Erfgoedinspectie MMsteriewm Onderwijs, Caltmrm Wetenschap

Transcriptie

1 Erfgoedinspectie MMsteriewm Onderwijs, Caltmrm Wetenschap > RetOLradres Postbus BL Den Haag Gemeente Haarlem t.a.v. het College van Burgemeester en wethouders Postbus PB HAARLEM Koninginnegracht 25 Den Haag Postbus BL Den Haag www. erfg oed i n specti e, n ll Contactpersoon B, van den Berg T oed I n spectie. n I IPC 3500 Onze ireferérrtie Datumi 5 juli 2011 Betreft Inspectie instandhouding rijksmonumenten gemeente Haarlem Bijlagen 1 Geacht college, Naar aanleiding van het gesprek tussen Arnold Broekmeijer, Danielle de Boo en Margot Haasdonk van uw gemeente en de inspecteurs van de Erfgoedinspectie, Hanneke Nuijten, Bianca van den Berg op 7 jura 2011 stuur ik u hierbij onze conclusies met betrekking tot de vorderingen van de voorgenomen acties op het gebied van de monumentenzorg. Dit gesprek vond plaats in het kader van onze inspectie, het bijbehorende rapport Instandhouding rijksmonumenten gemeente Haarlem, januari 2010 en uw bestuurlijke reactie van 3 maart In het gesprek zijn de volgende onderwerpen aan de orde gekomen: bouwhistorisch onderzoek, erfgoedbeleid, de deskundigheid op het gebied van monumentenzorg en toezicht en handhaving. De gemeente meldde dat op dit moment een bouwhistoncus voor een dag per week aan de slag is en dat zodra vacatureruimte definitief vrij komt, dit definitief wordt. Wat betreft het beleid voor cultuurhistorie en ruimtelijke/ stedenbouwkundige projecten heeft u gemeld dat hierop zowel in de nota ruimtelijke kwaliteit als in de volgende erfgoednota aandacht zal worden besteed. Uit het gesprek is tevens gebleken dat u veel investeert in de opleiding van alle medewerkers die bij monumentenzorg en toezicht en handhaving binnen de gemeente zijn betrokken. Conclusie In de bijlage bi] deze brief is het verslag van dat gesprek opgenomen. Het verslag is al eerder via de mail aan u In conceptvorm toegestuurd en door ons aangepast. Wij gaan ervan uit dat u verder gaat met de voorgenomen acties o mi de kwaliteit van de monumentenzorg binnen de gemeente te verbeteren. Naar aanleiding van bovenstaande stand van zaken komt de Erfgoedinspectie tot de conclusie dat u probeert de processen inzichtelijk en efficiënt te laten verlopen. De monumentenzorg is bij u goed geborgd. Er bestaat geen aanleiding om uw gemeente op korte termijn opnieuw te inspecteren. Met vriendelijke groet Drs. J.R.M. Magdelijns hoofdinspecteur monumenten en archeologie Pagina 1 van 1,

2 Erfgoedinspectie Konlngiiinnegracht 25 Den Haag Postbus S0O BL Den Haag w ww. e rfgoed i ns pe cti e. n I Nagesprek met gemeente Haariem over de inspectie Instandhoudllng rijksmonumenten 7 Juni 2011 Aanwezig: Gemeente Haarlem; Arnold Broekmeijer (Ihoofd Handhaving Bebouwde Omgeving), Danielle de Boo (hoofd afdleling Omgevingsvergunninigen), Margot Haasdonk (beleidsadviseur cultuurhistorie) Erfgoedinspectie: Hanneke Nuijten,, Bianca van den Berg Comta et persoon B. van d : en Berg T F be rg erfgoed i n specti e., n I Datu mi 21 juni 2011 Algemene opmerkingen: Een groot aantal voornemens uit de bestuurlijke reactie op het inspectierapport Instandhouding rijksmonumenten in de gemeente Haarlem Is gerealiseerd of op andere wijze geëffectueerd. De Erfg oed inspect! e meldt dat zij naar aanleiding van een opmerking van de gemeente Haarlem op het evaluatieformulier, de selectiecriteria voorde panden die bij de steekproef worden gebruikt, op schrift heeft gesteld en heeft gepubliceerd op haar website. Naar aanleiding van een andere opmerking van de gemeente In het evaluatieformulier over de contacten met de RCE, Is tijdens dit overleg ook de aan be vel Ing aan de RCE ter sprake geweest. In het Inspectierapport: wordt aan de RCE aanbevolen meer overleg bij grote stedelijke projecten met de gemeente te voeren. De gemeente geeft In dit overleg aan dat over restauratieplannen goed contact bestaat met de IRC E en met het betreffende regio hoofd. Zij wil echter ook graag met de stedenbouwkundig consulent in een vroeg stadium praten over mogelijkheden en onmogelijkheden van nieuwe Invullingen lm de beschermde gezichten. De gemeente ls teleurgesteld dat de aanbeveling nog niet heeft geresulteerd in nauwere contacten op dit vlak. Zo heeft zij de RCE een aantal keren uitgenodigd bij besprekingen van grote plannen in de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (ARK). De RCE heeft dat echter tot nu toe niet gedaan en meldt ook niet duidelijk waarom niet en of hij dat in de toekomst wel zal doen, De gemeente meldt dat reeds een bouw historicus voor een dag per week aan de slag is, zodra er vacatureruimte definitief vrij komt zal dit definitief kunnen Verslag nagesprek gemeente HE-E riem inspectie ïnstend'houding rijksmonumenten ErfgoedinEpedie

3 worden. Deze bouwhistoricus wordt vooral bij kleinere aanvragen ingezet. Onderzoek bij complexe restauraties wordt aan de initiatiefnemers gevraagd. Hieronder volgt puntsgewijs een toelichting op de aanbevelingen van de Erfgoedinspectie van januari 2010, gevolgd door de bestuurlijke reactie van de gemeente d.d. 3 maart 2010 en een toelichting op de huidige stand van zaken 7 juni 2011, Stand van zaken van de aanbevelingen uit het inspectierapport EFFECTIVITEIT Onderzoek Aanbeveling 1 Vraag standaard bij restauraties van een bepaalde omvang om bouwhistorisch onderzoek. Het college onderschrijft uw standpunt voor wat betreft de toegevoegde waarde van bouwhistorisch onderzoek. Het college is echter geen voorstander van standaard een onderzoek, ook niet bij plannen van enige omvang. Monumentenzorg is maatwerk. Ieder monument heeft zijn eigen unieke aandachtspunten. Daarom wordt bij iedere vergunningaanvraag een analyse gemaakt van het plan. De plananalyse en waardestelling worden opgesteld door de beoordelaar, de toezichthouder en de architectuurhistoricus. In overleg bepalen zij of een bouwhistorisch onderzoek noodzakelijk is en tn het positieve geval wordt de aanvrager hierom verzocht. Op de checklist voor de ontvankelijkheidstoets van de aanvraag is dit ook een vast punt dat kan worden aangevinkt. Tijdens het vooroverleg dat met de (potentiële) aanvrager wordt gevoerd, wordt al verteld dat een dergelijk onderzoek noodzakelijk kan blijken. De gemeente Haarlem heeft een bouwhistoricus aangetrokken vooreen dag per week. Deze houdt zich vooral met de kleinere aanvragen bezig. Bij grote complexe aanvragen zal dergelijk onderzoek aan de aanvrager worden gevraagd. Aanbeveling 2 Stel criteria op om te bepalen in welke gevallen een dergelijk onderzoek verplicht wordt en hoe diepgaand dat moet zijn. Het is lastig aan de hand van criteria vooraf te bepalen in welke gevallen een bouwhistorisch onderzoek noodzakelijk is. Zoals gezegd monumentenzorg is maatwerk. Het Is moeilijk te koppelen aan de omvang van het werk. Juist het kleinste pareltje kan gebaat zijn bij nader onderzoek. Het college wil het bepalen van de noodzaak laten bij de deskundigen die de plananalyse en waardesteiling opstellen. Verslag nagesprek gemeente Hsöriem inspectie Instandhouding rijksmonumenten - Erfgoedinspectie

4 Aanbeveling is niet meer relevant. Uit het themaonderzoek Bouw- en cultuurhistorisch onderzoek bij gemeenten dat de Erfgoedinspectie onlangs heeft afgerond, blijkt dat alle gemeenten worstelen met de criteria om te kunnen bepalen wanneer onderzoek nodig is en hoe diepgaand dat dan moet zijn. In het rapport is een aanbeveling aan de staatssecretaris van cultuur opgenomen hiervoor een handreiking te doen aan gemeenten. De verwachting is dat de staatssecretaris deze aanbeveling zal overnemen. Per 1 januari 2012 wordt bovendien middels het Besluit ruimtelijke ordening verplicht om voor bestemmingsplannen niet alleen archeologisch maar ook cultuurhistorisch (inclusief bouwhistorisch) onderzoek te verrichten zodat een zorgvuldige afweging kan worden gemaakt. De gemeente Haarlem draait overigens wel mee in het landelijke bouwhistorische netwerk en houdt zo haar kennis over dit aspect van de monumentenzorg actueel. Aanbeveling 3 Attendeer eigenaren erop dat voor een dergelijk onderzoek financiële regelingen bestaan. Tijdens het vooroverleg zal de aanvrager zeker gewezen worden op de financiële regelingen. Tijdens het vooroverleg wordt nu standaard aandacht besteed aan de financiële aspecten van een plan. Aanbeveling 4 Zorg ervoor dat de uitkomsten van dergelijke onderzoeken in het kader van restauraties worden geïmplementeerd in de plannen. Het college zal de resultaten van bouwhistorisch onderzoek in het vervolg opnemen als onderdeel van de plananalyse en toevoegen bij het preadvies aan de rijksdienst. Dit vindt straks onder andere plaats door de nieuwe bouwhistoricus. Advisering Monumentencommissie Aanbeveling 5 Versterk de werkwijze van de commissie door de zittingstermijnen aan te houden en een verantwoorde werving bij vacatures te organiseren.

5 Het college zal de raad binnenkort het nieuwe conceptvoorstel Verordening Commissie Ark toesturen. Vooruitlopend hierop heeft het college de uitvoerende afdeling inmiddels opdracht gegeven er zorg voor te dragen dat na afloop van de zittingstermijn van twee leden een verantwoorde werving plaatsvindt, waarbij zowel de architectuurhistorische als restauratiedeskundigheid gewaarborgd is. Inmiddels heeft de organisatie al vooruitlopend op uw rapport besloten en ingevoerd dat de bezetting van de zogenaamde kleine commissie ARK tenminste is ingevuld door twee leden met een monumentenachtergrond. De nieuwe verordening is kort na de inspectie in werking getreden en zal aan de Erfgoedinspectie worden g d. Daarin wordt tevens aandacht besteed aan de termijnen. In de commissie hebben nu een architectuurhistoricus, een restauratiearchitect, een stedenbouwkundige en een architect zitting. Aanbeveling 6 Zorg voor een duidelijke terugkoppeling van B&W-besluiten aan de commissie De Commissie beschikt thans over voldoende mogelijkheden om alle aanvragen en beschikkingen in te zien. Het college zal de secretaris van de commissie Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (ARK) in aanvulling hierop verzoeken onze besluiten actief ter kennis te brengen aan de leden in die gevallen waar ons college afwijkt van het ARK-advies. Wanneer het college afwijkt van het advies van de ARK, wat vrijwel niet voorkomt, wordt dit aan de commissie teruggekoppeld. Daarnaast heeft de stadsbouwmeester regelmatig contact met de portefeuillehouder en is het streven dat de commissie eens in het kwartaal bestuurlijk overleg heeft met de portefeuillehouders RO en monumentenzorg. Dit overleg heeft in de nieuwe collegeperiode reeds plaats gevonden. WAARBORG Beleid Aanbeveling 7 Breid de beleidsvisie uit met een aantal andere essentiële onderwerpen zoals het bouw- en cultuurhistorisch onderzoek en de relatie tussen cultuurhistorie en stedenbouwkundige projecten in met name de beschermde gezichten. De gemeente heeft in 2007 de Agenda Erfgoed Haarlem opgesteld. Het aangekondigde uitvoeringsprogramma heeft zichzelf ingehaald, gezien de vele

6 onderwerpen die er gelijktijdig in Haarlem op het gebied van cultuurhistorie spelen, zoals: inhaalslag bestemmingsplannen. Bij de versnelde aanpak is besloten voor het beschermd stadsgezicht en de aanstaande gezichten waarderingskaarten toe te voegen. Hierop zijn de cultuurhistorische waarden per pand ingekleurd, cultuurhistorische beschrijvingen toegevoegd en aparte regels verbonden aan verbouwen. Haarlem loopt hiermee vooruit op de meer ruimtelijke inbedding als beoogd met de modernisering van de monumentenzorg. Onze afdeling Vastgoed heeft de eigen systematiek van administratief beheer aangepast en is nu beter gericht op landelijke regelgeving, die van de Brimsubsidieregeling in het bijzonder. De eigen onderhoudssituatie van monumentaal bezit komt nu beter in kaart en beoogt een meer afgewogen onderhoudsprogramma. De gemeente is in 2009 gestart met het aanwijzen van honderden panden als beschermd gemeentelijke monumenten. Deze operatie duurt nog voort tot en met De gemeente neemt deel aan het Nicis-onderzoek in samenwerking met de Vrije Universiteit naar het economisch rendement van de monumentale stad. Via de Federatie Grote Monumentengemeenten draagt Haarlem regelmatig actief bij aan het organiseren van landelijke dagen met een monumentaal thema, zoals in november 2009 een congres over Monumenten en Duurzaamheid. Samen met de afdeling milieu wordt verder integraal aan dit thema gewerkt. Samen met de gemeente Leiden en de rijksdienst overweegt Haarlem een landelijke themadag over vergunningvrij bouwen te organiseren. De eigen monumentenverordening is geactualiseerd en aangepast aan de termijnen van de bouwregelgeving en vele werkzaamheden kunnen binnenkort volstaan met slechts een melding bij de gemeente. De leges zijn afgeschaft, Samen met het Nationaal Restauratiefonds wordt een Haarlemse monumentenlening voorbereid ter ondersteuning van eigenaren van gemeentelijke monumenten. De lijst is nog langer, maar toont aan dat het monumentenbeleid volop in uitvoering en beweging is. Het college zal de nieuwe raad voorstellen de agenda te actualiseren en de acties rondom monumentenzorg te verankeren in een uitvoeringsprogramma. Daarbij zal het college rekening houden met uw aanbevelingen. Aanbeveling wordt op dit moment gerealiseerd. In de nota ruimtelijke kwaliteit waar de gemeente nu aan werkt en in de aanstaande Erfgoedagenda wordt aandacht aan zowel bouw- en cultuurhistorisch onderzoek als aan de relatie tussen cultuurhistorie en stedenbouwkundige projecten besteed. Ook de beschermde gezichten komen nadrukkelijk aan de orde. De Erfgoedagenda zal overigens in een nota worden samengevoegd met het cultuurbeleid van de gemeente. De nota ruimtelijke kwaliteit bestaat uit twee delen: een visiedeel waarin onder andere aandacht voor cultuurhistorie en bestemmingsplannen en een meer

7 welstandsachtig deel met criteria. Dit tweede deel zal publieksvriendelijk worden vormgegeven met veel afbeeldingen om zaken te verduidelijken. De in de bestuurlijke reactie genoemde themadag over vergunningvrij bouwen is opgenomen in een MoMo-dag die al heeft plaatsgevonden. Aanbeveling 8 Stel bij de uitgebreide visie een uitvoeringsprogramma op zodat voorgenomen acties worden geconcretiseerd en verankerd. Zie onder aanbeveling 7. Bovendien zal het college in haar overdrachtsdocument voor het komende college voorstellen een uitvoeringsprogramma Erfgoed op te laten stellen. Hierin kan gerichter het thema bouwhistorie worden meegenomen. Dit geldt ook voor de relatie tussen cultuurhistorie en grote projecten inspelend op het gedachtegoed van het aanstaande rijksbeleid. Aanbeveling is deels gerealiseerd. De gemeente speelt telkens snel in op actuele ontwikkelingen in het kader van de Wabo en de MoMo met als gevolg dat een uitvoeringsprogramma telkens wordt uitgesteld. De gemeente legt wel veel acties vast in de negen gebiedsvisies voor de stad worden opgesteld. Bij de lopende gebiedsvisie worden overigens buurtbewoners via digitale buurtplatforms betrokken,. Ten slotte worden acties achteraf vastgelegd in de bestuurlijke verslaglegging. Kennis Aanbeveling 9 Zorg voor begeleiding van minder ervaren medewerkers of medewerkers die nog scholing op dit gebied volgen. Het college deelt uw mening in deze. Het opdoen en bijhouden van kennis is een continu proces. Medewerkers krijgen de gelegenheid opleidingen te volgen en enkele medewerkers zijn en worden gevraagd meer specialistische cursussen te volgen. Daarna volgt kruisbestuiving binnen de organisatie. Bij de gemeente wordt nu drie jaar Wabogericht gewerkt en hierbij is veel aan scholing gedaan. Alle toezichthouders hebben bijvoorbeeld de cursus monumentenzorg bij het Bureau Monumenten Amsterdam (BMA) gevolgd en vier volgden reeds een HBO-opleiding op dit vlak. De deskundigen bij de gemeente spreken elkaar zeer vaak en structureel en de specialisten worden overal tijdig bij betrokken. Aanbeveling 10

8 Zet de aanwezige restauratietechnische kennis adequaat in bij de afdelingen Omgevingsvergunning en Handhaving Bebouwde Omgeving. Het college heeft bij de laatste reorganisatie de organisatie zo ingericht, dat zij klaar is voor de wijze van werken zoals beoogd met de omgevingsvergunning (Wabo). Dit betekent dat de beoordelaars van plannen al voor de inwerkingtreding van de Wabo integraal werken. De meest deskundige medewerker op het gebied van monumenten is om die reden ook als specialist bij de afdeling omgevingsvergunning geplaatst. Hij treedt ook op als vraagbaak voor de andere medewerkers en andere afdelingen. Daarnaast is hij voorzitter van het monumentenoverleg met de rijksdienst en behandelt zelf de complexe aanvragen. Het college is tevreden met deze manier van werken. Het is een goede manier om deskundigheid verder binnen de organisatie uit te dragen. Door de gekozen manier van integraal werken, is uw opmerking terecht dat minder geschoolde medewerkers monumentenvergunningen verlenen. Dit ligt echter wel genuanceerder. Immers de deskundigen maken de plananalyse, waarmee de minder deskundige collega tegelijkertijd.leert, In het interne protocol verzorgt de nog minder ervaren medewerker voorlopig alleen de afhandeling van de verkregen informatie. Het college waardeert deze interne werkwijze omdat alle uitvoerende medewerkers die met bouwregelgeving te maken hebben zich nu beter bewust worden van het thema Monumentenzorg en de cultuurhistorische betekenis van de gebouwde omgeving bij ontwikkelingen in de stad. Via het reguliere overleg van de Vakgroep Monumenten wordt de algehele zorg rondom monumenten, kennisdeling en probleemoplossing gecoördineerd. Zie boven. Inmiddels worden de architectuurhistorici regelmatig bij het toezicht en de handhaving betrokken omdat dit toch het meest efficiënt is gebleken. Een goed voorbeeld van kennisdeling is een project in het kader van de duurzaamheid. Er is binnen de gemeente een systematiek van milieumaatregelen bij monumenten ontwikkeld wat landelijk als voorbeeld dient. Deze systematiek komt volgende maand op de gemeentelijke website. Toezicht en handhaving Aanbeveling 11 Zorg voor regelmatige begeleiding en adequaat toezicht vanuit de gemeente bij de uitvoering van restauratieplannen. U constateert bij vier van de zes door u bezochte panden dat de gemeente niet of niet voldoende regelmatig begeleiding biedt tijdens de restauratie of niet in voldoende mate controleert. Het college heeft laten onderzoeken waar het aan schort. Gebleken is dat eigenaren niet altijd of te laat de start van de werkzaamheden melden, hoewel dit wel verplicht is. In voornoemde gevallen is de gemeente dan niet in staat tijdig haar rol als begeleider en controleur op te pakken. Verslag nagesprek gemeente Haarlem inspectie Instandhouding rijksmonumenten - Erfgoed ins pectie

9 De toezichthouders komen regelmatig in de wijken, maar kunnen vanaf de straat vaak niet constateren of er werkzaamheden worden uitgevoerd. Er staat niet per definitie een steiger of container. Ook komt het voor dat er gewerkt wordt zonder vergunning. Monumenten krijgen prioriteit bij handhaving, maar directe constatering door de gemeente zelf is in de meeste gevallen onmogelijk. In een enkel geval komt er een melding uit de buurt en wordt er onmiddellijk opgetreden. Het college zal laten onderzoeken hoe het probleem van het niet insturen van het kaartje 'Melding Start Werkzaamheden' kan worden opgelost. Aanbeveling is deels gerealiseerd. Het onderzoek naar het probleem van de meldingkaartjes is niet uitgevoerd, maar de gemeente gaat actief de wijken in. De werkvoorraad wordt bijgehouden en ze heeft sinds een jaar het project Kijk in de wijk. Alle inspecteurs kijken daarbij ook naar andere aspecten dan die waar ze zelf voor verantwoordelijk zijn. Deze inspecteurs hebben wekelijks overleg met elkaar om illegale acties onderling uit te wisselen. Bij monumenten wordt sowieso veel gecontroleerd en er is ook veel sociale controle. Met andere woorden, de gemeente heeft inmiddels goed zicht op de werkzaamheden. De gemeente werkt overigens ook met een meldingssysteem waarbij burgers werkzaamheden via de website kunnen aanmelden en waarna de gemeente binnen een aantal werkdagen laat weten of er een vergunning nodig is. Dit systeem werkt in de meeste gevallen uitstekend en de gemeente ziet dit ook als een servicemoment, maar het zal met de inwerkingtreding van het vergunningvrij onderhoud in het kader van de MoMo hoogstwaarschijnlijk worden afgeschaft. In formatieoverdracht Aanbeveling 12 Zorg dat procedures door burgers als minder bureaucratisch en log worden ervaren, bijvoorbeeld door voor een ingediend plan één gemeentelijke contactpersoon aan te wijzen. Ook burgers moeten wennen aan een nieuw systeem van werken. Bureaucratisch betekent niet altijd bij voorbaat een log systeem, ook al komt een loket voor mensen wellicht zo over. De gemeente werkt vanuit de 1-loketgedachte, hét aanspreekpunt voor burger en bedrijfsleven, onze front-office. Vooruitlopend op de Wabo met kortere termijnen voor alle vergunningen tezamen, blijkt dit een efficiënte werkwijze. Het college streeft naar eenvoudige en zo kort mogelijke procedures, waarbij uiteraard toch de wet in acht wordt genomen, Waar dat mogelijk is kan worden volstaan meteen meldingsprocedure. Ook de wijziging van de Monumentenwet heeft ervoor gezorgd dat procedures korter kunnen. Zo is in vele gevallen advies van de rijksdienst niet meer voorgeschreven. Bij de invoering van de Wabo, waarvan de monumentenvergunning onderdeel zal

10 gaan uitmaken, verwacht het college een meer transparante en snellere procesvoering. Communicatie blijft hierbij een belangrijk aspect. Vanuit de backoffice worden alle aanvragen, straks Wabo-aanvraag, aan één coördinerende beoordelaar gekoppeld. Feit is dat de vergunning(en) thans sneller in huis zijn dan voorheen. Sinds de inwerkingtreding van de Wabo per 1 oktober 2010 is er één ambtenaar verantwoordelijk voor de beoordeling van een aanvraag. Bij de intake worden de architectuurhistorici betrokken en zij gaan ook regelmatig ter plaatse kijken. De tevredenheid van de burgers is inmiddels gegroeid tot voldoende. Dit blijkt uit het zogenaamde Omnibusonderzoek waarbij de tevredenheid onder de burgers is gemeten. Aanbeveling 13 Zorg voor een betere beschikbaarheid van relevante informatie over de gemeentelijke monumentenzorg. Zie onder aanbeveling 11. Bovendien zijn de Monumenten Richtlijnen voor onderhoud en restauratie inmiddels op de website geplaatst. De website zal verder worden verbeterd. Op de gemeentelijke website zijn inmiddels de richtlijnen geplaatst en is relevante informatie beschikbaar.