Development Relations and Networks of Organizations 4 6 Minor Organisatiewetenschappen (Organization Studies) 441074 Organization Theory 2 6 441079 Organization Development 3 6 Choose 1 of the following 2 courses: 441057 Relations and Networks of Organizations

Nadere informatie

Samenvatting In hoofdstuk één van dit proefschrift worden verscheidene theoretische perspectieven beschreven die relevant zijn voor de vraag in

Samenvatting In hoofdstuk één van dit proefschrift worden verscheidene theoretische perspectieven beschreven die relevant zijn voor de vraag in Samenvatting In hoofdstuk één van dit proefschrift worden verscheidene theoretische perspectieven beschreven die relevant zijn voor de vraag in hoeverre de psychosociale ontwikkeling gerelateerd is aan

Nadere informatie

Betrouwbaarheid en Validiteit van de Nederlandse vertaling van de Work Design Questionnaire. Marjan Gorgievski 1. Patty Peeters.

Betrouwbaarheid en Validiteit van de Nederlandse vertaling van de Work Design Questionnaire. Marjan Gorgievski 1. Patty Peeters. Nederlandse vertaling van de WDQ 1 Betrouwbaarheid en Validiteit van de Nederlandse vertaling van de Work Design Questionnaire Marjan Gorgievski 1 Patty Peeters Eric Rietzschel Tanja Bipp 1 Gegevens auteurs

Nadere informatie

Affect en Cognitie in Attitudevorming van (On)bekende Attitude Objecten. Marktkunde En Consumentengedrag, Wageningen Universiteit

Affect en Cognitie in Attitudevorming van (On)bekende Attitude Objecten. Marktkunde En Consumentengedrag, Wageningen Universiteit Affect en Cognitie in Attitudevorming van (On)bekende Attitude Objecten Roxanne I van Giesen a*, Arnout RH Fischer a, Heleen van Dijk a, Hans CM van Trijp a a Marktkunde En Consumentengedrag, Wageningen

Nadere informatie

Zichtbaar reinigen en beleving

Zichtbaar reinigen en beleving Zichtbaar reinigen en beleving Het verwijderen van zwerfaval door straatreinigers vindt op dit moment vaak plaats op momenten dat er weinig burgers op straat zijn (bijvoorbeeld in de vroege ochtend). Onderzoek

Nadere informatie

Code Course name block Ects International Organizations Advanced Project management * Cross Cultural HRM 3 6

Code Course name block Ects International Organizations Advanced Project management * Cross Cultural HRM 3 6 Global management of Social Issues Interesting courses Global Management of Social Issues 410129 International Organizations 1 6 410130 Advanced Project management * 3 6 410133 Cross Cultural HRM 3 6 410134

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het

Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve

Nadere informatie

Vergelijken of corrigeren? De processen die ten grondslag liggen aan contextuele invloeden. op de beoordeling van nieuwe objecten

Vergelijken of corrigeren? De processen die ten grondslag liggen aan contextuele invloeden. op de beoordeling van nieuwe objecten Vergelijken of corrigeren? 1 VERGELIJKEN OF CORRIGEREN? Vergelijken of corrigeren? De processen die ten grondslag liggen aan contextuele invloeden op de beoordeling van nieuwe objecten Wouter M. van den

Nadere informatie

Adaptief onderwijs met ICT Alumni dag Inge Molenaar Universiteit van Amsterdam

Adaptief onderwijs met ICT Alumni dag Inge Molenaar Universiteit van Amsterdam Adaptief onderwijs met ICT Alumni dag 2009 Inge Molenaar Universiteit van Amsterdam Introductie Voorstellen Wie zijn jullie? Doen jullie wat met E-learning? Adaptieve ondersteuning Adaptief onderwijs materiaal

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,

Nadere informatie

De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid

De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid Kees van den Bos De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid In deze bijdrage wordt sociaal-psychologisch onderzoek naar sociale rechtvaardigheid besproken. Sociaal-psychologen

Nadere informatie

Procedure le rechtvaardigheid in. de invloed van sekse en status. Maureen Tumewu, Esther S. Kluwer en Kees van den Bos

Procedure le rechtvaardigheid in. de invloed van sekse en status. Maureen Tumewu, Esther S. Kluwer en Kees van den Bos Procedure le rechtvaardigheid in intieme relaties: de invloed van sekse en status Maureen Tumewu, Esther S. Kluwer en Kees van den Bos Maureen Tumewu, Esther S. Kluwer en Kees van den Bos: Universiteit

Nadere informatie

DENKVAARDIGHEDEN bron: The Parallel Curriculum

DENKVAARDIGHEDEN bron: The Parallel Curriculum DENKVAARDIGHEDEN bron: The Parallel Curriculum In 'The Parallel Curriculum' van Tomlinson et al. (2009) worden de 'Habits of Mind' van mensen die intelligent handelen beschreven, op basis van onderzoek

Nadere informatie

Coöperatie en communicatie:

Coöperatie en communicatie: Nederlandse Samenvatting (summary in Dutch) 135 Coöperatie en communicatie: Veranderlijke doelen en sociale rollen Waarom werken mensen samen? Op het eerste gezicht lijkt het antwoord op deze vraag vrij

Nadere informatie

Summary in Dutch. Samenvatting

Summary in Dutch. Samenvatting Samenvatting In de theorie van het menselijk kapitaal zijn kennis en gezondheid uitkomsten van bewuste investeringsbeslissingen. Veel van de keuzes hieromtrent lijken in de praktijk echter niet weldoordacht.

Nadere informatie

Motivationele oriëntatie bij sociale vergelijking: Wanneer, waarom en met wie vergelijken?

Motivationele oriëntatie bij sociale vergelijking: Wanneer, waarom en met wie vergelijken? Motivationele oriëntatie bij sociale vergelijking: Wanneer, waarom en met wie vergelijken? Motivational orientation in social comparison: When, Why en with whom to compare? Dirk J. van Os eerste begeleider:

Nadere informatie

The influence of team diversity inside and outside the team on the level of ambidexterity

The influence of team diversity inside and outside the team on the level of ambidexterity The influence of team diversity inside and outside the team on the level of ambidexterity Synopsis onderszoeksplan Afstudeerscriptie Strategisch Management, faculteit Bedrijfskunde, Wendy Poppelaars -

Nadere informatie

KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS

KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS INLEIDING De kijkwijzer biedt de mogelijkheid om op gestructureerde wijze te reflecteren op een activiteit met kinderen. Hiermee kun je inzicht

Nadere informatie

Chapter. Samenvatting

Chapter. Samenvatting Chapter 9 9 Samenvatting Samenvatting Patiënten met chronische pijn die veel catastroferende gedachten (d.w.z. rampdenken) hebben over pijn ervaren een verminderd fysiek en psychologisch welbevinden. Het

Nadere informatie

University of Groningen. Enabling knowledge sharing Smit - Bakker, Marloes

University of Groningen. Enabling knowledge sharing Smit - Bakker, Marloes University of Groningen Enabling knowledge sharing Smit - Bakker, Marloes IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen

Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Onderzoek met het Virtuele Lab Social Cognition in Psychologically Healthy Adults Research with the Virtual Laboratory Anja I. Rebber Studentnummer: 838902147

Nadere informatie

Betekenis van vaderschap

Betekenis van vaderschap Betekenis van vaderschap Conferentie vader-empowerment G.O.Helberg Kinder-en Jeugdpsychiater Materiaal ontleed aan onderzoek: Prof. dr. Louis Tavecchio Afdeling POWL, Universiteit van Amsterdam Een paar

Nadere informatie

Gedeelde Waarden in Confrontaties met Morele Weigeraars: Tegenovergestelde Effecten op Zelf- en Weigeraar Beoordelingen

Gedeelde Waarden in Confrontaties met Morele Weigeraars: Tegenovergestelde Effecten op Zelf- en Weigeraar Beoordelingen Gedeelde Waarden in Confrontaties met Morele Weigeraars: Tegenovergestelde Effecten op Zelf- en Weigeraar Beoordelingen Florien M. Cramwinckel 1, Kees van den Bos 1, Eric van Dijk 2, Anneke Bruin 1, Simone

Nadere informatie

Cover Page. Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued smoking and smoking cessation Date:

Cover Page. Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued smoking and smoking cessation Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/57383 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued

Nadere informatie

Het voorspellen van de kans op vallen de hoeveelheid en kwaliteit van het alledaags lopen als risicofactoren

Het voorspellen van de kans op vallen de hoeveelheid en kwaliteit van het alledaags lopen als risicofactoren amenvatting 123 amenvatting 125 Het voorspellen van de kans op vallen de hoeveelheid en kwaliteit van het alledaags lopen als risicofactoren Vallen is één van de meest belangrijke oorzaken van letsel

Nadere informatie

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve

Nadere informatie

FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL?

FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL? FACEBOOK. HYPE OF HEILIGE GRAAL? WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR DE INVLOED VAN FACEBOOK OP DE RELATIE TUSSEN MERK EN MENS ENGAGEMENT OP FACEBOOK, HEEFT DAT NOU ZIN? Engagement. Als er één term is die

Nadere informatie

Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes

Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Nederlandse samenvatting Uit een recente rapportage van KWF Kankerbestrijding blijkt dat 64% van de (ex-) patiënten met kanker zorgen ervaart over psychosociale

Nadere informatie

Appraisal. Datum:

Appraisal. Datum: Appraisal Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.

Nadere informatie

College 7 Tweeweg Variantie-Analyse

College 7 Tweeweg Variantie-Analyse College 7 Tweeweg Variantie-Analyse - Leary: Hoofdstuk 12 (p. 255 t/m p. 262) - MM&C: Hoofdstuk 12 (p. 618 t/m p. 623 ), Hoofdstuk 13 - Aanvullende tekst 9, 10, 11 Jolien Pas ECO 2012-2013 Het Experiment

Nadere informatie

Minor voorlichting PEW 13 maart 2017 Dorien Kooij

Minor voorlichting PEW 13 maart 2017 Dorien Kooij Minor voorlichting PEW 13 maart 2017 Dorien Kooij MINOR Vrijheid om te kiezen (3 vakken) - gebruik hem! Enkele voorbeeldpakketten voor PEW-ers 1. Organisatie(verandering) Marijke Braakman 2. Economische

Nadere informatie

Paper 3 Onderzoeksinstrumenten

Paper 3 Onderzoeksinstrumenten Paper 3 Onderzoeksinstrumenten Auteur: Erik de Vries Gonggrijp September/oktober 2014 1 Inhoudsopgave 1: samenvatting paper 1 blz. 22 2: beschrijving van de onderzoeksmethode blz. 22 Literatuur blz. 28

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. (Dutch Summary)

Nederlandse Samenvatting. (Dutch Summary) Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) Het aantal oudere mensen in onze maatschappij groeit en de komende jaren zal dit alleen nog maar meer toenemen. De verwachting is dat het aantal mensen dat 65 jaar

Nadere informatie

MANTELZORG, GOED GEVOEL

MANTELZORG, GOED GEVOEL UITKOMSTEN ONDERZOEK: MANTELZORG, GOED GEVOEL Inhoud: Theorie & Vragen Methode Theoretische achtergrond: Mantelzorgers zijn iets minder gelukkig dan de rest van de bevolking (CBS, 2016). Mantelzorg brengt

Nadere informatie

EFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS

EFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS EFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS Wetenschappelijk onderzoek In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit van de Geef me de 5 Basiscursus.

Nadere informatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie

De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de. modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie Causale Relatie tussen intimiteit en seksueel verlangen 1 De causale Relatie tussen Intimiteit en Seksueel verlangen en de modererende invloed van Sekse en Relatietevredenheid op deze relatie The causal

Nadere informatie

Persoonlijke factoren en Sales succes

Persoonlijke factoren en Sales succes Persoonlijke factoren en Sales succes Welke samenhang is er? Gerard Groenewegen Mei 2009 06-55717189 1 Agenda 1. Inleiding 2. Opzet studie 3. Beoordeling van dit onderzoek 4. Bevindingen 5. Conclusie 6.

Nadere informatie

hoofdstuk 2 een vergelijkbaar sekseverschil laat zien voor buitenrelationeel seksueel gedrag: het hebben van seksuele contacten buiten de vaste

hoofdstuk 2 een vergelijkbaar sekseverschil laat zien voor buitenrelationeel seksueel gedrag: het hebben van seksuele contacten buiten de vaste Samenvatting Mensen zijn in het algemeen geneigd om consensus voor hun eigen gedrag waar te nemen. Met andere woorden, mensen denken dat hun eigen gedrag relatief vaak voorkomt. Dit verschijnsel staat

Nadere informatie

Feedbacktool. Feestelijke lancering op het SOK-congres. De theorie. Nijverheidsstraat 10 > 1000 Brussel T >

Feedbacktool. Feestelijke lancering op het SOK-congres. De theorie. Nijverheidsstraat 10 > 1000 Brussel T > Feedbacktool Feestelijke lancering op het SOK-congres Nijverheidsstraat 10 > 1000 Brussel T 02 894 74 70 > www.scholierenkoepel.be De theorie > 1 Onderzoek 1: leerkrachten zijn de sleutel Invloed op schoolprestaties

Nadere informatie

Correspondentiegegevens: Wiebren Jansen Instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid Grote Kruisstraat 2/ TS Groningen

Correspondentiegegevens: Wiebren Jansen Instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid Grote Kruisstraat 2/ TS Groningen Inclusie: Conceptualisatie en Meting Wiebren S. Jansen 1, Sabine Otten 1, Karen I. van der Zee 2, & Lise Jans 1 1 Rijksuniversiteit Groningen 2 Universiteit Twente [1001 woorden in de samenvatting] Correspondentiegegevens:

Nadere informatie

Samenvatting (Dutch summary)

Samenvatting (Dutch summary) Samenvatting (Dutch summary) Deze studie onderzocht seksueel risicogedrag van homoseksuele mannen in vaste relaties, voornamelijk onder mannen die deelnemen aan de Amsterdamse Cohort Studies onder Homoseksuele

Nadere informatie

Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen

Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally

Nadere informatie

13.6. Onderzoeksresultaten: Betekenis voor verander- en

13.6. Onderzoeksresultaten: Betekenis voor verander- en Inhoudsopgave Dankwoord 5 Lijst van gebruikte Afkortingen 9 Lijst van figuren 15 Lijst van tabellen 16 1. Algemene inleiding 19 1.1. Inspiraties voor het onderzoek 24 1.2. Praktische relevantie van het

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) 163 Samenvatting (Summary in Dutch) Er zijn slechts beperkte financiële middelen beschikbaar voor publieke voorzieningen en publiek gefinancierde diensten. Als gevolg daarvan zijn deze voorzieningen en

Nadere informatie

Samenvatting. Audiovisuele aandacht in de ruimte

Samenvatting. Audiovisuele aandacht in de ruimte Samenvatting Audiovisuele aandacht in de ruimte Theoretisch kader Tijdens het uitvoeren van een visuele taak, zoals het lezen van een boek, kan onze aandacht getrokken worden naar de locatie van een onverwacht

Nadere informatie

Bilingualism and Cognition: The Acquisition of Frisian and Dutch Mw. E. Bosma

Bilingualism and Cognition: The Acquisition of Frisian and Dutch Mw. E. Bosma Bilingualism and Cognition: The Acquisition of Frisian and Dutch Mw. E. Bosma Nederlandse samenvatting Tweetaligheid en cognitie: de verwerving van het Fries en het Nederlands Deze dissertatie is het resultaat

Nadere informatie

Samenvatting Zoeken naar en leren begrijpen van speciale woorden Herkenning en de interpretatie van metaforen door schoolkinderen

Samenvatting Zoeken naar en leren begrijpen van speciale woorden Herkenning en de interpretatie van metaforen door schoolkinderen Samenvatting Zoeken naar en leren begrijpen van speciale woorden Herkenning en de interpretatie van metaforen door schoolkinderen Onderzoek naar het gebruik van metaforen door kinderen werd populair in

Nadere informatie

(In)effectiviteit van Angstcommunicaties op Verminderen van Lichamelijke Inactiviteit: Rol van Attitudefuncties, Self-Monitoring en Self-Esteem

(In)effectiviteit van Angstcommunicaties op Verminderen van Lichamelijke Inactiviteit: Rol van Attitudefuncties, Self-Monitoring en Self-Esteem (In)effectiviteit van Angstcommunicaties 1 (In)effectiviteit van Angstcommunicaties op Verminderen van Lichamelijke Inactiviteit: Rol van Attitudefuncties, Self-Monitoring en Self-Esteem (In)effectiveness

Nadere informatie

Kennisdeling in lerende netwerken

Kennisdeling in lerende netwerken Kennisdeling in lerende netwerken Managementsamenvatting Dit rapport presenteert een onderzoek naar kennisdeling. Kennis neemt in de samenleving een steeds belangrijker plaats in. Individuen en/of groepen

Nadere informatie

TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN

TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN INLEIDING Onderwijs over tolerantie kan soms uitdagend zijn. Naast het ontwikkelen van kennis over tolerantie en gerelateerde begrippen zoals vrijheid en identiteit, is het

Nadere informatie

ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES. Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M.

ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES. Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M. ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M. ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M. Promotor: B. De Fraine Research paper

Nadere informatie

Tit. Haagsteeg 6, 6708 PM Wageningen Tel.: (Publikatie uits]uitend met toestemming van de directeur RAPPORT NO Mw. H.

Tit. Haagsteeg 6, 6708 PM Wageningen Tel.: (Publikatie uits]uitend met toestemming van de directeur RAPPORT NO Mw. H. Tit S P R E N G E R I N S T I T U U T Haagsteeg 6, 6708 PM Wageningen Tel.: 08370-19013 (Publikatie uits]uitend met toestemming van de directeur RAPPORT NO. 2297 Mw. H. Sonneveld DE INVLOED VAN EEN WISSELENDE

Nadere informatie

Wat is en doet BaroMed? Samenvatting:

Wat is en doet BaroMed? Samenvatting: Samenvatting: BaroMed is een online instrument om in kaart te brengen hoe het gaat met een vakgroep en met individuele specialisten. Na invulling van de vragenlijst (maximaal 25 minuten) krijgt elke deelnemer

Nadere informatie

OPQ Profiel OPQ. E.I. rapport. Naam Dhr. Sample Candidate. Datum 23 oktober 2013. www.ceb.shl.com

OPQ Profiel OPQ. E.I. rapport. Naam Dhr. Sample Candidate. Datum 23 oktober 2013. www.ceb.shl.com OPQ Profiel OPQ E.I. rapport Naam Dhr. Sample Candidate Datum 23 oktober 2013 www.ceb.shl.com Inleiding Kennis van de eigen emoties, het onderkennen van andermans emoties en het omgaan met relaties kunnen

Nadere informatie

Betekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving

Betekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving Betekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving Kempelonderzoekscentrum Jeannette Geldens, lector Monique van der Heijden, promovenda-docentonderzoeker Herman L. Popeijus, erelector Doelen en

Nadere informatie

Feedback geven en krijgen. Diepteverwerking 9 november 2016 Marieke Thurlings

Feedback geven en krijgen. Diepteverwerking 9 november 2016 Marieke Thurlings Feedback geven en krijgen Diepteverwerking 9 november 2016 Marieke Thurlings Overzicht Wat is feedback? Feedback van leraar aan leerlingen Hét model van Hattie & Timperley (2007) Zelf aan de slag Uitwisselen

Nadere informatie

Competency Check. Datum:

Competency Check. Datum: Competency Check Naam: Sample Candidate Datum: 08-08-2013 Over dit rapport: Dit rapport is op automatische wijze afgeleid van de resultaten van de vragenlijst welke door de heer Sample Candidate is ingevuld.

Nadere informatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie

De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited

Nadere informatie

Hoe intercultureel contact kan leiden tot verbeterde intergroepsrelaties

Hoe intercultureel contact kan leiden tot verbeterde intergroepsrelaties 1 Culturele diversiteit: van probleem naar potentie Hoe intercultureel contact kan leiden tot verbeterde intergroepsrelaties Wiebren Jansen Sabine Otten Karen van der Zee Intro Organisaties hebben in toenemende

Nadere informatie

haal stress uit je hoofd breng je lichaam in balans voel je energieker

haal stress uit je hoofd breng je lichaam in balans voel je energieker ` De 7-Day Recharge is een healthy lifestyle programma dat je de tools en onderbouwing geeft om stress niet alleen mentaal, maar ook fysiek tegen te gaan. Gezonde voeding, extra aandacht voor lichamelijke

Nadere informatie

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping

Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping The Relation Between Personality, Stress and Coping J.R.M. de Vos Oktober 2009 1e begeleider: Mw. Dr. T. Houtmans 2e begeleider: Mw. Dr. K. Proost Faculteit

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Het aanbieden van ingroup dimensies verhoogt prestatiemotivatie

Hoofdstuk 2: Het aanbieden van ingroup dimensies verhoogt prestatiemotivatie De vraag die in dit proefschrift gesteld wordt is hoe mensen die lid zijn van een groep met een lage sociale status (b.v. vrouwen, allochtone Nederlanders) gemotiveerd kunnen worden tot het verbeteren

Nadere informatie

De Rotterdamse Ambtenaar: Bevroren of Bevlogen. Over de Invloed van Procedurele Rechtvaardigheid, Empowering Leiderschap en

De Rotterdamse Ambtenaar: Bevroren of Bevlogen. Over de Invloed van Procedurele Rechtvaardigheid, Empowering Leiderschap en De Rotterdamse Ambtenaar: Bevroren of Bevlogen. Over de Invloed van Procedurele Rechtvaardigheid, Empowering Leiderschap en Identificatie met de Organisatie op Status en Zelfwaardering. The Civil Servant

Nadere informatie

Onderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge

Onderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge 153 Samenvatting Onderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge Informatica is een vak dat de laatste 20 jaar meer en meer onderwezen wordt

Nadere informatie

het psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van

het psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van 9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19103 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pisanti, Renato Title: Beyond the job demand control (-support) model : explaining

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende

Nadere informatie

S a m e n v a t t i n g 149. Samenvatting

S a m e n v a t t i n g 149. Samenvatting S a m e n v a t t i n g 149 Samenvatting 150 S a m e n v a t t i n g Dit proefschrift richt zich op de effectiviteit van een gezinsgerichte benadering (het DMOgespreksprotocol, gebruikt binnen het programma

Nadere informatie

Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7

Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7 Beelddenken: Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7 Een samenvatting van het wetenschappelijk onderzoek naar beelddenken Inhoudsopgave Inleiding

Nadere informatie

LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING

LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING LAVEREN DOOR HET SOCIALE LEVEN: OVER SOCIALE COGNITIE IN GEZONDHEID EN PSYCHOSE SAMENVATTING Navigating Social Life Samenvatting Sociale cognitie ligt ten grondslag aan succesvol sociaal functioneren.

Nadere informatie

SSamenvatting. 1. Introductie

SSamenvatting. 1. Introductie S 1. Introductie PowerPoint is niet meer weg te denken bij presentaties. Het programma kende wereldwijd meer dan 200 miljoen gebruikers in 2012. Sommigen wenden het aan voor hun colleges, anderen voor

Nadere informatie

Introductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.

Introductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek. Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van

Nadere informatie

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla

Nadere informatie

Summary 215. Samenvatting

Summary 215. Samenvatting Summary 215 216 217 Productontwikkeling wordt in steeds vaker georganiseerd in de vorm van consortia. Het organiseren van productontwikkeling in consortia is iets wat uitdagingen met zich meebrengt omdat

Nadere informatie

De Invloed van Mobiliteit op Kennisuitwisseling en Innovatie binnen Teams. Floor Rink - Rijksuniversiteit Groningen

De Invloed van Mobiliteit op Kennisuitwisseling en Innovatie binnen Teams. Floor Rink - Rijksuniversiteit Groningen De Invloed van Mobiliteit op Kennisuitwisseling en Innovatie binnen Teams Floor Rink - Rijksuniversiteit Groningen Naomi Ellemers Universiteit Leiden Augustus 2008 Contact gegevens: Floor Rink, Rijksuniversiteit

Nadere informatie

De Perceptie van Fair-Trade Producten door Mannen. Pascal van Vliet ANR: 888951. Bachelor thesis Psychologie en Maatschappij. Datum: 13 februari 2014

De Perceptie van Fair-Trade Producten door Mannen. Pascal van Vliet ANR: 888951. Bachelor thesis Psychologie en Maatschappij. Datum: 13 februari 2014 1 De Perceptie van Fair-Trade Producten door Mannen Pascal van Vliet ANR: 888951 Bachelor thesis Psychologie en Maatschappij Datum: 13 februari 2014 Docent: Dhr. R. M. A. Nelissen Universiteit van Tilburg

Nadere informatie

De verwerking van overredende boodschappen die door een meerderheid of een minderheid worden gesteund: Experiment 2 1 en 3

De verwerking van overredende boodschappen die door een meerderheid of een minderheid worden gesteund: Experiment 2 1 en 3 3 De verwerking van overredende boodschappen die door een meerderheid of een minderheid worden gesteund: Experiment 2 1 en 3 Experiment 2 Onderzoek naar sociale beïnvloeding laat zien dat mensen over het

Nadere informatie

Social and Cognitive Factors Driving Teamwork in Collaborative Learning Environments. (Auteurs: Van den Bosche, Gijselaers, Segers & Kirschner)

Social and Cognitive Factors Driving Teamwork in Collaborative Learning Environments. (Auteurs: Van den Bosche, Gijselaers, Segers & Kirschner) Social and Cognitive Factors Driving Teamwork in Collaborative Learning Environments Team Learning Beliefs and Behaviors (tekst voor taak en practicum) (Auteurs: Van den Bosche, Gijselaers, Segers & Kirschner)

Nadere informatie

Dagelijkse activiteiten van ouder wordende echtparen: veranderingen bij achteruitgang van de gezondheid

Dagelijkse activiteiten van ouder wordende echtparen: veranderingen bij achteruitgang van de gezondheid Samenvatting Samenvatting Dagelijkse activiteiten van ouder wordende echtparen: veranderingen bij achteruitgang van de gezondheid In de komende jaren zullen meer echtgenoten samen oud worden en zelfstandig

Nadere informatie