AMBIANCE VERZEKERD! En de rest?

Transcriptie

1 AMBIANCE VERZEKERD! En de rest?

2

3 Waarom deze gids? Iedereen die actief is in het jeugdwerk, wordt met de regelmaat van de klok geconfronteerd met vragen rond risico s, aansprakelijkheid en verzekeringen. Zo groeide de idee om rond dit thema iets uit te werken. Iets dat toch de mondelinge overlevering zou overstijgen... Het grote verloop in het jeugdwerk heeft immers tot gevolg dat elke nieuwe lichting vrijwilligers zich - met vallen en opstaan - door deze materie moet worstelen. En al te vaak van horen zeggen... Deze brochure wil jou als jongere die verantwoordelijkheid draagt, op een praktische en concrete manier informeren. Het is dan ook geen academisch werkstuk geworden, maar een informatiebundel samengebracht rond thema s die het georganiseerd jeugdwerk aanbelangen en op de maat gesneden van de hedendaagse jeugdwerker. De bundel veegt niet alle problemen van tafel. Juiste informatie is immers geen garantie voor een juiste toepassing ervan in de praktijk. Deze brochure wil wel de eerste stap zijn om het risicobewustzijn bij jongeren aan te scherpen, want voorkomen blijft toch altijd beter dan genezen. Even stilstaan bij alle risico s die verband houden met het samenbrengen en organiseren van jongeren, kan zeker geen kwaad. Toch is het allerminst de bedoeling om je jeugdige dynamiek en initiatieven te beknotten. Het jeugdwerk blijft dus onverminderd zijn recht op blauwe plekken behouden: jongeren willen/moeten sommige dingen eerst zelf ervaren om er nadien van te leren...

4

5 inhoud 1. een warm pleidooi voor vrijwilligerswerk 4 2. een paar basisbegrippen over verzekeringen 6 3. iemand raakt gekwetst door een fout van jou of van iemand van je groep 9 2. door een fout van een losse medewerker door een fout van de vereniging door een fout van iemand buiten de groep maar niemand is aansprakelijk een lokaal krijgt het hard te verduren door brand door inbraak, vandalisme, diefstal je spullen zijn niet meer wat ze waren door beschadiging door diefstal en ze waren net zo duur! Een paar bijzonderheden op een rijtje 28 1.Bijzondere (gevaarlijke) activiteiten (Internationale) kampen Manifestaties met publiek - evenementen Mobiliteit en verkeer Voorkomen blijft beter dan genezen Op tocht Inbraak en vandalisme Brand Toch een brand, toch een ongeval. Wat nu? Brandbestrijding Eerste hulp bij ongevallen Een ongeval aangeven bij je verzekeraar Test je kennis! 38 INDEX 42 Verzekeringsoverzicht 44 3

6 1 Een warm pleidooi voor vrijwilligerswerk Je bent actief in het jeugdwerk en vindt dat vanzelfsprekend. Maar volgens sociologen maak je daardoor - wellicht zonder dat je het weet - deel uit van het maatschappelijk middenveld. En dat blijkt belangrijk te zijn, niet alleen voor jouw persoonlijke groei, maar ook voor de maatschappij: omdat je verdraagzamer bent, omdat je je belangeloos inzet, omdat je meer burgerzin kweekt dan iemand die thuis in zijn zetel blijft zitten. De maatschappij is je daar ook dankbaar voor. In juli 2005 werd er eindelijk een wet gestemd die de vrijwilligers een statuut geeft. Gedaan dus met gekibbel over vergoedingen die je krijgt, over eventuele cumul van die vergoeding met een werkloosheidsuitkering... Maar meer nog dan een sociaalrechtelijk statuut vindt de wetgever het ook belangrijk om de vrijwilliger te beschermen tegen aansprakelijkheidsvorderingen van benadeelden: sinds deze wet is de vrijwilligersorganisatie aansprakelijk voor fouten van haar vrijwilliger. Wel twee nuances: - de wet treedt pas in werking op 1 augustus 2006 en is enkel van toepassing op vrijwilligersorganisaties, niet op jeugdverenigingen. - het blijft wachten op uitvoeringsbesluiten, vandaag kunnen we nog niet veel concreets vertellen over deze wet. Het ruimer kader: het maatschappelijk middenveld Het maatschappelijk middenveld is een verzamelterm voor tal van sociale organisaties of verenigingen die zich situeren tussen de individuele burgers en de daadwerkelijke beslissingnemers, zeg maar de politiek. En nog nooit heeft dat maatschappelijk middenveld in Vlaanderen zo in de belangstelling gestaan als de laatste jaren. Het middenveld maakt meer dan ooit het voorwerp uit van een ruim maatschappelijk debat. Zo is er al een aantal jaren kritiek op het verzuilde karakter van de social-profitorganisaties als vakbonden, mutualiteiten, sport- of socio-culturele verenigingen, milieubeweging, jeugd- en gezinsbewegingen. Het beleid zou zich moeten richten op de individuele in plaats van op de verenigde burger. Vanuit deze invalshoek werd het middenveld beschouwd als een hoop vervelende drukkingsgroepen die alleen de belangen van hun leden behartigen en dus hinderlijk zijn voor een democratisch functionerende samenleving. Die druk op het middenveld heeft het paradoxaal genoeg ook wakker geschud en heeft op zijn minst geleid tot een verruimd maatschappelijk debat. Er groeit een nieuw bewustzijn van de vele maatschap- 4

7 Een warm pleidooi voor vrijwilligerswerk pelijke functies die deelname aan het verenigingsleven blijkt in te vullen. Ditmaal onderbouwd met stevige sociaal-wetenschappelijke bevindingen (M. Elchardus en L. Huyse). Het verenigingsleven blijkt namelijk een krachtige en positieve factor van maatschappelijke integratie! Je mag best trots zijn dat je deel uitmaakt van een organisatie, want mensen die deelnemen aan het verenigingsleven zijn verdraagzamer en hebben meer vertrouwen in de mens, voelen zich veiliger en hebben een positiever toekomstbeeld. Hun burgerzin wordt aangescherpt en ze zijn actiever betrokken bij het leven in hun buurt of gemeenschap. Het levensbeschouwelijk karakter van de vereniging waarin iemand participeert is veel minder belangrijk dan de deelname op zich. Met andere woorden: een engagement in een voetbalclub leidt tot gelijkaardige sociale effecten als een actieve deelname aan de parochiewerking. Maatschappelijke erkenning van het vrijwilligerswerk Het hele maatschappelijk middenveld en verenigingsleven is het terrein bij uitstek waarin het vrijwilligerswerk opbloeit - dat heb je wellicht al gemerkt. Het kan gaan om de onbezoldigde inzet voor anderen of voor een bepaald maatschappelijk doel (bv. milieu, 4de wereld, wereldsolidariteit...). De meerwaarde van het vrijwilligerswerk voor de samenleving bestaat erin dat het maatschappelijke noden invult, waaraan niet kan worden tegemoet gekomen via het betalende circuit. En deze meerwaarde blijkt niet gering! Gelukkig mag het vrijwilligerswerk zich de laatste jaren verheugen in een toenemende belangstelling en erkenning. Vooral de Koning Boudewijnstichting heeft baanbrekende initiatieven genomen: de publicatie Statuut van de vrijwilliger. Knelpunten en oplossingen (1998) heeft heel wat positieve weerklank gekregen. Maar ook de Vlaamse wetgever zit niet stil: na de invoering van het Decreet betreffende het georganiseerd vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector in 1994, werd in het voorjaar van 2005 een wetsvoorstel ingediend tot instelling van een statuut voor de vrijwilligers. Vrijwilligers in het jeugdwerk Het belang van het vrijwilligerswerk en de inzet van jongeren in hun eigen leefwereld mag niet onderschat worden: het heeft enerzijds een maatschappelijke waarde en draagt anderzijds bij tot de persoonlijke ontwikkeling van jongeren. Van jou dus. Meestal hebben volwassen vrijwilligers hun eerste ervaringen opgedaan in het jeugdwerk. Die nuchtere vaststelling wordt trouwens door onderzoek bevestigd: zich inzetten in een vereniging tijdens de jeugdjaren, verhoogt de kans op participatie en engagement op volwassen leeftijd. Daarnaast biedt dat werk jou als jongere kansen op persoonlijke groei en ontwikkeling, en dat in je eigen leefomgeving: experimenteren, samen iets realiseren, je plan trekken, problemen oplossen, sociale vaardigheden aanscherpen, tal van contacten opbouwen en onderhouden (jongeren, collega s, gemeentelijke jeugddienst, de jeugdraad, enz)... Vergeleken met een louter consumptieve vrijetijdsbesteding liggen daar heel wat ontplooiingskansen. Gelukkig maar voelen heel wat jongeren in Vlaanderen dat spontaan aan en blijven zij zich sterk inzetten en engageren voor anderen. 5

8 2 Een paar basisbegrippen over verzekeren Wat is een verzekering? In ruil voor een premie engageert een verzekeraar zich om een bepaalde prestatie te leveren als een onzekere gebeurtenis zich voordoet, een gebeurtenis die jij niet zelf wilt en zeker niet hebt uitgelokt. Een paar voorbeelden Als je ervoor verzekerd bent, zal de verzekeraar: - je wagen wegslepen als hij niet meer voor- of achteruit wil. - de schade vergoeden als er brand uitbreekt in je huis. - de kosten van dokter en kinesist betalen als je je been breekt. Een verzekering is gebaseerd op solidariteit: iedereen die een bepaald risico loopt, legt een bepaald bedrag in een pot. Daarmee worden de vergoedingen betaald als er iets gebeurt. Dit betekent wel dat je geen premie terugkrijgt als er niets gebeurt. Dat is het principe van verzekeren. Een voorbeeld van een brandverzekering Stel: mensen doen mee, iedereen legt 250 euro in de pot. Zo krijgen we 37.5 miljoen euro bij elkaar. We spreken af dat iedereen een relatief klein schadegeval zelf vergoedt (dit noemen we franchise) en dat de pot alleen gebruikt wordt bij serieuze schade. Van de mensen worden er geconfronteerd met een kleine woningbrand; zij betalen hun kosten zelf en krijgen geen vergoeding mensen worden geconfronteerd met een brand die gemiddeld euro kost en 100 worden getroffen door een ernstige brand van euro. Al deze beschadigde woningen kunnen betaald worden uit de pot die samengebracht werd. Hoe is jouw groep verzekerd? De meeste plaatselijke jeugdbewegingen zijn verzekerd in een nationale groepspolis. Deze bestaat in principe uit een verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid, een verzekering rechtsbijstand en een verzekering lichamelijke ongevallen. Is er geen 6

9 EEN PAAR BASISBEGRIPPPEN OVER VERZEKEREN groepspolis, dan kan je een polis verenigingsleven sluiten voor dezelfde drie waarborgen. Om bepaalde happenings te verzekeren die buiten de gewone werking vallen, doe je een beroep op een evenementenpolis. Als je naast de gewone werking van je groep nog iets uitbaat, bijvoorbeeld het café van een jeugdhuis, sluit je een bedrijfspolis. Als je mensen tewerkstelt, is een polis arbeidsongevallen verplicht. Een brandpolis heeft zowat elke vereniging nodig, een polis diefstal alleen groepen die hun diefstalgevoelige goederen niet elders kunnen opslaan. Een polis alle risico s heb je alleen nodig als je vereniging zeer waardevolle voorwerpen of tenten bezit, huurt of leent. Al deze verzekeringen komen in deze brochure uitgebreid aan bod. Hoeveel premie mag je betalen? Het eerste wat je moet doen is je maximale verlies berekenen. Je huurt bijvoorbeeld een muziekinstallatie met een totale waarde van euro. Je kan maximaal euro verliezen wanneer je de installatie totaal zou vernielen. Kunnen jullie als vereniging op de een of andere manier euro bijeenkrijgen? Ja? Dan is een verzekering niet noodzakelijk en kan je overwegen om het risico zelf te dragen. Je huurt een zaal in het nieuwe cultureel centrum, een poepsjiek gebouw. Kostprijs: zowat een half miljoen euro. Bovendien loopt er een tentoonstelling van kostbare kunstwerken. Het maximale verlies beloopt hier al gauw een paar honderduizenden euro. Toch maar eens gaan praten met een goede verzekeringsbemiddelaar! : Van zodra er een risico op aansprakelijkheid is, zeker een risico met lichamelijke letsels, is je maximale verlies gewoonweg niet te berekenen. Te verzekeren dus! Wanneer is een premie te hoog? Je kan als stelregel nemen dat de verhouding van de premie ten opzichte van je maximale verlies nooit meer dan 1/5 mag bedragen. Bij aansprakelijkheidsverzekeringen heb je al gauw een verzekerd bedrag van minimaal 1 miljoen euro nodig voor lichamelijke schade, terwijl de premie voor een lokale groep normaal gezien onder de 250 euro ligt. Deze stelregel kan je dus moeilijk toepassen op aansprakelijkheidsverzekeringen. Maar des te meer op zaakschadeverzekeringen: een omniumverzekering voor de wagen, een polis alle risico s voor geleend materiaal,... Beslis je om geen verzekering te nemen, dan moet je er wel op letten dat je voldoende cash in huis hebt om het maximale verlies te dragen. Waarvoor dient een franchise? Haast elk verzekeringscontract voorziet in een vrijstelling of franchise. Dat is het relatief kleine bedrag dat je als verzekerde zelf betaalt als je schade lijdt. In een verzekering lichamelijke ongevallen kan de vrijstelling bijvoorbeeld 50 euro bedragen voor dokterskosten. Dat betekent dat je de eerste 50 euro zelf betaalt en dat de verzekeraar pas tussenkomt voor de bedragen vanaf 50 euro. De meest gekende franchises zijn die van de brandverzekering en de familiale verzekering. Deze franchise bedraagt zo n 185 euro en is jaarlijks indexeerbaar. Je kan met de verzekeraar ook altijd onderhandelen om tot een lagere premie te komen door akkoord te gaan met een hoge(re) franchise. Een franchise van euro kan je premie al gauw met zo n 5 à 10 % goedkoper maken. Waaraan herken je een goede verzekeraar? Een goede verzekeraar heeft drie kenmerken. 1. Hij wordt vertegenwoordigd door een bemiddelaar die kan luisteren naar jullie noden en die jullie antwoorden kan geven. Bij voorkeur kent deze bemiddelaar zelf het socio-culturele leven van je gemeente of van de streek waar jullie actief zijn. Op die manier weet hij echt wat jullie nodig hebben. 2. Hij biedt je een contract aan dat je begrijpt. Vraag de voorwaarden van je polis op en lees ze. Vraag uitleg over zaken die je niet begrijpt. Vraag details over de premie die je betaalt en vraag een duidelijk overzicht van al je verzekeringen. Zorg ook dat je een goed zicht hebt op de zaken die niet verzekerd zijn. 3. Hij voelt zich thuis in de non-profitsector. Hij vindt het niet meer dan normaal dat jongeren zich engageren in het jeugdwerk en hij draagt hier zijn eigen steentje toe 7

10 EEN PAAR BASISBEGRIPPPEN OVER VERZEKEREN bij door het engagement in een jeugdbeweging niet uit te sluiten in de gezinspolis. Waaraan herken je een goede verzekering? In elke verzekeringspolis zal je een aantal gelijkaardige zaken terugvinden. Zoals bijvoorbeeld: - wat is verzekerd : zorg ervoor dat alle activiteiten die jij in je hoofd hebt onder deze definitie hun plekje vinden. - wie is verzekerd : zorg ervoor dat deze groep zo uitgebreid mogelijk is en dat alle medewerkers, deelnemers en leden hieronder vallen. Hoe herken je gevaarlijke clausules? Clausules die je contract uithollen en die dus te mijden zijn? Gevaarlijke clausules zijn clausules waardoor allerlei soorten activiteiten worden uitgesloten of die een limiet op je activiteiten zetten. Bijvoorbeeld activiteiten die buitenshuis plaatsvinden, het organiseren van fuiven of festivalletjes, het overnachten gedurende meer dan 12 nachten per jaar,... Heb je vragen? Stel ze! Je verzekeringsagent geeft graag antwoord! 8

11 3 Iemand raakt gekwetst... a. door een fout van jou of van iemand van je groep Je bent actief in het jeugdwerk. Logisch. Vanzelfsprekend. Tot er iets gebeurt. Iemand van je groep raakt gekwetst of berokkent iemand anders schade. En jij voelt je schuldig, want je draagt toch de morele verantwoordelijkheid. Had je het niet kunnen voorkomen? Daar kan je lang wakker van liggen. Maar je kan ook juridisch aansprakelijk gesteld worden en voor de rechtbank moeten verschijnen. Veel jongvolwassen vrijwilligers hebben geen idee van de aansprakelijkheidsrisico s die ze lopen bij het verenigingswerk. Het is nochtans belangrijk om goed geïnformeerd te zijn en minstens een even goede bescherming te krijgen als de beroepskrachten. Wie zich belangeloos inzet, mag immers niet de dupe worden van eventuele fouten of nalatigheden. Uiteindelijk zet je steeds je beste beentje voor... In de hierna volgende tekst vind je een aantal situaties waarmee een verantwoordelijke van een groep jongeren geconfronteerd kan worden. Iemand van je groep raakt gekwetst onder jouw (gebrekkig) toezicht. DE PRAKTIJK Een begeleider laat kinderen van ongeveer 10 jaar alleen spelen in het bos en één van de kinderen krijgt een tak in het oog en is ernstig gewond. Aan de leider kan een gebrek aan toezicht worden verweten. Kan de verantwoordelijke burgerrechtelijk aansprakelijk worden gesteld en wat betekent dit? DE THEORIE De basisregel is: het potje dat je breekt, moet je betalen. Wanneer je door een fout, nalatigheid of onvoorzichtigheid iemand anders schade toebrengt, moet je die schade vergoeden. Dat is in een notendop wat met burgerrechtelijke aansprakelijkheid wordt bedoeld. We vinden deze basisregel terug in artikel 1382 en 1383 van het Burgerlijk Wetboek: Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld schade is ontstaan, deze te vergoeden. Ieder is 9

12 IEMAND RAAKT GEKWETST aansprakelijk niet alleen voor de schade welke hij door zijn daad, maar ook voor die welke hij door zijn nalatigheid of door zijn onvoorzichtigheid heeft veroorzaakt. Wat is een fout? Een fout of nalatigheid moet aan 2 vereisten tegelijk voldoen: het moet iets zijn wat een normaal voorzichtig persoon in dezelfde omstandigheden niet zou hebben gedaan (dit noemen juristen de objectieve foutvereiste ); je moet je er bewust van zijn of van kunnen zijn dat het fout is (dit noemen juristen de toerekeningsvatbaarheid ). Een voorbeeld Een driejarig kind steekt zonder te kijken de rijbaan over en veroorzaakt hierdoor een ongeval. We voeren ons dubbel onderzoek uit: - een drukke rijbaan oversteken zonder te kijken is iets wat een normaal zorgvuldig persoon niet doet, dus aan de objectieve foutvereiste is voldaan; - een kind van 3 is er zich niet van bewust dat het fout is om een rijbaan over te steken zonder te kijken, er is dus geen toerekeningsvatbaarheid. Besluit: geen fout van het kind. Hoe kan je als verantwoordelijke van een groep jongeren fouten voorkomen? Juristen omschrijven de verplichtingen van jeugdverantwoordelijken als volgt: Jeugdbegeleiders hebben een organisatie- en een toezichtsverplichting. Organisatieverplichting Dit betekent dat jeugdbegeleiders hun activiteiten goed moeten organiseren en steeds de nodige voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen dienen te nemen. Een voorbeeld Zo moet je je afvragen of de kampplaats die je wil huren, afgesloten is van de weg of dat je opvallende markeringen moet aanbrengen. Toezichtsverplichting Jeugdbegeleiders moeten ook voldoende toezicht op de leden uitoefenen om te zorgen dat de kinderen en jongeren zichzelf en anderen niet in gevaar brengen. Een voorbeeld Heeft iedereen reflecterend materiaal voor een wandeling in het donker en wordt dat ook gebruikt? Als begeleider hoor je dus waakzaam en voorzichtig te zijn, om schade te voorkomen. Ben je als verantwoordelijke automatisch aansprakelijk voor elke schade die zich onder je toezicht voordoet? Nee, in dit opzicht verschilt een jeugdbegeleider, die als vrijwilliger het ideaal van een vereniging helpt verwezenlijken, van onderwijzers of ouders. Op onderwijzers en ouders rust namelijk automatisch een vermoeden van aansprakelijkheid voor de schade die hun leerlingen of kinderen aan anderen toebrengen (zie ook p.22 en 24). Dit vermoeden van aansprakelijkheid geldt niet voor jeugdbegeleiders. Iemand die gekwetst raakt, moet steeds bewijzen dat de jeugdbegeleider ofwel een organisatiefout ofwel een toezichtsfout heeft begaan. Is dit inderdaad zo, dan zal de verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid van je organisatie of van je gezinspolis die schade vergoeden. Je merkt meteen hoe belangrijk een goede verzekering van je aansprakelijkheid als verantwoordelijke voor een groep jongeren is: als je niet verzekerd bent, zal je zelf diep in je zakken mogen tasten om het slachtoffer te vergoeden. Hanteer altijd een lijstje met je verplichtingen als verantwoordelijke bij het voorbereiden van activiteiten, dan handel je allicht zorgvuldig en bedachtzaam zoals van een goede leider (m/v) mag worden verwacht. Voorkomen is tenslotte nog altijd beter dan genezen. Met welke omstandigheden houdt een rechter rekening? Om te oordelen of een jeugdverantwoordelijke nu al dan niet een fout heeft begaan, worden verschillende concrete omstandigheden in aanmerking genomen. Zo zal een rechter wellicht rekening houden met de volgende gegevens: de leeftijd van de leden. De toezichtsverplichting is vanzelfsprekend anders op te vatten ten aanzien van 16- jarigen dan ten aanzien van 8-jarigen. de voorbereiding van de activiteit. Vraag je af of je vol 10

13 IEMAND RAAKT GEKWETST doende voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen genomen hebt. de kennis van de omgeving waar de activiteit plaatsvindt. Dit kan belangrijk zijn bij eventuele verkeersongevallen. de effectieve controle op de leden. de informatiedoorstroming, de manier waarop en de mate waarin de leden op de risico s van de activiteit zijn gewezen. de aard van de activiteit. Maak steeds een verslag van de voorbereidingen van je activiteiten en noteer de gemaakte afspraken. Zo kan je, als het ooit nodig zou zijn, je goede zorgen aantonen. Is het risico op een strafblad voor jeugdverantwoordelijken reëel? In de meeste gevallen waarin een rechtbank tot de conclusie komt dat een jeugdverantwoordelijke burgerrechtelijk aansprakelijk is voor schade, zijn er gewonden. In theorie kan dit aanleiding geven tot veroordeling van de jeugdbegeleider voor onvrijwillige slagen en verwondingen. De jeugdverantwoordelijke kan met andere woorden strafrechtelijk aansprakelijk worden gesteld. Het principe van strafrechtelijke aansprakelijkheid komt erop neer dat je gestraft wordt voor een inbreuk die je pleegt op het strafwetboek. Daarvoor kan je geldboetes en/of gevangenisstraffen krijgen. Toch blijkt uit de praktijk dat het heel uitzonderlijk is dat een jeugdverantwoordelijke strafrechtelijk veroordeeld wordt. Dit hangt af van de beslissing van de onderzoeksrechter. Meestal wordt alleen een burgerlijke vordering ingesteld en wordt de leiding enkel veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding. En voor deze schadevergoeding kan je je verzekeren. En gelukkig maar: jeugdverantwoordelijken zijn tenslotte nog altijd vrijwilligers, die zich belangeloos inzetten. Het zou onrechtvaardig zijn hen bijkomend strafrechtelijk te bestraffen wanneer ze als zorgvuldige en bedachtzame jeugdverantwoordelijken hun activiteiten organiseren. Hoe kan je je als jeugdverantwoordelijke goed verzekeren? Aansprakelijkheidsverzekering via je gezinspolis De aansprakelijkheid van jou als verantwoordelijke is normaal gesproken verzekerd in je gezinspolis. Maar elke verzekering heeft uitzonderingen waarvoor je niet verzekerd bent. Het kan dus zeker geen kwaad om dit even in je gezinspolis na te kijken! Vergeet ook niet dat een gezinspolis geen verplichte verzekering is en dat elke verzekeringsmaatschappij haar eigen accenten legt. Zo zijn er heel wat gezinspolissen op de markt met de volgende uitsluiting: de schade, voortvloeiend uit de burgerrechtelijke aansprakelijkheid buiten overeenkomst die leiders, aangestelden of organisatoren van jeugd- of gelijkgestelde bewegingen dragen voor de daden van personen voor wie ze moeten instaan. Van zodra er in jouw gezinspolis of in die van je ouders iets staat over leiders van jeugdbewegingen is het opletten geblazen. Zo zal er onder de titel leiders van jeugdbewegingen ook kunnen staan: Wij dekken de aansprakelijkheid van de verzekerde voor schade die voortvloeit uit zijn eigen daad maar niet de aansprakelijkheid die hij kan oplopen voor schade veroorzaakt door personen voor wie hij moet instaan als leider, aangestelde of organisator van dergelijke bewegingen. De maatschappijen die deze uitsluiting in hun polis voorzien, hebben alleen het (nationaal) gestructureerde jeugdwerk zoals chiro en scouts voor ogen en gaan ervan uit dat de aansprakelijkheid van de leiders verzekerd is in de groepspolis van deze jeugdbewegingen. In theorie is dit allemaal goed en wel, maar wat met een pas opgerichte groep? Of met een losse jongerenwerking die niet toegetreden is tot een verbond of een nationale structuur? Kijk je eigen gezinspolis goed na en zoek een verzekeraar die je eventuele aansprakelijkheid als jeugdbegeleider voor de volle 100 % verzekert. Aansprakelijkheidsverzekering voor de groep Anderzijds mag je er als groep niet steeds van uitgaan dat elke leider en alle leden effectief een goede gezinspolis hebben. Bovendien kun je ook als groep aansprakelijk gesteld worden (zie p. 16), dus ook een goede aansprakelijkheidsverzekering voor de groep is noodzakelijk. Voor jeugdbewegingen zit deze burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekering vervat in de nationale 11

14 IEMAND RAAKT GEKWESTST groepspolis van de jeugdbeweging. Andere verenigingen kunnen een polis verenigingsleven sluiten waarin dan de aansprakelijkheid van alle leden en leiders verzekerd is. Je geeft elk ongeval best zo snel mogelijk aan via je gezinspolis én via je nationale groepspolis of polis verenigingsleven. Welke uitsluitingen zijn normaal voor een verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid? De persoonlijke aansprakelijkheid van een verzekerde is uitgesloten voor schadegevallen door opzet, of door de gevallen van zware fout. Deze gevallen van zware fout worden omschreven in de polis (courant zijn dronkenschap, druggebruik, geweld op personen en kwaadwillig beschadigen of ontvreemden van goederen). Heel wat maatschappijen verzekeren opzet en zware fout slechts tot de jaren des onderscheids, en dat terwijl sommige rechters oordelen dat een kind van 6 jaar (!) al de jaren des onderscheids bereikt heeft. Dan ben je duidelijk beter af als opzet en zware fout verzekerd zijn tot de leeftijd van 16 jaar. Kijk dit toch even na in de polis! Ook uitgesloten is de aansprakelijkheid wegens het laattijdig of niet-uitvoeren van een contract (= contractuele aansprakelijkheid). Als je vereniging een gehuurde tent na het kamp niet terugbezorgt, en het verhuurbedrijf stelt de vereniging hiervoor aansprakelijk en eist een schadevergoeding, dan is dit dus niet verzekerd! Een klassieke uitsluiting is schade aan goederen die je werden toevertrouwd. Het probleem met het verzekeren van toevertrouwde voorwerpen is dat het vaak om goederen gaat die niet nieuw meer zijn, en dat het klassiek een fraudegevoelig luik van een aansprakelijkheidsverzekering is. Goed zorg dragen voor het materiaal van anderen is hier aangewezen (zie p. 26) Een paar voorbeelden Deze voorbeelden uit de rechtspraak kunnen helpen om je een beeld te vormen over de mate waarin jeugdbegeleiders burgerrechtelijk aansprakelijk kunnen zijn. - In Dinant moeten scouts tussen 12 en 16 jaar tijdens een nachtspel verklede leiding opzoeken en hen tikken. Een van de kinderen rent plots weg om een leider die hij herkend heeft te achtervolgen. Hij wordt bij het oversteken van de weg aangereden door een voertuig dat hem niet meer kon ontwijken. De rechter oordeelt dat de leiding niet aansprakelijk is voor het ongeval: de groepjes scouts staan onder toezicht van een oudere scout, de kinderen kennen de stad en de leiding heeft de leden duidelijk en voldoende gewaarschuwd voor de gevaren in het verkeer. - Na een bosspel laten leiders twee kinderen van 11 jaar zonder begeleiding over de openbare weg te voet naar het kamphuis terugkeren. De overige leden komen met de wagens van de leiding terug. De leiding is aansprakelijk voor het ongeval waarvan de twee kinderen het slachtoffer zijn: de leiding is tekortgeschoten in haar toezichtsverplichting. - Meisjes en jongens van de KLJ bekogelen elkaar met peren. Slechts één begeleider is in de buurt, maar kan niet verhinderen dat een kind een peer in zijn gezicht krijgt. De rechter oordeelt dat dergelijke spelletjes (net als bijvoorbeeld sneeuwballen gooien) per definitie gevaarlijk zijn. De leiding zit, op één leider na, in het lokaal en dus wordt de toezichtsverplichting niet nageleefd. De leiders zijn aansprakelijk gesteld. - Tijdens een dropping van de scouts wordt een groepje 17-jarigen aangereden. De leiders hebben de dropping nochtans goed voorbereid: ze hebben de tocht al vier maal afgelopen, hebben posten uitgezet aan de gevaarlijke oversteekplaatsen, er is een vliegende controle met de wagen, ze hebben duidelijke veiligheidsvoorschriften meegegeven. Bijgevolg oordeelt de rechter dat hen noch een toezichts- noch een organisatiefout kan worden verweten. - Tijdens een bivak van 10-jarige jongens, laat de leiding de kinderen zowat 15 minuten alleen achter. Ondertussen beginnen de jongens met stokken naar elkaar te gooien totdat een stok tegen de tanden van een van hen terechtkomt. Ouders die hun kinderen aan een jeugdbeweging toevertrouwen, aanvaarden bepaalde risico s, evenwel beperkt tot de normale risico s. De leiders worden aansprakelijk gesteld voor de gevolgen van hun slecht toezicht. Het slachtoffer moet wel een vierde van de schade zelf dragen, omdat hij deelnam aan een gevaarlijk spel. Let op! Het is moeilijk te voorspellen of iemand aansprakelijk gesteld zal worden of niet. Alles hangt af van het oordeel van de rechter. Zo zal de ene rechter het gevaarlijk vinden als 10-jarigen met stokken spelen, een andere rechter vindt dit misschien een heel gewoon spel. 12

15 IEMAND RAAKT GEKWETST Je wordt als leider veroordeeld tot het betalen van een (fikse) schadevergoeding. Wat nu? Dat zal allicht even schrikken zijn. Want niet alleen voel je je verantwoordelijk voor het ongeval, de rechter zegt nu ook nog heel expliciet dat het jouw fout is geweest. Dat jouw aansprakelijkheid betrokken is. De verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid - van je gezinspolis of van de groepspolis - zal de financiële gevolgen van het ongeval betalen. En dat is maar goed ook, want al gauw lopen de kosten voor een ongeval flink op. Denk aan dokterskosten, ziekenhuisverblijf, schoolverlet, kinesist, enz. We spreken snel over tienduizend euro en het is niet meteen evident om dit geld zomaar op te hoesten. Als er sprake is van blijvende invaliditeit, spreken we zelfs al over honderdduizend euro of meer! Let op! Als je door een slachtoffer burgerrechtelijk aansprakelijk wordt gesteld, mag je alleen maar de feiten verklaren. Het onderschrijven van een schuldbekentenis geeft de verzekeringsmaatschappij het recht zich terug te trekken, omdat je hiermee de verdedigingsrechten van de maatschappij schaadt. Niet doen dus! Wat als een jeugdwerker door een vereniging aangesteld wordt om bijvoorbeeld een jeugdhuis uit te baten? Gewone jeugdbegeleiders zijn vrijwilligers en worden niet door hun vereniging aangesteld om bepaalde werkzaamheden te verrichten. Maar jeugdwerk bestrijkt een heel breed veld, en op dat veld lopen ook wel eens jeugdverantwoordelijken rond die wél aangestelden zijn. En dat onderscheid is van belang, want dan gelden er andere aansprakelijkheidsregels. Wat is een aangestelde? Een aangestelde is iemand die in opdracht en onder gezag, leiding en toezicht iets doet voor iemand anders. Daarvoor hoeft er niet noodzakelijk een geschreven arbeidsovereenkomst te zijn! Iedereen die iets doet voor je vereniging onder gezag, leiding en toezicht van de vereniging, is aangestelde - los van de vraag of er al dan niet een vergoeding uitgekeerd wordt. Dit is vaak een moeilijke feitenkwestie: is iemand aangestelde of niet? Wanneer er een loon of een vergoeding uitbetaald wordt, kunnen we steeds uitgaan van een band van ondergeschiktheid, behalve bij zelfstandigen en personeelsleden van een andere vereniging. Wordt er geen loon uitbetaald, dan is het moeilijker. Het beslissende criterium is de band van ondergeschiktheid die je aan de volgende elementen kan herkennen: legt de vereniging richtlijnen op? kan de vereniging toezicht uitoefenen, zelfs al oefent ze dit toezicht niet effectief uit? kan de vereniging de samenwerking stopzetten wanneer iemand de regels niet volgt? Een paar voorbeelden - Monitoren die aangeworven worden voor speelpleinwerk of monitoren van een jeugdmuziekatelier die lesprogramma s moeten volgen, zijn aangestelden. - Leiders in een jeugdbeweging zoals chiro of scouts zijn duidelijk geen aangestelden. Hetzelfde geldt wanneer je jaarlijks mee rondgaat voor Vredeseilanden, dan ben je ook geen aangestelde. - Vrijwilligers die een handje komen toesteken bij de opendeurdag of kookmoeders en -vaders die meegaan op kamp, zijn evenmin aangestelden. - Een vrijwillige medewerker van een jeugdhuis die inspringt om te tappen wanneer er veel volk is, zal meestal geen aangestelde zijn. - Wat met losse medewerkers die iets voor jullie komen doen? Iemand van het Rode Kruis die een EHBO-cursus komt geven, een zelfstandige crea-monitor met een theaterworkshop, een personeelslid van Educatieve Spelen die op jullie uitnodiging rond verkeer komt werken, 2 schminkers die de opendeurdag opluisteren. Zijn dat aangestelden? Nee. Zelfstandigen zijn per definitie geen aangestelden. Personeelsleden van andere verenigingen dan de jouwe zijn voor jullie geen aangestelden. Andere aansprakelijkheidsregeling Op mensen en verenigingen die anderen aanstellen, rust het vermoeden dat ze aansprakelijk zijn voor het doen en laten van hun aangestelden (zoals ouders en onderwijzers voor hun kinderen en leerlingen, zie ook p. 10 en 14). Dit (niet-weerlegbaar!) vermoeden vinden we terug in artikel 1384 van het Burgerlijk Wetboek: Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn 13

16 IEMAND RAAKT GEKWETST bewaring heeft. De meesters en zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun dienstboden en andere aangestelden veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben. De hierboven vermelde aansprakelijkheid houdt op indien (...) de ambachtslieden bewijzen dat zij de daad welke tot die aansprakelijkheid aanleiding geeft, niet hebben kunnen beletten. Dat wil zeggen dat aanstellers principieel aansprakelijk zijn, tenzij het tegendeel bewezen wordt. En dat zij dus principieel de vergoeding van de schade moeten betalen. Aanstellers zijn dus maar beter goed verzekerd! Aanstellers kunnen hun aangestelden zonder arbeidscontract in bepaalde gevallen echter wel vragen om (een deel van) de schadevergoeding terug te betalen. Aangestelden met een arbeidscontract zijn werknemers. En zij kunnen dankzij de Wet op de Arbeidsovereenkomst alleen schadevergoeding moeten terugbetalen aan hun werkgever in geval van opzet, zware fout en vaak voorkomende lichte fouten. Voor alle andere fouten is de werkgever automatisch aansprakelijk. Waarom dit zo is? Het zou moeilijk werken zijn met steeds een aansprakelijkheidsdreiging boven je hoofd! Zo hoeven werknemers zich minder zorgen te maken over eventuele fouten tijdens de uitvoering van het werk. Trouwens, het is de werkgever die zijn personeel kiest en eventueel opleidt en het is dan ook zijn verantwoordelijkheid om er voor te zorgen dat ze geen fouten maken. Gebeurt het wel, dan is het zijn aansprakelijkheid. Let op Deze regeling is als zodanig niet van toepassing op vrijwilligers omdat ze geen arbeidsovereenkomst hebben. Maar de nieuwe wetgeving met betrekking tot de rechten van vrijwilligers brengt hier gelukkig verandering in: de organisatie is automatisch aansprakelijk voor fouten en nalatigheden van haar vrijwilliger. Iemand van je groep raakt gekwetst door het gebruik van (gebrekkig) materiaal De praktijk De gasfles die gebruikt wordt bij het koken, ontploft. Laten we ervan uitgaan dat de jeugdbegeleider in kwestie voldoende toezicht uitoefende. Of de ladder, die al zovele jaren trouwe dienst vervuld heeft, blijkt een rotte sport te hebben. Jammer genoeg ontdekken jullie dit pas als een helpende papa er doorheen zakt. De theorie Naast de klassieke aansprakelijkheid voor fouten, voorziet het burgerlijk wetboek een aansprakelijkheid voor de bewaarder van een gebrekkige zaak. Dit wil zeggen dat iemand die goederen onder zijn toezicht heeft, verantwoordelijk is voor het goed functioneren ervan. Concreet betekent dit dat jeugdbegeleiders verantwoordelijk zijn voor het materiaal dat ze meenemen op kamp: denk aan tenten, gasflessen, touwen... Dit betekent ook dat bij het gebruik van een speeltuin de exploitant van het speelterrein aansprakelijk kan worden gesteld voor speeltoestellen die ongevallen veroorzaken. Denk aan een te zware wipplank waarbij de benen van kinderen geklemd kunnen worden tussen de voetsteun en de grond. Let op Vergeet niet dat er heel wat ongevallen kunnen gebeuren zonder dat er iemand aansprakelijk is. Het is natuurlijk niet omdat er een goed toezicht is en omdat de materialen in orde zijn dat er geen ongevallen zouden kunnen gebeuren! Iemand van je groep kwetst iemand anders van je groep Niet alle verantwoordelijkheid voor ongevallen ligt automatisch bij de leiders. Ook leden onderling moeten voldoende voorzichtig zijn. Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid en moet zelf de risico s die hij neemt, inschatten: wie anderen met steentjes bekogelt of meerijdt met een dronken chauffeur, moet achteraf niet verbaasd zijn dat er een ongeval gebeurt. De praktijk Voor het kamphuis ligt een oprit in kiezelstenen. De jongens van 10 jaar vinden het leuk om met steentjes te 14

17 IEMAND RAAKT GEKWETST mikken naar allerlei voorwerpen op het terrein. Ook Karel gooit steentjes naar Piet die juist kwam aanlopen, en raakt zijn oog. Dat oog moet worden geopereerd, en Piet zal waarschijnlijk als gevolg van deze kwetsuur blijvend een bril moeten dragen. Piets ouders vragen wat ze kunnen terugkrijgen van de verzekering. Kan de gezinspolis van Karels ouders hiervoor aangesproken worden, of als die er niet is, Karels ouders zelf? De theorie Karel is minderjarig. Dit betekent dat zijn ouders automatisch aansprakelijk geacht worden voor zijn onvoorzichtig gedrag, behalve als een rechter oordeelt dat de betrokkene de jaren des onderscheids al bereikte (en sommige rechters menen dat een kind van 6 jaar al zover is!). Dan kan hij ook zelf aansprakelijk worden gesteld worden. Karels ouders hebben een gezinspolis. In dit geval is er sprake van een zogenaamde samenloop van verzekeringen tussen de verzekering van de jeugdbeweging en de gezinspolis van de ouders. Als de ouders geen gezinspolis hebben, is er uiteraard geen sprake van samenloop van verzekeringen en komt de verzekering van je vereniging tussen - als die er is, natuurlijk! Bij een ongeval in de jeugdbeweging is het aan te raden onmiddellijk de familiale verzekeraar van de mogelijke aansprakelijke én de verzekeraar van de jeugdbeweging op de hoogte te brengen: de mogelijk aansprakelijke leider of het lid doet aangifte aan zijn gezinspolis of die van zijn ouders, de groepsverantwoordelijke doet aangifte aan de groepspolis. Deze partijen zoeken dan zelf uit wie de aansprakelijke is (de familiale verzekeraar neemt daarbij het voortouw). Als er geen aansprakelijke kan worden aangewezen, kan via de verzekering lichamelijke ongevallen van de vereniging toch nog een en ander terugbetaald worden (zie p. 33). Een verzekering lichamelijke ongevallen vergoedt de gevolgen van een ongeval zonder een aansprakelijkheidsonderzoek te voeren. Vergelijk het met de omniumverzekering van een wagen. Een verzekeringsmaatschappij mag zich niet beroepen op het feit dat er een andere polis is, om niet te vergoeden! Dit staat zo in de verzekeringswet. De verzekeringsmaatschappijen moeten dit maar onder elkaar regelen, zonder dat jij daar als cliënt last van mag ondervinden. Iemand van je groep kwetst iemand van buiten de groep De praktijk - Op tocht is een drietal jongeren nogal wild op straat. Eén van de drie komt per ongeluk op straat terecht. Een fietser moet uitwijken maar komt in botsing met een andere fietser en raakt gewond. - Twee naburige jeugdhuizen organiseren op een lokaal voetbalveldje een bijzonder origineel partijtje baseball. Supporters zijn er bij de vleet want het sportieve evenement wordt afgesloten met een barbecue. In de hitte van de strijd slaagt een speler erin het balletje professioneel weg te meppen, keilt daarop de honkbalknuppel achter zich en zet het keihard op een lopen. De knuppel komt terecht op het hoofdje van een peuter in zijn buggy. Ontsteltenis en paniek want de peuter verliest prompt het bewustzijn... De theorie Wanneer een van de jongeren onder je hoede schade berokkent aan mensen (of materialen) buiten de groep, dan zal hier de discussie gevoerd moeten worden over wie aansprakelijk is voor het ongeval. Opnieuw geldt het principe dat de verantwoordelijke, die op het moment van het gebeuren toezicht had, enkel burgerrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor schade door zijn leden aan anderen als kan worden aangetoond dat deze jeugdbegeleider een organisatie- of toezichtsfout heeft begaan. Maar vergeet niet: dat de ouders van kinderen automatisch aansprakelijk geacht worden en dat een jongere zelf ook aansprakelijk kan worden gesteld voor fouten in zijn eigen doen en laten. Om terug te komen op de voorbeelden, zou het kunnen dat er twee verzekeringen gelden: de gezinspolis van de ouders van de minderjarige (die het ongeluk veroorzaakte) en de aansprakelijkheidsverzekering van de vereniging. Hier hebben we dan weer te maken met een samenloop van verzekeringen. 15

18 IEMAND RAAKT GEKWETST B. door een fout van een losse medewerker Een losse medewerker kan aangestelde zijn (als hij werkt onder leiding, gezag en toezicht) of kan evengoed géén aangestelde zijn (als hij werkt zonder leiding, gezag en toezicht). Dit is belangrijk omdat de aansprakelijkheidsregeling verschillend is. Lees nog even na op p. 21. De praktijk Tijdens de opendeurdag maakt een club gebruik van vrijwilligers (dit zijn géén aangestelden!) achter de bar. Niet iedereen is daarin natuurlijk even bedreven en zo komt het dat een van de barvrijwilligers per ongeluk een kom hete soep over een van de bezoekende kinderen laat vallen. Het kind loopt ernstige brandwonden op. De theorie Meestal kunnen nieuwe leden en bereidwillige medewerkers (= niet-aangesloten vrijwilligers, zoals kookouders) zich ook voor de zomermaanden laten verzekeren wanneer zij bijvoorbeeld meegaan op kamp. Hierbij hebben ze dezelfde waarborgen als de gewone leden, zij het voor een korte periode. Kijk ook even na in je polis hoe het precies zit: moet je jaarlijks het aantal leden vermelden? Of moet je melden wanneer er meer dan 5 personen meer of minder zijn? In een goede verzekeringspolis voor verenigingen worden ook losse medewerkers meeverzekerd. Zelfs als zij zeer uitzonderlijk inspringen, zijn zij verzekerd. Kijk dit even na in de polis! C. door een fout van de vereniging Alleen verenigingen met rechtspersoonlijkheid kunnen burgerrechtelijk aansprakelijk worden gesteld. En wanneer heeft een vereniging rechtspersoonlijkheid? Als ze zelf drager is van eigen rechten en plichten, los van de leden. DE PRAKTIJK Een jeugdhuis, vzw, organiseert een interculturele avond, waarbij zich onlusten voordoen. Een groep jongeren is namelijk zonder ticket de zaal binnengekomen, heeft zich zonder betalen drank verschaft en ruzie gezocht met de toeschouwers... totdat een vechtpartij is ontstaan waarbij een van hen een flesje bier werpt waardoor een dame gekwetst raakt. Het ging hierbij, zo oordeelde de rechter, om een evenement met hoge risico s, aangezien het spektakel werd gehouden in een volkswijk, voor jongeren met diverse achtergrond, en er alcoholhoudende drank werd verkocht. De aansprakelijkheid van het organiserende jeugdhuis wordt dus ernstig in rekening gebracht als het geen voorzorgen heeft genomen en aldus de ordeverstoorders de vrije hand heeft gelaten. De theorie 1. Vzw ls je vereniging de rechtsvorm heeft van vzw (bijvoorbeeld als je vereniging onroerende goederen bezit), wordt de leiding beschouwd als orgaan van deze vzw. Dit omdat via de leiding de wil en het doel van de vzw wordt uitgedrukt en gerealiseerd. Een vzw is aansprakelijk voor de fouten van haar organen - dit betekent met andere woorden dat niet alleen de jeugdbegeleider persoonlijk, maar ook de vereniging als vzw burgerrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld. Als lid van een vzw blijft er steeds de mogelijkheid dat de vzw op zich aansprakelijk gesteld wordt en dat je als lid ongemoeid gelaten zal worden (dit is natuurlijk geen garantie!). Bovendien zal er ook een bestuur zijn van deze vzw en zullen deze bestuurders sneller aangesproken worden dan de leden. De vzw-wet voorziet uitdrukkelijk dat de leden van de vzw geen persoonlijke aansprakelijkheid kunnen oplopen voor verbintenissen van de vereniging. Bestuurders kunnen echter wél aansprakelijk gesteld worden! Een vzw oprichten ontlast je dus niet van alle mogelijke aansprakelijkheden! Als jij als verantwoordelijke een huurcontract ondertekent voor een discobar, een tent, een kampplaats..., laat je handtekening dan altijd voorafgaan door in opdracht van vereniging x, voor vereniging x of vertegenwoordiger van vereniging x. Als er dan iets fout loopt met de gehuurde goederen, kan jij niet persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. 2. Feitelijke vereniging Een feitelijke vereniging heeft geen rechtspersoonlijkheid en kan dus als vereniging op zich niet aansprake- 16

19 IEMAND RAAKT GEKWETST lijk worden gesteld. De leden van de vereniging zijn elk afzonderlijk drager van rechten en plichten en kunnen daardoor wel aansprakelijk gesteld worden voor de handelingen van de vereniging of club. Dit betekent dat je jouw persoonlijk vermogen zal mogen gebruiken om een schadevergoeding te betalen, tenzij je een goede gezinspolis hebt. Let op De aansprakelijkheidsverzekering is in principe niet verplicht, maar kan wel opgelegd worden door de overheid voor jeugdverenigingen die erkend willen worden en subsidies verkrijgen, zoals jeugdbewegingen, jeugdateliers, jeugdhuizen, kinder- en jeugdclubs en initiatieven werkend met kansarme jeugd. Permanente uitbating Sommige verenigingen hebben, naast hun werking onder de vorm van activiteiten, een meer permanente uitbating. Een klassiek voorbeeld is een plaatselijke jeugdbeweging die zijn lokalen verhuurt aan andere organisaties of groepen. Nog een voorbeeld zijn de jeugdhuizen. Een polis verenigingsleven volstaat dan niet om de volledige aansprakelijkheid te verzekeren, want een polis verenigingsleven verzekert enkel de mogelijke aansprakelijkheid naar aanleiding van de activiteiten (met alles erop en eraan!) van de jeugdbeweging of het jeugdhuis, niet naar aanleiding van de uitbating van de lokalen of het jeugdhuis. Hiervoor is een verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid exploitatie aangewezen. D. door een fout van iemand buiten de groep We hebben tot nu toe alleen maar gesproken over aansprakelijkheid ten gevolge van schade die jij of leden van je groep berokkende(n) aan anderen. Maar bij sommige schadegevallen zullen een of meerdere groepsleden of misschien jijzelf het slachtoffer zijn. Zoiets overkomt je, dat heb je zelf niet in de hand. Misschien zal je dan iemand anders aansprakelijk willen stellen, en daar bestaat dan een andere verzekering voor: de rechtsbijstand. dronken chauffeur iemand van de groep aan. De theorie Schade veroorzaken of zelf schade lijden brengt altijd een hoop beslommeringen met zich mee. Een deel van die beslommeringen neemt de verzekeraar van je over, bij een ander deel kan hij je ondersteunen. De rechtsbijstandverzekeraar zal je helpen bij het verzamelen van gegevens (bewijzen, attesten, getuigenverklaringen) en trachten tot een minnelijke regeling te komen. Als je rechten slechts voor de rechtbank kunnen worden afgedwongen, dan zal de verzekeraar de kosten op zich nemen die daarmee samenhangen. Dit betekent de kosten van de advocaten, de gerechtskosten, de eventuele expertisekosten, enz. Het kan dus echt wel over belangrijke bedragen gaan. Stel dat de aansprakelijke niet kan betalen of onderverzekerd is, dan zal de verzekeraar deze schade bovendien ook zelf vergoeden! Zowel een goede gezinspolis als de nationale polis van jeugdbewegingen voorziet in rechtsbijstand. Ook in de polis verenigingsleven kan je de waarborg rechtsbijstand onderschrijven. Voor de volgende situaties moet je zeker een beroep kunnen doen op de verzekering rechtsbijstand: - wanneer iemand je schade heeft berokkend; - wanneer je het slachtoffer bent van een verkeersongeval of van een opzettelijke gewelddaad; - wanneer je verdacht wordt van een onopzettelijk misdrijf; - wanneer je zelf schade veroorzaakt hebt en hiervoor strafrechtelijk vervolgd wordt. Kijk even na in de polis van je vereniging wat de rechtsbijstand daar precies inhoudt. Ga ook de rechtsbijstandverzekering in je eigen gezinspolis na en kijk of er geen uitsluiting is opgenomen i.v.m. jeugdbewegingen. Vind je zo n uitsluiting, zoek dan een andere verzekeraar: een die je activiteiten in het jeugdwerk wél meeverzekert! Volledigheidshalve: op deze rechtsbijstand kan je ook een beroep doen als een vrachtwagen tegen jullie lokaal oprijdt, of als vandalen de gevels komen opvrolijken. De praktijk Je maakt met je groep een tocht, loopt reglementair en goed zichtbaar langs de rijweg, maar opeens rijdt een 17

20 IEMAND RAAKT GEKWETST E. maar niemand is aansprakelijk Als er iets gebeurt, mogen we nooit het principe uit het oog verliezen dat de schade blijft liggen waar ze valt. Stel: je hebt net een GSM gekocht en je laat die op de trein liggen - dikke pech voor jou. Of je maakt kans op een prachtige job, maar net bij de laatste selectieproef lig je in het ziekenhuis met een appendicitis... en ze kiezen iemand anders - weer dikke pech voor jou. Het feit dat er een aansprakelijke is, is meer uitzondering dan regel. Want dit impliceert dat er iemand een fout begaan heeft waardoor jij of iemand van je groep schade leed. Het is dus verstandig om een verzekering te sluiten die lichamelijke schade vergoedt zelfs als er geen aansprakelijke is. De gekwetste is iemand van je groep De theorie Als een bende uitgelaten kinderen of tieners samen op kamp vertrekt, is het eigenlijk niet uit te sluiten dat kleine ongelukjes gebeuren: iemand slaat zijn voet om bij het lopen over een boswegje, tijdens het spelen krijgt een kind iets in het oog...ongevallen met meestal beperkte gevolgen, maar soms kunnen de letsels zeer zwaar zijn. De praktijk Vaak zijn dat ongevallen waarvoor niemand aansprakelijk is. Een verzekering lichamelijke ongevallen kan dan de eventuele financiële gevolgen verzachten. Deze verzekering vergoedt de gevolgen van een ongeval zonder een aansprakelijkheidsonderzoek te voeren. Het is dus een soort omniumverzekering voor je lichaam, maar de kwaliteit van deze verzekering kan zeer uiteenlopend zijn. Bestaat er een nationale groepspolis? De meeste plaatselijke jeugdbewegingen zijn verzekerd in een nationale groepspolis van de jeugdbeweging. Leden en leiding zijn dan verzekerd via het lidgeld dat ze jaarlijks betalen. De polissen van de verschillende jeugdbewegingen kunnen onderling wel op een aantal punten afwijken. Als plaatselijke afdeling is het daarom uitermate belangrijk om de juiste inhoud te kennen van de nationale ledenpolis. Jeugdbewegingen sluiten een collectieve verzekering, de nationale groepspolis van de jeugdbeweging genoemd. Deze bestaat in principe uit een verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid, een verzekering rechtsbijstand en een verzekering lichamelijke ongevallen. Welke activiteiten zijn verzekerd? In de regel zijn alle normale activiteiten (spelen en sporten, jaarlijks kamp, klein onderhoud en versieren van de lokalen,...) verzekerd en de weg van en naar de activiteit. Maar hoe zit dat met specifieke activiteiten die een plaatselijke jeugdbeweging organiseert? Denk maar aan de maandelijkse papierslag, de jaarlijkse tentfuif,...? Informeer altijd vooraf of de te organiseren activiteit beschouwd wordt als een verzekerde activiteit. Iedere polis heeft zijn uitsluitingen. Gevaarlijke activiteiten (en bepaalde sporten) en schade in geval van kwade wil of geweld, zijn bijvoorbeeld niet verzekerd! Er is vaak wel een waarborguitbreiding mogelijk voor gevaarlijke sporten. Wie is verzekerd? Door het betalen van het lidgeld zijn de lichamelijke ongevallen van de leden verzekerd. Bij de meeste jeugdbewegingen kunnen lichamelijke ongevallen van nietleden voor bepaalde activiteiten (vb. op kamp gaan om te koken) in de nationale groepspolis mee verzekerd worden mits het betalen van een bijpremie. Voor occasionele activiteiten (fuif of barbecue), die meestal extra geld in het laatje moeten brengen, wordt vaak een beroep gedaan op losse medewerkers. Meestal zijn deze medewerkers niet verzekerd in de ledenpolis. Het is aangewezen om voor hen een aparte verzekering te sluiten, die hen minstens dezelfde waarborgen biedt als de leden. Dit hoeft echt niet veel te kosten. Zo kan je bijvoorbeeld voor een goeie 25 euro een verzekering lichamelijke ongevallen sluiten (met verzekerde waarborgen overlijden: euro, blijvende ongeschiktheid: euro en geneeskosten: euro) voor maximum 30 onbezoldigde helpers per dag. Ga vooraf na of ook niet-leden verzekerd zijn tegen lichamelijke ongevallen. 18