JAARVERSLAG Koninklijke Ten Cate nv. Duurzaamheid. De gewoonste zaak van de wereld.

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2008 Koninklijke Ten Cate nv Duurzaamheid. De gewoonste zaak van de wereld.

2 MATERIALS THAT MAKE A DIFFERENCE We want to be known for the difference we make Our materials are at the cutting edge of textile technology, chemical technology and material technology. Our systems and materials generate added-value solutions. Our customers make a difference with our materials and systems. This generates growth and continuity. Onze heldere visie, missie en strategie geven richting aan de onderneming. De strategie focust op waardeketenmanagement. In de dagelijkse praktijk wordt bij het structureren, implementeren en operationaliseren van de business gewerkt aan de hand van het TenCate-businessmodel. Onze uitdaging ligt in het vinden van de ultieme balans tussen de vier hoekstenen. copyright Koninklijke Ten Cate nv TenCate sponsorde met composietmateriaal de solarwagen Twente One (21) van Universiteit Twente. Elke twee jaar doet een studententeam mee aan de World Solar Challenge in Australië. In oktober 2009 wordt deze zonnerace voor de tiende keer georganiseerd. Het startnummer van de Twentse solarwagen is opnieuw 21, Twente One. Commercieel overzicht en profiel

3 COMMERCIEEL OVERZICHT per 1 januari 2009 De sectoren van TenCate zijn onderverdeeld in marktgroepen. Elke marktgroep is een clustering van werkmaatschappijen die intensief samenwerken op het gebied van onderzoek & ontwikkeling, productie, marketing en verkoop. Voor het overzicht met de juridische entiteiten van de onderneming wordt verwezen naar de binnenzijde van het achteromslag. SECTOR ADVANCED TEXTILES & COMPOSITES PROTECTIVE FABRICS Beschermende en veiligheidsweefsels voor de industrie, dienstverlening, brandweer en defensie. OUTDOOR FABRICS Beschermende weefsels voor outdoortoepassingen. SPACE & AEROSPACE COMPOSITES Geavanceerde composietmaterialen voor de ruimtevaart- en luchtvaartindustrie en industriële toepassingen. TenCate Protective Fabrics Americas TenCate Protective Fabrics EMEA TenCate Protective Fabrics Asia TenCate Outdoor Fabrics Europe TenCate Advanced Composites Americas TenCate Advanced Composites Europe SECTOR GEOSYNTHETICS & GRASS GEOSYNTHETICS Synthetische weefsels, non-wovens en grids voor infrastructuur, civiele techniek en wegen waterbouw. INDUSTRIAL FABRICS Synthetische weefsels, non-wovens en grids voor land- en tuinbouw, milieusector, bouwnijverheid, watermanagement en recreatie. GRASS Kunstgrascomponenten en -systemen voor topsport, recreatie en landschappelijke projecten. TenCate Geosynthetics Americas TenCate Geosynthetics EMEA TenCate Geosynthetics Asia Geofabrics Australasia Pty Ltd, Australië (joint venture) TenCate Industrial Fabrics North America TenCate Industrial Fabrics EMEA TenCate Industrial Fabrics Asia TenCate Grass Americas TenCate Grass EMEA TenCate Grass Asia Edel Grass, Nederland (joint venture) GreenFields, Nederland (deelneming) TenCate heeft productievestigingen en verkoopkantoren in de volgende landen ( ): SECTOR TECHNOLOGIES * INKJETTECHNOLOGIE Xennia Technology ltd, Verenigd Koninkrijk Gespecialiseerde inkjettechnologie voor industriële toepassingen. * Geconsolideerd met de cijfers van de sector Advanced Textiles & Composites. Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

4 PROFIEL ARMOUR COMPOSITES Geavanceerde composiet- en keramische materialen voor de bescherming van personen, voertuigen en vaartuigen van politie, landmacht, luchtmacht, marine en civiele diensten. TenCate Advanced Armour Americas TenCate Advanced Armour EMEA Koninklijke Ten Cate nv (TenCate) is een internationaal opererende onderneming die textieltechnologie combineert met chemische processen bij de ontwikkeling en productie van functionele materialen. Rond deze technologische basis zijn markttoepassingen geformeerd. Mondiaal neemt TenCate in haar kernmarkten leidende posities in. TenCate profileert zich binnen haar strategische kernactiviteiten als ontwikkelaar en producent van materialen met onderscheidende eigenschappen. De onderneming structureert product- en procesontwikkeling en stimuleert technologische vernieuwing om blijvend leidende marktposities in te nemen. Samen met partners en eindgebruikers ontwikkelt TenCate klantspecifieke oplossingen. De systeemaanpak is daarbij leidend. De materialen van TenCate worden hoofdzakelijk toegepast voor: bescherming en veiligheid; ruimtevaart en luchtvaart; infrastructuur en milieu; sport en recreatie. TenCate heeft wereldwijd circa medewerkers in dienst en streeft een ethisch en maatschappelijk verantwoorde werkwijze na. TenCate stimuleert haar medewerkers ondernemend, flexibel en creatief te zijn. Daarin brengt de onderneming het streven naar vooruitgang en duurzaamheid voor alle belanghebbenden tot uitdrukking. Geografische spreiding omzet in 2008 in procenten Naar bestemming Naar herkomst SECTOR TECHNICAL COMPONENTS / HOLDING & SERVICES TECHNICAL COMPONENTS Technische rollers en componenten voor met name printers, copiers, faxapparaten, postsorteermachines en geldautomaten TenCate Enbi North America TenCate Enbi Europe TenCate Enbi Asia HOLDING & SERVICES Koninklijke Ten Cate nv, Nederland NEDERLAND BELGIË DUITSLAND ENGELAND FRANKRIJK OOSTENRIJK ITALIË SPANJE OVERIG EU OVERIG EUROPA MIDDEN OOSTEN AZIË MIDDEN & ZUID-AMERIKA VS + CANADA REST WERELD

5 Jaarverslag 2008 Koninklijke Ten Cate nv Commercieel overzicht Binnenzijde omslag Profiel Binnenzijde omslag Kerngegevens 3 Belangrijke ontwikkelingen in Evaluatie actieplannen 6 Acties voor Visie, missie, strategie en doelstellingen 9 Voorwoord voorzitter van de raad van bestuur 11 Het aandeel TenCate 13 Duurzaamheid 16 Verslag raad van commissarissen 18 Corporate governance 22 Bestuurlijke gegevens 24 Verslag raad van bestuur 28 Algemeen 28 Financiële gang van zaken 29 Risicomanagement 33 SWOT-analyse 34 Informatietechnologie 41 Human resources management 42 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 44 Gebeurtenissen na balansdatum 47 Vooruitzichten 47 Bestuursverklaring 48 Verslag per sector 50 Advanced Textiles & Composites 52 Geosynthetics & Grass 60 Technologies 65 Technical Components / Holding & Services 68 Jaarrekening Overige gegevens 136 Tienjarenoverzicht 140 Overzicht werkmaatschappijen en deelnemingen Binnenzijde omslag Colofon Buitenzijde omslag

6 EBITA EN NETTORESULTAAT in miljoenen euro Bedrijfsresultaat voor amortisatie (EBITA) Nettoresultaat * OMZET PER SECTOR in miljoenen euro Advanced Textiles & Composites Geosynthetics & Grass Technical Components/Holding & Services GEGEVENS PER AANDEEL in euro Nettoresultaat * Dividend EBITA PER SECTOR in miljoenen euro Advanced Textiles & Composites Geosynthetics & Grass Technical Components/Holding & Services 2,7 2,4 2,1 1,8 1,5 1,2 0,9 0,6 0, , * Exclusief resultaat op verkochte activiteiten en bijzondere posten (2007: 3,1 miljoen netto). 2 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

7 Kerngegevens in miljoenen euro, tenzij anders vermeld RESULTATENREKENING Opbrengsten 1.032,6 886,0 Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen en amortisatie (EBITDA) 126,1 102,1 Bedrijfsresultaat voor amortisatie (EBITA) 95,4 73,0 Bedrijfsresultaat voor amortisatie in % van de opbrengsten (EBITA-marge) 9,2% 8,2% Bedrijfsresultaat (EBIT) 83,8 69,4 Nettoresultaat 51,1 46,4 Nettoresultaat voor amortisatie en exclusief resultaat verkoop van activiteiten en bijzondere posten (cash earnings) 62,7 46,6 GECONSOLIDEERDE BALANS EN RENDEMENT Netto geïnvesteerd vermogen (ultimo) 746,6 585,0 Rendement netto gemiddeld geïnvesteerd vermogen 13,4% 13,1% Netto rentedragende schulden (ultimo) 331,1 230,4 GECONSOLIDEERDE KASSTROOM Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten 48,7 27,8 Investeringen minus desinvesteringen vaste activa 35,2 51,8 Vrije kasstroom 13,5 24,0 Saldo acquisitie / vervreemding werkmaatschappijen en deelnemingen 88,1 175,1 UITSTAANDE AANDELEN (X 1.000) Aantal uitstaande aandelen jaarultimo Gewogen gemiddeld aantal aandelen (vóór verwatering) Gewogen gemiddeld aantal aandelen (na verwatering) GEGEVENS PER AANDEEL Nettoresultaat 2,18 2,04 Nettoresultaat voor amortisatie en exclusief resultaat verkoop van activiteiten en bijzondere posten (cash earnings) 2,68 2,04 Verwaterd nettoresultaat 2,17 2,02 Verwaterde cash earnings 2,67 2,03 Dividend per aandeel 0,85 0,80 Eigen vermogen 15,31 13,16 MEDEWERKERS Aantal mensjaren ultimo waarvan in Nederland Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

8 Belangrijke ontwikkelingen in 2008 TenCate passeerde in 2008 de omzetgrens van 1 miljard, een mijlpaal die eerder in het jaar in het vooruitzicht werd gesteld. In het verslagjaar had TenCate relatief weinig last van de aanstormende economische crisis. De omzetgroei bedroeg 17%, waarvan 5% autonoom. De EBITA nam toe met 31% tot 95,4 miljoen. De acquisities droegen voor 36% bij aan de groei. Een belangrijke positieve bijdrage werd geleverd door de zich sterk ontwikkelende omzet in de defensiemarkten. Ook de sector Geosynthetics & Grass liet, onder moeilijke externe omstandigheden, een goede performance zien. De EBITA-marge nam met 1%-punt toe tot 9,2%. De groei van de marges vond plaats in zowel de sector Advanced Textiles & Composites als Geosynthetics & Grass. De cash earnings (nettoresultaat voor amortisatie en exclusief resultaat op verkoop van activiteiten en bijzondere posten) namen toe van 46,6 miljoen tot 62,7 miljoen (+ 35%). Op het gebied van brandwerende materialen voor het Amerikaanse leger (onder andere TenCate Defender M) deden zich opnieuw zeer sterke ontwikkelingen voor. TenCate Defender M is de standaard voor het beschermende weefsel van Amerikaanse legeruniformen voor gevechts eenheden. TenCate heeft een productportfolio ontwikkeld op het gebied van brandwerende producten met een breed scala aan toepassingsmogelijkheden voor zowel land- en luchtmacht als de marine. Met de overname van Xennia Technology Ltd. zette TenCate een belangrijke stap op het gebied van inkjettoepassingen ten behoeve van industriële markten. De focus van TenCate ligt hierbij op het creëren van een doorbraak in veredelingstechnologie ter verbetering van productieprocessen (verven, coaten, finishen) en het creëren van nieuwe functionaliteiten voor textiele substraten, alsmede een spin-off naar andere industriële toepassingen. De eerste producten op basis van deze technologie worden geïntroduceerd op de markt voor beschermende weefsels. Samen met Union Textile Public Company (Thailand) richtte TenCate een onderneming op voor veiligheidsweefsels voor de Aziatische markt. Dit is een belangrijke stap in de marktontwikkeling van de Aziatische regio. Medio 2008 werd besloten een versnelde aanpassing door te voeren in de productie van beschermende en outdoorweefsels (Protective Fabrics en Outdoor Fabrics) in Nijverdal (Nederland), teneinde een verdere focus aan te brengen. Deze aanpassing is gericht op de concentratie van twee bedrijven op één locatie. De vliegtuigindustrie was in het vierde kwartaal terughoudend. Het reduceren van voorraadposities in de bedrijfsketen leidde tegen het einde van het boekjaar tot een lagere kwartaalomzet in dit marktsegment, vooral binnen Europa. De trend in de markt blijft voor luchtvaartcomposiet evenwel positief. Het gebruik van lichtgewicht materialen ter vervanging van aluminium neemt structureel toe. 4 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

9 In de markt voor ruimtevaart- en luchtvaartcomposieten respectievelijk armourcomposieten werden in de Verenigde Staten de bedrijven YLA/CCS Composites en Com posix overgenomen. Hierdoor werd de positie in de Amerikaanse markt aanzienlijk versterkt. Met name Composix heeft een sterke bijdrage geleverd door haar betrokkenheid bij grootschalige Amerikaanse voertuigprogramma s (Stryker Light Armour Vehicles en MRAP-voertuigen). Gedurende het verslagjaar werden kwalificatieprocessen in gang gezet voor toekomstige applicaties in de luchtvaartsector en werd de productiecapaciteit uitgebreid. Daarnaast werd een samenwerkingsovereenkomst getekend met Airborne Composite Tubulars voor de toepassingen in buissystemen voor olie- en gaswinning. De marktgroep Grass gaf in mei 2008 een verder vervolg aan de strategie van endusermarketing. Samen met Oranjewoud werd de onderneming Edel Grass overgenomen. De acquisitie is vooral van belang voor de samenwerking binnen de keten, waardoor kwalitatieve sporttechnische aspecten van kunstgrassystemen worden gewaarborgd. Dankzij de eerdere acquisitie van Phoenixx TPC haalde TenCate de zogeheten UD-(unidirectionale) technologie in huis, die complementair is aan de bestaande productieprocessen voor ruimtevaart- en luchtvaartcomposieten (TenCate Cetex ). Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

10 Evaluatie actieplannen Evaluatie van actieplannen voor 2008 die in het jaarverslag 2007 zijn aangekondigd. De consolidatie en integratie van de strategische overnames De in 2007 en 2008 overgenomen ondernemingen zijn volledig geïntegreerd binnen de wereldwijde TenCate-organisatie. TenCate streeft naar marktleiderschap en ketenmanagement binnen een wereldwijde waardeketen (value chain management). De (gedeeltelijke) overnames van of participaties in kunstgrasondernemingen maken deel uit van het businessmodel (onderdeel end-usermarketing), dat van de TenCate-strategie is afgeleid. Daarbij wordt in toenemende mate gestreefd naar een systeembenadering gericht op een optimale performance gedurende de economische levensduur van kunstgrassportvelden. Hierbij behouden deze marketingorganisaties hun eigen identiteit en merkenstructuur. Xennia is als technologie-investering geen geïntegreerd TenCate-bedrijf, aangezien de technologie ook buiten het strategische marktgebied wordt ingezet. Wel maakt Xennia gebruik van bepaalde expertise die binnen TenCate beschikbaar is. Op diverse deelgebieden vindt intensieve technologische afstemming plaats. Het binnen de Grass-groep verder invulling geven aan het beleid van kwaliteitsverhoging van kunstgrassystemen en de vergroting van de leverbetrouwbaarheid door procesbeheersing en herdefiniëring van de productportfolio Binnen de Grass-groep is verder invulling gegeven aan de strategie van end-usermarketing en het aangaan van samenwerkingsverbanden met commerciële relaties. Voorts is goede voortgang geboekt in product- en systeemontwikkeling. Strategische partners ontwikkelen en realiseren samen met TenCate kunstgrassystemen. De onderlinge samenhang tussen de verschillende functionele componenten resulteert daarbij in een duurzaam en hoogwaardig eindproduct. Een goed voorbeeld van deze aanpak is het nieuwe voetbalveld (FIFA Two Star Recommended) van Heracles Almelo, dat in de hoogste Nederlandse competitie een goede performance laat zien. In de loop van 2008 zijn de productportfolio en logistiek gestroomlijnd. Dat heeft geleid tot minder stilstand van machines en een hogere efficiëntie met grotere productieruns. De verdere ontwikkeling van digitale textielveredeling Begin 2008 werd Xennia overgenomen (75%), wat als een technologie-investering gezien mag worden. De gezamenlijke ontwikkelingen door TenCate en Xennia kunnen een belangrijke verandering teweegbrengen in de productiemethodes van TenCate. Met het slijtvast coaten of bedrukken van keramiektegels zijn al in 2008 de eerste successen geboekt. Het coaten van textiele substraten vormt hiervan een afgeleide. In de loop van 2009 wordt hiermee op labschaal begonnen en zullen proeven in de markt worden uitgezet. Deze technologie creëert voor TenCate aanzienlijke kostenvoordelen en zal leiden tot een substantiële besparing op milieukosten en energieverbruik. De beheersing van de groei van het werkkapitaal Reeds in 2007 werd het belang ingezien van een stringent liquiditeitsbeleid. Gelet op de ontwikkelingen in de tweede helft 6 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

11 van 2008 en in het bijzonder in het vierde kwartaal is dit nog meer dan in het vorige jaar een aandachtspunt. De interne doelstellingen zijn bij een aantal business units niet gerealiseerd, mede doordat relaties voor de jaarultimo terughoudend waren in het opnemen van voorraden. De combinatie van inkoopstromen Op een aantal terreinen is met succes gewerkt aan global sourcing. TenCate wil als wereldspeler op nichemarkten, waar zij veelal als marktleider opereert, regionale prijsverschillen vermijden. De onderneming streeft daarom waar mogelijk en wenselijk naar een global account voor toeleveranciers, mede gebaseerd op afnamevolumes en een veelal brede afname van producten. In toenemende mate ziet TenCate inkoop als een tactische en strategische operatie die wereldwijd wordt gecoördineerd. Organisatieontwikkeling en managementcompetenties Mede door het TenCate Active-programma worden specifieke competenties van het (potentieel) management ontwikkeld. Eind 2008 zijn de voorbereidingen in gang gezet voor het bedrijfsbrede TenCate Talent-programma, dat zich wereldwijd gaat richten op de ontwikkeling van competenties van jong talent binnen TenCate. Ten slotte is met de uitwerking van de nieuwe topstructuur van TenCate sterk ingespeeld op de vereiste competenties van het hoogste management, zoals de Global Group Directors. Daar waar van toepassing, zijn inhoudelijke veranderingen aangebracht in de managementprofielen. De realisatie van global active directory De IT-organisatie voor corporate applicaties is versterkt. Ook is goede voortgang geboekt met de wereldwijde uitrol van het wereldwijde netwerk (global active directory) van TenCate. De ERP-implementatie bij TenCate Protective Fabrics North America is afgerond. In de nieuwe fabriek van TenCate Geosynthetics in Zhuhai (China) is een ERP-pakket geïmplementeerd dat aansluit bij dat van de andere Aziatische bedrijven van TenCate Geosynthetics. Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

12 Acties voor 2009 In 2009 beleeft de wereldeconomie zware tijden. Niet mag worden verwacht dat de financiële markten op korte termijn zullen herstellen en het financiële systeem weer optimaal zal functioneren. Het financiële beleid van TenCate is primair gericht op optimalisatie van kasstromen ter verlaging van de bankschuld. Voorts zal de gehele onderneming een sterke nadruk leggen op kostenbeheersing. Ook in de huidige markt kunnen zich interessante groeikansen voordoen. TenCate streeft naar een voortzetting van het buy & build-beleid. De structurele financiële doelstellingen zijn zodanig geformuleerd dat deze ruim binnen de door de banken gestelde convenanten blijven. Na de succesvolle introductie van TenCate Defender M bij het Amerikaanse leger zal de productportfolio op het gebied van brandwerende bescherming verder worden verbreed, waarbij tevens nieuwe geografische markten zullen worden ontwikkeld. In 2009 worden de eerste legerorders buiten de Verenigde Staten verwacht. TenCate zal technologische ontwikkelingen in kaart brengen (enabling technologies) op basis waarvan in de toekomst nieuwe product-markt-technologiecombinaties kunnen ontstaan. Hiertoe maakt TenCate deel uit van Europese ontwikkelingsprogramma s, waarin zij een actieve rol zal spelen. Door een koppeling te maken tussen materialen en sensoren ontstaan nieuwe mogelijkheden. Een voorbeeld van deze ontwikkeling binnen Geosynthetics zijn TenCate Geodetect en TenCate Hydrodetect. TenCate zal op dit gebied in nauwe samenwerking met een technologiepartner, die betrokken is geweest bij de ontwikkeling van deze producten, markten gaan ontwikkelen. De eerste pilotprojecten, waaronder het IJkdijk-project in Nederland (intelligente dijkenbouw), zijn veelbelovend. De ontwikkeling van de vierde generatie kunstgras bevindt zich in een beslissende fase. Er wordt naar gestreefd in de loop van 2009 het eerste pilotproject te realiseren. De vierde generatie kunstgras combineert in de toplaag verschillende essentiële functies, waardoor een besparing optreedt in de installatiekosten. Bovendien zal vervanging van het veld een voudiger en daardoor goedkoper zijn. TenCate zal voortgaan met het aangaan van strategische allianties met marketingorganisaties in de wereldwijde kunstgrasmarkt om een zo optimaal mogelijke wereldwijde dekking te creëren, waarbij elk van de commerciële partners over een zo onderscheidend mogelijke productportfolio kan beschikken. Hierdoor zullen zij toonaangevend in de markt kunnen zijn. Verdere uitbouw van de marktpositie in Azië. De Aziatische regio met belangrijke landen als China en India is voor de functionele materialen van TenCate een groeimarkt. Na de start van de productie van zowel beschermende weefsels (Thailand) als geosynthetische materialen (China) zal ook op andere gebieden worden bekeken welk groeimodel wordt gevolgd om een belangrijke speler op de lokale markten te worden. Voor inkjettechnologie zullen, naast die in technisch textiel, nieuwe industriële applicaties worden ontwikkeld om voortgaande marktontwikkeling en waardecreatie van Xennia te realiseren. Op het gebied van de informatietechnologie zal global active directory verder worden uitgerold. 8 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

13 Visie, missie, strategie en doelstellingen VISIE TenCate ontwikkelt en produceert functionele materialen die op basis van hun eigenschappen onderscheidend zijn. Deze materialen dragen in positieve zin bij aan vooruitgang, vooral van maatschappelijke thema s als veiligheid en bescherming, milieuvoordelen en besparing van energiekosten. Tevens kan sprake zijn van efficiency-, logistieke en andere (kosten) voordelen, die voor gebruikers van deze materialen significante besparingen opleveren. Technologische innovaties vormen hierin belangrijke schakels. TenCate kan voor de ontwikkeling en productie van nieuwe functionele materialen putten uit technologische ontwikkelingen die ook buiten haar kerngebieden plaatsvinden. Textieltechnologie, chemische technologie en materiaaltechnologie ontwikkelen zich tot materiaalwetenschap (materials science). Hieruit komen nieuwe functionele materialen voort die bestaande vervangen. Materialen, oplossingen en systemen zullen dienstbaar zijn aan bestaande en nieuwe product-markttechnologiecombinaties. Op basis van hun onderscheidende eigenschappen zullen zij een positieve bijdrage leveren aan de ontwikkelingen en prestaties in de industrieën en markten waarin TenCate opereert. De mate waarin vraag naar dergelijke materialen wordt gecreëerd bijvoorbeeld door nieuwe wet- en regelgeving en hogere specificaties bepaalt in belangrijke mate de toekomstige groei van TenCate. MISSIE TenCate streeft naar leiderschap in groeiende markten voor functionele materialen. De onderneming maakt daarbij gebruik van haar brede technologische basis, de persoonlijke vaardigheden van medewerkers en een sterke mondiale positie in de waardeketen. Door middel van (systeem)oplossingen creëert TenCate vooruitgang in de sectoren waarin de onderneming actief is. De toegevoegde waarde voor klanten en eindgebruikers leidt tot een hogere waardering van de producten en een rendabele groei van de onderneming. Dit betekent tevens waardecreatie voor aandeelhouders. TenCate streeft naar een interne cultuur die is gebaseerd op professionaliteit, openheid, efficiency, gedrevenheid en respect. De kernwaarden van de onderneming zijn gebaseerd op ondernemerschap, innovatief vermogen en focus op resultaten. STRATEGIE TenCate heeft de afgelopen jaren een groeistrategie (buy & build) gevolgd teneinde wereldwijd sterke posities in te nemen in de kernmarkten van de onderneming. Aan de hand van het TenCate-model voor het managen van de waardeketen wordt de strategie ten uitvoer gebracht. Dit model wordt gebruikt bij het structureren, implementeren en operationaliseren van de business. Het is gebaseerd op de ultieme balans tussen de vier hoekstenen: kostenleiderschap, in combinatie met productdifferentiatie, gericht op specifieke toepassingen en klanteisen; end-usermarketing en een industrieel merkenbeleid; technologische innovatie. TenCate heeft door middel van een reeks aan de bestaande business complementaire acquisities de nodige kritische massa en strategische coherentie gerealiseerd. Hierdoor is tevens de technologische positie versterkt en een gezonde kostenstructuur gerealiseerd. Voorts is de nadruk gelegd op verhoging van het rendement door een concentratie op kerncompetenties en de focus op functionele Businessmodel TenCate Onze heldere visie, missie en strategie geven richting aan de onderneming. De strategie focust op waardeketenmanagement. In de dagelijkse praktijk wordt bij het structureren, implementeren en operationaliseren van de business gewerkt aan de hand van het TenCate businessmodel. Onze uitdaging ligt in het vinden van de ultieme balans tussen de vier hoekstenen. Alle rechten op het businessmodel van TenCate worden voorbehouden. Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

14 materialen met onderscheidende eigenschappen. In het streven naar een evenwichtige portfolio van product-markt-technologiecombinaties wordt in toenemende mate gekeken naar voldoende nieuwe activiteiten. Het streven is om via productontwikkeling en innovatie ten minste 15% van de omzet te genereren uit activiteiten die maximaal drie jaar eerder zijn ontwikkeld. Dit streven wordt in de huidige omzetverdeling gerealiseerd. KWALITATIEVE STRATEGISCHE DOELEN Het creëren van waarde voor aandeelhouders door het realiseren van rendabele groei op basis van onze kennis, kunde en interne synergie. Hierbij wordt rekening gehouden met onze maatschappelijke verantwoordelijkheden. Het bereiken van kritische massa in product-markt-technnologiecombinaties door leidende posities in te nemen in wereldwijde marktniches. Het realiseren van een gezonde financiële positie met voldoende slagkracht voor overnames. Het beheren van een evenwichtige portfolio van activiteiten, waarbij productmarkt-technologiecombinaties verschillen qua groeimogelijkheden en risicoprofiel. De stimulering van een open, creatieve en ondernemende cultuur voor vooruitgang, verandering en vernieuwing. Het managen van een commerciële organisatie die denkt in (systeem)oplossingen binnen de totale waardeketen. FINANCIËLE DOELSTELLINGEN Het netto geïnvesteerd vermogen dient voldoende rendement te genereren. Het bedrijfsresultaat voor amortisatie als percentage van het netto gemiddeld ge ïnvesteerd vermogen (vermeerderd met cumulatieve amortisatie) dient ten minste 15% te bedragen. De financiële positie dient voldoende solide te zijn. De verhouding tussen netto rentedragende schuld en bedrijfsresultaat voor afschrijvingen en amortisatie (EBIT- DA) dient structureel minder dan 2,5 te bedragen. De groei van de cash earnings per aandeel dient op lange termijn ten minste 10% te bedragen. Er dient een adequate winstmarge te worden gecreëerd. De geconsolideerde EBITA-marge dient te stijgen naar ten minste 10%. 10 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

15 Voorwoord voorzitter van de raad van bestuur ONTWIKKELINGEN 2008 was in vele opzichten een opmerkelijk jaar. Enerzijds was sprake van voortzetting van ons succesvolle buy & build-beleid. Anderzijds doemde de financiële en vervolgens economische crisis op, die vooral het einde van het jaar heeft beïnvloed. Een ander opmerkelijk feit was de sterke prijsfluctuatie op de grondstoffenmarkten, in het bijzonder de markt voor polyethyleen (PE) en polypropyleen (PP). Dit bemoeilijkte het prijsbeleid. Als wereldspeler heeft TenCate daardoor in de eerste helft van het jaar de constante prijsverhogingen moeten absorberen. In het vierde kwartaal van 2008 daalden de grondstofprijzen aanzienlijk. TenCate heeft hiervan nauwelijks kunnen profiteren. Hoewel de tweede helft van het jaar een beduidend lagere groei van ons resultaat liet zien, kwam de nettowinstgroei voor het gehele jaar uit op een alleszins acceptabel niveau van + 35% (cash earnings). De groei was derhalve in lijn met onze eerdere winstuitspraak. Per saldo was 2008 een positief jaar, maar het werd sterk gedragen door acquisities en uitmuntende prestaties van onze Amerikaanse bedrijven, waar de omzet vooral is gerelateerd aan Amerikaanse defensieopdrachten. De autonome groei van de geconsolideerde netto-ondernemingsomzet over 2008 bedroeg 5%. Hoewel het economische klimaat momenteel onzeker is, hebben wij ons het afgelopen jaar wereldwijd sterk strategisch gepositioneerd. Daardoor kan autonoom verdere groei worden gerealiseerd. De groeipotentie van TenCate wordt ook gezien door beleggers. TenCate kon zich verheugen in een warme belangstelling van beleggers, getuige de performance van het aandeel op NYSE Euronext. Hoewel het beursklimaat in de loop van het jaar zeer slecht werd, sprong het TenCate-aandeel er relatief positief uit. BUY & BUILD In de loop van het afgelopen decennium heeft TenCate wereldwijd leidende posities ingenomen in haar nichemarkten. De acquisities van het voorbije boekjaar zijn een uitstekende aanvulling gebleken voor onze product-markttechnologiecombinaties. Stuk voor stuk dragen deze nieuwe bedrijfsonderdelen bij aan de groei en zorgen ze voor kritische massa. Dat is gunstig voor zowel onze positie in de markt als onze inkoopkracht in de grondstoffenmarkten. Deze inkoopkracht zal in de nabije toekomst een bijdrage leveren aan de gewenste verdere groei van de EBITA-marge. Via overnames (Xennia, Composix, YLA/CCS Composites en TenCate Union Protective Fabrics), een joint venture (Edel Grass) en een samenwerkingsovereenkomst (Airborne Composite Tubulars) hebben wij onze posities uitgebouwd. Deze activiteiten moeten zich in de komende jaren bewijzen, maar vormen al direct belangrijke strategische aanvullingen. Hoewel wij ons blijven richten op groei zal de aandacht in 2009 uitgaan naar het consolideren van onze posities en financiële soliditeit. BUSINESSMODEL De vier hoekstenen van ons unieke businessmodel technologische innovaties, end-usermarketing, productdifferentiatie en kostenleiderschap bieden ons de kansen en mogelijkheden te sturen op de complete wereldwijde waardeketen. Ook bij fors stijgende winsten, zoals in de afgelopen jaren, blijven wij net als voorgaande jaren op de kosten letten. Wel noopt de huidige economische situatie ons dat nog kritischer te doen. Op korte termijn zal verscherpte invulling worden gegeven aan de hoeksteen kostenleiderschap. In de loop van 2008 is dat al aangekondigd, vooral in relatie TenCate Union Protective Fabrics Asia Op 26 september 2008 vond de officiële opening plaats van TenCate Union Protective Fabrics Asia in Thailand. Het bedrijf produceert weefsels voor werkkleding en op termijn veiligheidsweefsels voor de Aziatische markt. De markt in Azië voor veiligheidsweefsels is sterk in opkomst. Veel klanten van TenCate hebben er productiefaciliteiten. Toelevering via de onderneming leidt tot kostenbesparing en logistieke voordelen. Als wereldwijd marktleider wil TenCate actief betrokken zijn bij nieuwe ontwikkelingen in deze markt en haar productiebasis lokaal uitbreiden. Met deze onderneming kan TenCate de groeiende Aziatische markt voor functionele materialen met toegevoegde waarde optimaal bedienen. Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

16 tot de Nederlandse productielocaties. In het laatste kwartaal van 2008 is onder meer het aantal tijdelijke werkkrachten teruggedrongen. In de loop van 2008 hebben ook in de aansturing aanpassingen plaatsgevonden (zie pagina 43). Doel hiervan is vergroting van zowel de reactiesnelheid op de markt door een intercontinentale commerciële aansturing als van de interne samenwerking binnen de groepen. Dit versterkt tevens de positionering van TenCate als onderneming met een duidelijke ondernemingsstrategie. Samenwerking tussen de marktgroepen is essentieel om als wereldspeler krachtig in de markt te staan en met gebruikmaking van onze kennis en vaardigheden nieuwe waarde te creëren. STABILISERENDE MAATREGELEN TenCate heeft op basis van de eerste signalen reeds eind 2007 maatregelen genomen om de naderende crisis optimaal het hoofd te kunnen bieden. Eind dat jaar werd al een pas op de plaats gemaakt betreffende investeringsvoorstellen. Voor 2008 werd het investeringsbudget op basis van defensieve uitgangspunten vastgesteld. Dat resulteerde in een neerwaartse bijstelling van de investeringsuitgaven over Tevens is begin 2008 zorggedragen voor verhoging en vernieuwing van de gesyndiceerde bankfaciliteit tegen aantrekkelijke voorwaarden. Met het oog op de beheersing van het werkkapitaal is de productie in het vierde kwartaal op bepaalde plaatsen getemporiseerd. DUURZAAMHEID De bedrijfsactiviteiten van TenCate staan in het teken van maatschappelijke en ecologische thema s, zoals veiligheid en bescherming van mens en milieu. Vanzelfsprekend is het onze doelstelling zuinig met grondstoffen en energie om te gaan, hetgeen ook in onze interne best practices is opgenomen. TenCate voert een actief milieubeleid, maar dat is heden ten dage de gewoonste zaak van de wereld. Juist omdat wij inspelen op de eerder genoemde wereldwijde thema s en trends lijkt TenCate minder gevoelig voor de waan van de dag. Wanneer wij daarbij tevens vooroplopen bij baanbrekende (proces)technologieën, die aanmerkelijke kosten- en milieuvoordelen opleveren, voegt het begrip duurzaamheid werkelijk waarde toe. Het in 2008 geacquireerde Xennia is een technologisch leidend bedrijf in industriële inkjettechnologie. Deze technologie heeft in andere industriële processen al de nodige successen te zien gegeven. VERTROUWEN Wij hebben in de afgelopen jaren steeds onze winstvoorspellingen gerealiseerd. Dat geeft vertrouwen. De groei van de onderneming in het afgelopen jaar was mede mogelijk door het vertrouwen dat wij mochten ondervinden van onze relaties en niet in de laatste plaats door de inspanningen van onze medewerkers, waarvoor mijn dank. Meer dan ooit realiseren wij ons dat de gehele wereldeconomie op vertrouwen is gestoeld. Vertrouwen is in 2009 dan ook een kernwoord voor onze werkzaamheden. Vertrouwen ligt evenwel niet in het verleden maar in de toekomst. TenCate heeft de potentie ook in moeilijke tijden een goede performance te tonen. Ir. L. de Vries Voorzitter raad van bestuur Innovatieve buissystemen TenCate Advanced Composites en Airborne Composite Tubulars zijn een strategische samenwerking aangegaan voor de ontwikkeling en productie van buissystemen op basis van thermoplastische composietmaterialen. Deze buissystemen worden toegepast in de olie- en gaswinning. Buizen van composietmaterialen bieden aanzienlijke voordelen. Naast aanmerkelijke gewichtsbesparing en hogere relatieve sterkte, waardoor het bijvoorbeeld mogelijk is boringen op grotere diepte te verrichten, hebben dergelijke systemen een langere levensduur. Ook kunnen in deze composiet buissystemen betrekkelijk eenvoudig andere functionaliteiten worden ingebouwd, zoals sensoren. Moeilijk of niet bereikbare gebieden kunnen hiermee toegankelijk worden gemaakt. 12 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

17 Het aandeel TenCate Bron NYSE Euronext ISIN-code NL Reuters-code NTCN.AS Bloomberg-code KTC.NA KTC AEX AScX JAN FEB MA APR MEI JUN JUL AUG SEP OKT NOV DEC NOTERING Het aandeel Koninklijke Ten Cate is genoteerd aan NYSE Euronext Amsterdam en in 2008 opgenomen in de AMX-index (gewicht 2008: 2,33%; indicatief gewicht 2009: 2,55%). Een aantal Nederlandse en internationale banken en effectenhuizen is actief betrokken bij de handel in het aandeel en TenCate wordt door een toenemend aantal sell-side analisten gevolgd. Er staan per 31 december gewone aandelen uit, elk met een nominale waarde van 2,50. De slotkoers van het aandeel ultimo december 2008 bedroeg 16,05. INVESTOR RELATIONSBELEID TenCate beschikt over een brede internationale institutionele aandeelhoudersbasis. Er wordt regelmatig en rechtstreeks met de beleggersmarkt in contact getreden. Ook in 2008 heeft de onderneming belangrijke strategische stappen gezet. Tegen deze achtergrond en als gevolg van de turbulentie in de financiële markten is er veelvuldig contact geweest met onze financiële belanghebbenden. Mede hierdoor heeft het aandeel TenCate een relatief goede performance getoond. Wij zijn erin geslaagd een betrouwbare kern van stabiele, op de lange termijn gerichte institutionele beleggers te interesseren. In de geografische spreiding is nagenoeg geen verandering gekomen. Er is een concentratie van beleggers in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De sterke commerciële ontwikkelingen in de VS, vooral ten aanzien van defensieopdrachten, spreken tot de verbeelding. De concentratie van TenCate op wereldwijde thema s als watermanagement, milieu, bescherming en energiebesparing creëert eveneens interesse bij duurzame beleggingsfondsen (SRI-fondsen). Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

18 COMMUNICATIEBELEID TenCate streeft naar een transparant communicatiebeleid. Niettemin zal de kwartaalrapportage meer kwalitatief van aard worden. Dit is een gevolg van het seizoensmatige karakter van bepaalde activiteiten en het projectmatige karakter van vooral defensieopdrachten. In de huidige vorm hebben de gedetailleerde financiële kwartaalrapportages voor belanghebbenden een beperkte vergelijkbare en voorspellende waarde. TenCate zal daarom met ingang van 2009 trading updates uitsturen, die op hoofdlijnen de gang van zaken beschrijven. De (half)jaarcijfers voldoen aan de nieuwe Europese transparantierichtlijn. Bij de positionering van TenCate is het belangrijk te wijzen op de identiteit van de totale onderneming. Deze is meer dan de som der delen. Onze kracht ligt in het gezamenlijke streven naar marktleiderschap op zowel technologisch als commercieel gebied. Daarmee kan in wereldwijde waardeketens een sterke positie worden ingenomen. Ons model voor waardeketenmanagement is gebaseerd op een businessmodel dat zich de afgelopen jaren heeft bewezen. DIVIDENDBELEID TenCate opereert in duurzame groeimarkten. Zoals in voorgaande jaarverslagen aangegeven, verwacht TenCate de komende jaren groei in haar kernmarkten te realiseren. Ter financiering van de groei wordt zo veel mogelijk gestreefd naar interne financiering, met behoud van gezonde financiële verhoudingen. Al op een vroeg tijdstip in 2008 werd een terughoudend investeringsbeleid gevoerd en werden diverse kostenmaatregelen genomen, gelet op de ontwikkeling van de wereldeconomie. TenCate voert in 2009 financieel beleid dat primair gericht is op schuldreductie. Er wordt een consistent dividendbeleid gevolgd, dat gebaseerd is op een pay-out ratio van 40% en een betaalbaarstelling van het dividend naar keuze van aandeelhouders in contanten of aandelen ten laste van de agioreserve. In de afgelopen jaren hebben aandeelhouders steeds voor meer dan 50% gekozen voor stockdividend, gelet op het groeikarakter van het aandeel. De buy & build-strategie heeft geresulteerd in een forse winstgroei per aandeel in de afgelopen jaren. Gelet op het bovenstaande, wordt voorgesteld het dividend over 2008 vast te stellen op 0,85 per aandeel van nominaal 2,50. Het dividend zal betaalbaar zijn voor de helft in stockdividend en voor de andere helft naar keuze van de aandeelhouder in stockdividend of contanten. TenCate wenst de keuze voor stockdividend te bevorderen door een lichte premie toe te passen met betrekking tot de waarde van dit stockdividend ten opzichte van het contante dividend. Per 31 december Aantal geplaatste gewone aandelen Nominale waarde 2,50 2,50 Hoogste koers 27,19 34,05 Laagste koers 11,60 19,92 Slotkoers 16,05 21,27 Winst (cash earnings) per aandeel 2,68 2,04 Dividend per aandeel 0,85 0,80 WET MELDING ZEGGENSCHAP Het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in het kader van de melding substantiële deelnemingen van aandeelhouders in uitgevende instellingen bevat de volgende beleggers (percentages conform opgave AFM of recente opgave van de betreffende aandeelhouder): Datum melding Meldingsplichtige Belang Allianz Global 4,99% Kempen Capital Management 9,90% Allianz Global Investors 5,04% Schroders plc. 9,70% Bron: Autoriteit Financiële Markten, stand per 16 februari Behalve bovenstaande institutionele beleggers hebben WAM Acquisitions en Aviva plc. Een nieuwe helling met geosynthetics Lawines, vallend gesteente en grondverschuivingen kunnen bergwegen beschadigen of blokkeren. Om de gevolgen van deze natuurverschijnselen te herstellen en voorkomen, bieden met TenCate-geosynthetics versterkte keermuren uitkomst. Zo werd de fundering van de weg nabij Rodlau (Oostenrijk) aangetast door de afvoer van water. Bodemversterking en aanpassing van de bocht in de weg waren geboden. Optie 1 was de bouw van een brug à 1 miljoen. Besloten werd tot optie 2: de constructie van een 30 meter hoge helling, versterkt met TenCate Polyfelt en meer dan de helft minder duur. Nadat de versterkte structuur was gebouwd, kon de weg worden verlegd en bestraat. De helling heeft inmiddels een geheel natuurlijk aanzien. 14 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008

19 Geografische spreiding aandelenbezit in procenten Nederland België/Luxemburg Verenigd Koninkrijk VS/Canada Overige Duitsland % 21% 6% 8% 13% 5% Ontwikkeling uitstaande aandelen Stand uitstaande aandelen eind Uitgifte aandelen Uitbreiding aandelenkapitaal als gevolg van stockdividend Stand uitstaande aandelen eind (Delta Lloyd) in het kader van de Wet Melding Zeggenschap (WMZ) in het verleden een belang gemeld van meer dan 5%. OPTIEREGELING, AANDELENBEZIT PERSONEEL EN RAAD VAN BESTUUR Voor de optieregeling van managers en leden van de raad van bestuur wordt verwezen naar pagina 131 van dit verslag. De door de vennootschap ingekochte aandelen houden verband met het afdekken van verstrekte opties, die onvoorwaardelijk zijn geworden. Voor het bezit aan aandelen en opties in de vennootschap door leden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen wordt verwezen naar pagina 126 van dit verslag % 23% 5% 12% 8% Belangrijke data 2009 Publicatie jaarcijfers 2008 Algemene vergadering van aandeelhouders Notering ex-dividend Recorddatum: bepaling dividendgerechtigden Keuzeperiode voor contant of stockdividend Publicatie trading update Betaalbaarstelling dividend; levering aandelen (stock) Publicatie halfjaarcijfers 2009 Publicatie trading update 4 maart 9 april 15 april 17 april 17 april tot en met 4 mei 29 april 8 mei 26 augustus 28 oktober Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag

20 Duurzaamheid DE GEWOONSTE ZAAK VAN DE WERELD Duurzaamheid is een inherente kwaliteit van TenCate. In tal van kwalitatieve aspecten in producten, systemen, productieproces en onze sociale innovatie komt duurzaamheid tot uitdrukking. Al jaar en dag. Duurzaamheid als grondslag én weerslag van continuïteitsstreven. Binnen onze bedrijfsvoering is duurzaamheid de gewoonste zaak van de wereld. Wij vinden het van groot belang dat onze producten een wezenlijke bijdrage leveren aan een betere wereld waar veiligheid en bescherming ook de gewoonste zaak van de wereld zijn. Eigenlijk zijn die functionaliteiten zo essentieel dat dit als vanzelfsprekend wordt gezien. Er bestaat een natuurlijke vraag naar deze eigenschappen. Het is daarom een belangrijke taak van TenCate om functionele trends te zetten of te volgen. In het maakproces besteedt TenCate gericht aandacht aan een verantwoord omgaan met grondstoffen, uitvalvermindering, afvalreductie en hergebruik. Nagenoeg alle productielocaties zijn ingericht of gecertificeerd volgens ISO en/of ISO normen. Milieuwetgeving en milieuzorg zijn de fundamenten. Zij vormen de basis voor omgang met leveranciers, maar ook met afnemers. Ten Cate is groot voorstander van branchebrede, bij voorkeur internationale regelgeving. Dat schept duidelijkheid, houdt onderlinge verhoudingen zuiver en waarborgt eerlijke concurrentie. Het onderstreept de wens van TenCate om het productieproces als onderdeel van de keten te beheersen en daar waar nodig en mogelijk verbeteringen te realiseren. KWALITATIEVE ASPECTEN TenCate opereert op het gebied van materials science, materiaalwetenschap. Materiaaleigen schappen zijn gebaseerd op de keuzes van de gebruikte grondstoffen en de eisen die de markt stelt aan onder andere het gebruik, de duurzaamheid en milieueigenschappen. Veilig heid, bescherming, risicobeheersing, vermindering van milieubelasting en energiebesparing zijn de actuele thema s die over de hele wereld spelen en voortdurend vragen om innovatieve oplossingen. TenCate wil bepalend zijn in de antwoorden. Dat kunnen sociale, economische, technologische en ecologische (deel)oplossingen zijn. Bij voorkeur zijn het kwalitatieve totaaloplossingen die passen in de systematische aanpak die TenCate be oogt. Juist deze focus op verantwoorde oplossingen vormt de basis voor onze groei, omdat die groei is gebaseerd op wereld wijde thema s. Hierdoor wordt in zekere mate ook het cyclische karakter van de omzet van TenCate beperkt. KETENMANAGEMENT Continuïteit is de rode draad in het managen van ketens waarin TenCate actief is. TenCate beschikt over de noodzakelijke technische kennis en internationale netwerken die in het waardeketenmanagement van belang zijn. Onze benadering van value chain management is onderscheidend in de indu striële wereld. Ze is gebaseerd op vier hoekstenen van beleid: kostenbeheersing in combinatie met product differentiatie, end-usermarketing en technologische innovatie. Het uitoefenen van invloed, gezag en autoriteit als marktleider is noodzakelijk om de vooruitgang binnen de diverse ketens te bewaken en bespoedigen. Immers, elke keten staat uiteindelijk in directe verbinding met de eindgebruikers. Veranderende vraag vereist veranderend aanbod en technologische vernieuwing. En dus een veranderende productie, nieuwe processen, nieuwe keuzes voor grondstoffengebruik en een aangepaste inkoop bij leveranciers. Een dergelijke zienswijze vergt een bijzondere manier van probleemoplossend vermogen. TenCate heeft over een groot aantal jaren bewezen dat zij door vernieuwend te zijn zichzelf effectief kan aanpassen aan veranderende omstandigheden. Dit vereist een onorthodoxe ondernemende aanpak. Immers, het 16 Koninklijke Ten Cate nv Jaarverslag 2008