Schuldpreventiespel handleiding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Schuldpreventiespel handleiding"

Transcriptie

1 Schuldpreventiespel handleiding Maart 2014 Julia den Hartogh Mijntje Zaat

2 Inhoud Inleiding Voorbereiding Enthousiasmeren Voorbeeld brochuretekst Beginnen Voorbeeld brief spelpartners benaderen Voorbeeld persbericht - aankondiging Uitvoering Samenvatting Voorbereidende les Lesopzet Lesbenodigdheden Voorbereidingsles checklist Speldag Lesopzet Lesbenodigdheden Speldag checklist Evaluatie Lesopzet Lesbenodigdheden Evaluatieles checklijst Materialen Online blog online dagboek spelpersonages Techniek Mijlpalen en spelpartners Soort berichten Fysieke post Bankafschriften en creditcard gegevens

3 5.2.2 Betalingsherinneringen Inkomsten / werk Huisvesting Overige fysieke post Handleiding spelpersonages voor de deelnemers Amba Dwaalster Kelly Steden Amanda De Lieve Majid Nabeel Sem Penner Kanskaarten Evaluatieformulieren Amba Dwaalster Kelly Steden Amanda De Lieve Majid Nabeel Sem Penner Veel gestelde vragen Wat kost het? Is dit spel alleen voor grote gemeenten interessant? Wat is de X-factor? Hoe krijg ik anderen overtuigd dat zij ook mee moeten doen? Hoe zet ik dit spel op binnen mijn eigen gemeente? Hoeveel tijd kost het de school? Hoeveel tijd kost het een spelpartner? Hoeveel tijd kost het om het spel te organiseren? Wie hebben dit spel bedacht? Welke media aandacht is er allemaal al geweest? Contact

4 Inleiding Voor u ligt de handleiding voor het gebruik van het schuldpreventiespel van de gemeente Rotterdam en de Hogeschool Utrecht. Beide organisaties hebben dit spel belangeloos ontwikkeld ten behoeve van de maatschappij om schuldpreventie onder jongeren verder te versterken en een nieuwe methodiek aan het bestaande instrumentarium toe te voegen. U kunt als gemeente, school of andere organisatie dit spel gebruiken. Hieraan zijn geen kosten verbonden. Wel behouden zowel gemeente Rotterdam als de Hogeschool Utrecht zich hun eigendomsrechten voor. Dit om commercieel gebruik te verhinderen. In dit document wordt u stapsgewijs uitgelegd hoe het spel te gebruiken. De handleiding is specifiek geschreven voor beleids- of preventiemedewerkers van gemeenten of schuldhulpverleningsinstanties echter ook goed bruikbaar voor andere medewerkers binnen de gemeente of bij andere organisaties. Wij nodigen u allen uitdrukkelijk uit om met ons de mogelijkheden van het spel te vergroten. Wilt u eigen personages kunnen ontwikkelen opdat deze aansluiten op uw lokale omgeving of lokale problematiek of wilt u leren hoe u op de juiste manier het spel kan inzetten ter ondersteuning of ter vervanging van uw geldlessen dan raden we u aan om een kortdurende Train de Trainer opleiding te volgen bij de Hogeschool Utrecht. Hierin krijgt u alle tools aangereikt voor een effectief gebruik en verdere vormgeving of aanpassing van het spel. Indien u gebruik wil maken van het spel, maar voor de aanpassing op uw lokale context graag externe ondersteuning wilt, dan kunt u contact opnemen met de Hogeschool Utrecht (contactpersoon Julia den Hartogh, ). De handleiding hoort bij het de website van het schuldpreventiespel; Via deze algemene site kunt u de spelpersonages bereiken. Zij hebben ook allen een eigen site: Cynthia Bohemian: Amanda de Lieve: Amba Dwaalster: Kelly Steden: Majid Nabeel: Sem Penner: Aanvullend materiaal Ook hoort er bij het lespakket fysieke post per spelpersonage. U kunt deze post(voorbeelden) opvragen per via julia.denhartogh@hu.nl. 4

5 1. Voorbereiding U wilt graag het spel gaan spelen in uw regio. U heeft het idee mogelijk opgenomen in uw (schuldpreventie)beleidsplan of scholingsplan. U heeft politieke of interne consensus voor het inzetten voor dit nieuwe product, u heeft intern capaciteit vrijgemaakt om het spel te promoten en uit te rollen in uw omgeving. En dan? Om u te helpen maken we in dit hoofdstuk zo concreet mogelijk op welke doelgroep, doelen, partners en lesmethoden dit product is gericht. Aan de hand hiervan benoemen we wenselijke uitgangssituaties, mogelijke aanpakken en uitvoeringen. Voordat u begint, overdenkt u of u het spel wilt (laten) aanpassen of niet. Het huidige spel is volledig toegeschreven naar de Rotterdamse situatie. Het staat u vrij om gelijkwaardige personages te ontwikkelen die toegespitst zijn op de context van uw eigen stad of regio. Ook kunt u de post zelf bewerken en aanpassen. Het is aanbevelenswaardig om het spel aan te passen, omdat het spel het beste werkt als het dicht bij de belevingswereld staat van de deelnemers. De herkenbaarheid is een essentieel onderdeel. Denk hierbij aan de interesses zoals favoriete sportclub, uitgaansgelegenheden, eten, winkels etc., maar ook aan waar het spelpersonage woont en werkt/studeert en wat voor problemen het spelpersonage heeft. Nieuwe personages ontwikkelen U kunt ook nieuwe personages ontwikkelen. Wel doen we dit graag in afstemming met u omdat het spel en de personages wetenschappelijk helemaal uitgedacht zijn. HOT TIP Volg de Train de Trainer cursus. Hier leer je o.a. over: Effectief leren binnen schuldpreventie in zijn algemeenheid Het toepassen van deze leervorm in het specifiek. Hoe je zelf nieuwe spelpersonages kan ontwikkelen. 1.1 Enthousiasmeren Dit product richt zich op jongeren in de leeftijd van jaar. We hebben deze doelgroep bewust gekozen, omdat dit een leeftijd is waarop jongeren voor essentiële financiële keuzes worden geplaatst. Voor het eerst wordt er een sterk beroep gedaan op hun financiële vaardigheden. Indien ze niet beschikken over deze vaardigheden kunnen ze al flinke uitglijders maken. Dit verklaart mede de snel groeiende schuldenproblematiek onder jongeren. Het doel van het spel is dan ook om jongeren te laten ervaren hoe complex financiële problemen zijn en te laten voelen wat voor een stress en druk dat met zich meebrengt. Door zelf te kunnen ervaren en oefenen met deze complexiteit herkennen de jongeren in een later moment beter de gevaren van financiële problemen en zijn ze beter in staat om effectief te handelen door de juiste wegen te vinden, een hulpvraag te formuleren en verkregen of gevonden informatie toe te passen. 5

6 1.1.1 Voorbeeld brochuretekst U heeft waarschijnlijk een goed beeld wat u al aanbiedt en voor welke doelgroep. De meeste gemeenten benaderen periodiek de scholen in de regio met het aanbod op het vlak van financiële educatie. Dat kan per of door middel van een brochure. Een voorbeeld van een brochure vindt u hier: In de brochure of in uw kunt u bijvoorbeeld het volgende stukje tekst plaatsen over het schuldpreventiespel. Het spel Het spel is voor jongeren van jaar binnen het MBO en sluit o.a. aan op de geldlessen van MoneyWise, Weet Wat Je Besteed en het Nibud. Het kan echter ook volledig losstaand worden gespeeld. Het spel omvat 3 dagdelen. Het is een interactief multimediaal spel. De jongeren gaan tijdens de lesdagen op het internet blogteksten/video s van de spelpersonages te lezen en chatten. Tijdens de tweede les (2 e dagdeel) is het belangrijk dat de jongeren ook contact (bijvoorbeeld telefonisch) kunnen opnemen met de spelpartners (organisaties van uw eigen sociale kaart). U als docent of onze preventiemedewerker kan het spel begeleiden. Hiervoor is een spelhandleiding ontwikkeld. Het spel is dusdanig uitgebreid en contextrijk dat het maken van een werkstuk of een reflectie rapport n.a.v. het spel goed mogelijk is. U kunt hiervoor studiepunten toekennen. Het spel is te verbinden aan diverse lesmodules binnen Loopbaan en Burgerschap. De lesinhoud Tijdens het eerste dagdeel wordt in groepjes door middel van 3 opdrachten geoefend met financiële basisvaardigheden als de situatie kunnen analyseren, ordenen, prioriteren en informatie ophalen en toepassen. In de volgende les barst het spel los. Wie houdt zijn hoofd koel en wie overziet het niet meer? Welke groep kan de problemen van hun spelpersonages het beste oplossen? Spelpartners (organisaties van uw sociale kaart) doen mee en mogen worden benaderd voor vragen of praktische hulp. Tijdens lesdag drie kijken de jongeren terug op hun bedachte oplossingen. U kunt hen de oplossingen aan elkaar laten presenteren en groepsgewijs bediscussiëren alsook jongeren in gesprek laten gaan met hun spelpersonages (bijvoorbeeld door inzet van studenten van een SJD opleiding, uzelf of de preventiemedewerkers). Aan de hand van de uitkomsten bepalen de jongeren in samenspraak met u wie de winnaar is. Benodigde tijd Het schuldpreventiespel bestaat uit 3 lessen van iedere een dagdeel. 1. Voorbereidende les; op school met docent/preventiemedewerker. 2. Speldag; op school met docent/preventiemedewerker. Tevens kunnen spelpartners (organisaties van de sociale kaart van de gemeente benaderd worden door leerlingen. 3. Evaluatieles; op school met docent/preventiemedewerker. 6

7 Het is aan te raden om tussen de lessen een aantal dagen te plannen. Tussen de voorbereidende les en de speldag maximaal 1 week tijd. Tussen de speldag en de evaluatieles kan maximaal 2 weken zitten. Dit interactieve en multimediale spel is ontwikkeld door Gemeente Rotterdam en de Hogeschool Utrecht en heeft in Rotterdam al positieve resultaten geboekt. Het spel is uniek door de combinatie van on- en offline spelelementen, maar ook door het wetenschappelijke onderzoek wat er achter zit. Mee doen? Neem dan contact op met.. spelcoördinator in gemeente (telefoon mail ) Voor meer informatie kijkt u op: Beginnen Als er bekend is wie mee willen gaan doen met het spel en welke periode hun voorkeur heeft, kunt u spelpartners gericht benaderen. Mogelijkheden voor spelpartners zijn sociaal raadslieden, sociale dienst, jongeren informatie punt of loket, maatschappelijk werk, verslavingszorg alsook deurwaarders of een woningbouwvereniging. Wie weet heeft u het spel al aangekaart tijdens een van uw periodieke bezoeken of heeft u er via uw nieuwsbrief of lokale media aandacht voor gevraagd. Als dat zo is dan kunt hieraan refereren in uw schrijven of tijdens het telefonisch contact. Als duidelijk wie de samenwerkende partijen zijn, kan de spelcoördinator de rest van het projectteam informeren. Let u in deze fase ook het informeren of uitnodigen van de wethouder of de media? Misschien is het ook gebruikelijk om een melding op intranet of de website van de gemeente te plaatsen? Voorbeeld brief spelpartners benaderen Beste., Als gemeente willen we financieel onderwijs, om schulden onder jongeren te voorkomen, zoveel mogelijk stimuleren. Wij benaderen zodoende verschillende scholen met het verzoek om mee te doen aan een schuldpreventiespel. Dit spel laat jongeren (17 tot 21 jaar) ervaren hoe het is om met financiële problemen te leven. Groepen jongeren kruipen in de huid van andere (fictieve) jongeren die op financieel gebied niet de meest handige keuzes hebben gemaakt. Om deze beleving zo realistisch mogelijk te maken, vragen we van u hulp. De jongeren mogen tijdens het spel de hulp inroepen van verschillende organisaties binnen de stad. (regio.). Wij vragen u of u hieraan mee wil doen. U hoeft hiervoor alleen op de volgende speldagen bereikbaar te zijn: Op van uur tot uur, etc. Tijdens deze dagen worden er. groepen leerlingen samengesteld die de problemen van hun spelpersonage zo goed mogelijk moeten oplossen. Aan de leerlingen de opdracht om te achterhalen 7

8 wat er zoal mis gaat in het leven van hun jongere, te bepalen wat het meest dringende is en vervolgens op de drie meest dringende actiepunten informatie op te halen en toe te passen op hun casus/ personages. Voor een voorbeeld van deze personages, zie bijvoorbeeld Elke personage heeft ook een stapeltje post met o.a. bankafschriften, loonstrookjes en rekeningen of zelfs brieven van deurwaarders. De leerlingen kunnen op deze manier vrij concreet berekenen wat er mis gaat op financieel gebied. Echter door het verhaal van de personage op het internet hebben ze ook zicht op andere problemen in het leven van de jongere. Nadat ze hebben geconstateerd wat mis gaat en welke pijnpunten het belangrijkst zijn om mee te starten gaan ze informatie ophalen om zo tot oplossingen te komen. Ze mogen hiervoor het internet gebruiken maar ook spelpartners (organisaties van de sociale kaart van.) benaderen. Wij hopen dat u als belangrijke speler op onze sociale kaart hier ook aan wilt meewerken. Het is de bedoeling dat ze nadenken over wie ze het beste kunnen bellen. Als ze u benaderen en de situatie aan u voorleggen dan is het de bedoeling dat ze conform de normale dagelijkse gang van zaken antwoord krijgen. Dat betekent ook dat als ze u een vraag voorleggen die niet bij uw organisatie thuis hoort u dat ook mag mededelen. De studenten leren zo de sociale kaart van. beter kennen, een hulpvraag te formuleren en uit eerste hand informatie op te halen en toe te passen. Dit interactieve en multimediale spel is ontwikkeld door Gemeente Rotterdam en de Hogeschool Utrecht en heeft in Rotterdam al positieve resultaten geboekt. Het spel is uniek door de combinatie van on- en offline spelelementen, maar ook door het wetenschappelijke onderzoek wat er achter zit. Om het spel goed te kunnen laten verlopen is onze vraag wie de studenten mogen benaderen op. van.. tot.. uur en via welk medium (telefoon, mail, skype, twitter etc.). Let wel het kan zijn dat geen enkele groep besluit contact op te nemen ondanks onze stimulatie maar het kan ook zijn dat alle vijf de groepen voor hun personages vragen gaan stellen. Wilt u ons voor. laten weten of wij op deze data op uw medewerking mogen rekenen? Met vriendelijke groet,, Spelcoördinator schuldpreventiespel Voorbeeld persbericht - aankondiging In heeft ongeveer procent van de jongeren tussen de 18 en 25 jaar schulden. Dat betekent dat jongeren in. betalingsproblemen hebben. Hun gemiddelde schuldbedrag is ongeveer. bij gemiddeld.. schuldeisers. Schuldpreventiespel In de strijd tegen deze schulden heeft de gemeente, samen met een aantal partners, een 8

9 schuldpreventiespel ingezet. Dit interactieve en multimediale spel is ontwikkeld door Gemeente Rotterdam en de Hogeschool Utrecht en heeft in Rotterdam al positieve resultaten geboekt. Op. vindt de eerste spelronde plaats van het spel in de gemeente.. Leerlingen van worden in groepen verdeeld en krijgen een spelpersonage toegewezen. Deze spelpersonages houden een blog (online dagboek) bij. Ieder spelpersonage heeft een eigen leefstijl, uitgavenpatroon en schuldenprobleem. Het spel is uniek door de combinatie van on- en offline spelelementen, maar ook door het wetenschappelijke onderzoek wat er achter zit.. Probleemanalyse Leerlingen zoeken naar informatie op internet en leggen contact met bijvoorbeeld het.,.., en... Met de verzamelde informatie adviseren ze hun spelpersonage hoe ze de (financiële) problemen kunnen aanpakken en in de toekomst te voorkomen. Het groepje dat de beste probleemanalyse maakt, de beste oplossingen bedenkt, goed informatie zoekt en toepast, wint. Leuk en doeltreffend Het spel is dusdanig uitgebreid en contextrijk dat de leerlingen van het na afloop van het spel en het inleveren van een reflectie rapport studiepunten voor Loopbaan en Burgerschap verdienen. 1.3 Uitvoering Zie voor de specifieke lesinhoud de volgende drie hoofdstukken. Om de dag tot een succes te maken zijn een aantal randvoorwaarden essentieel. Het is bijzonder fijn als de school de jongeren heeft voorgelicht over de planning van de dag, voor u een (computer)ruimte heeft gereserveerd die ruim genoeg is voor groepen om met elkaar achter verschillende computers te werken. Een flipover en een laptop/computer met beamer of digitaal schoolbord is nodig om de leerlingen van instructies en tips & tricks te voorzien. Op de speldag zelf dient er, naast computers met een internetverbinding, ook een mogelijkheid te zijn om te skypen of te bellen. Op de evaluatiedag moet er een ruimte zijn om te presenteren of gesprekken te voeren. Ook dan is het kunnen beschikken over een flipover, laptop/ computer en beamer handig. Zorg dat een ieder die meewerkt aan deze dagen goed geïnformeerd is over de data en locatie, achtergrond van de leerlingen en de samenstelling van de groepen. Maak voor de speldag een korte deelnemers handleiding (max. 2 A4-tjes) waarin staat hoe er contact gezocht kan worden met de spelpartners. Als er meerdere speldagen georganiseerd worden in uw gemeente; check iedere keer of dezelfde contactpersonen en gegevens gelden en of er eventueel andere, nieuwe, spelpartners aan de lijst zijn toegevoegd. Zoals in het begin is aangegeven; herkenbaarheid is belangrijk. Daarbij hoort ook dat de informatie actueel moet zijn. Gebruikt u het huidige materiaal; pas de data van de fysieke post en de blogpost (handmatig) aan, zodat deze data aansluit bij het lesmoment. 9

10 1.4 Samenvatting Hieronder vindt u een schema van de verschillende te ondernemen stappen. Rol Voorstel voor partij(en) Omschrijving taken/aandachtspunten Spelcoördinator Divers; gemeente, school, jongerenorganisatie. Beleg echter de rol wel duidelijk bij één, maximaal twee personen. Persoon die het spel uitrolt binnen een gemeente/school. Ontwikkelen/aanpassen spelpersonages. Zoeken van spelpartners. Aanspreekpunt voor alle partijen die aan dit spel mee doen. Coördineert ook de PR om het spel. Spelbegeleiding Combinatie tussen vaste docent van de klas en de spelcoördinator met eventueel extra ondersteuning. Geven de drie lessen. Beantwoorden van vragen van studenten. Spelpartners Dit kunnen diverse partijen zijn welke de sociale kaart van uw gemeente vertegenwoordigen. Voorbeelden: Jongerenloket Kredietbank Verslavingszorg Gerechtsdeurwaarder Zorg dat het aantal spelpartners beperkt blijft, zodat het nog overzichtelijk blijft. Zorg dat de spelpartners aansluiten bij de spelpersonages. Als er geen spelpersonage een verslavingsprobleem heeft is een spelpartner die verslavingszorg biedt niet een logische spelpartner. School Spel is ontwikkeld voor ROC leerlingen welke in de leeftijdsfase zitten van net zelfstandig gaan wonen. Leeftijd jaar. Lessen in curriculum plaatsen; loopbaan burgerschap? Kunnen de leerlingen door deelname aan het spel vrijstelling o.i.d. krijgen? 10

11 2. Voorbereidende les Behalve een kennismaking ligt de focus tijdens deze eerste les in eerste instantie op het herkennen en analyseren van financiële problemen. Het personage Cynthia Bohemian wordt geïntroduceerd aan de hand van haar blog. De leerlingen worden in groepen gedeeld (maximaal 5 groepen met minimaal 3 leerlingen en maximaal 5). Ze krijgen de opdracht om te achterhalen welke problemen er spelen. Dit hoeven niet alleen problemen op het levensgebied financiën te zijn, maar mogen ook op andere levensgebieden liggen. Op het blog staan verschillende berichten uit verschillende momenten van Cynthia s leven. De jongeren kunnen deze berichten lezen en de filmpjes bekijken. Ook is er post. De begeleiders lopen rond en observeren, zijn een luisterend oor en geven her en der een tip. Klassikaal wordt besproken welke problemen de jongeren zien en hoe volgens hen deze problemen met elkaar verband houden. Met de gehele klas bespreken we de opbrengsten. Vervolgens stellen ze een eigen top 3 samen. Ook deze tops 3 worden klassikaal doorgesproken. Na een pauze krijgen de groepen de opdracht om oplossingen te zoeken voor de top 3 De groepen gaan weer aan de slag om te kunnen analyseren, ordenen, prioriteren en informatie ophalen en toepassen. Focus ligt op: wat is het echte probleem? Wat is de oorzaak? En wat zijn de symptomen? Het spel wordt gestructureerd en gefaseerd aan de studenten getoond. Alle studenten gaan, in groepjes, met het zelfde spelpersonage aan de slag. De rol van de spelbegeleiding is naast uitleg geven over het spel en de opdrachten: observeren, reflecteren en stimuleren. 2.1 Lesopzet Het programma duurt een dagdeel. Hieronder een voorbeeld van de indeling uur Kennismaking: introductie docent (wie ben je, waar werk je, waarom ben je hier) en introductie van de leerlingen. Tip laat ze zich voorstellen aan de hand van een vraag. Wie heeft er wel eens een boete gehad of wat verwacht je van deze dag uur Introductie thema jongeren en schulden: schets kort de omvang van de problematiek en koppel dit het liefst vast aan een actualiteit. 09: uur Uitleg spel: korte uitleg in zijn algemeenheid opnemen (denk aan spel om te ervaren hoe het is om financiële problemen te hebben of schulden. Uit onderzoek blijkt dat als je financiële problemen hebt je in een soort tunnel komt en dat je dan niet meer goed nadenkt en niet meer de juiste beslissingen neemt. Bootsen we hier na zoals bij je rijbewijs of een sliptraining. Kan je nog alles overzien als de problemen met elkaar in verbinding staan. Welke problemen zijn er dan, wat moet je als eerste oppakken en hoe dan?) en planning. Vervolgens uitleg van deze dag; we gaan oefenen met.. Doen dit aan de hand van personage Cynthia Vragen? 11

12 uur Opdracht 1 Wat is het probleem? Wat is er allemaal aan de hand? In groepjes gaan de leerlingen hiermee aan de slag. Daarna plenaire bespreking over de bevindingen. Aandachtspunten die genoemd zullen worden zijn schulden, werk, ziek zijn, maandelijks tekort/ geen sluitende begroting, maar misschien ook het zelfbeeld van Cynthia en haar relatie met haar ouders. De thema s/ filmpjes en de stellingen op Cynthia s blog bieden ook genoeg ruimte voor discussie. Tip: stop bij de post van Cynthia ook een leeg budgetoverzicht met een krabbel/post-it van Cynthia Nog doen! uur Klassikale bespreking van wat hun is opgevallen en wat volgens hen problemen zijn. De problemen die ze kunnen signaleren staan hierboven. Licht deze problemen als docent/ spelbegeleider toe uur Korte pauze uur Opdracht 2 - Prioriteren Wat moet Cynthia als eerste oppakken? Ieder groepje maakt zijn/haar top 5 qua actiepunten. Ook dit wordt daarna plenair besproken. Elk groepje stelt zijn top 3 problemen samen. Geef kort uitleg over korte versus lange termijn. Een nieuwe goedkopere woning heb je niet snel geregeld, maar hoeveel geld je aan boodschappen uitgeeft heb je wel zelf in de hand. 11: uur Bespreking prioriteiten top 3. Waarom denken jullie dit? Hoe samengesteld? Wat is het ergst of met welk probleem moet je eerst mee starten? Doel; een onderscheid te leren maken tussen spoed en niet spoed en problemen waarmee alles begint (basis problemen) en problemen die voortvloeien uit deze basis problemen. Depressieve gevoelens kunnen bijvoorbeeld uit geldproblemen voortvloeien. Handigst is dat de geldzorgen minder worden; voelen mensen zich vaak ook weer beter. Stel klassikaal de definitieve top 3 samen. Mogelijke top 3 1) Schulden overzicht maken/regeling treffen 2) Meer inkomsten genereren recht op toeslagen? 3) Gezondheid Depressie? Angst? Isolement? uur Opdracht 3 - Oplossingen Ieder groepje zoekt voor de gezamenlijke top 3 actiepunten een oplossing. De 12

13 groepen krijgen tijd om informatie op te zoeken en toe te passen op Cynthia. De spelbegeleiding sluit aan bij de (onder)zoekende groepjes en ondersteunt hen door te luisteren, feedback en tips te geven. Gebruik hiervoor het internet. Tip: geef niet direct het antwoord, maar laat de jongeren eerst zelf zoeken. Laat hen eerst de vraag in Google intikken. Dit is hoe ze normaal gesproken ook met een vraagstuk om zouden gaan uur De groepen presenteren aan elkaar kort welke oplossing ze hebben gevonden. Afronding en korte uitleg over de volgende keer. 2.2 Lesbenodigdheden Per groep is er minimaal één computer (of tablet) met internetverbinding nodig, zodat het blog van Cynthia bekeken kan worden. Afhankelijk van de groep kan er gekozen voor worden om de plenaire onderdelen in een aparte ruimte te doen. Voor het plenaire gedeelte is het handig om een whitebord/flipover te gebruiken om de bevindingen op te schrijven. De spelbegeleiding kan de bevindingen opschrijven, maar er kan ook één voorzitter per groepje de bevindingen op het bord schrijven. HOT TIP Tijdens de voorbereidende les worden er geen spelpartners benaderd. Gebruik de input van de studenten. Wie zien zij als mogelijke spelpartners? Wellicht kun je deze organisaties ook bij het spel betrekken. 2.3 Voorbereidingsles checklist Onderdeel Check Voorbeeldpersonage Cynthia Sluit aan qua interesses en belevingswereld bij de deelnemers? Data aangepast zodat het blog en de fysieke post actueel is? Fysieke post uitgeprint? Per groep een setje. Overig Computers met internet Leslokaal Whiteboard/flipover en bijbehorende stiften 13

14 3. Speldag Tijdens de speldag gaan de leerlingen de vaardigheden (o.a. analyseren en prioriteren) van de voorbereidingsles toepassen op het spelpersonage die zij hebben gekozen/toegewezen hebben gekregen. Iedere groep heeft een eigen spelpersonage. Let op: het aantal spelpersonages wat ontwikkeld moet worden hangt dus af van het aantal groepjes. Behalve dat er niet afgekeken kan worden, omdat iedere groep een eigen spelpersonage heeft, voegt het tegelijkertijd een extra dimensie toe. Iedere groep werkt aan een unieke opdracht. De rol van de spelbegeleiding is, naast uitleg geven over het spel en de opdrachten, observeren, reflecteren en stimuleren. In vergelijking met de voorbereidende les zal de spelbegeleiding de leerlingen nu ook kunnen stimuleren contact op te nemen met een spelpartner (organisatie van de sociale kaart). Daadwerkelijke hulp inschakelen en de juiste hulpvraag stellen (aan de juiste partij) is hier een essentieel onderdeel. 3.1 Lesopzet Het programma duurt een dagdeel. Hieronder een voorbeeld van de indeling. Afhankelijk van de groep kunnen er tussentijdse terugkoppelingen worden ingepland of kunnen ze zelfstandig aan de slag tot aan de plenaire terugkoppeling aan het eind van de les uur Terugverwijzen naar de voorbereidende les; wat was makkelijk/moeilijk. Verdeling van de spelpersonages en het uitdelen van de fysieke post van de spelpersonages uur Leerlingen gaan aan de slag met hun spelpersonage en moeten aan het einde van de les de volgende vragen kunnen beantwoorden (op bord/flip over schrijven). 1. Wat is het probleem? 2. Waar ligt de prioriteit? Wat moet nu worden opgepakt? 3. Wat zijn de (mogelijke) oplossingen voor jullie personage? - Welke spelpartners zijn er benaderd, en waarom deze? Maak duidelijk dat er niet één oplossing is om het probleem op te lossen. In de voorbereidende les konden leerlingen ook al ervaren dat het complex is, maar ook dat er meerdere manieren voor een oplossing zijn. Als de leerlingen vragen hebben dan kunnen zij dit direct aan de spelbegeleiding vragen, maar als dit eigenlijk een vraag is voor het spelpersonage dan kan dit via het blog gesteld worden. De spelbegeleiding kan dan vervolgens hier op reageren als zijnde het spelpersonage. Het is handig om af te spreken dat alle vragen aan het spelpersonage op de over mij pagina worden gesteld uur Uitdelen kanskaart. Iedere groep mag een kanskaart trekken. Dit hoeft niet klassikaal te gebeuren. Per groep uitdelen. Af en toe mogen de groepjes een kanskaart trekken, want in het leven speelt 14

15 kans ook een rol. Wat er op de kanskaart staat en of dit voor het spelpersonage een grote impact heeft is een verrassing. De kaarten worden door de spelbegeleiding uitgedeeld en pas nadat de groepjes ingelezen zijn over hun spelpersonage. Wellicht dat op dit moment ook al de eerste spelpartners worden benaderd uur Groepen gaan door met analyse, prioritering, het formuleren van de hulpvraag en benaderen spelpartners uur Korte pauze uur Groepen gaan door met analyse, prioritering, het formuleren van de hulpvraag en benaderen spelpartners. 11: uur Uitdelen kanskaart. Iedere groep mag een kanskaart trekken. Dit hoeft niet klassikaal te gebeuren. Per groep uitdelen uur Per groepje een korte presentatie (max 5 minuten). Met welke problemen kampt hun spelpersonage? Wat is daarvan de oorzaak en wat zijn de symptomen? Met welke spelpartners is er contact opgenomen? Waarom? De rest van de klas krijgt na de presentatie de mogelijkheid om te reageren met vragen/opmerkingen uur Afronding en korte uitleg over de volgende keer (evaluatieles). 3.2 Lesbenodigdheden Behalve minimaal één computer of tablet met internetverbinding per groep is er een (mobiele) telefoon nodig, waarmee de leerlingen naar de spelpartners kunnen bellen. Leerlingen moeten niet met hun eigen nummer gaan bellen en op die manier kosten maken. Indien er met de spelpartners bijvoorbeeld via Skype contact gezocht kan worden dan moet dit uiteraard wel geïnstalleerd zijn op de computers. 3.3 Speldag checklist Onderdeel Check Spelpersonage Zijn er voldoende spelpersonages zodat iedere groep een andere heeft? Sluiten deze spelpersonages aan qua interesses en belevingswereld bij de leerlingen/deelnemers van het spel? Data aangepast zodat het blog en de fysieke post actueel is? Fysieke post uitgeprint? Eventueel aangevuld met extra materiaal. Sluiten problemen van de spelpersonages aan bij de eventuele hulp die een spelpartner zou kunnen bieden? 15

16 Spelpartner(s) Zit er overlap in het werkgebied bij de spelpersonages? Is dit wenselijk? Contactpersoon en contactgegevens op handleiding deelnemers aangepast? Zijn de verschillende manieren om contact op te nemen geregeld/ geïnstalleerd? Telefoon, Skype etc. Spelbegeleiding Per spelpersonage duidelijk in beeld hoe deze in elkaar zit en m.a.w. hoe de vragen beantwoord moeten worden? Inloggegevens van het spelpersonage en het blog zodat zij als het spelpersonage kunnen reageren op vragen? Zie over de chatfunctionaliteit ook Techniek. Eventueel een taakverdeling dat er een persoon achter de chatfunctionaliteit zit en de anderen rond lopen. Kanskaarten Nog aanvullen met andere mogelijkheden? Uitgeprint voor de spelbegeleiding om uit te delen in de loop van het spel? Overig Computers met internet Leslokaal Whiteboard/flipover en bijbehorende stiften 4. Evaluatie De groep gaat een gesprek aan met het spelpersonage. Dit kan afhankelijk van de opleiding een hulpverlenersgesprek zijn of een goed gesprek met een vriend/kennis over geld en het leven. Het spelpersonage wordt door iemand van de spelleiding gespeeld. De rest van de klas is jury en vult het evaluatieformulier in. Uiteindelijk beslist de klas welke groep de winnaar is. 4.1 Lesopzet Het programma duurt een dagdeel. Hieronder een voorbeeld van de indeling. In dit onderdeel komt naast reflectie en het stellen van de (juiste) hulpvraag ook het overbrengen van de boodschap en (financiële) advies aanbod uur Terugverwijzen naar de speldag; wat was makkelijk/moeilijk. Uitleg over de evaluatieles: Ieder groepje heeft max. 10 minuten voor het gesprek met spelpersonage. Wat is hen opgevallen? Wat is hun advies? Het spelpersonage reageert hier op. Gesprek mag gezamenlijk gevoerd worden, maar niet allemaal door elkaar heen praten. De klas beoordeelt de groep via het evaluatieformulier (zie hoofdstuk 5. Materialen). 16

17 uur Groep 1 De klas mag reageren op het gesprek nadat het is afgelopen (max. 10 minuten). Indien nodig mag de groep om een time out vragen en een tip vragen aan de spelleiding voor wat extra hulp om het gesprek op gang te brengen/vlot te trekken. Neem in de uitleg mee wat de aanleiding/setting is van het gesprek en welke relatie de groep met het spelpersonage heeft. Is het een hulpverlenersgesprek of is het spelpersonage een goede vriend/familielid/klasgenoot. 09: uur Groep uur Groep uur Korte pauze uur Groep 4 11: uur Groep uur Plenaire afsluiting Wat was er makkelijk/moeilijk? Zijn er dingen waar nu anders over wordt gedacht? Wie vindt de klas de winnaar van het spel? Waarom? HOT TIP Vergeet niet de basis te leggen voor het gesprek. Zit de groep hier als vriend/kennis of als hulpverlener of als medeklasgenoot van het spelpersonage. De aankleding van het gesprek tussen het spelpersonage en de groep kun je zo uitgebreid maken als je zelf wilt; eventueel zelfs met acteurs, rekwisieten etc. 4.2 Lesbenodigdheden Behalve een klaslokaal, de evaluatieformulieren (zie hoofdstuk 5 voor een voorbeeld) en eventueel een whiteboard/flipover voor de plenaire aantekeningen is er niks nodig. 4.3 Evaluatieles checklijst Onderdeel Check Spelbegeleiding Is er een verdeling wie welk spelpersonage gaat spelen? Per spelpersonage duidelijk in beeld hoe deze in elkaar zit en m.a.w. hoe de vragen beantwoord moeten worden? Idem aan de speldag. Evaluatieformulieren gemaakt en geprint. 17

18 HOT TIP Optioneel zouden er video-opnames gemaakt kunnen worden van de gesprekken, zodat de groepen ook via deze manier feedback krijgen. 5. Materialen Naast online materialen wordt er ook gebruik gemaakt van fysieke post van de spelpersonages, handleidingen en evaluatieformulieren. In dit hoofdstuk tref je voor 5 personages deze materialen aan. Deze kunnen uiteraard uitgebreid/aangevuld worden of waar nodig versimpeld. De materialen van de fysieke post geven een voorzet waaruit de post zou kunnen bestaan. HOT TIP Volg de Train de Trainer cursus. Hier leer je over het nieuwe leren, maar ook hoe je zelf nieuwe materialen ontwikkelt en aanpast. 5.1 Online blog online dagboek spelpersonages Techniek Ieder spelpersonage heeft zijn/haar eigen online Wordpress blog. De bericht categorieën zijn voor alle karakters gebaseerd op: Baan/school Relaties Hobby's - persoon gerelateerd Geld De categorieën krijgen een benaming zoals het karakter dit zou noemen. De categorie geld is bij Amba Bling, bij Majid Mijn eerste miljoen en bij Sem Money. Wordpress maakt het mogelijk dat meerdere mensen tegelijkertijd aan het blog werken. Echter het is aan te raden dat de spelcoördinator een verdeling maakt. Er zijn op internet talloze Wordpress handleidingen te vinden. We gaan daarom niet dieper hierop in binnen deze handleiding. Dit komt wel verder aanbod in de Train de Trainer cursus. De chatfunctionaliteit met het spelpersonage wordt bewerkstelligd via een reactie op het blog door de groep. De spelbegeleiding kan namens het spelpersonage terug reageren. Het is voor het overzicht makkelijk om alle vragen/opmerkingen richting het spelpersonage op de pagina Over mij te laten plaatsen. Dit vergt dus wel enige computervaardigheid en snelle reactie van de spelbegeleiding. 18

19 5.1.2 Mijlpalen en spelpartners Per spelpersonage is een rode draad met mijlpalen uitgetekend. Dit is goed terug te zien in het blog. Het wel/niet behalen van een diploma, het sollicitatieproces, maar ook hoe het voelt om op jezelf te gaan wonen. Deze mijlpalen kunnen weer gekoppeld worden aan de spelpartners Soort berichten Er is maar een beperkte tijd beschikbaar tijdens de les. Zorg dat het blog daarom nog wel overzichtelijk blijft en geen lange lappen tekst of heel veel berichten. Korte teksten, schrijf- en tikfouten en straattaal dragen allemaal bij aan de authenticiteit van het spelpersonage. Wissel teksten af met foto s en video s zodat het beeldritme veranderd en het voor de leerlingen leuker wordt om zich in het blog te verdiepen. Kijk bijvoorbeeld naar de viral video s op YouTube. Wellicht dat daar een video tussen zit welke het spelpersonage wat meer kleur kan geven. 5.2 Fysieke post De fysieke post voorbeelden zijn bij Julia den Hartogh (julia.denhartogh@hu.nl) op te vragen Bankafschriften en creditcard gegevens Per spelpersonage zijn er minimaal 2 maanden bankafschriften nodig. Inkomsten- en uitgavepatroon wordt hierdoor enigszins zichtbaar. Wordt er veel cash opgenomen? Waar wordt het geld aan uitgegeven? De bankafschriften kun je vrij eenvoudig in Excel maken Betalingsherinneringen Een aantal spelpersonages hebben al een betalingsherinnering tussen de post zitten. Het (h)erkennen van de urgentie en in actie komen (contact opnemen met de spelpartner) is hier een belangrijk onderdeel. De gerechtsdeurwaardersbrieven werden voor de pilot aangeleverd door een gerechtsdeurwaarderskantoor en derhalve was dit op hun briefpapier en in een gesloten enveloppe met de boodschap dringend, meteen openmaken. 19

20 5.2.3 Inkomsten / werk Klopt de arbeidsovereenkomst? Hoeveel loon komt er binnen? Gegevens die ook gebruikt kunnen worden bij het checken van het eventuele recht op toeslagen. Indien spelpersonage geen inkomen heeft, kan de groep (legale) manieren vinden waardoor er wel geld binnenkomt? Recht op toeslagen? Hoe makkelijk is het om een uitkering aan te vragen? Heb je daar altijd recht op? Huisvesting Het hebben van een eigen woning en eventuele betalingsachterstanden zijn een heikelpunt bij sommige spelpersonages. Verwachtingen versus realiteit, maar ook hoe kan de situatie worden verbeterd? Mogen sommige eisen überhaupt wel? Overige fysieke post Er is nog meer post welke bijdraagt aan een beter beeld krijgen van het spelpersonage. Hierbij kunt u denken aan tickets, informatie aanvragen en (digitale) nieuwsbrieven en brochures. 5.3 Handleiding spelpersonages voor de deelnemers Per spelpersonage is er een aparte handleiding voor de deelnemers geschreven. Als de personages worden aangepast of er nieuwe personages bijkomen dient er een soortgelijke handleiding gemaakt te worden Amba Dwaalster Het spel Jullie gaan Amba helpen. Je vindt op allerlei verschillende plekken informatie. Amba houdt een blog (online dagboek) bij. Hierin kun je lezen wat zij doet. Reacties vrienden Vrienden van Amba hebben al op sommige berichten gereageerd. Je kunt de reacties lezen door op: te klikken. Het cijfer geeft het aantal reacties aan. 20

Schuldpreventiespel handleiding

Schuldpreventiespel handleiding Schuldpreventiespel handleiding Februari 2014 Julia den Hartogh Mijntje Zaat Inhoud Inleiding... 4 1. Voorbereiding... 5 1.1 Enthousiasmeren... 5 1.1.1 Voorbeeld brochuretekst... 6 1.2 Beginnen... 7 1.2.1

Nadere informatie

Training. Vergaderen

Training. Vergaderen Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12

Nadere informatie

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014 LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Slim omgaan met geld

Slim omgaan met geld Slim omgaan met geld Deel 1 Oorzaken en financieel overzicht. Dit werkboek is van: Datum: 1 Copyright - Drukke Moeders Marijke Minten Welkom Drukke Moeders Online Cursus Financiën Werkboek Dit is een werkboek

Nadere informatie

Netwerken vanuit je hart

Netwerken vanuit je hart LinkedIn Tips: Zorg voor een optimaal goed professioneel uitziend profiel Kies voor een duidelijke professionele foto Ben je op zoek naar werk? Laat dat duidelijk zien in je profiel door woorden te gebruiken

Nadere informatie

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 minuten Voorbereiding: op www.meerdanliefde.nl is veel informatie te vinden in redelijk eenvoudige taal. Ook in het App Note Mouse draaiboek staan

Nadere informatie

Introductie. Lesinstructie. Lesinstructie. Leerdoelen. Introductie. Opzet. Bronnen

Introductie. Lesinstructie. Lesinstructie. Leerdoelen. Introductie. Opzet. Bronnen Introductie Introductie Gamen, Hyven, informatie zoeken, filmpjes kijken, muziek luisteren, spullen kopen of verkopen. Internetten doen we allemaal. Soms voor de lol, soms serieus, soms thuis, soms op

Nadere informatie

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Rode Draad: Wat is Maatschappijleer?

Rode Draad: Wat is Maatschappijleer? Rode Draad: Wat is Maatschappijleer? MVE Fioretti College Inhoudsopgave... 0 Inleiding... 2 Planning en toetsing... 2 Hoe maak ik de rode draad-opdracht?... 2 Beoordeling... 3 Keuze-opdrachten... 3 Eisen

Nadere informatie

SPELVARIANTEN. Heb je vragen, feedback of wil je op weg geholpen worden, neem contact met ons op. info@talentengenerator.nl.

SPELVARIANTEN. Heb je vragen, feedback of wil je op weg geholpen worden, neem contact met ons op. info@talentengenerator.nl. SPELVARIANTEN Je ontdekt meer in een uur spelen dan in een jaar converseren Plato Het klinkt zo simpel we gaan bouwen aan het vertrouwen maar is het wel zo simpel? Zomaar vanuit het niets het thema vertrouwen

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Week 1 twee weken voorafgaand aan het Voorleesontbijt. Bijeenkomst 1. Materiaal

Week 1 twee weken voorafgaand aan het Voorleesontbijt. Bijeenkomst 1. Materiaal Introductie Deze lesmodule is geschreven voor een project van 5 bijeenkomsten van elk 60 minuten, waarvan de laatste bijeenkomst het werkelijke Voorleesontbijt is. Het aantal, de duur en inhoud van de

Nadere informatie

Trainershandleiding Brugklas Bikkels. Inkijkexemplaar

Trainershandleiding Brugklas Bikkels. Inkijkexemplaar Trainershandleiding Brugklas Bikkels versie 2014 Inhoudsopgave Introductie Organiseer je training Praktische tips De werkmap Powerpoint presentatie Ouderbrieven Draaiboek Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Bijeenkomst

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Inleiding en werkwijze: De meeste ouderen vinden het leuk om samen met jongeren iets te doen. Op deze manier hebben

Nadere informatie

Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding

Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht

Nadere informatie

Kop. Romp. Lesbrief Zoekgedrag Leerjaar 1-Profiel 1,2,3

Kop. Romp. Lesbrief Zoekgedrag Leerjaar 1-Profiel 1,2,3 Lesbrief Zoekgedrag Leerjaar 1-Profiel 1,2,3 Tijd: 45 50 minuten Kop Introductie Introduceer de opdracht kort: Informatie opzoeken op internet gaat snel en is gemakkelijk toegankelijk. Soms is het niet

Nadere informatie

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken

Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Onderzoek Je wordt 18 jaar en dan? De gevolgen voor je geldzaken Rapportage Juli 2013 Meer informatie: info@wijzeringeldzaken.nl Samenvatting (1/3) 1. Veel 17-jarigen maken de indruk verstandig om te gaan

Nadere informatie

Het Sectorwerkstuk 2015-2016

Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Het Sectorwerkstuk 2015-2016 Inhoud Inleiding... 3 Het Sectorwerkstuk... 4 De opbouw... 4 De voorbereiding... 5 Het onderzoek... 6 De verwerking... 7 De presentatie... 7 Het filmpje... 7 Het werkstuk...

Nadere informatie

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

Draaiboek voor een gastles

Draaiboek voor een gastles Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een

Nadere informatie

stimuleert ondernemerschap BRochure albert

stimuleert ondernemerschap BRochure albert BRochure albert 2015/2016 DreamStorm presenteert albert het introductie programma ondernemend leren Albert is een individueel lesprogramma voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. In 12 lesuren krijgen

Nadere informatie

Thema Informatie vragen bij een instelling

Thema Informatie vragen bij een instelling http://www.edusom.nl Thema Informatie vragen bij een instelling Lesbrief 30. Herhaling thema. Wat leert u in deze les? De woorden uit les 27, 28 en 29. Veel succes! Deze les is ontwikkeld in opdracht van:

Nadere informatie

(Docentenhandleiding) Rollenspel

(Docentenhandleiding) Rollenspel (Docentenhandleiding) Rollenspel Een rollenspel is als het ware een klein toneelstukje. In een rollenspel komen personages aan bod die bepaalde eigenschappen of een doel in het verhaal hebben. De bedoeling

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. 1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Training Netwerken Forum 12-5-2014

Training Netwerken Forum 12-5-2014 Training Netwerken Forum 12-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Inleiding 6 Opdracht Je eigen netwerk 7 Theorie 8 Opdracht In gesprek

Nadere informatie

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl Een goede vangst! Om fijn te leven maak je veel gebruik van energie. Bijvoorbeeld om eten te koken, of om te spelen met een spelcomputer. Maar ook om het huis te verwarmen of jezelf te vervoeren. Voor

Nadere informatie

Een filmpje kijken en reflecterend bespreken. Film 2:50 min op youtube: Asking Strangers For Food! (Social Experiment)

Een filmpje kijken en reflecterend bespreken. Film 2:50 min op youtube: Asking Strangers For Food! (Social Experiment) 1 KARAKTER DOELSTELLING Kiezen voor Dienstbaarheid Dienstbaarheid: Onvoorwaardelijke inzet voor de medemens. Met Karakter educatie leer je de jonge mensen om oprechte en rechtvaardige keuzes te maken.

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken

Inhoud. Mijn leven. ik regel mijn geldzaken Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Bewaren...5 Hoofdstuk 2 Administratie...7 Hoofdstuk 3 Inkomsten... 8 Hoofdstuk 4 Uitgaven... 10 Hoofdstuk 5 Sparen... 12 Hoofdstuk 6 Verzekeringen...15 Hoofdstuk 7 Begroting...

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag Doelgroeponderzoeksverslag Interviews Naam: Sharlene Piar Arends leeftijd: 59 Hoe zou jij een tienermoeder helpen als jij een vrijwilliger was? En waarmee zou je een tienermoeder mee helpen? Advies geven

Nadere informatie

Voorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal.

Voorbeeld: Ik werk het liefst met een tweetal. & OHHUOLQJHQKDQGOHLGLQJ LQOHLGLQJ Het sectorwerkstuk staat voor de deur. Misschien heb je er al slapeloze nachten van, misschien lijkt het je de leukste opdracht van je hele opleiding. Eindelijk iets leren

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

In 9 stappen ondernemer. Tips & tricks bij het starten van je eigen onderneming

In 9 stappen ondernemer. Tips & tricks bij het starten van je eigen onderneming In 9 stappen ondernemer Tips & tricks bij het starten van je eigen onderneming Inhoudsopgave Stap 1: ben ik wel ondernemer? Stap 2: wat wordt mijn product of dienst? Stap 3: wie zijn mijn klanten en waar

Nadere informatie

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: > Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,

Nadere informatie

WIJ en jij Wet investeren in jongeren

WIJ en jij Wet investeren in jongeren Ik heb een WW-uitkering. Krijg ik een werkleeraanbod? Je krijgt pas een werkleeraanbod als je WW-uitkering is afgelopen. Zolang je een WW-uitkering krijgt, geldt voor jou de sollicitatie- en reintegratieplicht

Nadere informatie

Werkblad. Les 1 Jouw droom wordt zichtbaar

Werkblad. Les 1 Jouw droom wordt zichtbaar Werkblad Les 1 Jouw droom wordt zichtbaar Korte cursus Politica op social media Met jouw ideeën en jouw waarden heb jij alles in handen om mee te bouwen aan het welzijn en geluk van mensen in jouw gemeente,

Nadere informatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie

9 Communicatie-tools. voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie 9 Communicatie-tools voor meer liefde, meer verbondenheid, meer intimiteit & betere communicatie Maar één persoon Je hebt maar een persoon nodig om nieuwe ervaringen te introduceren VOORWOORD Geen enkel

Nadere informatie

*Ook met het programma Paint van Windows kunnen foto s bewerkt worden

*Ook met het programma Paint van Windows kunnen foto s bewerkt worden Lesbrief Online pesten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 55 minuten Voorbereiding: op http://mediawijsheid.nl/onlinepesten staan allerlei filmpjes, informatie en artikelen over online pesten, bruikbaar

Nadere informatie

Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen

Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen Cynthia A.M. Slomp I.S.M. Brede School Emmen De doelstelling van Sociaal Weerbaar is het versterken van de sociale weerbaarheid van kinderen, binnenschools binnenschools maar ook buiten de school. Weerbaarheid

Nadere informatie

Doel van deze presentatie is

Doel van deze presentatie is Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Wet WIJ

Veelgestelde vragen Wet WIJ Veelgestelde vragen Wet WIJ Wat is de WIJ? WIJ staat voor Wet investeren in jongeren (WIJ). Deze nieuwe wet gaat in per 1 oktober 2009 en moet ervoor zorgen dat alle jongeren tot 27 jaar een opleiding

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

SECTORWERKSTUK 2013-2014

SECTORWERKSTUK 2013-2014 SECTORWERKSTUK 2013-2014 1 HET SECTORWERKSTUK Het sectorwerkstuk is een verplicht onderdeel voor alle leerlingen uit het Mavo. Het maken van een sectorwerkstuk is een manier waarop je, als eindexamenkandidaat,

Nadere informatie

TRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal

TRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal DRAAIBOEK TRAINING 1, 2,3,4,5 REALISTEN ROADMOVIE De prezi presentatie voor de trainingsbijeenkomsten vindt u via de onderstaande link. https://prezi.com/0txqqdqmauta/training-realisten-roadmovie-5-bijeenkomsten/

Nadere informatie

DOELGERICHT LEZEN EN SAMENVATTEN KWALITATIEF ONDERZOEK ENGELS GRAMMAR CREATIEF DENKEN

DOELGERICHT LEZEN EN SAMENVATTEN KWALITATIEF ONDERZOEK ENGELS GRAMMAR CREATIEF DENKEN STUDIELOOPBAANBEGELEIDING DOELGERICHT LEZEN EN SAMENVATTEN KWALITATIEF ONDERZOEK ENGELS GRAMMAR CREATIEF DENKEN BUSINESS BENCHMARK COMMUNICATIEMIDDELEN INLEIDING COMMUNICATIE PROJECTMATIG WERKEN PRESENTEREN

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

VMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO

VMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO Page of 7 Enquête voortgezet onderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas

Nadere informatie

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een

Nadere informatie

Dia 1 Introductie max. 2 minuten!

Dia 1 Introductie max. 2 minuten! 1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut

Nadere informatie

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A

Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 11: Mijn vrije tijd besteden Praktijkkern d: Leuke dingen doen in je vrije tijd Thema Praktijkkern 11. Mijn vrije tijd besteden

Nadere informatie

Frans de Hoyer GW Management. E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive. De wereld is veranderd

Frans de Hoyer GW Management. E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive. De wereld is veranderd Frans de Hoyer GW Management E-Mail Marketing (mysterye-mail) E-Mailnieuwsbrief Social media voor de Automotive De wereld is veranderd 1 We kopen online We plaatsen alles online 2 Dit onderdeel valt ineens

Nadere informatie

project: Problemen in de wijk

project: Problemen in de wijk project: Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Una van Maarseveen en ROC Mondriaan

Nadere informatie

HANDLEIDING TALENTENQUIZ

HANDLEIDING TALENTENQUIZ HANDLEIDING TALENTENQUIZ STAPPENPLAN TALENTENQUIZ 1. Download alle nodige bestanden van de talentenquiz kleur bekennen met kinderen op de studentenpagina bij de pagina voor de coördinator bedenk & doe

Nadere informatie

Publiekstekst Wet investeren in jongeren

Publiekstekst Wet investeren in jongeren Publiekstekst Wet investeren in jongeren Juni 2009 Deze publicatie is gemaakt door Stimulansz in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Stimulansz spreekt haar dank uit aan alle

Nadere informatie

E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7

E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 1 Vera Kleuskens groep 7 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1. Wat is E.H.B.O... 5 2. E.H.B.O. vereniging... 6 3. Cursus... 7+8+9 4. Reanimatie en A.E.D....

Nadere informatie

Welkom in de derde klas!

Welkom in de derde klas! Welkom in de derde klas! De meeste van jullie zijn twee jaar leerling van onze school geweest. Jullie weten wel hoe het hier werkt. Wat er van je verwacht wordt. Wat wel en niet geaccepteerd wordt. Dat

Nadere informatie

Persoonlijke competenties Sociale competenties Leer (school) competenties

Persoonlijke competenties Sociale competenties Leer (school) competenties Reader TOP-dagen 2014-2015 In het onderwijs is het steeds vanzelfsprekender dat je ieder jaar meer kunt en weet. Je bent druk bezig met het leren van de vakken. Maar je ontwikkelt ook competenties. In

Nadere informatie

stimuleert ondernemerschap BRochure STEVE

stimuleert ondernemerschap BRochure STEVE BRochure STEVE 2015/2016 DreamStorm presenteert STEVE het introductie programma ondernemend leren Steve is een individueel lesprogramma voor studenten in het Middelbaar Beroeps Onderwijs. In 12 lesuren

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

10 FACEBOOK TIPS VOOR BEDRIJVEN

10 FACEBOOK TIPS VOOR BEDRIJVEN 10 FACEBOOK TIPS VOOR BEDRIJVEN Introductie Social media wordt steeds vaker door bedrijven gebruikt om beter contact met hun klanten te krijgen en uiteindelijk meer inkomsten te realiseren. Facebook is

Nadere informatie

atworkshops Live online & interactief Experts in live, online & interactief leren en samenwerken

atworkshops Live online & interactief Experts in live, online & interactief leren en samenwerken atworkshops Live online & interactief Experts in live, online & interactief leren en samenwerken Hoe zorg je er in deze turbulente tijden voor dat mensen zich blijven ontwikkelen en relevant blijven voor

Nadere informatie

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid

Nadere informatie

GASTLES ONDERNEMERSCHAP. Handreiking. voor ondernemers. Ondernemerschap in de klas

GASTLES ONDERNEMERSCHAP. Handreiking. voor ondernemers. Ondernemerschap in de klas GASTLES ONDERNEMERSCHAP Handreiking voor ondernemers Ondernemerschap in de klas Ondernemerschap in de klas WAAROM ALS GASTDOCENT VOOR DE KLAS Er zijn allerlei redenen te noemen waarom praktijkmensen als

Nadere informatie

Gesprekstips: Open vragen

Gesprekstips: Open vragen U wilt in gesprek met uw medewerker over een onderwerp dat (onder meer) gaat over de financiële situatie van uw medewerker. Maar hoe pak je dat aan? Als u uw medewerker goed kent, dan vindt u doorgaans

Nadere informatie

WERK AAN DE WINKEL Hoe vind je een job?

WERK AAN DE WINKEL Hoe vind je een job? Hoe vind je een job? Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Materialen Doelen De leerlingen exploreren de verschillende manieren om aan een baan te geraken. Ze vertrekken van hun eigen ervaringen, interviewen

Nadere informatie

OP KAMERS Opdrachtenblad Categorie:

OP KAMERS Opdrachtenblad Categorie: Opdrachten Opdracht 1 Jasmina raadt Wesley aan om wat vaker bij zijn ouders te gaan eten. Welke tips kun je nog meer bedenken om geld te besparen op het moment dat je wat krapper zit? Wesley woont op kamers.

Nadere informatie

Workshop samen talenten benutten

Workshop samen talenten benutten Workshop samen talenten benutten Doelgroep: organisaties die met vrijwilligers met een beperking willen werken Doel: kennis en vaardigheden overdracht voor het werken met mensen met een beperking Bijeenkomst

Nadere informatie

Rotterdams Ambassadrices Netwerk

Rotterdams Ambassadrices Netwerk De ambassadrice als werver van inburgeraars 1. Inleiding; eigen ervaringen 2 A. Wat is werven 2 B. Het belang van werven 2 C. Verwachtingen 3 D. Rollenspel 4 E. Opdracht 4 2. Voortraject: 4 A. Doel 4 B.

Nadere informatie

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST

2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST 2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden

Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden Werkplek - De spullen binnen handbereik o Houd spullen die nuttig zijn bij het maken van huiswerk dicht bij de hand. o Handige spullen bij het

Nadere informatie

Voordoen (modelen, hardop denken)

Voordoen (modelen, hardop denken) week 11-12 maart 2012 - hardop-denktekst schrijven B Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet.

Nadere informatie

Draaiboek vorming oudercontact

Draaiboek vorming oudercontact Draaiboek vorming oudercontact Doel van de avond: - De juiste informatie over uw kind uit het oudercontact kunnen halen en zelf de juiste informatie aan de leerkracht tijdens het oudercontact kunnen geven

Nadere informatie

Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen

Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Verslag van dataverzameling in functie van het onderzoek van de NTU naar het schrijfleven van leerlingen Data verzameld in de derde graad van de basisschool en verslag opgesteld door Amber Van Geit Opleiding:

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

Alles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af.

Alles onder de knie? 1 Herhalen. Intro. Met de docent. 1 Werk samen. Lees het begin van de gesprekjes. Maak samen de gesprekjes af. Intro Met de docent Wat ga je doen in dit hoofdstuk? 1 Herhalen: je gaat herhalen wat je hebt geleerd in hoofdstuk 7, 8 en 9. 2 Toepassen: je gaat wat je hebt geleerd gebruiken in een situatie over werk.

Nadere informatie

(Uitstel) kinderwens

(Uitstel) kinderwens LANG LEVE DE LIEFDE - Entreeopleidingen in het mbo - (UITSTEL) KINDERWENS - 61 (Uitstel) kinderwens Programma Doelen Benodigdheden Introductie Opdracht 1 Gezinsplanning: Wanneer een kind? Opdracht 2 Wat

Nadere informatie

Hoe stel je prioriteiten?

Hoe stel je prioriteiten? Hoe stel je prioriteiten? Wat heb je eraan? In deze les leer je hoe je prioriteiten stelt, dus te kiezen welke dingen het belangrijkst zijn om te doen. Dat is handig als je meer moet doen dan waar je eigenlijk

Nadere informatie

TMA 360º feedback Flexibel en online. TMA 360º feedback werkboek. Dank u voor het gebruiken van de TMA 360º feedback competentie-analyse

TMA 360º feedback Flexibel en online. TMA 360º feedback werkboek. Dank u voor het gebruiken van de TMA 360º feedback competentie-analyse Haal het maximale uit de TMA 360º fb competentieanalyse Dank u voor het gebruiken van de TMA 360º feedback competentie-analyse 360º feedback is een krachtig instrument, maar dient op de juiste wijze gebruikt

Nadere informatie

Het Functioneringsgesprek

Het Functioneringsgesprek Het Functioneringsgesprek Augustus 2010 Het Functioneringsgesprek Inleiding Een functioneringsgesprek heeft tot doel de kwaliteit van het werk te verhogen en daarnaast zorgt het voor een verhoging van

Nadere informatie

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding (Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding Aan de slag met lezen in beroepsgerichte vakken Voor de verbetering van leesvaardigheid is het belangrijk dat leerlingen regelmatig en veel lezen. Hoe krijg

Nadere informatie

UW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U?

UW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U? UW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U? Nadine Köhle, MSc. Contactdag Stichting Olijf 3 oktober 2015 Garderen EVEN VOORSTELLEN ACHTERGROND KANKER HEB JE NIET ALLEEN! 4 ACHTERGROND IMPACT VAN DE

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Studeren in 2015-2016. Check je geld! Wat je moet weten over studiekosten. www.wijzeringeldzaken.nl

Studeren in 2015-2016. Check je geld! Wat je moet weten over studiekosten. www.wijzeringeldzaken.nl Studeren in 2015-2016 Check je geld! Wat je moet weten over studiekosten www.wijzeringeldzaken.nl Alles over studeren en geldzaken op een rij: Zorgen over geld, daar zit niemand op te wachten. Zeker niet

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie