Hoe ver moet je kijken? Van eerste waarschuwingen tot bewijskracht en beheersmaatregelen
|
|
- Lodewijk de Jonge
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoe ver moet je kijken? Van eerste waarschuwingen tot bewijskracht en beheersmaatregelen Prof dr Alex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidzorg Erasmus MC Rotterdam Waarschuwingen, bewijskracht en beheersmaatregelen 3 onderwerpen: * waarschuwingen: lessen uit het verleden * bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk * adviezen voor beheersing van onbekende risico s 1
2 Lessen uit het verleden: asbest Burdorf et al. Am J Ind med 1991 Wetenschap: langdurig traject van kennisontwikkeling Lessen uit het verleden: asbest Swuste et al. IJOEH 2004 Beleid: reeds veel adviezen over beheersmaatregelen tijdens kennisontwikkeling 2
3 Lessen uit het verleden: asbest Swuste et al. IJOEH 2004 Wetgeving: trage reactie op kennisontwikkeling De ziektelast door asbest in Nederland Voorspelling mesothelioom: - piekjaar piek: 428 sterftegevallen - periode : sterftegevallen Van der Brugge et al
4 De ziektelast door asbest in Nederland Voorspelling mesothelioom bij asbestverbd 1978: - piekjaar piek: 350 sterftegevallen - periode : sterftegevallen Invoering van asbestverbod in 1993 ipv 1978 heeft ruim 4000 doden gekost Waarschuwingen en wetgeving: de geschiedenis herhaalt zich te vaak Asbest Benzeen Eerste waarschuwingen 1897 stoflong 1897 powerful poison Eerste casus-beschrijving asbestose leukemie Epidemiologisch bewijs 1964 mesothelioom 1977 leukemie Beleid grenswaarden 1946 ACGIH 100 ppm 1957 ACGIH 25 ppm 1977 USA voorstel 1 ppm 1987 USA, 1 ppm (delay: 200 doden) 4
5 Conclusies 1: waarschuwingen, lessen uit het verleden * forse tijdsperiode tussen wetenschappelijke kennisontwikkeling en vereiste beheersmaatregelen (trage reactie van de wetgever) * voorspellen van problemen is veel moeilijker dan achteraf gelijk krijgen * zelfs bij asbest en benzeen al veel voorstellen voor adequate beheersing van de blootstelling op de werkplek, ver voor wettelijke vereisten * zal het huidige systeem in Nederland en de Europese Unie de tragische lessen uit het verleden kunnen voorkomen? Bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk Een simpel model voor wisselwerking tussen kennisontwikkeling en kennistoepassing in de samenleving Burdorf et al. Ned T v Geneesk
6 Bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk Omgaan met onzekerheid: 1. Strategie: benadruk de onzekerheden - manufacturing uncertainty (Michaels, Ann N Y Acad Sci 2006;1076:149-62) - Merchants of Doubt (website, book), Doubt is their product (Michaels) Mechanismen: - belanghebbenden beïnvloeden actief wetenschappelijke kennisontwikkeling * industrie: deelname aan wetenschappelijke fora, financiëring onderzoek, kritische reacties op gezaghebbende raporten * aktiegroepen: gebruiken dezelfde mechanismen Bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk Omgaan met onzekerheid: Vaccination risk awareness network ( to eridicate entire microbial species must inevitably upset the balance of nature convincing proof of safety and efficacy has never been given Nederlandse Vereniging Kritische Prikkers: ( De NVKP is tegen het geven van het HPV-vaccin aan meisjes van 12 jaar omdat ter zake kundige wetenschappers hebben gesteld dat het vaccin onvoldoende is getest op deze jonge meisjes. Ook de overheid geeft toe dat er nog veel onbekend is en nader moet worden onderzocht. 6
7 Bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk Electrohypersensitivity ( Electromagnetic man by Dr C. Smith & S. Best: controlled studies do not mimic complex mixture of frequencies in the real world no safe threshold for EMF Bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk Voldoende bewijskracht: 2. Strategie: eisen van aanvullende studies en kennisontwikkeling - paralysis by analysis (European Environmental Agency, 2001) Mechanismen: - evidence-based richtlijn / protocol als vertragende factor - business case opstellen voor bescherming van specifieke groepen 7
8 Bewijskracht: de complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk Kennis Kennis Activiteit Kennis 3 De beperkte rol van kennis in besluitvorming Conclusies 2: complexe verhouding tussen wetenschap, beleid en praktijk * beleid en praktijk volgt niet automatisch wetenschappelijke kennisontwikkeling * diverse groepen hebben hun eigen belangen, die ze zeer goed in wetenschappelijke kennisontwikkeling inbrengen * wetenschappelijke onzekerheid en wetenschappelijke hang naar grote exactheid ondergraven bruikbaarheid voor beleid en praktijk 8
9 Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Hoe ver moet je kijken? Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Flux-Magazine, sept
10 Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Adviesaanvraag van Min SZW bij SER: - Voorzorgbeginsel: * toepassen in RI&E * meldingsplicht, product-labeling * gezondheidskundige grenswaarde - Blootstellingsregistratie - Gezondheidsbewakingsysteem Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Gezondheidsbewaking: screening? Screening is vroeg-opsporing van specifieke ziekten: * specifieke gezondheidsrisico s grotendeels onbekend * algemene gezondheidsrisico s, zoals respiratoire aandoeningen en hart- en vaatziekten, niet of nauwelijks toe te wijzen aan het werken met nanodeeltjes screening is geen goed instrument 10
11 Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Gezondheidsbewaking: gezondheidsmonitoring? Gezondheidsmonitoring is periodiek meten van de gezondheid * specifieke gezondheidsrisico s grotendeels onbekend * kleine verandering in incidentie of prevalentie van ziekten niet aan te tonen in blootstellingsgroepen van beperkte omvang gezondheidsmonitoring is geen goed instrument Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Gezondheidsbewaking: medische surveillance? Medische surveillance is het routinematig vastleggen van ziekten en aandoeningen (bv kanker-registratie) * inzicht kan alleen ontstaan door koppeling van registratie van blootstelling aan medische registraties * passief systeem & gericht onderzoek in de toekomst op dit moment de beste optie medische surveillance kan toekomstig inzicht geven (> 20 jaar) 11
12 Adviezen voor beheersing van onbekende risico s Uitgangspunt: Voorzorg-principe Blootstellingsregistratie: * chemische en fysische eigenschappen * determinanten van emissie en blootstellingspatronen (wie, waar, hoe) * blootstellingsgegevens (duur, frequentie, niveau) sturen op minimale blootstelling toekomstige koppeling met gezondheidsgegevens faciliteren Conclusies 3: beheersen van onbekende risico s * cruciale rol voor blootstellingsregistratie: - landelijke registratie? - verplichte registratie? - gestandaardiseerde registratie? * mogelijkheden voor de koppeling van blootstellingsregistratie aan medische gegevens maakt toekomstige evaluaties van gezondheidsrisico s mogelijk * het voorzorg-principe (precautionary principle ) vraagt om gedegen registratie van blootstelling (& gezondheid) nu en actief evaluatie-onderzoek in toekomst (tijdshorizon minimaal 20 jaar!) 12
13 Het grote dilemma van arboprofessionals Het stille succes van preventie: 1. Het succes is vaak onzichtbaar (langer leven) 2. Succes heeft geen belangengroepen en wordt niet bedongen door tevreden personen 3. Succes kan alleen worden geschat en zelden worden aangetoond door interventie-onderzoek Wat moeten veiligheidskundigen daarmee? * in opleiding aandacht voor maatschappelijke krachtenveld rond kennisontwikkeling en kennis-toepassing * inzicht in korte en lange termijn consequenties van arbeidsomstandigheden (inclusief principes van preventie) * inzicht in nieuwe risico s ontstaat door kennis en gegevens te delen; actieve opstelling in bevorderen van landelijke registraties over beroepsrisico s * ver vooruit kijken is een kunst, maar ook een noodzaak! 13
14 erasmusmc.nl 14
S A M E N V A T T I N G
5 6 Samenvatting Het advies Veilig omgaan met nanodeeltjes op de werkvloer is het antwoord van de commissie Arbeidsomstandigheden van de SER op de adviesaanvraag van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Nadere informatieVoorzorg is niet onredelijk. WF Passchier Gezondheidsraad en Universiteit Maastricht
Voorzorg is niet onredelijk WF Passchier Gezondheidsraad en Universiteit Maastricht Kindermobieltjes en voorzorg Child warning over mobile phones Parents should ensure their children use mobile phones
Nadere informatieVeilig werken met gevaarlijke stoffen in de industrie - praktijk, uitdagingen en dilemma s. Dirk van Well Stoffenbeleid en Arbeidshygiene
Veilig werken met gevaarlijke stoffen in de industrie - praktijk, uitdagingen en dilemma s Dirk van Well Stoffenbeleid en Arbeidshygiene Wettelijk kader CMD en CAD (EU) Arbeidsomstandighedenbesluit Werkgever
Nadere informatieSociaal-economische gezondheidsverschillen en werk
Sociaal-economische gezondheidsverschillen en werk Lex Burdorf, hoogleraar Determinanten van Volksgezondheid Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Academische Werkplaats Publieke Gezondheid CEPHIR
Nadere informatieAsbestblootstelling van wieg tot graf
Asbestblootstelling van wieg tot graf Risico s van asbestvezels in het milieu Joost van Rooij Caesar Consult Nijmegen 22 e symposium Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne 17-18 april 2013 Zeist -
Nadere informatieDe gevolgen van een verminderd werkvermogen voor duurzame inzetbaarheid
De gevolgen van een verminderd werkvermogen voor duurzame inzetbaarheid Tilja van den Berg & Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Aanleiding Zorgsector Aanleiding
Nadere informatieZwangeren en CMR stoffen
Zwangeren en CMR stoffen Gevaar versus risico NVVA symposium april 2018 Ingrid Oirbons Expertisecentrum toxische stoffen Arbo Unie CMR stoffen Blootstelling aan stoffen dient beheerst te zijn voor alle
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatieHoogspanningslijnen en gezondheid deel I: kanker bij kinderen. Nr. 2018/08. Samenvatting
Hoogspanningslijnen en gezondheid deel I: kanker bij kinderen Nr. 2018/08 Hoogspanningslijnen en gezondheid deel I: kanker bij kinderen pagina 2 van 5 In Nederland ontstaan jaarlijks ongeveer 135 nieuwe
Nadere informatieWelke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde
Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Een beetje geschiedenis 18 eeuw : eerste gedocumenteerde studies naar
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN
GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Waar ligt de grens? Is een grens te bepalen? Grenzen: België-Nederland GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Hoe deden/doen we het in de GBBS van de Gezondheidsraad?
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieOntwikkelingen in milieugezondheidsrisico. milieugezondheidsmaten. Brigit Staatsen Danny Houthuijs
Ontwikkelingen in milieugezondheidsrisico s en milieugezondheidsmaten Brigit Staatsen Danny Houthuijs 1 Trends in milieugezondheidsrisico s Concentraties dalen, luchtverontreiniging en geluid blijven probleem
Nadere informatieWorld of Lab 2 oktober 2018
World of Lab 2 oktober 2018 Road to Zero Inspectie SZW 2 Blootstelling aan Gevaarlijke (CMR) stoffen Diana Martens Projectleider Inspectie SZW Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Algemeen: Werknemers
Nadere informatieVeilig, gezond en prettig werken tot 70 jaar. Hoe ga jij / wij daar mee helpen? Patty Peeters en Huib Arts
Veilig, gezond en prettig werken tot 70 jaar Hoe ga jij / wij daar mee helpen? Patty Peeters en Huib Arts 1 Ambitieniveau van deze sessie: We zetten samen op een rij: Wat is daarvoor nodig? Welke informatie
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting. De noodzaak van een goed werkend stelsel voor gezond en veilig werken
Samenvatting 6 SAMENVATTING Samenvatting De noodzaak van een goed werkend stelsel voor gezond en veilig werken Een goed werkend stelsel voor gezond en veilig werken is nodig om te bereiken dat werkenden
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieGezondheid en participatie in arbeid en samenleving
Gezondheid en participatie in arbeid en samenleving Lex Burdorf, hoogleraar Determinanten van Volksgezondheid Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Academische Werkplaats Publieke Gezondheid CEPHIR
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieAsbest en gezondheid. Dr. A. Serroen Toezicht Welzijn op het Werk Regionele Directie West-Vlaanderen
Asbest en gezondheid Dr. A. Serroen Toezicht Welzijn op het Werk Regionele Directie West-Vlaanderen 1 Wat is asbest? Het probleem asbest Asbest en gezondheidsschade 2 Wat is asbest? Asbest: fysico-chemische
Nadere informatieOverzicht van onderwijs. Van ideologie naar bewijskracht: Wat zijn de resultaten van onderzoek naar effectiviteit van preventieve maatregelen?
Overzicht van onderwijs Van ideologie naar bewijskracht: Wat zijn de resultaten van onderzoek naar effectiviteit van preventieve maatregelen? 1. Hoe belangrijk is een bepaalde oorzaak? * maten van attributie
Nadere informatieHoe haalt een extra productieve werknemer gezond en werkend zijn pensioen?
Hoe haalt een extra productieve werknemer gezond en werkend zijn pensioen? Lex Burdorf hoogleraar determinanten van volksgezondheid Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Rotterdam Langer
Nadere informatiePAGO. 13 April 2017 Edo Houwing, Toin van Haeren, Rik Menting, Jolanda Willems PreventPartner
PAGO 13 April 2017 Edo Houwing, Toin van Haeren, Rik Menting, Jolanda Willems PreventPartner Opzet PAGO / PMO Preventief Medisch Onderzoek Bewaken en bevorderen van gezondheid & inzetbaarheid. Doelstelling
Nadere informatieGevaarlijke Stoffen en Inspectie SZW
Gevaarlijke Stoffen en Inspectie SZW Diana Martens Projectleider Programma Bedrijven met Gevaarlijke Stoffen Deze presentatie Arbowetgeving, REACH en gevaarlijke stoffen Wat doet Inspectie SZW op dit gebied?
Nadere informatieWerkgerelateerde blootstelling aan enzymen; een introductie
Werkgerelateerde blootstelling aan enzymen; een introductie Tim Meijster 1,2, Inge Wouters 1, Dick Heederik 1, Jelena Bogdanovic 1, Gert Doekes 1 1 Universiteit Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences
Nadere informatieBlootstelling Gevaarlijke stoffen. Tips voor implementatie
Blootstelling Gevaarlijke stoffen Tips voor implementatie René Bekman (RAH / RHVK) 31 maart 2015 NVVK congres Veiligheid? Zoek het ff zelf uit! Veel geluk! Citaat: Grote chemische bedrijven, zoals Fuji
Nadere informatieNotitie Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (AGO) in de context van werk en biologische agentia
Notitie Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (AGO) in de context van werk en biologische agentia Invulling in de praktijk van artikel 4.91 Arbobesluit Inleiding In artikel 4.91 van het Arbobesluit (Onderzoek
Nadere informatieBeheersen van stoffenrisico's
Beheersen van stoffenrisico's Focus op multidimensionale beheersstrategieën 2 Inhoud van deze presentatie Waarom onderzoek naar beheersstrategieën bij TNO Welke kennisontwikkeling vindt plaats Human factor,
Nadere informatieControverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail. Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018
Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018 Wat gaan we doen? 3 benzeen grenswaarden van drie expert commissies
Nadere informatieOnderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel
Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel drs. Suzanne Spaan ir. Inge Wouters dr. ir. Dick Heederik Institute for Risk Assessment Sciences
Nadere informatiePrimaire preventie Behandeling P(rimaire p)reventie Secundaire preventie
1 Screening en gezondheidsbeleid Voorkomen is altijd beter dan genezen? Leuven, 24 april 2015 Prof. Dr. Joost Weyler Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Screening en preventie Schema 2 Screening en preventie
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieRegister Gevaarlijke stoffen
Register Gevaarlijke stoffen Het instrument Register Gevaarlijke Stoffen (RGS) is een register waarmee eenvoudig de registratie van gevaarlijke stoffen opgezet en beheerd kan worden. Voordelen U kunt snel
Nadere informatieWie zijn wij? Knelpunten. Ontstaan van het model. Mijn PrO. Plan. Check. Act. Samengevat. Wie zijn wij? Knelpunten. Ontstaan van het model.
2018 Duurzame Inzetbaarheid or Arboplaats 1 2 Arboplaats Arboplaats focust zich op Missie: Werk veiliger, gezonder, flexibeler, beter en leuker maken Wij gaan voor de + => Prestatie optimalisatie van mens
Nadere informatieGezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie
Gezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie Prof Dr Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Gezondheid van uitkeringsgerechtigden
Nadere informatieNano: communiceren over onzekere of onbekende risico s
Nano: communiceren over onzekere of onbekende risico s s Wiebe E. Bijker Universiteit Maastricht Cie Maatschappelijke Dialoog Nanotechnologie Gezondheidsraad NVvA, 2010, Zeist 1 Dilemma (geldt voor veel
Nadere informatieBeroepsziekten anno 2015: uitdaging voor de arbeidshygiëne!
NVvA symposium 2015 Beroepsziekten anno 2015: uitdaging voor de arbeidshygiëne! Remko Houba (NKAL, PreventPartner, DPSO Arbozorg) 18 maart 2015 De uitdaging anno 1907 Eastman, C. Work-accidents and the
Nadere informatieERVARINGEN MET REACH UIT DE DAGELIJKSE PRAKTIJK
ERVARINGEN MET REACH UIT DE DAGELIJKSE PRAKTIJK Mathieu van Puijvelde Arbeidshygiënist 1 PROFIEL SHELL Actief in meer dan 90 landen Wereldwijd 93.000 medewerkers Ongeveer 43.000 service stations verspreid
Nadere informatieBedrijfsinterne richtlijn. Fenneke Linker. Arbeidshygiëne & Toxicologie
0 Bedrijfsinterne richtlijn Risk Assessment Working with Nanomaterials Fenneke Linker Arbeidshygiëne & Toxicologie ARBOdienst DSM Kennis mbt veilig werken met nanomaterialen 1 Gezondheidsraad rapport (2006)
Nadere informatieXedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren
Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren dr. ir. P.J.A. (Peter) Verdaasdonk 1 Agenda Introductie Onderwijslogistiek Wat is het? Plannen versus roosteren Werken met onzekerheid
Nadere informatieIdentity & Access Management & Cloud Computing
Identity & Access Management & Cloud Computing Emanuël van der Hulst Edwin Sturrus KPMG IT Advisory 11 juni 2015 Cloud Architect Alliance Introductie Emanuël van der Hulst RE CRISC KPMG IT Advisory Information
Nadere informatieArbowetswijzing Versterking betrokkenheid van de werkgevers en werknemers bij de arbodienstverlening. Ton van Oostrum
Arbowetswijzing Versterking betrokkenheid van de werkgevers en werknemers bij de arbodienstverlening Ton van Oostrum www.tonvanoostrum.nl 1 Waar gaat het om? Waar gaat het om? Langer doorwerken Ouderen,
Nadere informatieSociaal-economische gezondheidsverschillen en werk: consequenties voor arbeidsparticipatie en pensionering
Sociaal-economische gezondheidsverschillen en werk: consequenties voor arbeidsparticipatie en pensionering Lex Burdorf Hoogleraar Determinanten van Volksgezondheid Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg
Nadere informatieSamenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1
Commissie Arbeidsomstandigheden Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1 Kern van het advies De Commissie Arbeidsomstandigheden van de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft in een
Nadere informatieMKB-ondernemer geeft grenzen aan
M0040 MKB-ondernemer geeft grenzen aan Reactie van MKB-ondernemers op wetswijzigingen in sociale zekerheid Florieke Westhof Peter Brouwer Zoetermeer, 0 april 004 MKB-ondernemer geeft grenzen aan Ondernemers
Nadere informatie3 Vragen van de adviesaanvraag
3 Vragen van de adviesaanvraag De adviesaanvraag bevat over ILO-verdrag 170 drie concrete vragen. De eerste vraag betreft artikel 12 van het verdrag, de tweede vraag gaat over artikel 19 en de derde vraag
Nadere informatieDriedaagse Leergang. Kennisintensieve beleidsontwikkeling
Driedaagse Leergang Kennisintensieve beleidsontwikkeling 6, 13 en 20 juni 2014 Den Haag Doelstellingen en doelgroep De doelgroep bestaat uit beleidsmedewerkers/stafmedewerkers bij beleidsinstanties (nationaal,
Nadere informatieHealth Impact Assessment & Kosten-Baten analyse. Tim Meijster
Health Impact Assessment & Kosten-Baten analyse Tim Meijster Samenwerking Nick Warren, Health and Safety Laboratory, UK Dick Heederik, Institute for Risk Assessment Sciences Erik Tielemans, TNO Kwaliteit
Nadere informatieNachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof
Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid, Prof. dr. Carel Hulshof Tjabe Smid disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring en
Nadere informatieEvaluatie van nano-tools voor veilig werken met nano-materialen op de werkplek
Evaluatie van nano-tools voor veilig werken met nano-materialen op de werkplek NVvA Symposium, april 2019 dr.ir. Daan Huizer Caesar Consult Nijmegen dr.ir. Maaike Visser RIVM Centre for Safety of Substances
Nadere informatieWorkshop Duurzame Inzetbaarheid
Workshop Duurzame Inzetbaarheid INZETTEN OP INZETBAARHEID WELZIJNSWIJZER DIRK VAN DE WALLE, SENIOR CONSULTANT, PREVENTIEADVISEUR, INGENIEUR NIVEAU 1 SECUREX HEALTH & SAFETY AGENDA WAT? WAAROM? WIE? HOE?
Nadere informatieSamen voor een gezonde toekomst
business friends Samen voor een gezonde toekomst Business Friends De Business Friends van het Erasmus MC Vriendenfonds is een groep van zakelijke relaties en bedrijven in de regio die we regelmatig uitnodigen
Nadere informatieKosten-baten analyse met behulp van health impact assessment
Kosten-baten analyse met behulp van health impact assessment Effectiviteit van beheersmaatregelen ter verlaging van gezondheidsklachten onder bakkers Birgit van Duuren 2 Inhoud van deze presentatie Waarom
Nadere informatieimpact from intervention strategies A case example from the baking industry
Prospective evaluation of the health impact from intervention strategies A case example from the baking industry Samenwerking Nick Warren, Health and Safety Laboratory Dick Heederik, IRAS, Utrecht University
Nadere informatieSlappe normen voor luchtkwaliteit zijn gevaar voor de gezondheid
Slappe normen voor luchtkwaliteit zijn gevaar voor de gezondheid Adviesbureau Royal HaskoningDHV (RHDHV) heeft in opdracht van Milieudefensie onderzocht hoeveel bescherming verschillende normen (wettelijke
Nadere informatiePX-10. Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel
PX-10 Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel Prof. dr. ir. Erik Lebret Chief Science Officer RIVM Integrale Risicobeoordeling 1 28 januari 2016 Aanleiding RIVM onderzoek
Nadere informatieVerkeer en luchtverontreiniging
Verkeer en luchtverontreiniging gezondheidsschade Dr Ir Miriam Gerlofs-Nijland RIVM 1 Positie RIVM Onderzoeksinstituut rijksoverheid Onafhankelijk van politiek en beleid Verbindt wetenschap en beleid Maakt
Nadere informatieLuchtkwaliteit en kanker: Wat vertellen we de burger?
Luchtkwaliteit en kanker: Wat vertellen we de burger? Ad Ragas Afdeling Milieukunde, Radboud Universiteit Nijmegen Stoffen & Kanker Benzeen Asbest PAK s 1 Hoe worden burgers geïnformeerd? De overheid reguleert
Nadere informatieEthische dilemma s en veiligheidskundig handelen Gerard I.J.M. Zwetsloot
Ethische dilemma s en veiligheidskundig handelen Gerard I.J.M. Zwetsloot NVVK Symposium maart 2019 Gerard I.J.M. Zwetsloot 1 Doel sessie Versterken bewustwording over waarden en ethische dilemma s In dialoog
Nadere informatieREIS GERELATEERDE VACCINATIES. Dr. Perry JJ van Genderen, internist Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten Rotterdam
REIS GERELATEERDE VACCINATIES Dr. Perry JJ van Genderen, internist Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten Rotterdam Risicolanden: vaccineren? Increased risk for infectious diseases standard
Nadere informatieDatum Uw kenmerk Ons kenmerk 23 mei 2015 HA /01
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid t.a.v. Dr. mr. L.F. Asscher, minister Postbus 90801 2509 LV Den Haag Datum Uw kenmerk Ons kenmerk 23 mei 2015 HA 230515/01 Onderwerp Stelsel arbeidsgerelateerde
Nadere informatieVeilige werkwijzen Nieuwe criteria.
Veilige werkwijzen Nieuwe criteria. Jeroen Terwoert Expertisecentrum; Vakgroep Arbeidshygiëne & Chemische Veiligheid Inhoud 1. Veilige werkwijze ; wat is dat? 2. Proces/ ontwikkeling 3. Voors/ Tegens 4.
Nadere informatieVan risico s naar beheersmaatregelen. Door: Huib Arts, ArboProfit
BI&E ipv RI&E Van risico s naar beheersmaatregelen Door: Huib Arts, ArboProfit Waarom een RI&E? OMDAT HET MOET? +??? Wetgeving gri&e Waar moet een RI&E aan voldoen? 3 Hij moet volledig zijn? Frequentie:
Nadere informatieVerminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit
Verminderen van de impact van geriatrische aandoeningen door fysieke activiteit Eén van de belangrijkste gevolgen van veroudering en geriatrische aandoeningen is het ontstaan van beperkingen. De weg van
Nadere informatieVSO congres BANENAFSPRAAK. Vrijdag 2 november 2018 Spaces, Den Haag
VSO congres BANENAFSPRAAK Vrijdag 2 november 2018 Spaces, Den Haag WAT ZIJN DE MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN EN BATEN VAN EEN SUCCESVOLLE BANENAFSPRAAK? Prof Dr A. Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg
Nadere informatieChemie is meer dan veiligheid alleen
Chemie is meer dan veiligheid alleen Dirk van Well 1 Toegenomen aandacht voor veiligheid Chemie-pack Odfjell Focus op veiligheid bij BRZO-bedrijven: Veiligheid Voorop Aandacht voor gezond werken Lange
Nadere informatieThe Turn to Parenting in Four European Welfare States
The Turn to Parenting in Four European Welfare States Parenting support in professional practice Dr. Marit Hopman Prof. Trudie Knijn Universiteit Utrecht, Nederland Achtergrond Vier betrokken landen: Duitsland,
Nadere informatieDe evolutie van de preventie in een Europees kader
BBvAG LVII Nationale Dagen voor Arbeidsgeneeskunde Brussel 15 november 2018 De evolutie van de preventie in een Europees kader Luc Van Hamme Adviseur-generaal Arbeidsinspectie-TWW Hoofd van de regionale
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 11
Samenvatting Een werkgever is verantwoordelijk voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden voor zijn werknemer. Hij dient zijn werknemers onder meer te beschermen tegen de mogelijke gevolgen van blootstelling
Nadere informatieZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN
ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening
Nadere informatieWerk, participatie en gezondheid: meer dan alleen!
Werk, participatie en gezondheid: meer dan alleen! Prof Dr Alex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg, Erasmus MC Coordinator academische werkplaats CEPHIR Arbeidsparticipatie en gezondheid
Nadere informatieBetekenis van wetenschappelijke advisering voor de SER
21 Betekenis van wetenschappelijke advisering voor de SER Dr. Alexander Rinnooy Kan Inleiding Dames en heren, Het is mij een groot genoegen om vandaag hier samen met u in deze, overigens niet meer zo jonge,
Nadere informatieDe minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM)
De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) Uw kenmerk : - Bijlagen : - Geachte minister, In het overleg op 27 september met de leiding van de Gezondheidsraad bracht u
Nadere informatieClaim! Amerikaanse toestanden
Claim! Amerikaanse toestanden Perspectief van de arbeidshygiënist Deventer, 25 april 2012 Rob Snippe, gecertificeerd arbeidshygiënist Arbeidshygiëne Arbeidshygiëne is de toegepaste wetenschap, welke zich
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieWaarom is eenzaamheid een probleem?
Ik heb nooit kunnen denken dat ik, na zo n gelukkig leven, zo verdrietig zou zijn. Ik heb Den Helder, 7 juni 2017 nooit gedacht dat mensen zo ongelukkig kunnen zijn als ik de laatste jaren. Prof. Dr. Anja
Nadere informatieVaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet. Jaarcongres MPA Alumni, 15 april 2011, Den Haag
Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet Jaarcongres MPA Alumni,, Den Haag Roel A. Coutinho 1 Center for Infectious Disease Control National Institute
Nadere informatieInschatting gezondheidsrisico s grafietregen Wijk aan Zee RIVM 2019
Inschatting gezondheidsrisico s grafietregen Wijk aan Zee RIVM 2019 RIVM project grafietregens en gezondheid Uitstoot grafietregens bij slakverwerking Harsco / Tata Steel Bewoners rondom bedrijf maken
Nadere informatieTijdelijke Nano Referentie Waarden: is een update nodig?
Tijdelijke Nano Referentie Waarden: is een update nodig? NVvA Symposium 2017 Sessie J - Veilig werken met nanomaterialen: waar staan we anno 2017? 12 april 2017 1 Maaike Visser (RIVM) 2 Nanoreferentiewaarden:
Nadere informatieVastgestelde onderzoeksvragen RIVM-onderzoek Gezondheidsonderzoek gebruik gevaarlijke stoffen bij Defensie; POMS, chroom-6 en CARC
Vastgestelde onderzoeksvragen RIVM-onderzoek Gezondheidsonderzoek gebruik gevaarlijke stoffen bij Defensie; POMS, chroom-6 en CARC Introductie A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720
Nadere informatieKlimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN
Klimaatverandering Urgentie in Slow Motion Bart Verheggen ECN http://klimaatverandering.wordpress.com/ @Bverheggen http://ourchangingclimate.wordpress.com/ De wetenschappelijke positie is nauwelijks veranderd
Nadere informatieGECONTROLEERDE BLOOTSTELLING? TOON HET AAN! 13 april 2016
GECONTROLEERDE BLOOTSTELLING? TOON HET AAN! 13 april 2016 Agenda REACH - Zorgstoffen Eisen aan het blootstellingscenario Onderbouwing met meetgegevens Conclusies Zorgstoffen onder REACH SVHC: substance
Nadere informatieBeroepsziekten, wat kan je er mee als veiligheidskundige? Drs.ing. Jolanda Willems MBA Drs. Rik Menting bedrijfsarts PreventPartner
Beroepsziekten, wat kan je er mee als veiligheidskundige? Drs.ing. Jolanda Willems MBA Drs. Rik Menting bedrijfsarts PreventPartner Voorstellen (1) Gecertificeerd arbeidshygiënist/toxicoloog, ook opgeleid
Nadere informatieMindfulness op individuele basis: wat kan een patiënt met een chronische aandoening daarmee?
Mindfulness op individuele basis: wat kan een patiënt met een chronische aandoening daarmee? M A Y A S C H R O E V E R S, U N I V E R S I T A I R M E D I S C H C E N T R U M G R O N I N G E N Mindfulness
Nadere informatiePreventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant
Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) - Depressie groot
Nadere informatieHersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC
Hersenbeschadiging na sepsis en delier op de IC Lange termijn gevolgen van IC behandeling! Mathieu van der Jagt Intensive Care Volwassenen, Erasmus MC Rotterdam m.vanderjagt@erasmusmc.nl Er is meer dan
Nadere informatieWat betekent REACH. R registration E evaluation A authorisation en restriction CH chemicals
Wat betekent REACH R registration E evaluation A authorisation en restriction CH chemicals Doelstellingen REACH Bescherming mens en milieu Vrije handel Concurrentie Ontwikkeling alternatieven Autorisatie
Nadere informatieEUROPEES KADER BRANDKENNIS
Ir. R.J.M. (Rudolf) van Mierlo EUROPEES KADER BRANDKENNIS www.efectis.com October 2014 INHOUD Kennisontwikkeling Brandonderzoeken en leren daarvan Kwaliteit van informatie Een Europees initiatief 2 KENNISONTWIKKELING
Nadere informatieVrijwilligers en Arbeidsomstandigheden
Vrijwilligers en Arbeidsomstandigheden Frank Rijshouwer Hogere Veiligheidskundige 20 juni 2006 1 Arbowetgeving Arbeidsomstandighedenwet Arbeidsomstandighedenbesluit Arbeidsomstandighedenregeling Arbo-
Nadere informatieRisicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam
Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Robert t Hart / Geert Haisma 26 september 2013 r.hart@risicomanagement.nl / haisma@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl Visie risicomanagement Gemeenten
Nadere informatieDe ontwikkeling van een Veilige Werkwijze. voor het werken met gevaarlijke stoffen in laboratoria
De ontwikkeling van een Veilige Werkwijze voor het werken met gevaarlijke stoffen in laboratoria NVvA Symposium Zeist 12-04-2018 Wim Grisnich Arbeidshygiënist en Veiligheidskundige Ingrid Oirbons AH Arbo
Nadere informatieJ. Van Driel Afd. Operaties
NOGEPA OIM-dagen: 28/3/13 Bonden & branche: 2/7/13 NOGEPA HSE-COM: 11/9/13 IRO: 23 oktober 2013 J. Van Driel Afd. Operaties 28 maart 2013 OIM Inhoudsopgave 1. Waarom dit project 2. Beeldvorming bij werkgevers
Nadere informatieVitale Vaten. Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011
Vitale Vaten Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Verleiden Opbouw presentatie Inleiding hart- en vaatziekten Project Vitale Vaten Gorinchem
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1999 2000 26 800 XVI Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor
Nadere informatieVaccinatie tegen gordelroos. Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli Samenvatting
Vaccinatie tegen gordelroos Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli 2019 Vaccinatie tegen gordelroos pagina 2 van 5 In 2016 heeft de Gezondheidsraad negatief geadviseerd over vaccinatie van ouderen tegen gordelroos,
Nadere informatieNachtwerk en gezondheid. Prof dr ir Tjabe Smid
Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid Wat is nachtwerk? Gezondheidsraad: Werk dat wordt verricht op tijden waardoor verstoring van het dag-nachtritme kan optreden (incl. langere diensten die voor
Nadere informatieDe nieuwe aanbestedingswet wijzigt en de invloed op uw omzet.
De nieuwe aanbestedingswet wijzigt en de invloed op uw omzet. Indien u niet veilig werkt met chemische producten volgens richtlijnen en de wetgeving, kost het u omzet. In het kort: De commerciële gevolgen
Nadere informatieParamedisch OnderzoeksCentrum
BIOPSYCHOSOCIALE MANUELE THERAPIE: hoe is de implementatie op de werkvloer? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. William Duquet Welke verrassing? Aanleiding Vraagstelling SCEGS-systematiek Biopsychosociale
Nadere informatieAcademische werkplaats publieke Gezondheid (CEPHIR) en Infectieziektebestrijding
Academische werkplaats publieke Gezondheid (CEPHIR) en Infectieziektebestrijding Een verkenning van de public health impact van 6 proefschriften 2006-2009 Chlamydia trachomatis Screening for Chlamydia
Nadere informatie