JULI/AUGUSTUS C OL OF ON 4 21, , ,- + 45,- 15, AW + HZA:

Transcriptie

1 JULI/AUGUSTUS COLOFON Erik Vansteenkiste Langebrugstraat 4 bus 21, 8500 Kortrijk vansteenkisteerik@vt4.net Lidgeld: 20,- Lidgeld + Aquariumwereld: 29,- Donald Samyn Korenbloemlaan 15, 8500 Kortrijk donald.samyn@versateladsl.be Lidgeld + Het Zeeaquarium: 45,- Lidgeld + AW + HZA: 60,- Jan Algoed Sen. Claysstraat 5, 8500 Kortrijk jan.algoed@skynet.be Argenta: Zoetwater Gerrit Plovie gerrit.plovie@skynet.be Zeewater Krist Hugelier krist.hugelier@tiscali.be Vijvers Gilbert Lapere gilbertlapere@tiscalinet.be Hoofdredactie Martin Byttebier redactie@aquatropica.be Redactiemedewerkers Jan Algoed jan.algoed@skynet.be Donald Samyn donald.samyn@versateladsl.be "De Klokke" Boudewijn IX-laan 2, 8500 Kortrijk de.klokke.athene@telenet.be Terra riu m Geert Vandromme turtleboy@tiscalinet.be Kees Snoeren kees.snoeren@telenet.be COLOFON Martin Byttebier tos4ever@tiscali.be De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. 20

2 -2- JAARGANG 20 Editoriaal Als je dit leest is t volop zomer... vakantie- en komkommertijd. Ga jij ook op reis? Of blijf je liever thuis om een of ander op te knappen, of om in je luie zetel te liggen genieten van al het leven rond en in uw vijverke? Je doet maar... mij om het even... als je er zelf maarzininhebt. Ons clubke is dit jaar misschien wat slanker geworden maar dat eerste halfjaar vond ik niet mis. Een goede keuze heeft dat Bestuur gemaakt, vind je ook niet? Die gasten zijn nog van de domsten niet. En die gratis pint is een goede vondst hoewel dit eigenlijk een uitvinding is van Steve Stevaert. Maar kom, het smaakt, 't is sympathiek en voor den baas van De Klokke maakt het toch niet uit wie betaalt. Ik hoop dat Aquatropica deze weg verder zal volgen en dat de programmatie van onderuit komt: wie vraagt die krijgt (in de mate van het mogelijke natuurlijk). Jammer dat de uitstap naar Limal en Meise afgelast werd, blijkbaar behoren dergelijke initiatieven tot het verleden? Eerlijk gezegd had ik er een beetje voor gevreesd. EDITORI AAL Maar waar ik zeker van ben, is dat de barbecue op 24 september het hoogtepunt van het jaar wordt. Het zou toch reuzetof zijn mocht iedereen die regelmatig de weg naar De Klokke vindt, nu ook de weg naar Heule vindt. Natuurlijk zijn de andere leden even welkom, laat daar geen twijfel over bestaan. Kortom, iedereen is van harte uitgenodigd. Wij rekenen op een massale opkomst. Een goede raad: ge moet 's morgens en 's middags niet te veel eten... Tot dan hé Jan

3 JULI/AUGUSTUS EE N API STOGRAMMA ME T E E N GR OTE MO N D Bruno Magis, K.A.V. De Siervis Leuven Hetmoetergensin 1990zijn geweest toen ik voor het eerst koers zette naar een groothandelaar die beweerde zich gespecialiseerd te hebben in Apistogramma 's. Het was een behoorlijke rit van bijna 300 km enkel, maar als je nu eenmaal begeesterd bent door de dwergcichliden, dan neemje er dat maar bij. Dwergcichliden vind je helaas niet zomaar in elke aquariumzaak en als je ze dan al tegenkomt is het vaak het standaardaanbod van Apistogramma cacatuoides en en met wat geluk ook nog A. agassizii (syn. Mikrogeophagus ramirezi Apistogramma ramirezi, Papilochromis ramirezi, Microgeophagus ram irezi ). Je moet al geluk hebben wil je nog wat anders tegenkomen terwijl er ondertussen meer dan 100 verschillende soorten Apisto's bekend zijn. Ze zijn weliswaar nog niet allemaal wetenschappelijk vaneennaamvoorzien,maarzezijnalwel bekend indeaquaristiek. Je begrijpt dat ik dus met een behoorlijk verwachtingspatroon de hele rit aflegde, en gelukkig werd het een aangename verrassing. Er zwommen ettelijke -soorten rond alsook -soorten en enkele West- Apistogramma Laetacara Afrikaanse dwergen waaronder verschillende vormen van Pelvicachrom is, allen weliswaar van een behoorlijk taeniatus prijskaartje voorzien. De dieren zwommen in kale bakken van een meter lang en al rondkijkend viel me plots een groot ingericht aquarium op. Het was een bak van een tweetal meter lang, een metertje breed en voorzien van een bodem van fijn wit zand. Er lagen enkele grote stukken kienhout in de bak verspreid en op de bodem lagen wat bladeren van loofbomen. EE N API STOGRAMMA MET EE N GROTE MOND

4 -4- JAARGANG 20 Planten waren niet aanwezig. Blijkbaar werd de zuurtegraad zeer precies in de gaten gehouden want een elektronische ph-meter bleek permanent aangesloten te zijn. Vissen kon ik echter niet terugvinden. Toen ik navroeg wat de bedoeling was bleek dat er wel degelijk vissen in het aquarium zaten en wel van een pas gevonden soort die werd aangeduid als species grobmaul. Op dat moment had ik er nog nooit van gehoord, maar ef- Apistogramma fectief,toenikeentijdjevoordebakbleefstaankonikafentoeeenglimp vandevissenopvangen.zewarendusbehoorlijkschuwenblijkbaarwaren ze ook niet de gemakkelijkste om te verzorgen gezien de maatregelen die menhadgetroffen.veelkonikvandevissenechternietzienbehalvedatze grijs getint waren en een naar -normen behoorlijk grote Apistogramma mond hadden. Vandaar natuurlijk ook de aanduiding grobmaul. Het was de bedoeling met de dieren te kunnen kweken en ze waren dus niet te koop. Terug thuis gekomen werd alle beschikbare literatuur uitgepluisd, maar geen spoor van deze dwerg te vinden. Het was pas in 1992 toen de tweede uitgave van Amerikanische Cichliden 1 Kleine Buntbarsche van Horst Linke en Wolfgang Staeck verscheen dat ik het visje terugzag. Blijkbaar was deze vis ondertussen in door één van de auteurs, Wolfgang Staeck, beschreven als.desoortwasinperugevondeninhetvoorjaar Apistogramma norberti van 1989 door Norbert Wiesheu en dus ook naar hem genoemd. EE N API STOGRAMMA MET EE N GROTE MOND De dieren komen voor in enkele zijriviertjes van de rio Tahuayo in het departement Loreto (Peru) en volgens meer recente gegevens ook in de omgeving van Genaro Herrera, wat eigenlijk de typelocatie is van de nauwe verwante Apistogramma nijsseni. Het gaat hierbij steeds om kleine woudbeekjes die zwartwater voeren. De bodem ligt er bedekt met afgevallen bladeren en takken waardoor het water bruin kleurt en de zuurtegraad laag is. Als

5 JULI/AUGUSTUS typische waterwaarden wordt in de literatuur een ph van 5 tot 6, een geleidbaarheid kleiner dan 20 ms/cm en een temperatuur van om en bij de 24 C opgegeven. Zeer zacht en zuur water dus. Het hoeft dan ook geen betoog dat deze vissen ook het in het aquarium enige eisen stellen aan de waterkwaliteit. Het duurde nog enkele jaren vooraleer ik kon bemachtigen. De exacte prijs herinner ik me niet meer, maar het staat me nog Apistogramma norberti voor de geest dat ik slechts één koppeltje aanschafte omwille van de extreem hoge prijs. En u kan het al raden, het avontuur liep slecht af. Ondanks de nodige zorgen aan de waterkwaliteit en het geboden voedsel gingen de dieren na enkele maanden heen. Daarenboven had ik ze, door de enorme schuwheid van deze dwergen, weinig gezien, laat staan foto's kunnen maken. Het staat weliswaar in de literatuur beschreven, maar dergelijk gedrag had ik bij dwergcichliden nog niet gezien. Ze hielden zich constant op tussen de planten, het kienhout of de bladeren die ik op de bodem had voorzien. Slechts bij het voederen kreeg ik af en toe een glimp van ze te zien. De dieren waren dan ook niet mooi uitgekleurd en waren eerder grijze muizen dan prachtig gekleurde Apistogramma's. Maar niets aan te doen natuurlijk. Tot ik in 1999 opnieuw norberti's tegenkwam bij een bevriende handelaar. Het waren wildvangdieren die ondanks de reis er behoorlijk goed uitzagen. Weliswaar aan de magere kant, maar ze leken gezond. Twee koppeltjes werden uitgeselecteerd en werden thuis ondergebracht in een quarantainebak van 300 l. De bak was gevuld met zuiver regenwater en enkele stukken kienhout waren de enige decoratie. Bodemgrond was er niet om het aquarium zo hygiënisch mogelijk te kunnen houden. De dieren werden hoofdzakelijk gevoerd met -naupliën waarvan ze weer snel op Artemia sterkte kwamen. Naenkelewekenwerdenzeminderschuwenwarenzeduidelijkingoede gezondheid. Op dat moment werden de twee koppeltjes ondergebracht in twee volledig ingerichte kweekbakken van 70 bij 50. Er was veel kienhout voorzien om voldoende schuilplaatsen te kunnen creëren en er werden holen (Apistogramma's zijn holenbroeders) aangebracht met behulp van halve kokosnoten, potjes uit klei en constructies van keien. Het geheel werd beplant met javavaren en javamos en op het wateroppervlak dreef er eiken- EE N API STOGRAMMA MET EE N GROTE MOND

6 -6- JAARGANG 20 EE N API STOGRAMMA MET EE N GROTE MOND bladvaren. De bodem was bedekt met goed gewassen zand en daarbovenop kwameenlaagafgevallenbladerenteliggen.debakkenwarengevuldmet zuiver regenwater dat constant werd gefilterd over turf waardoor ik water bereikte dat zo nauw mogelijk aanleunde bij de natuurlijke waterwaarden. Naast de Apistogramma's werden ook nog enkele Nan n ostom us beckfordi in het aquarium gebracht met een tweeledig doel. De dwergcichliden zien depotloodvisjesmeestalbovenzichrondzwemmenendatbezorgtzeeen bepaald gevoel van veiligheid waardoor de schuwheid vermindert. Anderzijds scherpt de aanwezigheid van andere vissen de broedzorg van de dwergcichliden aan waardoor er minder wrijvingen zullen ontstaan bij het koppel. Blijkbaar beviel deze nieuwe omgeving de norberti's wel want na enkele dagen was de schuwheid volledig verdwenen en werd er gebaltst dat het een lust was om te zien. Pas toen kon ik eigenlijk zien hoe mooi deze vissen wel zijn. De kleur van de mannetjes is dan schitterend staalblauw terwijl de buikzone eerder wit is. Op de buik vertonen deze Apisto's drie zigzagvormige lengtestrepen wat hun verwantschap met Apistogramma cacatuoides verraadt. In tegenstelling tot laatst genoemde hebben de norberti's een ronde staart welke voorzien is van een donkere rand. Op de staartvin vormen kleine donkere puntjes verticale strepen, net zoals in het achterste gedeelte van de rugvin. Ook de rugvin is net zoals de staart met een donker randje Hier is duidelijk de grote muil te zien. afgeboord en de eerste twee vinstralen zijn volledig zwart gekleurd. De derde tot vijfde rugvinstraal zijn verlengd en oranjerood getint en in het achterste gedeelte van de rugvin bevindt zich een zwarte vlek wat zeer karakteristiek is voor deze soort. Zoals reeds eerder gemeld hebben deze dieren zeer krachtige kaken en dikke lippen welke bij de mannetjes rozerood gekleurd zijn. Kortom een schitterend visje met oog voor detail. Zoals meestal bij Apistogramma's zien de vrouwtjes er grotendeels anders uit. Zij hebben een geel tot beige kleur en vertonen een bruine tot zwarte langsband. De eerste rugvinstralen zijn net zoals bij hun mannetjes zwart gekleurd maar niet verlengd. Soms is er wel een spoortje van het mannelijke rood terug te vinden op de toppen van de eerste vinstralen.

7 JULI/AUGUSTUS Naarmate er in de kweekbak meer en meer werd gebaltst veranderde ook stilaanhetkleurpatroonvanhetvrouwtje.gespreidoverdeperiodevaneen tweetal weken ruilde zij haar normale kleurpatroon in voor het broedkleed. De geelbeige ondergrond werd felgeel en de langsband veranderde in een pikzwarte zijvlek. Ook de zwarte rugvinstralen, de kaakstreep en het zwart op de buik- en aarsvin kleurde zeer fel. Je kon ook duidelijk zien dat het vrouwtje kuit had aangezet en dat de eiafzetting nabij was. En effectief enkele dagen later werden er eitjes afgezet tegen het plafond van een verdoken opgesteldstenenpotje.vanaftoenwasdebroedzorgvanhetvrouwtjezeer intens en werd het mannetje steevast verjaagd wanneer hij zich durfde te tonen. Zijn schitterende kleuren verbleekte dan ook tot een rouwig grijs en zijn prachtige hanenkam van voordien lag maar platjes tegen zijn rug. De kleuren van het vrouwtje daarentegen waren feller dan ooit. Zij stond steevast voor de ingang van het potje en verdedigde de omgeving enorm vastberaden. Elke nieuwsgierige werd resoluut aangevallen, ze Nan n ostom us beckfordi baltste zelfs naar de voorruit toen ik foto's wou nemen. Na een tweetal dagen waren de eitjes uitgekomen en lagen de larfjes op de bodem van het potje. Het duurde nog zeven dagen vooraleer de jongen vrij rondzwommen en onder begeleiding van het vrouwtje het hol verlieten. Ze bleven kort bij elkaar en in de buurt van het vertrouwde broedhol. Het vrouwtje stond constant boven of tussen haar kroost en hield er een ijzeren discipline op na. Bij elk vermeend gevaar doken de jongen naar de bodem en bleven daar roerloos liggen terwijl het vrouwtje de potoodvisjes de schrik van hun leven bezorgde. s Avonds werden de jongen steeds terug in het broedhol gebracht en daar overnachtten ze samen met hun moeder. Pas na enkele dagen gingen de (roodstreepspitszalmpje) jonge visjes verder van het hol weg, zij het onder de waakzame begeleiding van het vrouwtje. Stelselmatig trokken zij zo door het gehele aquarium en dat maakte het voor het mannetje steeds moeilijker want hij werd niet in de buurt van de jongen getolereerd. Hieruit blijkt nogmaals de noodzaak van een goede beplanting en het voorzien van voldoende schuilplaatsen. De jongen nemen vanaf de eerste dag -naupliën en de opfok is niet zo moeilijk. Wel moet men de nodige Artemia aandacht schenken aan de waterkwaliteit en een regelmatige waterverver- EE N API STOGRAMMA MET EE N GROTE MOND

8 -8- JAARGANG 20 sing is dan ook aangeraden. Tevens is het zeer belangrijk de waterwaarden in de gaten te houden want plotselinge wijzigingen kunnen nefast zijn. Na enkele weken, toen de broedzorg van het vrouwtje afnam, heb ik de jongen overgeplaatst in een uitzwemmer en telde daarbij 74 visjes. Hoewel Apistogramma norberti in de literatuur wordt afgeschilderd als een dwerg voor de specialisten is het houden en kweken ervan een haalbare kaart op voorwaarde dat men de natuurlijke waterwaarden respecteert en de bak inricht op een verantwoorde manier. EE N API STOGRAMMA MET EE N GROTE MOND

9 JULI/AUGUSTUS NOMENCLATUUR Wet ensc h a p pel i j ke n a a mgevi n g: een n oodz a ak? Compilatie en vertalingen: Jennes Rudy De wetenschappelijke namen van planten en dieren worden door de meeste aquariumliefhebbers niet bijzonder op prijs gesteld. Ze zijn voor de niet-wetenschappelijk onderlegde liefhebber vaak moeilijk te begrijpen en uit te spreken. De veelvuldige en ingrijpende veranderingen in de systematiek en daarmee in de namen maken de situatie er nietgemakkelijker op. Daar komt nog bijdatdeaquariaanzichnietskanvoorstellenbijdewetenschappelijke namen. Op de vraag ofze in de aquaristiek nodig zijn, kan men op verschillende manieren pro en contra antwoorden. Ben je tevreden wanneer men zegt: dat is een blauw juffertje wanneer je weet, of misschien niet weet, dat er ongeveer een vijftigtal soorten juffertjes bestaan waarvan de hoofdtoon blauw is? Spreekt men echter over, Chromis cyanea dan weten we exact over welk soort (blauw) juffertje we spreken., blauw juffertje Dit is voor je niet van levensbelang, maar misschien wel voor de juffer. Zo weet je ook waar de vis in kwestie vandaan komt, wat zijn levensbehoeften zijn, welke watertemperatuur en zoutgehalte hij nodig heeft enz.... Het is een begrijpelijk streven om planten en dieren een naam te geven in de eigen taal. Voor zover het gaat om planten en dieren uit eigen land, is er meestal wel een gangbare, min of meer officiële naam, soms zijn er echter ook verschillende namen in verschillende streken. Grote problemen zijn hier doorgaans echter niet. Met de niet-inheemse soorten ligt de zaak moeilijker. In sommige gevallen, vooral bij de meest populaire soorten, zijn wel Nederlandse namen ingeburgerd. Hierbij zien we in grote trekken verschillende mogelijkheden: NOME NCLATUUR

10 JAARGANG 20 L Aanpassing aan bestaande begrippen: vb. door vergelijking met lichaams- of andere eigenschappen, zoals bijv. karperzalmen, barbeeltjes, levendbarend snoekje, enz. M Namen ontleend aan de taal van de gebieden van herkomst: bijv. Danio van het Indisch dhani, goerami, enz. N Verminkte of verkorte wetenschappelijke namen: vb. Scalare, Platy, Guppy, Ramirezi, enz. O Simpele vertalingen van wetenschappelijke namen: vb. slaapgrondel ( )endeschuttersvis( ). Dormitator Toxo tes P Namen ontleend aan bijzondere kenmerken van vorm en kleur: vb. zwartbandzalm, vuurkeelcichlide, kogelvis, enz. Q Namen ontleend aan een geografische herkomst: vb. Rode Rio, Kongozalm, Rivulus van Cuba. enz. NOME NCLATUUR Samenvattend willen we hier alleen stellen dat namen in de eigen taal wel in beperkte kring bruikbaar zijn, maar in groter verband men beslist de wetenschappelijke benaming niet kan missen. Als de aquaristiek de wetenschappelijke ontwikkeling in dit opzicht niet Vu u rkeelcich l ide ( ) zou volgen, zou deze zijn betekenis als hulpmiddel voor de biologie verliezen. Bovendien is de aquaristiek een internationale liefhebberij en dit moet ook zo blijven. In het internationale verkeer hebben echter alleen de wetenschappelijke namen geldigheid en het is alleen op deze wijze mogelijk planten en dieren ondubbelzinnig aan te duiden. Om dezelfde redenen heeft ook de wetenschap de oude talen hierin aangehouden. De keus van het Grieks en Latijn voor de woordvorming heeft niet alleen een historische grond, maar deze dode talen zijn bijzonder geschikt gebleken voor dit doel, daar ze neutraal zijn en praktisch niet meer wijzigen. Daardoor kan elke twist op taalgebied van tevoren vermeden worden. Het is weliswaar voor de individuele aquariumhouder mogelijk zich van de wetenschap te distantiëren, hoewel hij ook voortdurend profijt trekt van de

11 Aquariumproducten DUPL A EXCLUSIEF AQUARIA-N EON Te l : / Fax: 051 / OPEN van u & u zaterdag tot 1 8u GESLOTEN: maandagvoormiddag en zondag

12 De Breyne Peelaertstraat 25, 8600 Diksmuide ( tropische vissen zeevissen koudwatervissen Open: tot 12:00 en 14:00 tot 19:00 Op zaterdag van tot 12:00 en 14:00 tot 18:00. Zondag van 10:00 tot 12:00 Gesloten: zondagnamiddag en dinsdag Zancl us Speciaalzaak voor zeeaquarium en zoetwater Potterstraat 23 B-9170 Sint-Pauwels Tel & Fax: 0032 (0)3/ Geselecteerde zeevissen & lagere dieren van topkwaliteit. E i gen fi l tersysteem m et afsch u i m i n g. Exclusieve aquariummeubels uit eigen atelier. HQI-verlichting op maat (ook wandmontage) Openingsuren: Dinsdag, woensdag en vrijdag: 13u tot 1 9u Zaterdag: 9u tot 1 8u Elke eerste zondag van de maand: 1 1 u tot 17u Gesloten: Maandag en donderdag In juni, juli en augustus: op zondag.

13 JULI/AUGUSTUS resultaten van die wetenschap, maar dit geldt nooit voor de aquaristiek als geheel. Zo is het dus ook niet mogelijk, op het gebied van systematiek en nomenclatuurhetcontactmetdewetenschapteverliezen. Ontstaan De wetenschappelijke naamgeving gaat terug tot Linnaeus (of Linné), die het eerst een bruikbare ordening van de organismen schiep en deze verbond Geboren: 1 3 mei te Råshult (Zweden) Gestorven: 1 0 januari Uppsala (Zweden) aan het systeem van de dubbele namen (binaire nomenclatuur). Hierbij bestaat de naam uit twee delen, waarvan het eerste deel het geslacht (genus) aangeeft, het tweede deel de soort (species). Dit systeem werd voor dieren voor het eerst in de tiende druk van Linnaeus Systema Naturae ( 1758) consequent toegepast. Dat jaar geldt als het jaar van de officiële invoering van de moderne systematiek en nomenclatuur. In de hele 18 de en 19 de eeuw was men ijverig bezig met een inventarisatie van de natuur. Het aantal dieren dat bekend was, steeg van in de dagen van Linnaeus tot boven één miljoen. Zo ontstonden de zogenaamde synoniemen, namen met dezelfde betekenis. Pas in 1950 werd er een internationale nomenclatuurcommissie gevormd, die bepaalde regels opstelde en daarmee een periode van grotere orde op dit gebied inluidde. Ze zijn vastgelegd in de international code of zoological nomenclature (iczn) gepubliceerdinhetengelsenhetfrans. NOME NCLATUUR

14 JAARGANG 20 Classificatie Alle organismen op aarde worden in volgende groepen geclassificeerd: A Stam (Phylum) A Klasse (Classis) A Orde ( Ordo) A Familie (Familia) A Geslacht (Genus) A Soort (Species) Geldigheid naam Voordat een wetenschappelijke naam geldigheid verwerft moeten volgende voorwaarden vervuld zijn: L De eerstbeschrijving moet door druk in een boek of tijdschrift gepubliceerd worden. M De nieuwe naam moet gebruik maken van het Latijns alfabet (de letters j, k, w en y inbegrepen) of, bij gebruik van woorden uit een andere taal, naar de regels van de Latijnse grammatica behandeld worden (gelatiniseerd). Trema's zoals ä, ö en ü dienen in respectievelijk ae, oe en ue veranderd te worden. N De nieuwe naam dient aan de eerstbeschrijving gekoppeld te worden. O Uit deze beschrijving moet duidelijk zijn wie de auteur/auteurs van deze beschrijving zijn. NOME NCLATUUR De belangrijkste van bovenstaande voorwaarden is de eerstbeschrijving, deze moet zo zijn dat de kenmerken van het beschreven dier of plant van alle aanverwante soorten kan onderscheiden worden. Daarbij weet men echter niets af van toekomstig te ontdekken soorten, daarom ziet men er op toe de beschrijving zo accuraat mogelijk te verrichten. Mede daarom is het tegenwoordig verplicht het organisme dat voor de beschrijving gebruikt werd als type-exemplaar te bestempelen het zogenaamde holotype. Verdere exemplaren van de soort, indien die er zijn, worden bestempeld als paratypen. Het holotype moet in een museum of andere openbare instelling ondergebracht worden zodat biologen en wetenschappers ten allen tijden in de mogelijkheid zijn het exemplaar te onderzoeken. Het opstellen van een eerstbeschrijving is geen titanenwerk, het is een werkje dat men moet beheersen. Het kan echter een hele heksentoer worden om uit te vissen of het hier wel degelijk om een nieuwe soort gaat.

15 JULI/AUGUSTUS Afspraken voor de schrijfwijze In een artikel of wetenschappelijke publicatie worden de wetenschappelijke namenderdierenaltijdineenafwijkendschriftafgedrukt,gewoonlijkcursief. Dit geldt echter alleen voor de binaire eigennaam, niet voor de aanduiding van orden, families, enz. De geslachtsnaam begint steeds met een hoofdletter, de soortnamen beginnen altijd met een kleine letter. Na de naam van het organisme volgt de naam van de auteur van de beschrijving en het jaartal. Wordt de soort na de oorspronkelijke beschrijving verwezen naar een ander geslacht dan staan de auteursnaam en jaartal tussen haakjes. Hoe ziet nu zo een volledige wetenschappelijke naam eruit? Centropyge resplendens Lubbock & Sankey, De bij het eiland Ascension (Ascension hertogsvis) in december 1974 gevangen holotype bevindt zich momenteel in de verzameling van het Natuurhistorisch Museum in Londen en draagt het nummer BMNH (BMNH = Britisch Museum of Natural History). Goed om te weten Soms komen er ook wetenschappelijke namen voor die uit drie namen bestaan, vb. Doryrhamphus excisus paulus of Doryrhamphus excisus abbreviatus of Pomacan th us ( Euxiphipops ) navarchus. Bij de eerste twee handelt het om ondersoorten van,dezeworden D. excisus gebruikt wanneer verschillende soorten een geografische herkomst hebben NOME NCLATUUR

16 JAARGANG 20 die afwijkt van de andere soort doch waarvan de afwijkingen niet voldoende zijn om ze als een nieuwe soort te bestempelen. Bij ( Pomacan th us Euxiphipops ) echter, handelt het om het toegevoegde ondergeslacht. navarchus Euxiphipops is dus een ondergeslacht van het geslacht Pomacan th us. De keizersvis die we vandaag als Pomacan th us maculosus kennen werd in het jaar 1775 door Peter Forsskål als beschreven. Chaetodon maculosus Omdat de beide geslachtsnamen mannelijk zijn blijft de schrijfwijze van de soortnaam dezelfde. Was de nieuwe geslachtsnaam vrouwelijk geweest dan diende ma- maculosus culosus ook veranderd te worden in,was maculosa het onzijdig dan werd het. maculosum vb. Günther beschreef in ( = vrouwelijk). Chromis rivulata Chromis Later werd deze cichlide overgeplaatst naar.aangezien mannelijk is werd de soortnaam eveneens aangepast. De Aequidens het geslacht Aequidens juiste naam luidt nu dus (Günther, 1860). Aequidens rivulatus Somskomthetookvoordatweindeliteratuurschrijfwijzenalsvb. Pterois sp. tegenkomen. Dit beduidt dat we weten over welk geslacht het gaat, maar niet zeker weten welke soort het is ( sp = soort, spp = soorten). De afkortingen sp. en spp. worden niet cursief geschreven. NOME NCLATUUR Soms duidt de wetenschappelijke naam, de naam van de ontdekker aan, zoals bijv.. De uitgang i betekent dat de persoon Meyer Chaetodon meyeri van het mannelijk geslacht is of was. Was de persoon van het vrouwelijke geslacht geweest dan was de uitgang ae, vb. Gobiosoma evelynae.(n.v.d.r.:dezevisgaattegenwoordig als Elacatinus evelynae (Böhlke & Robins 1968) door het leven.) In een ander geval vinden we de streek van afkomst weer in de naam. Vb.,watzoveelwil Pomacentrus am boinensis zeggen als, dit juffertje wordt in de omgeving van Ambon gevonden. Om je een overzicht van de meest voorkomende aanduidingen te verstrekken volgt een lijst van vertalingen op het einde van dit artikel. De meeste voorvoegsels en uitgangen slaan vooral op fysieke vormen. Ze kunnen kleur, vlekken, strepen, lichaamsdelen, aantal stekels, enz. aandui-

17 JULI/AUGUSTUS den. Deze namen worden gevormd door de ontdekker of beschrijver en zijn bedoeld om ons wat meer te vertellen over het dier in kwestie en met wat geduld en oefening van onzentwege zal uw inspanning op den duur resultaten afwerpen. Vele namen eindigen op us, zoals lineatus, maculatus en duiden meestal op een patroon van lijnen of kleuren op het lichaam. Vb. lineatus = gelijnd, maculatus = gevlekt. Je kunt deze vormen ook tegenkomen als lineata oflineatum. De vorm van de soortnaam hangt in dit geval af van de vorm van de voorgaande genusnaam en is dus louter (Latijnse) grammatica. In ieder geval lineata, lineatum Gestreepte doktersvis of lineatus betekent hetzelfde. Het voorgaande zouden we ook kunnen zeggen over de uitspraak van deze wetenschappelijke namen. Het Grieks en het Latijn kennen zeker zoveel uitzonderingen als het Nederlands, en dat zijn er heel wat. We kunnen ons daar niet mee bezighouden en laten dat over aan mensen die daar wel in thuis zijn. Wat we wel kunnen in het oog houden is de klemtoon te leggen op de voorlaatste lettergreep. We zullen dan praktisch altijd juist zitten. Nu kan je zeggen: Ik hou alleen vissen om naar te kijken, en dat is uw goed recht. Je zult daar ook nooit vies voor bekeken worden. Het kennen van de wetenschappelijke namen van onze dieren kan als een deel van de hobby geïntegreerd worden, wat niet wil zeggen dat iemand die geen wetenschappelijke namen kent geen serieuze liefhebber zou zijn, integendeel, doch je kan zich wel voorstellen dat misverstanden ontstaan doordat er voor een vis, zelfs in ons eigen taalgebied, misschien vier of vijf verschillende zogenaamde populaire namen bestaan. Het kennen van de wetenschappelijke naam, al is het maar van de dieren die je zelf in uw collectie houdt, heeft wel degelijk zijn nut. Boven: Rechts: NOME NCLATUUR

18 JAARGANG 20 Li j st van veel voor ko men de vr ee mde woor den en voor voegs el s Grieks (G) Latijns (L) Numeriek Tekening of patroon half hemi (G), semi (L) een mono (G), uni (L) twee d i (G), bi ( L) drie tri (G) vier tetra (G), quadri (L) vijf penta (G) zes hexa (G), sex ( L) acht octo (G) tien deca (G) met banden gesti ppeld gestreept gelijnd afgetekend afwisselend gevlekt gemarmerd oogvlek faciata stig mata, macu lata vittatus, taen iatus lineatus notatus variegatus variatus marmoratus ocellatus Vorm en grootte Lichaamsdelen groot macro, mega rug dorsi (L), noto (G) klein micro buik ventro dwerg nano lichaam corpor (L), stoma (G) lang longi borst pector, sterni kort brevi (L), brachi (G) oor oto veel mu lti ( L), poly (G) oog opthalmo weinig pauci (L), oligo (G) vin pinni (L), ptero (G) plat plani (L), platy (G) kop cepha lo zeilvormig veliferum lip labio (L), chilo (G) gezaagd serratum bek stoma trapsgewijs scalare neus rostrum (L) rhino (G) gewolkt nebulo schubben lepis vuur pyro stekel aca nth ta nd odont staa rt ca udo (L), u ro (G) NOME NCLATUUR Geraadpleegde literatuur: -Aqua-tropica,februari Fosså,S.A.&A.J.Nilsen(1995):Korallenriff-Aquarium,Band3,2.Auflage.BirgitSchmettkamp Verlag, Bornheim - Speice, Paul: The art of talking fish

19 JULI/AUGUSTUS DE BRUI NE ANE MOONVI S, zel den te zi en bij li efhebbers maar een duurzaa mj u weeltj e i n een zeeaquari u m! Donald Samyn, Aquatropica Kortrijk De bruine anemoonvis of Premnas biaculeatus behoort tot defamilie der rifbaarzen ( pomacentridae). Dezefamilie wordt nog verder onderverdeeld in vier subfamilies waaronder de subfamilie amphiprioninae (anemoonvissen). Deze onderfamilie omvat twee geslachten, en.je Amphiprion Premnas kan dus zeggen: het is een clownvis die geen Amphiprion is. Deze vis is een buitenbeentje zowel in de taxonomie als in uw rifaquarium. Hij komt regelmatig voor in de handel en wordt vlot nagekweekt. Het is een blikvanger in een klein aquarium maar stop hem niet in een te klein aquarium want zo 'n gewone jongen is het ook weer niet! Wie rekening houdt met onderstaande tien puntjes kan er tien jaar plezier aan beleven! 1. Herkenning De onderscheidt zich van de andere - Premnas biaculeatus Amphiprion soorten door de aanwezigheid van twee vlijmscherpe stekels, onder elk oog één. Ik neem aan dat dit een vorm van passieve verdediging is tegen aanvallen van soortgenoten en andere belagers. Het valt op dat zowel de jeugdals de volwassenvorm een typerend ovaal model vertoont. De randen van de vinnen zijn meestal licht uitgerafeld en zacht. Dit geeft hem een mollig uitzicht. De kleur varieert in functie van zijn gemoedstoestand. Vaak is hij donker, steenrood en soms echt donkerbruin. Op jeugdige leeftijd zijn ze eerder roodoranje en is verwarring met de (wat ze Amphiprion ephippium vroeger het vuurkooltje noemden) mogelijk. Wieindehandelopzoekgaatnaardeze zal opmerken Premnas biaculeatus datdedriedunnewittelijnen,diehetlichaaminvierongelijkedelenverdeelt, soms een geelachtige kleur hebben. Dit is een geografische variëteit afkomstig uit het vanggebied rond Sumatra. DE BR UI NE ANE MOONVI S

20 JAARGANG Een koppeltje aanschaffen? Anemoonvissen worden allen mannelijk geboren maar zijn dat niet functioneel. De dominante individuen zullen later vrouwtjes worden. Deze metamorfose gaat gepaard met een beduidend zichtbare groei. Het volwassen wijfje heeft meer dan tweemaal de omvang van een mannetje. De vorming van koppels is spectaculair te noemen. Hierbij wordt het territorium, meestal een symbioseanemoon, fel verdedigd. Dit territorium wordt dagelijks uitgebreid. Ook worden toevallige of nieuwsgierige vissen uit de omgeving gehinderd, iets wat na de koppelvorming totaal verdwijnt want anemoonvissen als paartje zijn in een zeeaquarium de rust zelve! Eens er eieren werden afgelegd is deze vorm van agressie weer vanzelfsprekend. Ook dan toont het wijfje zich het meest wraakzuchtig, kan luid knorren en zelfs behoorlijk bijten in je handen als je in hun omgeving durft te komen! Zij verzekert de verdediging van het territorium meer dan haar partner. 3. Eiafzettingen DE BR UI NE ANE MOONVI S Eerste vereiste een koppel! Dat verschil in grootte is bij alle anemoonvissen van toepassing, maar wat heb je aan die regel wanneer een grote groep jonge anemoonvissen in de aquariumhandel wordt aangeboden? In een kleine groep van drie tot vijf stuks in een groot aquarium lukt het misschien wel, maar er is meestal een grote agressiviteit bij deze soort en het duurt in ideale omstandigheden toch wel minstens enkele maanden voor je enig onderscheid kan waarnemen. Maar uitzonderingen zullen er wel altijd zijn. Na de paarvorming duurt het bij de bruine anemoonvissen nog twee jaar alvorens er voor het eerst eieren worden gelegd en het afleggen gebeurt bij voorkeur op een stukje leisteen. Het uitkiezen van een geschikt mannetje is bij de bruine anemoonvissen nu jammer genoeg het moeilijkste voorbeeld. Mevrouw is nu eenmaal zeer kieskeurig, maar daar staat dan weer tegenover dat een koppel gemakkelijk acht jaar lang elke maand een legsel produceert! Robert Brons bevestigt gemiddelde cijfers van eieren per maand (persoonlijke ervaringen bij brons mariculture in Spijk Nederland!).