ComeON! project Handboek voor begeleiders

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ComeON! project Handboek voor begeleiders"

Transcriptie

1 ComeON! project Handboek voor begeleiders The ComeON! project has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein LLP IT-GRUNDTVIG-GMP

2 Index Voorwoord...Errore. Il segnalibro non è definito. Inleiding...Errore. Il segnalibro non è definito. Het ComeON! traject...errore. Il segnalibro non è definito. Methodiek... 5 Het handboek voor begeleiders: hoe te gebruiken...errore. Il segnalibro non è definito. Unit 0: Introductie van het ComeOn! project Unit 1: Persoonlijke, lokale en globale uitdagingen van de 21e eeuw Unit 2: Naar een Leven Lang Leren Unit 3: Sociale vernieuwing en vrijwilligers in de 21e eeuw Unit 4: Sociaal Innovatieve Projecten ter verbetering van lokale Gemeenschappen. Errore. Il segnalibro non è definito. Unit 5: Met het project de gemeenschap in Annex I: Methodologische toelichting...errore. Il segnalibro non è definito. Annex II: Tabel van achtergrond materialen per Unit Annex III: Units evaluatie formulier

3 Voorwoord Dit handboek is bedoeld voor de begeleiders van het ComeON! project en geeft alle noodzakelijke informatie om het traject succesvol te doorlopen. De methodiek, de verschillende onderdelen en activiteiten zijn hierin beschreven Het is een experimenteel project, en dit traject is een pilot. Begeleiders staan dan ook vrij om zelf activiteiten te verzinnen en een eigen manier van werken door te voeren aangepast naar de groep. Ook het aangegeven tijdsschema is slechts indicatief, en mag naar eigen inzicht worden aangepast. Als begeleider is het van belang de verschillende deelnemers in de groep te leren kennen. Hun kwaliteiten en leerdoelen, en wat zij van elkaar kunnen leren in de breedste zin van het woord. De begeleiders die het project coördineren moeten zich bewust zijn van dit belangrijke intergenerationele aspect om hun rol zo goed mogelijk uit te kunnen oefenen. De kennis en ervaring die wordt opgedaan binnen ComeON! zijn belangrijke lessen om het traject en andere toekomstige vergelijkbare initiatieven te verbeteren en handvaten te geven. 3

4 Inleiding De wereld van vandaag biedt ongekende uitdagingen voor kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. Snelle vooruitgang in wetenschap en technologie hebben een grote invloed op de manier van werken, organiseren, financieren, leren, en, in het algemeen, het leven. Tegelijkertijd worden we geconfronteerd met een aantal maatschappelijke uitdagingen, zoals de vergrijzing en een diepe economische crisis. Om sociale verandering te bevorderen, moeten we de behoeften van gemeenschappen leren kennen en een bijdrage leveren om hen te ondersteunen. We moeten nieuwe manieren vinden om elke persoon ongeacht leeftijd het gevoel te geven dat hij of zij onderdeel is van, en een actieve rol kan spelen in de samenleving. Het ComeON! project bouwt voort op de mogelijkheden van nieuwe vormen van vrijwilligerswerk om actief burgerschap van zowel ouderen en jongeren te bevorderen. Om innovatieve antwoorden op de uitdagingen te geven en een verschil te maken op alle niveau binnen de gemeenschap is de solidariteit tussen generaties een belangrijk aspect van het ComeON! project Het project streeft ernaar om nieuwe mogelijkheden voor persoonlijke en sociale groei te creëren voor jonge en oudere vrijwilligers en hen te ondersteunen met het opzetten van intergenerationele initiatieven gericht op ontwikkelen van nieuwe oplossingen die de gemeenschap nodig heeft. 4 ComeON! ontwikkelt samen met een lokale begeleider een pilot en verfijnen de vernieuwende intergenerationele training. De cursus biedt spannende mogelijkheden voor jong en oud, door over interactieve face-to-face ('fysieke') methoden en geavanceerde virtuele platforms leren. De deelnemers zullen bovendien leren over de manier waarop het fysieke en het virtuele aspect kunnen worden samengevoegd om sociaal innovatieve projecten op wijkniveau tot stand te brengen. Deelname aan ComeON! zal het potentieel van zowel oudere als jonge buurtbewoners laten zien om samen actief bij te dragen aan actuele uitdagingen.

5 Het ComeON! traject De ComeON! cursus is ontwikkeld om door jongeren, senioren buurtbewoners en een belgeleider vrijwilliger te worden uitgevoerd. Het doel van de ComeON! cursus is om docenten te voorzien van een specifieke methodologie gebaseerd op intergenerationeel leren en sociale innovatie door middel van een "phyrtual 'didactische aanpak die fysieke en virtuele activiteiten combineert (zie Methodologie hieronder). Het virtuele aspect maakt gebruik van een innovatieve en interactief forum om kennis en ervaringen te delen, zodat iedereen kan participeren in de processen van sociale innovatie en leert in het belang van hun gemeenschap. De cursus duurt 30 uur en bestaat uit 2 delen met 6 eenheden. Elke eenheid bestaat uit een of meer sessies van twee uur en wordt georganiseerd zowel met online als offline materialen, leeractiviteiten, specifieke evaluaties, zoals beschreven staat in de "phyrtual" methodologie. Het eerste deel Ideevorming bestaat uit activiteiten gericht op kennismaking, discussie, reflectie en werken in teamverband. Dit eerste deel is van groot belang voor het project gezien intergenerationeel leren een belangrijk aspect is van ComeON! Het tweede deel Implementatie is gewijd aan de realisatie van de praktische activiteiten en sociaal innovatie samenwerkingsprojecten. De belangrijkste doelstelling is om de lokale gemeenschap projecten te laten ervaringen die niet alleen fysiek kunnen worden ontwikkeld, maar ook virtueel door de "phyrtual" elektronisch platform te verbeteren. De samenwerking tussen jonge en oude deelnemers zorgt voor een toegevoegde waarde in de kwaliteit van de projecten, doordat verschillende aspecten, behoeften en invalshoeken van dezelfde problemen worden belicht. 5 Methodiek ComeOn! volgt niet de traditionele methode of benadering van leren, waar een leraar voor de klas staat en de groep studenten passief luistert. De cursus vraagt een actieve betrokkenheid van de deelnemers, alle leden van het team creëren en implementeren projecten om hun buurt te verbeteren. Dit heeft betrekking op een aantal nieuwe concepten die kort worden beschreven in onderstaande vakken. Deze concepten worden verder uitgelegd in bijlage I - Methodologische nota, te vinden aan het eind van deze handleiding.

6 Je leven lang leren in de praktijk We zijn gewend om te denken dat onderwijs op scholen en universiteiten plaatsvindt, waar leerkrachten kennis uit boeken in een klas overbrengt. De ComeON! cursus biedt een veel rijkere educatieve ervaring in de navolging van de nieuwste trends in het onderwijs. Deze trends richten zich op het aanleren van vaardigheden zoals creativiteit en communicatie en erkent dat deze geleerd zijn in een verscheidenheid van plaatsen, bijvoorbeeld door te werken in projecten in de gemeenschap (niet alleen in scholen). Je leven lang leren in de praktijk bestaat uit drie soorten inhoud en drie vormen van leren: (1) Inhoud: (a) gestandaardiseerde kennis (al genoemd), (b) het levensvaardigheden of competenties (bijvoorbeeld het oplossen van problemen, creativiteit, innovatie) en (c) positieve fundamentele waarden (maatschappelijke verantwoordelijkheid, integriteit, solidariteit). (2) Leren: (a) een leven lang leren, (b) leven-breed leren (leren in alle aspecten van het leven, en (c) het leven-diep leren (leren die leidt tot een transformatie waarop hij/zij de wereld ziet). Sociale Innovatie In het ComeOn! project staat sociale innovatie voor het creëren en implementeren van een project; een proces of ervaring voor het verbeteren van het welzijn van de gemeenschap. Het kan een nieuwe een dienst of product zijn, een nieuw gebruik van een bestaand initiatief, of een verbetering ten opzichte van iets dat niet goed werkt of beter zou kunnen werken. 6 Intergenerationeel leren en solidariteit tussen de generaties Het ComeOn! project is vrij uniek omdat het de nadruk legt op de educatieve waarde van de solidariteit tussen de generaties. Mensen leren voortdurend van elkaar en dit zou ook het geval moeten zijn tussen de verschillende generaties. Sterker nog, we weten dat de solidariteit tussen de generaties en het intergenerationeel leren gebeurt in gezinnen en op scholen, maar over het geheel ontbreekt een systematische en wijdverspreide aanpak van dit soort intergenerationele relatie. In tegenstelling, in het kader van leven lang leren in de praktijk en sociale innovatie; intergenerationele solidariteit en leren zijn van grote waarde, vanwege de innovatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen die het verschil maken in het welzijn van de buurt. Vrijwilligerswerk in de 21 e eeuw en Phyrtual Vrijwilligerswerk wordt erkend als een belangrijke activiteit voor de verrijking van de ontwikkeling van een persoon in de zin van levenslang leren in de praktijk. ComeOn! bestaat uit vrijwilligersactiviteiten van jongeren, begeleiders en senioren. We spreken van vrijwilligerswerk in de 21e eeuw, echter, omdat het meeste vrijwilligerswerk nu toe is

7 uitgevoerd zonder een systematische en expliciete pedagogische aanpak. In die zin is het systematisch nastreven van levenslang leren in de praktijk, zoals hierboven beschreven, een nieuw type vrijwilligerswerk. Phyrtual De opkomst het internet heeft gezorgd voor een nieuwe van de manier waarop we leren, werken en leven. Deze wereld wordt vaak aangeduid als de virtuele wereld om hem te onderscheiden van de fysieke wereld van, bijvoorbeeld, de buurt, het klaslokaal. Vandaag de dag is het van belang deze twee werelden te gebruiken en de mogelijkheden te combineren. Dit is de reden voor het woord "phyrtual". "Phyrtual" is het resultaat van het Engelse "physical" (fysiek/in de praktijk) + "virtual" (virtueel/online). Het is een nieuwe levenscompetentie voor vrijwilligerswerk in de 21e eeuw. Dit is de verzameling van de fundamentele concepten van het ComeON! project. De rest van deze handleiding beschrijft de inhoud en activiteiten van het ComeOn! traject. Het handboek voor begeleiders: hoe te gebruiken U hebt als de begeleider, een belangrijke rol als bemiddelaar van het ComeOn! project. Dit handboek is er om u te ondersteunen in deze rol. Alle activiteiten worden in detail beschreven, in de volgende onderwerpen: 7 - Leerdoelen - Totale tijd - Didactische aanpak - Capaciteiten - Materialen - Activiteiten en tijdsbesteding - Beoordeling Online en offline materialen zijn beschikbaar. Echter, uw kennis en ervaring met de groep is essentieel voor het project, haar leerdoelen en prestaties. Om deze reden vragen wij u tijdens het traject na te denken over uw ervaringen en suggesties te doen of wijzigingen aan te brengen om het project te verbeteren. Structuur van het traject De cursus is opgebouwd uit 6 onderdelen die zijn samengesteld uit een totaal van 15 sessies. Deze worden door de begeleider georganiseerd voor een groep vrijwillige jongeren en senioren (zie bijlage II voor een tabel met de achtergrond informatie verstrekt per product).

8 De cursus bestaat uit twee overkoepelende delen: Eerste deel: Project Ideevorming (Unit 0-4): 9 sessies van ieder 2 uur (18 uur in totaal) Tweede deel: Project Implementatie (Unit 5): 6 sessies van 2 uur elk (12 uur in totaal) Eerste deel Project Ideevorming Unit 0 Introductie van het ComeOn! project (2 uur) Activiteit 1: Overzicht van het trajact Activiteit 2: Teambuilding stap 1: maken van de intergenartionele teams Unit 1 Persoonlijke, lokale en globale uitdagingen van de 21e eeuw (2 uur) Activiteit 1: Samenwerken aan de uitdagingen volgens de jongeren en ouderen van vandaag Activiteit 2: Vergelijken met voorgaande ervaringen door de oudere generatie Activiteit 3: Discussieren over huidige uitdagingen Unit 2 Een Leven Lang Leren (2 uur) Activiteit 1: Teambuilding stap 2: spelvorm (tower-building) Activiteit 2: Teamwork gericht op de rollen die jongeren en ouderen kunnen spelen om de uitdagingen van vandaag de dag aan te gaan Activiteit 3: Creëren van voorlichting voor verantwoordelijke burgers (groepsdiscussie en reflectie) 8 Unit 3 Sociale vernieuwing en vrijwilligers in de 21e eeuw (2 uur) Activiteit 1: Teambuilding stap 3: spelvorm (creative story) Activiteit 2: Sociale vernieuwing en vrijwilligerswerk in de 21e eeuw: intergenerationele reacties op de uitdagingen van vandaag de dag (groepsdiscussie en reflectie) Unit 4 Sociaal Innovatieve Projecten ter verbetering van lokale Gemeenschappen (10 uur) Sessie 1: Teambuilding stap 4 spelvorm. Identificeren van problemen in de buurt Activiteit 1.1: Messenger game Activiteit 1.2: Identificeren van buurtproblemen Sessie 2: Ontwikkelen van oplossingen die leiden tot het projectplan Activiteit 2.1: Discussie over het oplossen van problemen Activiteit 2.2: Groepsreflectie op problemen in de buurt Activiteit 2.3: Samenwerken aan de analyse van de oorzaak Activiteit 2.4: Presentaties Sessie 3: Leren om gebruik te maken van het online project Phyrtual.org Activiteit 3.1: Inzicht krijgen in de functies van het platform Activiteit 3.2: Maken van teams op basis van de projecten

9 Sessie 4: Het projectplan uitwerken in phyrtual.org Activiteit 4.1: Ontwikken en overbrengen van het project Activiteit 4.2: Presentatie van het project Sessie 5: Het projectplan definieren Activitieit 5.1: plan van aanpak Activiteti 5.2: Groepsreflectie op toekomstige projecten gebaseerd op implementatie Tweede deel Project Implementatie Unit 5 Unit 5: Met het project de gemeenschap in (12 uur) Sessie 1: Voorbereiden van het team om de buurt in te gaan Sessie 2 : Testen van de haalbaarheid van het project met buurtbewoners Sessie 3: Analyseren van de feedback en verwerken in het plan Sessie 4: Het plan uitvoeren Sessie 5: Het project en het traject evalueren Sessie 5: Presentatie van de resultaten De volgende paragrafen bevatten een gedetailleerde beschrijving van deel. 9

10 Init 0: Introductie van het ComeON! project Unit 0 Introductie van het ComeON! project Leerdoelen (a) Om de deelnemers te informeren over het achterliggend idee van ComeON! (b) Om de betrokkenheid bij het project uit te leggen (c) Om een kijk op het team te krijgen Tijdsduur 2 uur Aanpak Intergenerationele groepswerk in de vorm van teambuilding in spelvorm en groepsdiscussie. Kennis en vaardigheden Samenwerken, analytisch en kritisch denken, persoonlijke en sociale verantwoordelijkheid, intergenerationele communicatie en begrip. 10 Materialen Begeleiders kunnen dit handboek gebruiken om de cursus te beschrijven en de activiteiten uit te voeren. Registratielijst om de aanwezigheid van de deelnemers vast te leggen. Achtergrondmateriaal: Powerpoint slides over ComeOn! project en teambuilding; met concepten, foto's, video's, cartoons, citaten, etc. Andere bronnen: afhankelijk van beschikbaarheid, kunnen de begeleiders hun eigen mix van elementen kiezen zoals zachte ballen, papier en pennen, flip-over, Post-it, computers, beamer, camera.

11 Activiteiten en tijdsbesteding Dit deel bestaat uit 1 sessie, bestaande uit de volgende activiteiten: Activiteit 1. Overzicht van de cursus (45 min) Beschrijf de cursus en zijn doelstellingen. Beschrijf de structuur en de uit te voeren activiteiten. Activiteit 2. Teambuilding Stap 1 De intergenerationele teams (1 uur) Dit deel leidt tot de vorming en versterking van verschillende intergenerationele teams van ieder 5 a 6 personen. Selectie van de teams De groepen kunnen zelf worden gevormd of willekeurig, door bijvoorbeeld namen te trekken. De begeleider staat vrij hier een eigen methode voor te gebruiken. Zodra de teams zijn gevormd kan een ijsbreker "namen" memory spel worden gespeeld. Zodra iedereen elkaars namen weet, gaan de teams op hun plek zitten en de begeleider initieert een korte analytische sessie op de kenmerken van effectieve teams. De begeleider vraagt de deelnemers om na te denken over een team dat volgens hen effectief is. Op basis daarvan vertellen ze: (a) wat is een team, en (b) wat zijn de kenmerken van effectieve teams. Wanneer dit eenmaal is voltooid, kan de begeleider de Powerpoint slides met de definitie en kenmerken van effectieve teams laten zien. Deze worden tegenover de vorige oefening gezet en vergeleken. De docent de volgorde van de oefeningen ook omkeren. 11 Evaluatie Unit 0 De begeleider nodigt de deelnemers uit om na te denken over de sessie en wat ze denken dat ze hebben geleerd, en beoordelen het nut van een intergenerationele aanpak. De evaluatie duurt 15 minuten en alle punten die kunnen helpen ter verbetering van het traject worden opgeschreven en verzonden naar de coördinatoren van de ComeOn! project. Een kort evaluatie formulier is beschikbaar voor de begeleider (zie bijlage III van dit handboek).

12 Unit 1: Persoonlijke, lokale en globale uitdagingen van de 21e eeuw. Unit 1 Persoonlijke, lokale en globale uitdagingen van de 21e eeuw. Leerdoelen Het krijgen van het begrip van de uitdagingen (problemen en kansen) waarmee jongeren en ouderen in de huidige samenleving van de 21e eeuw te maken hebben. Tijdsduur 2 uur Aanpak Intergenerationeel groepswerk in de vorm van spellen, groepsdiscussie, online onderzoek, etc. Kennis en vaardigheden Samenwerken, analytisch en kritisch denken, persoonlijke en sociale verantwoordelijkheid, intergenerationele communicatie en begrip, kennis en begrip over andere tijden en samenlevingen. Materialen Begeleiders kunnen dit handboek gebruiken om de cursus te beschrijven en de activiteiten uit te voeren. 12 Registratielijst om de aanwezigheid van de deelnemers vast te leggen. Achtergrondmateriaal: Powerpoint slides over ComeOn! Persoonlijke, lokale en globale uitdagingen van de 21e eeuw; met concepten, foto's, video's, cartoons, citaten, etc. Andere bronnen: afhankelijk van beschikbaarheid kunnen de begeleiders hun eigen mix van elementen kiezen zoals zachte ballen, papier en pennen, flip-over, Post-it, computers, beamer, camera.

13 Activiteiten en tijdsbesteding Deel 1 leidt tot inzicht en begrip van de uitdagingen (problemen en kansen) waar de diverse generaties vandaag de dag mee geconfronteerd worden. De focus ligt op technologie, nieuwe manieren om dingen te doen, en de problemen of uitdagingen in de buurt. Dit deel bestaat uit 1 sessie, bestaande uit de volgende activiteiten: Activiteit 1. Samenwerken aan de uitdagingen volgens de jongeren en ouderen van vandaag (1 uur) De eerste 15 minuten worden de teams uitgenodigd om te reflecteren en 4 uitdagingen en mogelijkheden te identificeren (2 voor de jeugd en 2 voor de senioren) in verband met (1) technologie (bijvoorbeeld hardware, software), (2) nieuwe manieren om dingen te doen (bijvoorbeeld in werk, onderwijs, verkoop / marketing, spelen, etc.) en (3) de plaatselijke gemeenschappen (bijvoorbeeld relaties van mensen, diensten, milieu, verkeer, etc.). De begeleider zorgt voor sjablonen voor deze oefening voor elke groep. Het werk kan worden gedaan op een computer of op papier. Aan het einde van de oefening presenteert per team iemand de resultaten aan de rest van de groep. 13 De begeleider kiest drie van de uitdagingen die door de senioren is aangedragen en nodigt de jongeren uit om na te denken over de oorzaken van deze uitdagingen om hun begrip van de oudere generatie te verbeteren. Daarna wordt de oefening omgedraaid, en worden de senioren uitgenodigd om na te denken over de redenen voor de 3 aangegeven uitdagingen van de jongeren. Activiteit 2. Vergelijken met voorgaande ervaringen door de oudere generatie (30 min) In een klas setting worden de senioren uitgenodigd om terug te gaan naar de tijd toen ze nog zo jong waren als de jongeren in hun teams. Het herinneren van de uitdagingen en mogelijkheden van (1) de belangrijkste technologieën die ze toen gebruiken (bv voor communicatie), (2) de manieren waarop dingen werden gedaan op het moment (bijvoorbeeld werk, onderwijs, ontspanning), en (3) het leven van de lokale gemeenschappen (bijvoorbeeld maatschappelijke activiteiten, verkeer). Activiteit 3: Discussieren over huidige uitdagingen (15 min) Zodra de oefeningen zijn afgerond, stimuleert de begeleider de teams om over de bevindingen te discussiëren. Hiervoor kan de begeleider achtergrondinformatie gebruiken (bijvoorbeeld in de vorm van video, foto etc.) om de reflectie te stimuleren en van het inzicht in de uitdagingen van vandaag te versterken.

14 Evaluatie Unit 1 De begeleider nodigt de deelnemers uit om na te denken over de sessie en wat ze denken dat ze hebben geleerd, en beoordelen het nut van een intergenerationele aanpak. De evaluatie duurt 15 minuten en alle punten die kunnen helpen ter verbetering van het traject worden opgeschreven en verzonden naar de coördinatoren van de ComeOn! project. Een kort evaluatie formulier is beschikbaar voor de begeleider (zie bijlage III van dit handboek). 14

15 Unit 2: Naar een Leven Lang Leren Unit 2 Naar Een Leven Lang Leren Leerdoelen: a) om een goed begrip te krijgen van de rol die jong en oud samen kunnen spelen binnen de besproken uitdagingen in Deel 1. (b) een begrip van het concept van het Leven Lang Leren te krijgen. Tijdsduur: 2 uur Aanpak: Intergenerationeel groepswerk met fysieke en virtuele activiteiten in de vorm van spelletjes, groepsdiscussie, online onderzoek, etc. Kennis en vaardigheden Samenwerken, analytisch en kritisch denken, persoonlijke en sociale verantwoordelijkheid, intergenerationele communicatie en begrip, kennis en begrip over het begrip Een leven lang leren. 15 Materialen Begeleiders kunnen dit handboek gebruiken om de activiteiten uit te voeren. Registratielijst om de aanwezigheid van de deelnemers vast te leggen. Achtergrondmateriaal: Powerpoint slides "Naar een Leven Lang Leren" met concepten en voorbeeld (het voorbeeld van Hong Kong). Andere bronnen: afhankelijk van beschikbaarheid, kan de docenten kiezen hun eigen mix van elementen zoals spaghetti packs, meetlint, pen en papier, flip-over, Post-it, computers, beamer, camera. Activiteiten en tijdsbesteding Dit deel bestaat uit 1 sessie, bestaande uit de volgende activiteiten: Activiteit 1: Teambuilding stap 2: spelvorm (tower-building) (30 min) Deze activiteit is een voorbeeld van een leuke afwisseling voor de intergenerationele

16 teams in de cursus. Het helpt om te reflecteren op de creativiteit en de effectiviteit van teams. "Tower-building" uitdaging: De teams zitten rond hun tafels. Elk team is gevraagd om een pak spaghetti en een pak blauwe tack (tape) mee te brengen. De uitdaging is om binnen 7 minuten de hoogste "spaghetti toren" te bouwen. Na 7 minuten stopt de begeleider het spel en wordt de hoogte van de constructies gemeten en op volgorde van de hoogste tot de laagste gezet. Reflectie: Zodra het spel is voltooid, de teams zitten rond de bouwwerken en de begeleider geeft een eerste analyse op de verschillende manieren van bouwen en bouwwerken. Hij vraagt het team van de hoogte toren na te denken over twee of drie factoren / redenen waarom zij erin zijn geslaagd de hoogste toren te bouwen. Kunnen ze verschillende rollen die de leden van het team hebben gespeeld aanduiden? Vervolgens kan de begeleider aan de andere teams vragen om na te denken over de factoren / redenen voor hun prestaties. Wat zouden ze anders doen? Activiteit 2. Teamwork gericht op de rollen die jongeren en ouderen kunnen spelen om de uitdagingen van vandaag de dag aan te gaan (45 min) 16 Deze activiteit stimuleert de verkenning van de rollen van jongeren en senioren die zij afzonderlijk en samen kunnen spelen binnen de uitdagingen van de 21e eeuw op weg naar de volgende stap, naar een Leven Lang Leren. Analytische reflectie op intergenerationele rollen: De begeleider vraagt de groepen wat de betekenis is van wat zij hebben geleerd in hun leven en dit met elkaar te bespreken. Hiervoor worden door de begeleider sjablonen verstrekt. (1) Wat heb ik nodig om het te maken in een wereld vol veranderingen in tijden van crisis? (2) Welke rol zie ik mezelf spelen? Welke rol ik zou willen spelen? (3) Wat kunnen de verschillende generatie samen doen? (4) Wat heb ik / wij nodig om mij hier beter op te bereiden? Wat moet ik / wij doen om mij hier beter op voor te bereiden? De begeleider vraagt de groep om de antwoorden te lezen en vragen toe te wijzen aan verschillende groepen. Bijvoorbeeld twee of drie groepen kunnen de antwoorden van vraag (1) en (2) geven en de overige twee of drie groepen kunnen hun antwoorden geven van vraag (3) en (4). De vragen worden onderling doorgenomen.

17 De discussie moet geleidelijk op gang komen en uitkomen bij het belang van de voorbereiding en uitwerking van nieuwe manieren van het Leven Lang Leren. Het identificeren van bekende ideeën van een leven Lang Leren en het cruciale belang van sociale vaardigheden in de 21e eeuw binnen het onderwijs. Deze vaardigheden omvatten bijvoorbeeld, de capaciteiten voor creativiteit, probleemoplossend vermogen, innovatie, etc. Dit zet de toon voor de volgende sessie over een Leven Lang Leren. Activiteit 3 Verkenning van het onderwijs voor verantwoordelijk burgerschap (30 min) Deze activiteit gaat om het concept van een Leven Lang Leren, die essentieel is voor succes in de 21e eeuw, inclusief de bevordering van actief verantwoord burgerschap. Groepsreflectie en discussie over een Leven Lang Leren: Gedurende de eerste 10 minuten, de begeleider introduceert het concept van een Leven Lang Leren met de achtergrond materialen die voor het thema beschikbaar zijn. Hieruit blijkt dat een "Leven Lang Leren" bestaat uit drie geïntegreerde educatieve onderdelen: (1) gestandaardiseerd kennis, (2) sociale vaardigheden en competenties, en (3) de fundamentele waarden in karaktervorming. De PowerPoint slides laten zien dat dit type onderwijs wordt erkend en als belangrijk wordt ervaren. Het laatste deel van de inleiding moet de relatie tussen het concept van een Leven Lang Leren en dat van actief burgerschap tonen. Na de introductie van de begeleider kan de groep hun eigen opvattingen over het idee van een Leven Lang Leren bespreken. Zien zij het ook binnen in het kader van de uitdagingen van de 21ste eeuw? Denken ze dat dit type onderwijs verantwoordelijk burgerschap bevorderd? 17 Evaluatie Unit 2 De begeleider nodigt de deelnemers uit om na te denken over de sessie en wat ze denken dat ze hebben geleerd, en beoordelen het nut van een intergenerationele aanpak. De evaluatie duurt 15 minuten en alle punten die kunnen helpen ter verbetering van het traject worden opgeschreven en verzonden naar de coördinatoren van de ComeOn! project.

18 Unit 3: Social Innovation and 21 st Century Volunteering Unit 3 Sociale vernieuwing en vrijwilligers in de 21e eeuw Leerdoelen (a) Begrip krijgen van het concept sociale innovatie (b) Begrip krijgen van het concept vrijwilligers in de 21 e eeuw Tijdsduur 2 uur Aanpak Intergenerationeel groepswerk in de vorm van spellen, groepsdiscussie, online onderzoek, etc. Kennis en vaardigheden Samenwerken, analytisch en kritisch denken, persoonlijke en sociale verantwoordelijkheid, intergenerationele communicatie en begrip, kennis en begrip over sociale vernieuwing en vrijwilligerswerk in de 21 e eeuw. Materialen: Begeleiders kunnen dit handboek gebruiken om de cursus te beschrijven en de activiteiten uit te voeren. 18 Registratielijst om de aanwezigheid van de deelnemers vast te leggen. Achtergrondmateriaal: Powerpoint slides over Sociale vernieuwing en vrijwilligers in de 21e eeuw, met concepten, foto's, video's, cartoons, citaten, etc. Andere bronnen: afhankelijk van beschikbaarheid kunnen de begeleiders hun eigen mix van elementen kiezen zoals, papier en pennen, flip-over, Post-it, computers, beamer, camera, etc. Activiteiten en tijdsbesteding Dit deel bestaat uit 1 sessie, bestaande uit de volgende activiteiten: Activiteit 1: Teambuilding stap 3: spelvorm (creative story) Deze activiteit is een leuke verfrissing van de intergenerationele teams in het traject. Het helpt om te reflecteren op de creativiteit en de effectiviteit van de teams.

19 De uitdaging van het "Creatief verhaal": De teams zitten rond hun tafels. Elk team heeft pen, papier en kleine stukjes papier (genoeg voor alle teamleden). De leden van de teams worden gevraagd om ieder op een klein stukje papier een woord te schrijven. De stukjes worden met de woorden naar beneden neergelegd en geschut. De persoon die begint pakt het eerste papiertje en maakt met het woord wat erop staat een zin. De tweede persoon pakt een ander stuk papier met een nieuw woord en schrijft een nieuwe zin. Met behulp van de nieuwe woord wordt er geprobeerd een leuk verhaal te maken. Dit toont de kracht van de collectieve creativiteit. Aan het einde van de oefening worden de verhalen voorgelezen en wordt gekozen welk team het leukste verhaal heeft. Reflectie Zodra het Creatieve verhaal" is voltooid, vraagt de begeleider om een korte analyse, met de vraag aan het team van het "grappigste verhaal om twee of drie factoren of redenen te noemen waarom zij er in geslaagd zijn gezamenlijk het leukste verhaal te schrijven. Had elk teamlid een rol? Vervolgens kan de begeleider zich tot een of twee andere teams richten en vragen om na te denken over hun collectieve verhaal-creatie? Is er iets wat ze anders zouden doen? De activiteit eindigt bij het reinigen van de tabellen en verwijdering van alle stukjes papier. Activiteit 2: Sociale vernieuwing en vrijwilligerswerk in de 21e eeuw: intergenerationele reacties op de uitdagingen van vandaag de dag (groepsdiscussie en reflectie) Deze actie beoogt een basiskennis te stimuleren over sociale innovatie, te beginnen met de inzichten van de deelnemers over deze concepten. Deze sessie vergroot daarnaast de kennis en begrip van het concept van intergenerationeel vrijwilligerswerk als onderdeel van een Leven Lang Leren. Aangezien de deelnemers waarschijnlijk zich minder kunnen voorstellen bij "intergenerationeel vrijwilligerswerk," is het handig om hier eerst een korte inleiding in te geven met behulp van de beschrijving in deze handleiding of de achtergrond materialen die voor deze onderwerpen beschikbaar zijn. Groepsreflectie en discussie over sociale innovatie De begeleider vraagt de groepen het concept sociale innovatie te verkennen aan de hand van de volgende vragen: (a) waar doet sociale innovatie je aan denken? (b) kunt je 2 of 3 initiatieven, processen of veranderingen noemen waarvan je denkt dat het sociale innovaties zijn? Kun je zeggen waarom? De begeleider vraagt de groep om hun antwoorden voor te lezen, en merkt zowel de overeenkomstige als verschillende elementen op. Dan worden twee of drie van de voorbeelden van sociale innovatie genoemd die voortgekomen uit de oefening. De coördinator kan dan vragen: past dit voorbeeld binnen jouw het idee van sociale innovatie? Waarom? In een later stadium introduceert de begeleider concepten van sociale innovatie. De begeleider kijkt ook kort naar de verschillende vormen van sociale innovatie: wie 19

20 profiteert, wie deelneemt, en hoe het zich verhoudt tot het proces van het Leven Lang Leren. De klas wordt aan het denken gezet over sociale innovatie binnen een Leven Lang Leren? Waarom? Groep reflectie en discussie over 'intergenerationele 21e eeuw vrijwilligerswerk " In de eerste 15 minuten introduceert de begeleider de concepten van vrijwilligerswerk en "vrijwilligerswerk in de 21e eeuw. Welke verbinding is te leggen tussen dit type vrijwilligerswerk en een Leven Lang Leren? Waarom en op welke manier is dit belangrijk voor een Leven Lang Leren. Is het waardevol voor de maatschappij, en met name de bevordering van intergenerationeel vrijwilligerswerk? Hebben de deelnemers in de gaten dat door deelname aan dit project zij in zeker mate de vrijwilligers van de 21 e eeuw zijn?! Evaluatie Unit 3 De begeleider nodigt de deelnemers uit om na te denken over de sessie en wat ze denken dat ze hebben geleerd, en beoordelen het nut van een intergenerationele aanpak. De evaluatie duurt 15 minuten en alle punten die kunnen helpen ter verbetering van het traject worden opgeschreven en verzonden naar de coördinatoren van de ComeOn! project. 20

Richtlijnen voor senioren vrijwilligers

Richtlijnen voor senioren vrijwilligers Het ComeON! project Richtlijnen voor senioren vrijwilligers The ComeON! project has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the

Nadere informatie

Korte Handleiding EMPLOY

Korte Handleiding EMPLOY Korte Handleiding EMPLOY This project has been funded with support from the European Commission. This communication reflects the views only of the author. The Commission cannot be held responsible for

Nadere informatie

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

Waar kinderen een betere toekomst leren ontwerpen met nieuwe technologieën

Waar kinderen een betere toekomst leren ontwerpen met nieuwe technologieën Waar kinderen een betere toekomst leren ontwerpen met nieuwe technologieën Waar leerlingen leren ontwerpen en maken, met nieuwe technologieën, rondom een maatschappelijk thema. Wat zou jij écht willen

Nadere informatie

Serie handleidingen. "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") Evaluatie. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti

Serie handleidingen. LbD4All (Leren door Ontwikkeling voor iedereen ) Evaluatie. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Serie handleidingen "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") Evaluatie Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Deze publicatie werd gefinancierd door de Europese Commissie. De

Nadere informatie

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie?

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? De externe omgeving wordt voor meer en meer organisaties een onzekere factor. Het is een complexe oefening voor directieteams om

Nadere informatie

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015

Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

21ste-eeuwse vaardigheden:

21ste-eeuwse vaardigheden: INLEIDING 21ste-eeuwse vaardigheden Het helpen ontwikkelen van 21ste-eeuwse vaardigheden bij studenten vraagt het nodige van docenten. Zowel qua werkvormen als begeleiding. In hoeverre neem je een voorbeeldrol

Nadere informatie

Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning

Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Helder &Wijzer Mijn opdrachten In een kort, blended programma In het kort Voor wie docenten/trainers die blended opdrachten willen leren ontwerpen en ontwikkelen

Nadere informatie

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO

Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?

Nadere informatie

Module leren: preventiemodule vroegtijdig schoolverlaat voorkomen door middel van digitale verhalen en kaarten. tellyourstorymap.

Module leren: preventiemodule vroegtijdig schoolverlaat voorkomen door middel van digitale verhalen en kaarten. tellyourstorymap. Module leren: preventiemodule vroegtijdig schoolverlaat voorkomen door middel van digitale verhalen en kaarten tellyourstorymap.eu -Co-funded by the Erasmus+ Programma of the European Union Module voor

Nadere informatie

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij

Nadere informatie

De ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN

De ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN M.11i.0419 De ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN versie 02 M.11i.0419 Naam notitie/procedure/afspraak Visie op professionaliseren Eigenaar/portefeuillehouder Theo Bekker

Nadere informatie

Rapport Docent i360. Test Kandidaat

Rapport Docent i360. Test Kandidaat Rapport Docent i360 Naam Test Kandidaat Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het

Nadere informatie

HANDBOEK POWER OF PLAY MAAK JE EIGEN SPEELMATERIAAL VOOR MIDDEN- EN BOVENBOUW VOORBEELD PAGINA S

HANDBOEK POWER OF PLAY MAAK JE EIGEN SPEELMATERIAAL VOOR MIDDEN- EN BOVENBOUW VOORBEELD PAGINA S HANDBOEK POWER OF PLAY MAAK JE EIGEN SPEELMATERIAAL VOOR MIDDEN- EN BOVENBOUW PAGINA S Copyright 2018 Right To Play & Jantje Beton ( de uitgever ) Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag

Nadere informatie

Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota

Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota 2012 Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota Carolien Popken SAB Schoolvereniging Aerdenhout- Bentveld 14-6-2012 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Onderzoek... 4 Voorwoord... 4 Antwoord op de deelvragen

Nadere informatie

SCHOOL. Design-a-Thon: Afval INHOUD: Programma & uitleg Leerdoelen / kerndoelen en 21e eeuwse vaardigheden Informatie over de Afval Thema

SCHOOL. Design-a-Thon: Afval INHOUD: Programma & uitleg Leerdoelen / kerndoelen en 21e eeuwse vaardigheden Informatie over de Afval Thema SCHOOL Design-a-Thon: Afval INHOUD: Programma & uitleg Leerdoelen / kerndoelen en 21e eeuwse vaardigheden Informatie over de Afval Thema Global Children s Design-a-Thon, Dublin, November 2014 PROGRAMMA

Nadere informatie

Samenwerking. Betrokkenheid

Samenwerking. Betrokkenheid De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school

Nadere informatie

Enquête noden van de scholen. Eerste verwerking

Enquête noden van de scholen. Eerste verwerking Enquête noden van de scholen Eerste verwerking Verwerking van formulieren ingediend op 27/9/16 46 enquêtes werden ingediend/verwerkt Achtergrond mooi verspreid over de 4 componenten van STEM Man/vrouw

Nadere informatie

Mastermind groep. Business Development. Leiderschap in het creëren van een sterke business

Mastermind groep. Business Development. Leiderschap in het creëren van een sterke business Mastermind groep Business Development Leiderschap in het creëren van een sterke business Business Development Leiderschap in het creëren van een sterke business In turbulente tijden staat uw business voortdurend

Nadere informatie

TRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal

TRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal DRAAIBOEK TRAINING 1, 2,3,4,5 REALISTEN ROADMOVIE De prezi presentatie voor de trainingsbijeenkomsten vindt u via de onderstaande link. https://prezi.com/0txqqdqmauta/training-realisten-roadmovie-5-bijeenkomsten/

Nadere informatie

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.

Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van

Nadere informatie

21st Century Skills Training

21st Century Skills Training Ontwikkeling van competenties voor de 21 e eeuw - Vernieuwend - Voor werknemers van nu - Met inzet van moderne en digitale technieken - - Integratie van social media - Toekomstgericht - Inleiding De manier

Nadere informatie

Functieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.

Functieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid

Nadere informatie

Serie handleidingen. "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") E-LEARNING. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti

Serie handleidingen. LbD4All (Leren door Ontwikkeling voor iedereen ) E-LEARNING. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Serie handleidingen "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") E-LEARNING Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Deze publicatie werd gefinancierd door de Europese Commissie. De

Nadere informatie

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan

Opbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct

Nadere informatie

Werkdocument Montessori voor een nieuwe tijd

Werkdocument Montessori voor een nieuwe tijd Werkdocument Montessori voor een nieuwe tijd 1 oktober 2013 (revisie) Versie 2.3 1e Amstelveense Montessorischool Michelina Hoogeveen, Irene Simonis, Frank Versloot Inhoudsopgave Inleiding, doelen en uitgangspunten

Nadere informatie

stimuleert ondernemerschap BRochure STEVE

stimuleert ondernemerschap BRochure STEVE BRochure STEVE 2015/2016 DreamStorm presenteert STEVE het introductie programma ondernemend leren Steve is een individueel lesprogramma voor studenten in het Middelbaar Beroeps Onderwijs. In 12 lesuren

Nadere informatie

ALEXANDER GIELE Competentiemonitor Ingevuld door : C.M.T. Ruppert Ingevuld op : 19 december 2013

ALEXANDER GIELE Competentiemonitor Ingevuld door : C.M.T. Ruppert Ingevuld op : 19 december 2013 ALEANDER GIELE Competentiemonitor Ingevuld door : C.M.T. Ruppert Ingevuld op : 19 december 2013 Deze monitor is ingevuld op basis van een eerste gesprek, een lesobservatie en een nagesprek (soms in andere

Nadere informatie

vaardigheden - 21st century skills

vaardigheden - 21st century skills vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met

Nadere informatie

Iedereen STEM ook in buitengewoon onderwijs. 21/03/2018 Boeverbos

Iedereen STEM ook in buitengewoon onderwijs. 21/03/2018 Boeverbos Iedereen STEM ook in buitengewoon onderwijs 21/03/2018 Boeverbos 1 Iedereen STEM ook in buitengewoon onderwijs Jo Desutter Pedagogisch begeleider STE(A)M 2 Wat is STEM? Aanduiding domein Aanduiding studies

Nadere informatie

Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing

Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing Inhoud Welkom Doelen Profielschetsen Materialen Bijlagen Met het Solly Systeem worden kinderen al op jonge leeftijd geïntroduceerd in de wereld

Nadere informatie

ICT als aanjager van de onderwijstransformatie

ICT als aanjager van de onderwijstransformatie ICT als aanjager van de onderwijstransformatie ICT als aanjager van de onderwijstransformatie Technologische innovatie biedt het onderwijs talloze mogelijkheden. Maar als we die mogelijkheden echt willen

Nadere informatie

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen Tweede graad aso In de tweede graad aso kies je voor een bepaalde richting. Ongeacht je keuze, blijft er een groot gemeenschappelijk basispakket van 26 lesuren algemene vakken. Het niveau van deze vakken,

Nadere informatie

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie

Nadere informatie

Serie handleidingen. "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") PROJECT & TEAM WORK. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti

Serie handleidingen. LbD4All (Leren door Ontwikkeling voor iedereen ) PROJECT & TEAM WORK. Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Serie handleidingen "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") PROJECT & TEAM WORK Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Deze publicatie werd gefinancierd door de Europese Commissie.

Nadere informatie

stimuleert ondernemerschap BRochure albert

stimuleert ondernemerschap BRochure albert BRochure albert 2015/2016 DreamStorm presenteert albert het introductie programma ondernemend leren Albert is een individueel lesprogramma voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. In 12 lesuren krijgen

Nadere informatie

Beeldvorming als Leidraad voor Leiderschap

Beeldvorming als Leidraad voor Leiderschap Beeldvorming als Leidraad voor Leiderschap in de reflectie zie je de bron Effectief Leiderschap.. een persoonlijke audit U geeft leiding aan een team, een project of een afdeling. U hebt veel kennis, u

Nadere informatie

Stap 1 Doelen vaststellen

Stap 1 Doelen vaststellen Stap 1 Doelen vaststellen! Lesdoelen staan altijd in relatie tot langere termijn doelen. Zorg dat je de leerlijn of opbouw van doelen op schoolniveau helder hebt! Groepsdoelen staan altijd in relatie tot

Nadere informatie

Beoordeling Stage 2 Code: ST2

Beoordeling Stage 2 Code: ST2 Beoordeling Stage 2 Code: ST2 Student: Ben v.d. Heijden Cijfer docentbegeleider Studentnummer: 247958 8 Docentbegeleider: PKK Cijfer praktijkbegeleider Praktijkbegeleider: Hans v.d. Dobbelsteen 8 Stageperiode:

Nadere informatie

SCHATTEN VAN ADVOCATEN

SCHATTEN VAN ADVOCATEN SCHATTEN VAN ADVOCATEN PRAKTIJKOPLEIDINGEN VOOR DE ADVOCATUUR Vaardigheden in de praktijk Coachen in de praktijk Leidinggeven in de praktijk Teamwork in de praktijk SCHATTEN VAN ADVOCATEN Wij zijn er van

Nadere informatie

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97

Methoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97 Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk

Nadere informatie

2 Stappen en fasen. 006128860006-bw.indd 8 19-09-13 12:35

2 Stappen en fasen. 006128860006-bw.indd 8 19-09-13 12:35 2 Stappen en fasen 8 ICT-beheerder - Netwerkbeheerder 006128860006-bw.indd 8 19-09-13 12:35 De projectwijzers brengen je in realistische situaties die te maken hebben met het ICT-vakgebied zodat je niet

Nadere informatie

FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media. draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging

FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media. draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging Via het Klavertje 4 Model zet u sociale media en ICT breed in Didactische

Nadere informatie

OPROEP VOOR BIJDRAGE

OPROEP VOOR BIJDRAGE OPROEP VOOR BIJDRAGE 29 mei tot 31 mei 2013 Met groot genoegen nodigen we je uit om een voorstel tot bijdrage in te dienen voor de Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD 2013) met als thema Over-Waarderen.

Nadere informatie

WELKOM BIJ BOMBERBOT! LES 2: SEQUENTIES I LES 2: SEQUENTIES I WAAR GAAT DEZE LES OVER? INTRODUCTIE

WELKOM BIJ BOMBERBOT! LES 2: SEQUENTIES I LES 2: SEQUENTIES I WAAR GAAT DEZE LES OVER? INTRODUCTIE WELKOM BIJ BOMBERBOT! Bij onze lessen horen ook nog een online game, waarin de leerlingen de concepten die ze geleerd krijgen direct moeten toepassen, en een online platform, waarin u de voortgang van

Nadere informatie

ACTIEFICHES. Een goed begrip van je huidige (probleem)situatie laat toe om gerichter te innoveren.

ACTIEFICHES. Een goed begrip van je huidige (probleem)situatie laat toe om gerichter te innoveren. ACTIEFICHES Stap 1: Analyseer je innovatiemogelijkheden Een goed begrip van je huidige (probleem)situatie laat toe om gerichter te innoveren. Voldoende steun en middelen zijn essentieel om via innovatie

Nadere informatie

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten

Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Project Verwenmorgen voor ouderen organiseren Groepen van 5 leerlingen Totaal: 560 minuten Inleiding en werkwijze: De meeste ouderen vinden het leuk om samen met jongeren iets te doen. Op deze manier hebben

Nadere informatie

KRAUTHAMMER YOUNG PROFESSIONAL PROGRAMMA

KRAUTHAMMER YOUNG PROFESSIONAL PROGRAMMA KRAUTHAMMER YOUNG PROFESSIONAL PROGRAMMA HERKEN JE DIT? Weet je nog hoe opwindend het is om aan het begin van een carrière te staan? Daarom wil je ook jouw young professionals helpen bij hun ontwikkeling.

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

SECTORWERKSTUK 2013-2014

SECTORWERKSTUK 2013-2014 SECTORWERKSTUK 2013-2014 1 HET SECTORWERKSTUK Het sectorwerkstuk is een verplicht onderdeel voor alle leerlingen uit het Mavo. Het maken van een sectorwerkstuk is een manier waarop je, als eindexamenkandidaat,

Nadere informatie

1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling...

1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling... Meetinstrumenten De meetinstrumenten zijn ondersteunend aan de projecten van De Sportbank en ontwikkeld met de Erasmus Universiteit. Deze instrumenten helpen om op een gefundeerde manier te kijken naar

Nadere informatie

Leren Leren en ExcelLeren

Leren Leren en ExcelLeren Leren Leren en ExcelLeren www.mindsetlearnandgrow.nl Wat is MindSet? MindSet is een groep studenten die leerlingen leert effectief te leren. Wij helpen leerlingen betere schoolresultaten te behalen door

Nadere informatie

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen

D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt

Nadere informatie

LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management

LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management LEERACTIVITEIT IJs verkopen op straat Ent-teach Module 6 Project management Beschrijving van de leeractiviteit Voor de volgende opdracht zullen de studenten plannen* hoe ze gedurende een week ijs gaan

Nadere informatie

TRAINING PROGRAMMA VOOR HET LEREN OMGAAN MET HET WORKIT MATERIAAL VOOR (VRIJWILLIGE) DOCENTEN

TRAINING PROGRAMMA VOOR HET LEREN OMGAAN MET HET WORKIT MATERIAAL VOOR (VRIJWILLIGE) DOCENTEN TRAINING PROGRAMMA VOOR HET LEREN OMGAAN MET HET WORKIT MATERIAAL VOOR (VRIJWILLIGE) DOCENTEN INTRODUCTIE Het project WorKit ontwikkelt de Job Language Kit - een hulpmiddel met educatief en informatief

Nadere informatie

waarbij de kennisontwikkeling plaatsvindt vanuit een specifieke situatie en gericht is op een specifiek gemeenschappelijk doel. In dit proces is het v

waarbij de kennisontwikkeling plaatsvindt vanuit een specifieke situatie en gericht is op een specifiek gemeenschappelijk doel. In dit proces is het v Samenvatting Het oplossen van complexe vraagstukken gebeurt steeds vaker door experts die in multidisciplinaire teams virtueel, veelal langs elektronische weg, samenwerken zonder elkaar rechtstreeks te

Nadere informatie

Scholingsgids ANBO Academie 2015. Voor actieve vrijwilligers van ANBO

Scholingsgids ANBO Academie 2015. Voor actieve vrijwilligers van ANBO Scholingsgids ANBO Academie 2015 Voor actieve vrijwilligers van ANBO Inhoudsopgave 1. Voorwoord... 3 2.... 4 3. Aanbod... 5 3.1 Workshop Welkom bij ANBO... 5 3.2 Instructiebijeenkomst Ledenadministrateur...

Nadere informatie

PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM

PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM In het FLL World Class SM Project zal jullie team: Een onderwerp kiezen waar jullie enthousiast over zijn of altijd al meer over hebben willen weten. Een innovatieve oplossing

Nadere informatie

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)?

Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept (stam + contexten)? Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED ASO STUDIERICHTING : ECONOMIE Hoe kan de school in het algemeen werk maken van het nieuwe concept

Nadere informatie

Focus Group Seminar Versterk je persoonlijke balans en effectiviteit Zaterdag 23 Januari 2016

Focus Group Seminar Versterk je persoonlijke balans en effectiviteit Zaterdag 23 Januari 2016 Focus Group Seminar Versterk je persoonlijke balans en effectiviteit Zaterdag 23 Januari 2016 olv Annemieke Meurs en Saskia van Wijngaarden Focus Group Seminar Focus Group is een workshop gefocust op creatieve

Nadere informatie

Een project van Jeelo gaat zo

Een project van Jeelo gaat zo Handleiding groep 3-8 Een project van Jeelo gaat zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe een project van Jeelo in elkaar zit. Voor groep 3-4 wijzer 2007 Zo gaat een

Nadere informatie

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen

Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren. Ada van Dalen Wetenschap & Technologie Ontwerpend leren Ada van Dalen Wat is W&T? W&T is je eigen leven W&T: geen vak maar een benadering De commissie wil onderstrepen dat wetenschap en technologie in haar ogen géén

Nadere informatie

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren.

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren. Oriëntatie: Het doel van deze lessenserie is: bestaande foto s zoeken met een eigen verhaal erbij. Dan gaan jullie mensen deze fotoserie voorleggen en vragen welk verhaal zij erin zien. Tot slot gaan jullie

Nadere informatie

Make it work! Virtuele mobiliteit in internationale stages integreren: een snelgids

Make it work! Virtuele mobiliteit in internationale stages integreren: een snelgids Make it work! Virtuele mobiliteit in internationale stages integreren: een snelgids Wat? Internationale stages worden steeds belangrijker in de context van de internationalisering van hoger onderwijs en

Nadere informatie

Stagedagboek NAAM: BEDRIJF: PERIODE: TRAJECT:

Stagedagboek NAAM: BEDRIJF: PERIODE: TRAJECT: Stagedagboek NAAM: BEDRIJF: PERIODE: TRAJECT: The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of

Nadere informatie

Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans

Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans Leadership in Project-Based Organizations: Dealing with Complex and Paradoxical Demands L.A. Havermans LEADERSHIP IN PROJECT-BASED ORGANIZATIONS Dealing with complex and paradoxical demands Leiderschap

Nadere informatie

zorgvisie Heilige familie Lagere school

zorgvisie Heilige familie Lagere school zorgvisie Heilige familie Lagere school 1) Inleiding Onze school- en zorgvisie staat gesymboliseerd in ons schoollogo en in onze slogan sterk onderwijs, warme sfeer! : Ieder kind is van harte welkom in

Nadere informatie

Intervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?

Intervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken? Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,

Nadere informatie

OnderWIJS met ICT. hoe gaan WE dit digitaal veroorzaken? KICK-OFF 4 juni 2014

OnderWIJS met ICT. hoe gaan WE dit digitaal veroorzaken? KICK-OFF 4 juni 2014 OnderWIJS met ICT hoe gaan WE dit digitaal veroorzaken? KICK-OFF 4 juni 2014 Dit document bevat de volgende onderdelen: 1. werkwijze voor het middagdeel 2. uitleg TPACK-the Game (de creatieve sessie),

Nadere informatie

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:

Het Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie: BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse

Nadere informatie

Kennisdomeinen kunstzinnige oriëntatie & beweging en sport

Kennisdomeinen kunstzinnige oriëntatie & beweging en sport Informatiekaart 07 leren vernieuwen Kennisdomeinen kunstzinnige oriëntatie & beweging en sport Kunstzinnige oriëntatie en bewegingsonderwijs bieden veel meer mogelijkheden voor het gebruik van ict dan

Nadere informatie

HET IENE2 MODEL CURSUS : TRAIN DE TRAINER

HET IENE2 MODEL CURSUS : TRAIN DE TRAINER HET IENE2 MODEL CURSUS : TRAIN DE TRAINER Dit project werd gefinancierd en ondersteund door de Europese Commissie. Deze publicatie geeft de mening weer van de auteur en de Commissie kan niet verantwoordelijk

Nadere informatie

Titel Communities online en offline: casus Roots2Share

Titel Communities online en offline: casus Roots2Share Onderzoeksopdracht Crossmedialab Titel Communities online en offline: casus Roots2Share Probleemomgeving Roots2Share is een internationaal samenwerkingsverband van twee Nederlandse musea (Museum Volkenkunde

Nadere informatie

Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren

Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een

Nadere informatie

Handleiding voor de leerling

Handleiding voor de leerling Handleiding voor de leerling Inhoudopgave Inleiding blz. 3 Hoe pak je het aan? blz. 4 Taken blz. 5 t/m 9 Invulblad taak 1 blz. 10 Invulblad hoofd- en deelvragen blz. 11 Plan van aanpak blz. 12 Logboek

Nadere informatie

Functieprofiel Young Expert

Functieprofiel Young Expert 1 Laatst gewijzigd: 20-7-2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Ervaringen opdoen... 3 1.1 Internationale ervaring in Ontwikkelingssamenwerkingsproject (OS)... 3 1.2 Nieuwe vaardigheden... 3 1.3 Intercultureel

Nadere informatie

Minigids Hybride Evenementen Het evenement dat niemand wil missen is hybride Een wereld waar offline en online samenkomen!

Minigids Hybride Evenementen Het evenement dat niemand wil missen is hybride Een wereld waar offline en online samenkomen! Minigids Hybride Evenementen Het evenement dat niemand wil missen is hybride Een wereld waar offline en online samenkomen! Introductie In een wereld die op alle vlakken steeds meer digitaal verbonden raakt,

Nadere informatie

Europakenner Onderzoeker Journalist. toepassing. bediscussiëren en beargumenteren van Europese kwesties. gehaald op:

Europakenner Onderzoeker Journalist. toepassing. bediscussiëren en beargumenteren van Europese kwesties. gehaald op: Europakenner Onderzoeker Journalist Europeaan en invloeden Europese en internationale instellingen bediscussiëren en beargumenteren van Europese kwesties toekomst als Europees burger formuleren Een Europeaan

Nadere informatie

TOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken.

TOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. welkom Binnen een co-creatie ontwikkel je samen met een leerkracht een antwoord op de vraag van de school vanuit

Nadere informatie

Lean Six Sigma. Examen Richtlijnen. Dr. R. Messnarz / D. Ekert / H.C. Theisens

Lean Six Sigma. Examen Richtlijnen. Dr. R. Messnarz / D. Ekert / H.C. Theisens Lean Six Sigma Examen Richtlijnen Dr. R. Messnarz / D. Ekert / H.C. Theisens 2 ECQA / LSSA Examen Richtlijnen Inhoudsopgave 1 Introductie... 3 1.1 Certificatie niveaus... 3 1.1.1 Yellow Belt / Orange Belt...

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Sectorwerkstuk 2010-2011

Sectorwerkstuk 2010-2011 Sectorwerkstuk 2010-2011 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------

Nadere informatie

Rapport Docent i360. Angela Rondhuis

Rapport Docent i360. Angela Rondhuis Rapport Docent i360 Naam Angela Rondhuis Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Persoonlijk ontwikkelingsplan Inleiding Voor u ligt het

Nadere informatie

Bonus: Hoe goed ben jij momenteel?

Bonus: Hoe goed ben jij momenteel? Bonus: Hoe goed ben jij momenteel? Blad 1 van 20 Hoe goed ben jij momenteel? Iedereen kan zijn leiderschapsvaardigheden aanzienlijk verbeteren met een beetje denkwerk en oefening. Met deze test krijg je

Nadere informatie

NIEUWE INSPIRATIEBIJEENKOMST

NIEUWE INSPIRATIEBIJEENKOMST NIEUWE INSPIRATIEBIJEENKOMST Na de herfstvakantie starten we met de eerste inspiratiebijeenkomst van dit schooljaar. Woensdag 25 oktober vertellen Jet en Suus van het Onderwijspakhuis ons alles over SEPPO,

Nadere informatie

Leer ze omgaan met onzekerheid. Nils de Witte - StudentsInc

Leer ze omgaan met onzekerheid. Nils de Witte - StudentsInc Leer ze omgaan met onzekerheid Nils de Witte - StudentsInc Programma en introductie Leer ze omgaan met onzekerheid verkennende discussie en ideeën nils de witte wat bedoel ik met onzekerheid waarom is

Nadere informatie

DE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis!

DE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis! DE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis! Wat is de Opgewekte Woning Club? De Opgewekte Woning Club is een slimme aanpak welke energiezuinig wonen en verbouwen bij woningeigenaren

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

Creatief schrijven: een impuls voor je schrijfonderwijs. NEDwerk Conferentie Nederlands 3 april 2019 Clasine van Dorst

Creatief schrijven: een impuls voor je schrijfonderwijs. NEDwerk Conferentie Nederlands 3 april 2019 Clasine van Dorst Creatief schrijven: een impuls voor je schrijfonderwijs NEDwerk Conferentie Nederlands 3 april 2019 Clasine van Dorst (c.vandorst@detalengroep.nl) De bedoeling van deze workshop Je kent de voordelen van

Nadere informatie

Your story, delivered

Your story, delivered Your story, delivered Wat is een webinar? Een webinar is een live online presentatie die vanaf elke locatie door duizenden deelnemers tegelijkertijd kan worden gevolgd. U betrekt uw deelnemers met interactieve

Nadere informatie

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Verenigingen, stichtingen en instellingen barsten doorgaans van de ambities en toekomstplannen. Maar om ze te realiseren heb je financiële middelen

Nadere informatie

Mediawijsheidbeleidsplan St. Willibrordusschool Hulst

Mediawijsheidbeleidsplan St. Willibrordusschool Hulst St. Willibrordusschool Princebolwerk 2 4561 EN HULST Tel. 0114-370541 E-mail: willibrordus@skohulst.nl website: www.willibrordushulst.nl Mediawijsheidbeleidsplan St. Willibrordusschool Hulst Mediawijsheidbeleidsplan

Nadere informatie

Flipping the classroom: een oplossing? Nov. 2013

Flipping the classroom: een oplossing? Nov. 2013 Flipping the classroom: een oplossing? Nov. 213 OPZET WORKSHOP 1. Wat is Flipping the classroom? 2. Wat kan dit betekenen voor slimme kinderen in het PO? 3. Voorbeeld voor kleuters bekijken en beoordelen

Nadere informatie

Welkom in het Horizon College

Welkom in het Horizon College Welkom in het Horizon College Bij het Horizon College maken we onze naam waar: we geven middelbaar beroepsonderwijs dat bij jou past en jouw horizon groter maakt. We leren je niet alleen een vak met toekomst,

Nadere informatie

Training. Vergaderen

Training. Vergaderen Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12

Nadere informatie