Koffers Vol Verhalen Airborne Museum Hartenstein
|
|
- Ivo de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Handleiding Koffers Vol Verhalen Airborne Museum Hartenstein 2010 Airborne Museum Educatieve dienst (versie 20 april 2011)
2 Colofon Uitgave Airborne Museum, 2010 Afdeling Educatie Utrechtseweg AZ Oosterbeek Telefoon: Website: Dit project is mede mogelijk gemaakt door EDU-ART EDU-ART Zeelandsingel BH Arnhem Postbus AC Arnhem Telefoon: Fax:
3 Inhoud Algemeen 4 Les 1 Voorbereidende les 5 Les 2 Bezoek aan het Airborne Museum 6 Les 3 Verwerkingsles(sen) 7 Bijlage Werkbladen verwerkingsles 8 11 Bijlage Tips voor de nabespreking / evaluatie 12 Bijlage Beknopte achtergrondinformatie
4 Algemeen Voor u ligt de handleiding bij het project Koffers vol verhalen van het Airborne Museum Hartenstein te Oosterbeek. Tijdens dit project maken uw leerlingen kennis met de Slag om Arnhem door de ogen van kinderen en soldaten van toen. Zij zullen zien dat geschiedenis vaak gaat over heel gewone mensen die in een heel ongewone tijd leefden. Hun verhalen vormen samen de geschiedenis van de Slag om Arnhem. Met een koffertje vol informatie van een ooggetuige van de Slag, gaan de leerlingen twee aan twee op onderzoek in het museum. Om het bezoek goed te laten verlopen, vragen we u de leerlingen voor te bereiden. In deze handleiding treft u hier suggesties voor aan. Daarnaast doen we enkele suggesties voor een verwerkingsles waarin de leerlingen hun ervaring in het museum onder woorden kunnen brengen. Doel De doelstellingen van het project zijn: de leerlingen kennen de hoofdlijnen van de Slag om Arnhem. de leerlingen maken kennis met persoonlijke verhalen van ooggetuigen van de Slag om Arnhem. Doelgroep De doelgroep van dit project bestaat uit leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Kerndoelen en canonvensters In het project komen verschillende kerndoelen in meer of mindere mate aan bod. De belangrijkste kerndoelen die aan de orde komen zijn: Nederlands: Kerndoel 4: de leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten waaronder schema s, tabellen en digitale bronnen. Oriëntatie op jezelf en de wereld, domein Tijd: Kerndoel 51: de leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren. Kerndoel 52: de leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de tijdvakken. Kunstzinnige oriëntatie: Kerndoel 54: de leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. Kerndoel 56: de leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van het cultureel erfgoed. Het lespakket sluit aan op het canonvenster De Tweede Wereldoorlog. 4
5 1 Voorbereidende les Doel Het bezoek aan het Airborne Museum wordt praktisch en inhoudelijk voorbereid. Praktische Voorbereiding: - In het museum gaan de leerlingen in tweetallen aan de slag. Om de tijd in het museum zo doelmatig mogelijk te gebruiken, vragen we u op school alvast tweetallen te maken. - Neem met uw leerlingen de museumregels door: in het museum worden waardevolle stukken bewaard, je mag daarom niets aanraken tenzij anders aangegeven. wees voorzichtig in het museum: dus niet rennen, niet duwen en dergelijke. er zullen meer bezoekers in het museum zijn. Probeer hen niet te storen. Met andere woorden: niet schreeuwen. luister goed naar de begeleiders, zij zijn er om jullie te helpen en om er een leerzame dag van te maken. Inhoudelijke Voorbereiding: Voordat de leerlingen het museum bezoeken is het raadzaam dat ze enige kennis hebben over: - de hoofdpunten van de Tweede Wereldoorlog. Zie hiervoor de geschiedenismethode. - de Slag om Arnhem: in de bijlage vindt u twee documenten waarin de hoofdlijnen van de Slag worden toegelicht ( Beknopte informatie en Achtergrondinformatie ). Hieronder enkele lessuggesties: 1 Spreek met uw leerlingen over: wie is al eens in het Airborne museum geweest? wat kan je erover vertellen? wat is er, in grote lijnen, tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurd? wat weet je over de Slag om Arnhem en/of Operatie Market Garden? het project heet Koffers vol verhalen. Wat zal die titel betekenen? wat is een persoonlijk verhaal? Wie houdt er een dagboek bij (waarover, waarvoor)? 2 Bekijk indien mogelijk de aflevering Een brug te ver van Vroeger & Zo over de Slag om Arnhem. Deze aflevering kan bekeken worden via de website U kunt evt. ook aflevering 9 ( Arnhem ) van de NPS jeugdserie 13 in de oorlog bekijken. 3 U kunt een ooggetuige van de Slag om Arnhem uitnodigen om in de klas te komen vertellen. Het museum heeft contact met diverse ooggetuigen. Het museum kan u evt. verder helpen. 4 Vraag de leerlingen hun opa of oma te interviewen over de Tweede Wereldoorlog. Hebben ze de oorlog zelf meegemaakt? Wat kunnen ze over de oorlog vertellen? 5
6 2 Bezoek aan het Airborne museum Doel De leerlingen kennen de hoofdlijnen van de Slag om Arnhem. De leerlingen maken kennis met persoonlijke verhalen van ooggetuigen van de Slag om Arnhem. Werkwijze Ontvangst en introductie: klassikaal, in de educatieve ruimte, incl. introductiefilm (duur: 9 minuten). Uitleg koffertjesproject: klassikaal, in de educatieve ruimte. Activiteit in het museum: in tweetallen (evt. in drietallen). Nabespreking/evaluatie: klassikaal, in de educatieve ruimte. Airborne Experience: na afloop van de nabespreking, naar eigen inzicht van de leerkracht(en). Duur Ongeveer 1,5 uur, globaal te verdelen in: ontvangst en introductie: ca. 15 minuten uitleg koffertjesproject: ca. 10 minuten activiteit in het museum: ca. 50 minuten nabespreking/evaluatie: ca. 15 minuten en na afloop: Airborne Experience: naar eigen inzicht. Inhoud Na een introductie in de educatieve ruimte van het museum gaat de klas in tweetallen uit elkaar. Ieder tweetal krijgt een koffer mee. In de koffer bevinden zich enkele voorwerpen en opdrachten. In iedere koffer staat één ooggetuige van de Slag om Arnhem centraal. De leerlingen gaan met hun koffer door het museum en voeren de opdrachten uit. Ze maken kennis met de persoon en verdiepen zich in de situatie van deze persoon. Na ca. 50 minuten komen de leerlingen terug naar de educatieve ruimte. De ervaringen van de leerlingen worden gezamenlijk nabesproken in de educatieve ruimte. Tenslotte lopen de leerlingen (met de begeleiders) gezamenlijk door de Airborne Experience. Antwoorden Na afloop van het bezoek krijgt u desgewenst de antwoordenbladen van alle koffertjes mee. Met behulp van deze bladen kunnen de leerlingen hun antwoorden controleren. 6
7 3 Verwerkingsles(sen) Doel De leerlingen vertalen hun ervaringen uit het museum in een te presenteren product. Inhoud Er worden drie suggesties gedaan voor de verwerkingsles(sen). Eén richt zich op het verleden, één gaat over het heden en één over de toekomst. Ook zijn er een aantal werkbladen bijgevoegd om zelfstandig te verwerken. Verleden De leerlingen werken in hetzelfde groepje als in het museum. Samen schrijven ze het verhaal van de hoofdpersoon. Wie was het, wat overkwam hem/haar, hoe liep het af? Vervolgens vertelt ieder groepje klassikaal kort wie hun hoofdpersoon was en waarom deze wel of geen medaille verdient (vraag die ieder groepje heeft beantwoord in het museum). Er zijn 11 verschillende verhalen (koffertjes A t/m K), dus misschien zijn er twee groepjes met dezelfde hoofdpersoon. Deze groepjes kunnen samenwerken. Heden De leerlingen maken individueel een koffertje van zichzelf. De inhoud van de koffer vertelt, net als de koffers in het museum, een verhaal over de leerling. De inhoud toont wie ze zijn, wat belangrijk voor ze is, welke dromen ze hebben en dergelijke. De koffers kunnen tentoongesteld worden op school. De leerlingen lichten de inhoud van hun koffer toe in een informatiebordje. Toekomst Houd een kringgesprek over vrede: Hoe lang is het al vrede in Nederland? Wat betekent vrede? Wat betekent het als je niet vrij bent? Waarom is vrede belangrijk? Hoe kan je ervoor zorgen dat het vrede blijft? Maak met de leerlingen een woordweb over vrede. Schrijf het woord vrede midden op het bord. Laat de leerlingen associëren op het woord. Naar aanleiding van het kringgesprek en het woordweb schrijven de leerlingen een gedicht of een elfje over vrede. Toelichting Elfje: 1, 2, 3, 4 en 1 woord Bezoek, Airborne Museum, met onze school, zijn we daar geweest, Koffertjesproject Kijk ook op 7
8 Bijlage 1: Werkblad verwerkingsles Zo zag het centrum van Arnhem er uit in de zomer van Hoe lang was Nederland toen al bezet door de Duitsers? 2. Op welke datum is de invasie in Normandië begonnen? 3. Hoe wordt deze belangrijke dag genoemd? 4. Welke landen deden mee aan deze invasie? 5. Hoe lang deden deze legers erover om bij de grens van Nederland te komen? 6. Wanneer begon de Slag om Arnhem? 7. Hoe lang heeft de Slag om Arnhem geduurd? 8. Wat was het belangrijkste doel van de Slag om Arnhem? 9. Uit welke landen kwam de militairen die rondom Arnhem en Oosterbeek hebben gevochten? 8
9 Bijlage 1: Werkblad verwerkingsles Zo zag het centrum van Arnhem er uit in het voorjaar van Wat is er in het centrum van Arnhem veranderd sinds de zomer van 1944? 11. Wat is er gebeurd tijdens de Slag om Arnhem (kort en in je eigen woorden opschrijven)? 12. Wat is er met veel huizen en gebouwen gebeurd in Arnhem, tijdens en na de Slag om Arnhem? 13. Waar waren de burgers van Arnhem in de maanden na de Slag om Arnhem tot de bevrijding? 9
10 Bijlage 1: Werkblad verwerkingsles Zo zag het centrum van Arnhem er uit in 1994: 50 jaar na de Slag om Arnhem. 14. Wat is er in het centrum van Arnhem veranderd sinds het voorjaar van 1945? 15. Naar wie is de brug bij Arnhem na de oorlog vernoemd en weet je ook wie dat is? 16. Zou je nog eens terug gaan naar het Airborne Museum? Wat is je het meest bijgebleven? 10
11 Bijlage 1: Werkblad verwerkingsles - antwoorden 1. Nederland was bezet door de Duitsers sinds mei 1940; in de zomer van 1944 dus ruim 4 jaar. 2. Op 6 juni D-Day. 4. Engeland, Verenigde Staten en Canada. 5. Ongeveer 3 maanden, begin september 1944 werd de grens met Nederland bereikt. 6. Op zondag 17 september dagen. 8. Het veroveren van de bruggen bij Arnhem. 9. Voornamelijk uit Engeland en Polen. 10. Eigen keuze. 11. De Engelse parachutisten hebben de brug bereikt en een paar dagen in handen gehad. Maar de Duitsers bleken te sterk en hebben de brug terug veroverd. De Engelse militairen trokken zich terug rondom hun hoofdkwartier Hotel Hartenstein in Oosterbeek, het tegenwoordige Airborne Museum. Daarna hebben ze zich over de Rijn teruggetrokken naar de bevrijde gebieden. 12. Veel huizen zijn gebombardeerd of kapot geschoten. De huizen werden door de Engelse en Duitse militairen gebruikt bij de gevechten in Arnhem. Na de evacuatie van de burgers werden veel huizen door de Duitsers leeggehaald en de spullen werden naar Duitsland gebracht. 13. In september en oktober 1944 zijn alle burgers geëvacueerd. Veel mensen hebben lange tijd op andere plaatsen in Nederland gewoond: bij familie, of bij vreemde mensen die hebben geholpen bij de opvang van de vluchtelingen, bijvoorbeeld in Ede en o.a. in veel plaatsen op de Veluwe. 14. Eigen keuze. 15. Naar luitenant-kolonel John Frost; hij was de commandant van het bataljon van de Engelse luchtlandingsbrigade die de brug bij Arnhem moest veroveren. 16. Eigen keuze. 11
12 Bijlage 2: Tips voor de nabespreking / evaluatie na het museumbezoek 1 In alle koffers bevindt zich een medaille. Alle leerlingen beantwoorden tijdens hun route door het museum de vraag heeft jouw persoon deze medaille verdiend?. Tijdens de nabespreking in de educatieve ruimte, of op school, kan aan de leerlingen gevraagd worden wat zij op deze vraag geantwoord hebben en waarom. 2 Naar aanleiding van iedere koffer kan tijdens de nabespreking een specifieke vraag gesteld worden. Door deze vragen te stellen maken de leerlingen kennis met de overige ooggetuigen. De mogelijke vragen worden hieronder benoemd. A= Antwoorden op deze vragen. A / L: Thea Bouhuys In de koffer van Thea bevinden zich zilverpapiertjes. Wat hebben deze met Thea te maken? A: Deze kwamen uit de lucht vallen en dat vond ze prachtig. B / M: Theo Verbaars In de koffer van Theo bevindt zich een sigarenkoker. Wat heeft deze met het verhaal van Theo te maken? A: De vader van Theo had een sigarenwinkel. C / N: Rob Gunter In de koffer van Rob bevindt zich een kleine tube tandpasta. Wat heeft deze tube met Rob te maken? A: Rob gebruikte de tandpasta als snoepgoed, hij had al heel lang geen snoep meer gehad. D / O: Jan Loos In de koffer van Jan Loos bevindt zich een kat en een geit. Wat heeft deze kat met Jan te maken? A: Toen Jan in juni 1945 weer thuis kwam, leefde de poes nog. Poes had de Slag overleefd. E / P: Frits Oortgijs In de koffer van Frits bevindt zich een boek van Tom Poes. Wat heeft dit boek met Frits te maken? A: Eén van de onderduikers was de tekenaar van Tom Poes. F / Q: Hennie Hout Berghege In de koffer van Hennie bevindt zich een kip. Wat heeft de kip met Hennie te maken? A: Hennie en haar familie hebben tijdens de evacuatie een tijdje in een kippenhok gewoond. G / R: Johanna Braakman In de koffer van Johanna bevindt zich een foto van Riet. Wie was Riet en wat heeft zij met het verhaal van Johanna te maken? A: Riet is haar zus en zij is in de schuilkelder omgekomen. H / S: Theo van Mullem In de koffer van Theo bevinden zich een set houtjes en een kruis. Wat heeft dit met Theo te maken? A: Theo heeft een kistje gemaakt voor een overleden meisje en haar begraven. Dat meisje was Riet. I / T: Hans Kurten In de koffer van Hans bevindt zich een Duitse vlag. Wat heeft deze vlag met Hans te maken? A: Hans is een Duitse militair die in de Slag om Arnhem heeft gevochten. J: Hans Weber In de koffer van Hans bevindt zich een Duitse vlag. Wat heeft deze vlag met Hans te maken? A: Hans is een Duitse militair die in de Slag om Arnhem heeft gevochten. K: Tony Hibbert In de koffer van Tony bevindt zich een Britse vlag. Wat heeft deze vlag met Tony te maken? A: Tony is een Engelse militair die in de Slag om Arnhem heeft gevochten. 12
13 Bijlage 3: De Slag om Arnhem, beknopte informatie Het begin van de Tweede Wereldoorlog In 1933 komt Hitler aan de macht in Duitsland. Hij wil dat Europa één groot Duits rijk wordt. Vanaf 1938 verovert hij met het Duitse leger grote delen van Europa en op 10 mei 1940 vallen ze ook Nederland binnen. Al snel is Nederland bezet. Dit betekent dat de Duitsers hier de baas zijn en dat zij bepalen wat er gebeurt. Van vrijheid is geen sprake meer en zomaar zeggen wat je denkt is gevaarlijk. De Geallieerden, het bevrijdingsleger van Europa, beginnen op 6 juni 1944 met een grote aanval op de Duitsers vanuit Frankrijk: D-day. Begin september 1944 bereiken ze de grens met Nederland! De Slag om Arnhem Op de foto zie je Geallieerde parachutisten die in de buurt van Arnhem landen. Het is 17 september Het zuiden van Nederland is dan al bevrijd. De Geallieerden willen met een aanval op de belangrijke bruggen bij Arnhem, Nijmegen en Eindhoven de rest van Nederland bevrijden en Duitsland binnentrekken om Hitler te verslaan. Deze operatie heette Market Garden en de Slag om Arnhem was hiervan een belangrijk onderdeel. Meer dan manschappen waren betrokken bij de Slag om Arnhem. Dit was onderdeel van de grootste luchtlandingsoperatie ooit. Deze aanval had een verrassing moeten zijn, maar de Geallieerden hadden pech. Een sterke Duitse legermacht met tanks en pantserwagens was toevallig in dat gebied. Negen dagen lang werd er hevig gevochten. Slechts 600 parachutisten wisten de Rijnbrug bij Arnhem te bereiken. Later moesten zij zich overgeven. De Duitse overmacht was te groot. Tijdens de Slag om Arnhem kwamen meer dan 1800 Geallieerde manschappen, en ongeveer net zoveel Duitse manschappen om het leven. Daarnaast ook nog eens ongeveer 1000 burgers. Slechts 2300 Geallieerden slaagden erin om zich veilig terug te trekken over de Rijn, de rest werd gevangen genomen of raakte gewond. Op de militaire begraafplaats in Oosterbeek zijn ruim 1700 Geallieerden begraven, voornamelijk Britse militairen, maar ook o.m. Poolse en Canadese militairen. 13
14 Arnhem, een verlaten stad Na de landing en de gevechten bij de brug wilden de Duitsers alle burgers evacueren. Alle inwoners van o.m. Arnhem, Oosterbeek, Renkum en Heelsum moesten hun huizen verlaten en ergens anders onderdak zoeken. De leegstaande huizen werden systematisch leeggeroofd door de Duitsers. Er werden vrachtauto s, treinen en schepen volgeladen met meubels en andere kostbaarheden uit de huizen en naar Duitsland vervoerd. Alle spullen kwamen terecht bij de Duitse bevolking! Eind september 1944 was Arnhem een lege stad en aan de einde van de oorlog was Arnhem grotendeels verwoest, inclusief de verkeersbrug die in oktober 1944 door een geallieerd bombardement werd geraakt. Van de meer dan woningen waren er in mei 1945 maar 145 onbeschadigd. De Hongerwinter in Nederland De mislukking van de Slag om Arnhem betekende dat het westen en noorden van Nederland niet voor de winter van 1944 bevrijd werden. Bovendien gingen de Nederlandse treinmachinisten reeds op 17 september 1944 in staking na een oproep uit Londen van Koningin Wilhelmina. Zo wilde men voorkomen dat de bezetter extra militairen naar Nederland stuurde om tegen de Geallieerden te vechten. Maar door die spoorwegstaking kon er ook geen voedsel voor de Nederlandse bevolking worden vervoerd. Dit werd het begin van de Hongerwinter die aan ruim Nederlanders het leven kostte, door honger en de kou. 14
15 Achtergrondinformatie over de Slag om Arnhem De brug over de Rijn bij Arnhem heeft een grote rol gespeeld bij de bevrijding van Nederland. Het is september Onze bevrijders, de Amerikanen, Engelsen en Polen wilden deze brug innemen, maar het is niet gelukt. De Duitse verdediging was te sterk. In oorlog In 1944 is Nederland al 4 jaar bezet door de Duitsers. Zij zijn er de baas. De Duitsers zijn niet alleen in Nederland de baas, een deel van Europa is nog steeds in Duitse handen. Maar er wordt aan de bevrijding gewerkt. 6 juni 1944 Op 6 juni 1944 landen Amerikaanse, Engelse, Canadese en zelfs Franse troepen, de Geallieerden, aan de Franse kust in Normandië. Vanaf daar trekken ze naar het noorden, richting België en Nederland. Het is de bedoeling om op te trekken naar de Duitse hoofdstad Berlijn en Hitler, de Duitse dictator, te verslaan. Er wordt hard gevochten in Frankrijk en België. Duizenden militairen en burgers komen om in de strijd. Maar de opmars verloopt goed voor de Geallieerden. Ze veroveren de ene stad na de andere. Parijs (eind augustus 1944), Brussel en Antwerpen worden bevrijd. Het plan van Montgomery De Engelse Veldmaarschalk Montgomery maakt een plan om ook Nederland snel te bevrijden. Zijn plan krijgt de codenaam Market Garden. Market staat voor de verovering van de bruggen over de grote rivieren (de Maas, de Waal en de Rijn) door luchtlandingstroepen. Garden staat voor het oprukken van het grondleger (XXX Corps) vanuit Eindhoven teneinde in drie dagen de brug bij Arnhem te bereiken. Na de verovering van de bruggen zouden ze dan doortrekken naar het IJsselmeer en naar het oosten trekken om Duitsland binnen te vallen, met name het industriële hart in het Ruhrgebied. Het is geen gemakkelijk plan, want de bruggen liggen ver in vijandelijk gebied. De afstand met België dat al bevrijd is, is groot. Maar Montgomery is optimistisch. Hij verwacht dat de Duitse troepen niet meer zo sterk zijn. 15
16 17 september 1944: het begin van de operatie Market Garden Op 17 september stijgen de eerste vliegtuigen met parachutisten op vanuit Engeland. In de omgeving van Arnhem springen de Britse parachutisten en bij Son, Veghel en Sint Oedenrode springen de Amerikaanse parachutisten uit de vliegtuigen. Op deze onverwachte aanval hebben de Duitsers niet gerekend. Daarom is er op deze eerste dag weinig tegenstand van de Duitsers. Een uur na de landing van de parachutisten worden de eerste bruggen al veroverd: de Maasbrug bij Grave en een brug over het Maas- Waalkanaal. Volgens het plan zouden ze daarna via de Waalbrug bij Nijmegen naar Arnhem optrekken. Maar ondertussen herstellen de Duitsers zich en vechten hard terug. Gevechten rond de brug bij Arnhem Het lukt slechts een kleine groep geallieerde militairen om bij de Rijnbrug in Arnhem te komen. Daar wordt hard gevochten en de brug is enkele dagen in handen van de Britten. De Duitsers blijken inderdaad veel kanonnen te hebben. Dan sluiten de Duitsers alle toegangswegen naar Arnhem af. De overige geallieerde troepen kunnen de kleine groep Britten o.l.v. hun commandant John Frost bij de brug niet meer bereiken. Die staan er helemaal alleen voor. De planning loopt helemaal uit de hand. De brug bij Nijmegen zou al op maandag 18 september veroverd moeten zijn. Dat wordt pas 3 dagen later, op donderdag. De tijd begint te dringen. Hoe langer het duurt, des te moeilijker het wordt voor de Britse militairen, ze hebben een steeds groter tekort aan voorraden en munitie. Wat ging er mis? Er gaat veel mis met het plan van Montgomery. In Engeland is het een paar dagen mistig. De vliegtuigen kunnen pas weg wanneer de mist is weggetrokken. Daardoor komen de vliegtuigen later aan in Nederland dan gepland. Er gaat nog meer fout. De terreinen waar de parachutisten moeten landen en waar munitie en andere voorraden gedropt moeten worden, zijn deels in handen van de Duitsers gekomen. De radioverbindingen werken ook niet goed. Daardoor kunnen de Britse militairen geen verbinding maken en nieuwe, wel veilige terreinen aan elkaar doorgeven. Maar de grootste tegenslag is de sterke Duitse tegenstand. Die heeft niemand verwacht. Hotel Hartenstein in Oosterbeek Generaal-majoor Urquhart heeft het voormalige hotel Hartenstein in Oosterbeek in gebruik genomen als hoofdkwartier. Van hieruit leidt hij zijn manschappen. Na het mislukken van de slag bij de brug trekken de troepen zich terug naar Oosterbeek en komt Hartenstein in het midden van het slagveld te liggen. Hier wordt een paar dagen hard gevochten, maar de Britten houden moedig stand. Een ander probleem is dat de bevoorrading uit de lucht vaak in handen van de Duitsers valt en zo ontstaat al snel een tekort aan voedsel, medicijnen en munitie. Op 25 september wordt besloten om de overgebleven Britse militairen terug te trekken over de Rijn. Dit is de operatie Berlin. Dat gebeurt in de nacht van 25 op 26 september De Polen bij Driel De Poolse parachutisten o.l.v. generaal-majoor Sosabowski zouden oorspronkelijk op dinsdag 19 september worden gedropt ten zuiden van de Rijn bij Arnhem. Maar o.a. vanwege de mist en de gewijzigde omstandigheden wordt dat 2 dagen later en komen ze terecht bij Driel. De Polen worden uiteindelijk niet ingezet bij de verovering van de brug, maar ze proberen de Britse militairen in Oosterbeek te versterken. Uiteindelijk is het ongeveer 200 Poolse parachutisten gelukt om de Rijn over te steken in kleine bootjes. 16
17 Een brug te ver De verovering van de Rijnbrug bij Arnhem is mislukt. De geallieerde troepen moeten de strijd rond Arnhem staken. Het was te optimistisch van de geallieerden om te denken dat ze vanaf de Belgische grens in drie dagen helemaal tot de Rijnbrug in Arnhem zouden kunnen optrekken. De brug in Nijmegen, dat is wel gelukt, die kregen de bevrijders in handen. Maar die van Arnhem bleek een brug te ver. Feiten op een rij In 1944 was Nederland al 4 jaar bezet door de Duitsers. Maar er werd door de Geallieerden hard aan de bevrijding van Europa gewerkt. Op 6 juni 1944 landden Amerikaanse, Engelse, Canadese en zelfs Franse troepen op de kust van Frankrijk. Deze dag wordt D-Day genoemd. De opmars gaat snel. Parijs, Brussel en Antwerpen worden bevrijd. Montgomery maakt een plan om ook Nederland snel te bevrijden. Hij wil in één keer alle bruggen over de grote rivieren veroveren en dan doortrekken naar het IJsselmeer. Vanaf daar wil hij naar het oosten trekken richting Duitsland. Het is een optimistisch plan. Maar Montgomery verwacht dat de Duitse troepen niet meer zo sterk zijn. Op 17 september stijgen de eerste vliegtuigen op. De Duitsers zijn verrast en vechten niet hard terug. Maar al snel herstellen de Duitsers zich. Slechts een kleine groep Britten weet de Rijnbrug bij Arnhem te bereiken. De Duitsers omsingelen hen. Ze kunnen geen hulp meer krijgen van andere geallieerde troepen en moeten de brug weer uit handen geven. De verovering van de Rijnbrug bij Arnhem mislukt. Na negen dagen trekken de Britten zich terug over de Rijn. De slag is voorbij. Wist je dit? Het plan van Montgomery wordt ook wel de Operatie Market Garden genoemd. Weet je nu wat de codenamen Market en Garden betekenen? Een Britse officier vertelde Montgomery dat hij Duitse tanks had gezien in de buurt van Arnhem. Hij maakte zich zorgen over het plan. Montgomery vond hem lastig en stuurde hem met ziekteverlof naar huis. Later bleek dat deze officier toch gelijk had! Het zuiden van Nederland was bevrijd in september Nederland boven de rivieren niet en ging een lange Hongerwinter tegemoet. Er stierven ca Nederlanders. Na de slag om Arnhem moesten de inwoners van Arnhem hun stad verlaten. Arnhem werd een spookstad. De Duitsers sloegen hun slag. Fabrieken, kantoren en opslagplaatsen werden leeggehaald, straat voor straat: meubels, beddengoed, kleding en gebruiksvoorwerpen. Ook een paar bankkluizen werden gekraakt. De totale schade voor Arnhem was enorm. Weet je nu wat de Duitsers met al die spullen gingen doen? Toen de slag om Arnhem begon riep de Nederlandse regering in Londen de spoorwegmensen in Nederland op om te staken. Er reden geen treinen meer. De Duitsers haalden hun eigen treinen naar Nederland voor hun eigen transporten. In augustus 1944 werd Anne Frank en haar familie in Amsterdam opgepakt. Ze werden naar Kamp Westerbork gebracht. Op zondag 3 september, dus slechts 2 weken voor het begin van de Slag om Arnhem, vertrok de allerlaatste trein vanuit Westerbork naar Auschwitz. Met dit transport werden Anne en haar familie naar Polen getransporteerd. 17
Koffers Vol Verhalen Airborne Museum Hartenstein
Handleiding Koffers Vol Verhalen Airborne Museum Hartenstein 2010 Airborne Museum Educatieve dienst (versie 4 juli 2011) Colofon Uitgave Airborne Museum, 2010 Afdeling Educatie Utrechtseweg 232 6862 AZ
Nadere informatieHANDLEIDING KOFFERS VOL VERHALEN
HANDLEIDING KOFFERS VOL VERHALEN AIRBORNE MUSEUM HARTENSTEIN 2018 Airborne Museum Inhoud 1. Introductie p. 3 2. Voorbereiding p. 4 3. Bezoek aan het Airborne Museum p. 5 4. Verwerkingslessen p. 6 5. Museuminspecteurs
Nadere informatieNaam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem
Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden
Nadere informatieAirborne Museum Hartenstein
Airborne Museum Hartenstein Opdrachten VMBO Welkom in het Airborne Museum! De villa is het voormalige hoofdkwartier van de Britten en stond in september 1944 midden op het slagveld. In het Museum is van
Nadere informatieAirborne Museum Hartenstein
Antwoordenbladen Koffers Vol Verhalen Airborne Museum Hartenstein 2013 Airborne Museum Educatieve dienst (versie 01 augustus 2013) >> Antwoorden Thea Bouhuys 1. In de koffer van Thea Bouhuys zitten de
Nadere informatieAfb.l (Nijmegen II, 18/21) *
Deze maand is het zeventig jaar geleden dat de oorlog in Europa (VE Day) ten einde kwam. Met operatie Market Garden' was de bevrijding van Nederland begonnen, maar na de mislukking van de slag om Arnhem
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Ze laten zien dat ze geen leger meer willen. Werkblad 12 Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les 1: Wat er vooraf ging Naam:
Werkblad Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les : Wat er vooraf ging Na de Eerste Wereldoorlog gaat het slecht met Duitsland. Het land moet veel geld Hitler betalen aan de winnaars van de oorlog. De leider van
Nadere informatieeen zee van tijd een zee van tijd Werkblad 12 Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les 1: Wat er vooraf ging Naam: Hitler
Werkblad Ω De Tweede Wereldoorlog Ω Les : Wat er vooraf ging Na de Eerste Wereldoorlog gaat het slecht met Duitsland. Het land moet veel geld Hitler betalen aan de winnaars van de oorlog. De leider van
Nadere informatie6.1. Hitler aan de macht. De Tweede Wereldoorlog begint. Landing in Normandië. Boekverslag door T woorden 8 juni keer beoordeeld
Boekverslag door T. 3212 woorden 8 juni 2008 6.1 225 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1: de tweede wereldoorlog Hitler aan de macht In het jaar 1933 kwam de Duitse politicus Adolf Hitler aan
Nadere informatieLesbrief Van Papa, voor Sammie
Lesbrief Van Papa, voor Sammie 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Introductie 4 Tweede Wereldoorlog 5 Concentratiekamp 6 Stripverhaal (opdracht) 8 Collage maken (opdracht) 9 Colofon 10 2 Inleiding Voor u ligt
Nadere informatieScreaming Eagles boven Kasteel Heeswijk
Screaming Eagles boven Kasteel Heeswijk Powerpointpresentatie over een bijzondere gebeurtenis in september 1944. Doelgroep: Basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 Met behulp van tekst, originele foto s
Nadere informatieLesbrief Op zolder bij oma Aletta
Lesbrief Op zolder bij oma Aletta Inhoud: Inleiding Algemene informatie Opbouw van de les Voorbereiding en lestips Op zolder bij oma Aletta Iedereen heeft wel eens gehoord van Aletta Jacobs, maar weinig
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieThema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land.
Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Op 6 juni 1944 is het D Day, dat wordt nog steeds gevierd want het is het begin van de bevrijding van West Europa. Eigenlijk betekent D Day de
Nadere informatieProjectthema: De verhalenkoffer Les 1 Groeten van Leo Voorbereiding Lesdoelen Achtergrondinformatie Extra s Filmpjes Lesdoelen op het digibord
Voorbereiding Lesdoelen Achtergrondinformatie Extra s Knip de Mix en matchkaartjes uit (zie de laatste pagina van deze lesvoorbereiding). Zorg ervoor dat complete setjes worden uitgedeeld, anders is er
Nadere informatieOORLOG IN OVERIJSSEL 2015
OORLOG IN OVERIJSSEL 2015 Opdrachten bij de film Naam Groep.. BEZETTING duur: ca. 15 minuten In de film zie je beelden van Hitler. Wie was hij? In welk jaar kwam Hitler aan de macht en welke plannen had
Nadere informatieWaar gebeurde het? Korte omschrijving. Lesdoel. Lesbeschrijving. Materiaal. Docentenblad
Docentenblad Waar gebeurde het? Korte omschrijving In de strip worden vaak plaatsen genoemd. Er zijn drie kaartjes (Nederland, Europa en de wereld) en een aantal stripplaatjes waarin plaatsen genoemd worden.
Nadere informatieWerkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1
Achtergrond informatie voor docenten. D- Day betekend de eerste dag van een grote militaire operatie. In de Tweede Wereldoorlog viel dat op 6 juni 1944. Maar de inval van de Amerikanen in Afghanistan was
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis D-day
Werkstuk Geschiedenis D-day Werkstuk door een scholier 2844 woorden 2 november 2005 5,9 102 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De 2de wereldoorlog tot D-day De oorlog begon tussen september 1939 en mei 1940
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatieLesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school
Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer
Nadere informatieWerkbladen voortgezet onderwijs. Naam leerling:
Werkbladen voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkbladen Deze werkbladen horen bij de film D-Day, Normandy 1944. Een film die je meeneemt naar een beslissend moment in de geschiedenis:
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-11-1-b
Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een mening over het bijzonder onderwijs (rond 1900): Kinderen leren al op jonge
Nadere informatieTijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.
1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieLesidee: Oorlog en verzet
Lesidee: Oorlog en verzet Tussen 1940 en 1945 was Nederland bezet door Duitse troepen. Die waren in de nacht van 9 op 10 mei 1940 in opdracht van Adolf Hitler het land binnengevallen. Het Nederlandse leger
Nadere informatieNATIONALE HERDENKING NATIONALE VIERING
4 en 5 mei NATIONALE HERDENKING OP 4 MEI EN OP 5 MEI Elk jaar herdenken we op 4 mei de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog en vieren we op 5 mei de bevrijding. Er zijn steeds minder mensen in Nederland
Nadere informatieSTOOM, MACHINES EN ARBEIDERS
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatieVoorbereidende les bij:
Voorbereidende les bij: 1 U heeft een bezoek aan de tentoonstelling 24 uur met Willem in het Nationaal Archief gepland. Wij verheugen ons op uw komst, u bent van harte welkom! Om uw bezoek aan het Nationaal
Nadere informatie"Kapelletje op de Hei" 1 van 6 WIJ RIEPEN DE HEER AAN IN ONZE NOOD EN HIJ VERLOSTE ONS VAN ONZE ANGSTEN
"Kapelletje op de Hei" 1 van 6 "Kapelletje op de Hei" a/d Broekweg Waarom is het kapelletje gebouwd? De bevrijding van Nederland begon 17 september 1944 met de operatie Market Garden:. Middels grote luchtlandingen
Nadere informatieWereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich
Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich => Na El Alamein, Stalingrad en Midway werden de Asmogendheden (Duitsland,
Nadere informatieBeleef de vrijheid! Opdrachtenboekje
Beleef de vrijheid! In dit museum maak je de aanloop naar de oorlog mee, ervaar je de bezettingstijd, vier je de bevrijding en zie je de wederopbouw van Nederland en Europa. Beleef de vrijheid! Met deze
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieBIJLAGEN LESPAKKET 1.2
BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGE 1 A4 BLADEN THEMA S BIJLAGE 2 DOMINO EMOTIES BIJLAGE 3 MATCHING OEFENING GEVOELENS BIJLAGE 4 VRAGENLIJST FILM BIJLAGE 5 VRAGENSTROOKJES HOEKENWERK BIJLAGE 6 ANTWOORDENBLAD
Nadere informatieSamenvatting Moderne Geschiedenis ABC
Samenvatting Moderne Geschiedenis ABC Week 1ABC: De Franse Revolutie Info: De Franse Tijd (1795 1814) Na de Franse Revolutie werd Napoleon de baas in Frankrijk. Napoleon veroverde veel Europese landen,
Nadere informatieWEBQUEST L6-02 oorlog & vrede
WEBQUEST L6-02 oorlog & vrede 2.3.1. Wereldoorlog I INHOUD OEFENBOEK De Eerste Wereldoorlog 02-03 2.3.2. Wereldoorlog II De Tweede Wereldoorlog 04-05 La Vita è Bella 06-07 3.1. Geweldige personen Jezus
Nadere informatie1-Kennismaking met archeologie
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren
Nadere informatieFotopresentatie bij lesmateriaal Herdenking 2019 Operatie Market Garden in Oss voor groep 6, 7 en 8
Fotopresentatie bij lesmateriaal Herdenking 2019 Operatie Market Garden in Oss voor groep 6, 7 en 8 FOTO 1. 17 SEPTEMBER 1944: OPERATIE MARKET GARDEN IS BEGONNEN. ER KOMEN VEEL VLIEGTUIGEN OVER OSS, DIE
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Operation Market Garden
Praktische opdracht Geschiedenis Operation Market Garden Praktische-opdracht door een scholier 2446 woorden 17 februari 2003 7,3 50 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Toen de Geallieerden legers
Nadere informatieInhoudsopgave Inleiding
Werkstuk door een scholier 2598 woorden 3 december 2004 5,5 55 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Inleiding 1. Wat is een erebegraafplaats 1.1 De verschillende graven 1.2 Hoeveel graven zijn
Nadere informatieLEVEN IN DE OORLOG LES 1. Het begin van de oorlog
Wereldoorlogen en Holocaust LES 1 LEVEN IN DE OORLOG JE LEERT wat er in het begin van de Tweede Wereldoorlog gebeurt; wat er verandert in het dagelijks leven van de mensen; wat de mensen doen bij een luchtalarm.
Nadere informatieLes 2: De vier vrijheden van president Roosevelt
Les 2: De vier vrijheden van president Roosevelt Bedoeling: - Kinderen realiseren dat zij in vrijheid leven en dat deze vrijheden er niet waren in de Tweede Wereldoorlog. - Kinderen maken kennis met verhalen
Nadere informatie> Lees In de loopgraven. > Lees Nieuwe wapens.
LB -. Nederland doet niet mee > Lees Ruzie in Europa. Leg uit waarom Nederland toch met de oorlog te maken krijgt. Gebruik de volgende woorden: vluchten kamp voedsel België. In 9 krijgen twee landen ruzie
Nadere informatieOnder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief
Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.
Nadere informatieTIJDLIJN WOII
1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 TIJDLIJN WOII 1939 1 SEPTEMBER (begin van de Tweede Wereldoorlog) Nazi-Duitsland valt Polen binnen Er wordt een straatverbod voor Duitse Joden ingevoerd Hitler voert
Nadere informatieDADIZELE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
DADIZELE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog DAD_02 Dadizele, voor de oorlog. De kinderen wachten op de tram. Overal in de streek liepen tramlijnen. Maar de tram maakte plaats voor de auto. Ook
Nadere informatieSAMUEL VAN DER MEER. De Ontsnapte Joden
SAMUEL VAN DER MEER De Ontsnapte Joden De inval Het is een zonnige dag. Bram en Theo zijn een spelletje aan het spelen, maar ze moeten eigenlijk allang naar bed. Papa zegt tegen Bram: Bram, je moet naar
Nadere informatieInterview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars
Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars In deze opdracht maak je een interview met een of meer personen over de Joodse bevolkingsgroep in Den Haag tijdens de Tweede Wereldoorlog. Je moet in
Nadere informatieMysterie De vluchtende keizer
Mysterie De vluchtende keizer De les in een oogopslag Onderwerp: Activiteit: Tijdsduur: Doelen: Beginsituatie: Voorbereiding: Vlucht Keizer Wilhelm naar Nederland Deze mysterie- activiteit is een goede
Nadere informatieAnne Frank, haar leven
Vragen en opdrachten bij: Anne Frank, haar leven Doe meer met Leeslicht! Bij alle boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan
Nadere informatieDE RODE DRAAD VAN TWENTE
groep ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen.
Nadere informatieSpreekbeurt Geschiedenis tweede wereldoorlog
Spreekbeurt Geschiedenis tweede wereldoorlog Spreekbeurt door een scholier 1325 woorden 15 mei 2009 5,3 43 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Begin van de tweede wereldoorlog De tweede wereldoorlog duurde
Nadere informatieLUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER
LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER RAALTE LUCHTVERKEER Luchtverkeer (vliegtuigcrashes & bombardementen) Inleiding Vliegtuigen werden zowel door de Duitse bezetters
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatieVCA Nieuwsbrief okt 2017
Naam bedrijf VCA Nieuwsbrief okt 2017 Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo www.veteranencafealmelo.nl vca@veteranen.nl Contact : vca@veteranen.nl 06-21 666 362 Redactie : vca@veteranen.nl
Nadere informatieOriginele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts'
Originele stereofoto: 'Douamont. Cheveaux morts' In de conflicten voor de Eerste Wereldoorlog speelden paarden een belangrijke rol. De cavalerie was tot dan het speerpunt van de legers. Maar vanaf 1914
Nadere informatieOEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
OEKENE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog de kerk van Oekene voor de Eerste Wereldoorlog 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat het dorp in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-13-2-b
Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-13-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een prentbriefkaart uit 1908 Dit is Kenau, die in 1573 in Haarlem
Nadere informatieAirborne Museum. Sainte-Mère-Eglise. Bezoekersgids 6 tot 8 jaar. Bezoek het museum met Albert! Airborne Museum
Jouw naam :... Airborne Museum Sainte-Mère-Eglise Jouw voornaam :... Jouw leeftijd :... Airborne Museum 14 rue Eisenhower 50480 Sainte-Mère-Eglise www.airborne-museum.org Bezoek het museum met Albert!
Nadere informatieHOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
HOOGLEDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Het is oorlog! Het brandweerkorps wordt snel samengeroepen voor het gemeentehuis. De brandweermannen moeten de jongens gaan waarschuwen
Nadere informatieAirborne Museum. Sainte-Mère-Eglise. Bezoekersgids 6 tot 8 jaar. Bezoek het museum met Albert! Airborne Museum
Jouw naam :... Airborne Museum Sainte-Mère-Eglise Jouw voornaam :... Jouw leeftijd :... Airborne Museum 14 rue Eisenhower 50480 Sainte-Mère-Eglise Web : www.airborne-museum.org Bezoek het museum met Albert!
Nadere informatieTweedaagse naar Duinkerke, La Coupole, Calais en Adegem - 22 en 23 april 2017
Tweedaagse naar Duinkerke, La Coupole, Calais en Adegem - 22 en 23 april 2017 Een gevarieerde reis van Operatie Dynamo in Duinkerke tot de herfst van 1944 met de Canadese Opmars over het Belgische Leopoldkanaal.
Nadere informatieDrie massagraven voor de Nederlandse kust
Nederlandse kust geschiedenis van Learning by Action en Stichting De Noordzee deze les werd mogelijk gemaakt door het Prins Bernard Cultuurfonds Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen
Nadere informatieINHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatieDocentenhandleiding Cultuurmenules. Haags Historisch Museum. Help de grote Den Haag Man Groennie Gele
Docentenhandleiding Cultuurmenules Haags Historisch Museum Help de grote Den Haag Man Groennie Gele 1 Beste Leerkracht, Binnenkort bezoekt u met uw leerlingen van groep 3 het Haags Historisch Museum. De
Nadere informatieOefening 1: globaal lezen. Lees deze tekst in maximaal 8 minuten. Geef daarna antwoord op de vragen.
Oefening 1: globaal lezen. Lees deze tekst in maximaal 8 minuten. Geef daarna antwoord op de vragen. 5 Nederland wordt door Duitsland bezet. De koningin en de regering vluchten naar Engeland. Ruim 75 procent
Nadere informatieTe veel, te rijk, te weinig. Waterpark Lankheet
Waterpark Lankheet Erfgoed/NME project voor groep 8 Handleiding leerkracht Opdrachtgever: Waterpark Lankheet en Commissie Culturele Vorming Haaksbergen Bronmateriaal: Waterpark Lankheet/Historische Kring
Nadere informatieWaar het landschap een verhaal vertelt
Waar het landschap een verhaal vertelt Introductie Graafs KazemattenMuseum Het Graafs KazemattenMuseum is officieel geopend op 17 september 2011, exact 67 jaar nadat Amerikaanse parachutisten de nabij
Nadere informatieThema: voeding. Opdracht. De Hongerwinter
Thema: voeding Opdracht De Hongerwinter Met de Hongerwinter wordt de winter van 1944 tot 1945 bedoeld. Dit was een strenge winter met een groot tekort aan voedsel en brandstof aan het eind van de Tweede
Nadere informatieTitel Nederlandse troepen in Srebrenica
Nederlandse troepen in Srebrenica Hoe zorg je voor vrede in moeilijke tijden? Korte lesomschrijving Leerlingen verwerven in deze les informatie over de burgeroorlog in Joegoslavië. Ook onderzoeken ze de
Nadere informatieKOUDE OORLOG. Opgavenblad
ARUBA SE 3 MIDDAGMAVO AVONDMAVO GESCHIEDENIS 2018-2019 Tijdvak-1 KOUDE OORLOG Opgavenblad Dit School Examen (SE) bestaat uit 42 vragen. Voor dit SE zijn maximaal 70 punten te behalen. Dit SE bestaat uit
Nadere informatieOperatie Market Garden
Ride to Remember 71 jaar geleden streden militairen uit verschillende landen om de vrijheid van Europa. Deze toertocht leidt langs verschillende kleine begraafplaatsen waar gesneuvelde parachutisten van
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. KB-0125-a-16-1-b
Bijlage VMBO-KB 2016 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB KB-0125-a-16-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een Nederlandse munt (voor- en achterzijde): Op de munt links staat: Willem
Nadere informatieBronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden
Bronnen Noem een bron uit de tijd van de wereldoorlogen. Moet op het kaartje staan. Ooggetuigen Voedselbon Monument Museum Oorlogsgraven Filmbeelden Bronnen Noem een museum uit die tijd. Openluchtmuseum
Nadere informatieDocentenhandleiding Een kind in de oorlog
Docentenhandleiding Een kind in de oorlog 1. Inleiding Een kind in de oorlog is een project van Memory Oorlogs- en Vredesmuseum Nijverdal (Memory Museum). Het project omvat een programma dat vooral de
Nadere informatieTijdvak II. november 2013 8: 30-10:00.
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak II GESCHIEDENIS november 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatieBrandaan. Geschiedenis WERKBOEK
6 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK 6 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Monique Goris Leerlijnen: Hans Bulthuis Auteurs: Katrui ten Barge, Wilfried Dabekaussen, Juul Lelieveld, Frederike
Nadere informatieGITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
GITS TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op vrijdag 31 juli 1914 staat Gits in rep en roer: de algemene mobilisatie wordt afgekondigd. Alle jongemannen die in aanmerking komen voor
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Nadere informatieWERKBOEK. Lest we Forget
1 WERKBOEK Lest we Forget 2 Lest we Forget Dit is een uitgave van de stichting Aircraft Recovery Groep 1940-1945 Contact: Secretaris Stichting A.R.G. 1940-1945, Dorpsstraat 204H, 1566 AT Assendelft. Website:
Nadere informatieHeerhugowaard in de Tweede Wereldoorlog
groep 7/8 Heerhugowaard in de Tweede Wereldoorlog Handleiding voor leerkrachten Erfgoedleerlijn Heerhugowaard Inhoudsopgave Over de erfgoedleerlijn 3 Heerhugowaard in de Tweede Wereldoorlog 4 Les 1 Rozenhout
Nadere informatieRUMBEKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
RUMBEKE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG Voor de oorlog RUM_02 Koetsen en karren over de kasseien van de vooroorlogse Rumbeeksesteenweg. De straat loopt recht op de mooie, fiere kerktoren. 31 juli 1914:
Nadere informatie6,3. Werkstuk door een scholier 1640 woorden 9 mei keer beoordeeld. Geschiedenis. Voor de oorlog
Werkstuk door een scholier 1640 woorden 9 mei 2006 6,3 66 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Voor de oorlog In 1914 kwam er een oorlog tussen Servië en Oostenrijk, Duitsland koos de kant van Oostenrijk.
Nadere informatieIZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG
IZEGEM TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG 31 juli 1914: ten oorlog! Op 31 juli 1914 staat de stad in rep en roer: het is oorlog! Overal wordt erover gepraat, de mensen staan allemaal op straat. De volgende
Nadere informatieDaags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot,
23g2.. passeerden vanmiddag veel bommenwerpers en jagers in oostelijke richting. Vanavond naar Simonse geweest. Toen ik terug naar huis ging en nog maar juist de poort uit was, hoorde ik opeens iets, alsof
Nadere informatieBeeldverslag van een Haagse wijk
Beeldverslag van een Haagse wijk In deze opdracht maken de leerlingen een beeldverslag van een Haagse wijk of een deel daaruit over de situatie in de periode van rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Nadere informatieJe gaat een kist inrichten met je groepje. Een presentatiekist van hout met glas ervoor
VERZET Je gaat een kist inrichten met je groepje. Een presentatie kist van hout, met glas ervoor. De kist gaat over het verzet. De volgende dingen moeten in ieder geval in de kist komen: Wat is onderduiken
Nadere informatieTaptoe Oosterbeek houdt Airbornetraditie levend 19-09-2005, De Gelderlander. Geachte heer/mevrouw,
Geachte heer/mevrouw, Voor u ligt de sponsormap 2014 van Stichting Taptoe Oosterbeek. Het organiserende stichtingsbestuur bestaat uit vijf personen. Deze bestuursleden werken hard om ieder jaar weer een
Nadere informatie2. Doelgroep Dit project is speciaal gemaakt voor leerlingen uit de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs.
Docentenhandleiding Een kind in de oorlog 1. Inleiding Een kind in de oorlog is een project van Memory Oorlogs- en Vredesmuseum Nijverdal (Memory Museum). Het project omvat een programma dat vooral de
Nadere informatieLesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog. Marte Jongbloed Roelof van der Schans
Lesbrief bij het boek Kiezen in de oorlog Marte Jongbloed Roelof van der Schans Lees dit boek lekker rustig door. Beantwoord iedere keer als je een hoofdstuk uitgelezen hebt de vragen die bij dat hoofdstuk
Nadere informatieLuisterplek 40. Oosterbeek De vriendschapsband. Een lessenserie voor leerlingen 3 en 4 klas havo/ vwo
Luisterplek 40 Oosterbeek De vriendschapsband Een lessenserie voor leerlingen 3 en 4 klas havo/ vwo 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding 3 Lessenserie 4 Voorbereiding museumbezoek 5 Les 1. Introductieles
Nadere informatieprimair onderwijs groep 4 en 8 samen Mijn verhaal van Brabant docentenhandleiding
primair onderwijs groep 4 en 8 samen Mijn verhaal van Brabant docentenhandleiding Inhoud Een doorlopende leerlijn erfgoededucatie 3 Leerdoelen 6 Voorbereiding op het museumbezoek 7 De museumles Mijn verhaal
Nadere informatie100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.
100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een
Nadere informatieHIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK
COMPLETE DOCENTENINFORMATIE: HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK DE TIJDSWINKEL VOOR GROEP 3-4 HET LEVEN VAN MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDSPERIODEN AAN DE HAND
Nadere informatieMijn mond zat vol aarde
Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieHerinneringstoerisme Gelderland 40-44-45
Herinneringstoerisme Gelderland 40-44-45 Herinneringstoerisme Bevrijdingstoerisme? Slagveldtoerisme? Kernteam Marc Wingens Jurriaan de Mol Victoria van Krieken Joost Rosendaal Werkwijze Inventarisatie
Nadere informatiehofplein educatie Lesbrief voorstelling 14 mei 1940 om ongeveer half twee
hofplein educatie Lesbrief voorstelling 14 mei 1940 om ongeveer half twee 'DE VOORSTELLINGEN VAN HOFPLEIN ROTTER- DAM WORDEN GESPEELD MÉT JONGEREN, VÓÓR JONGEREN.' hofplein rotterdam Hofplein Rotterdam
Nadere informatieJOC YSSELSTEYN Midweek Mensenrechten ß Oorlog Programma details
JOC YSSELSTEYN Midweek Mensenrechten ß Oorlog Programma details Inleiding Als onderdeel van het thema 2017 'Mensenrechten & Oorlog' bieden we deze 5 daagse themaweek aan. Vanuit de verhalen uit het verleden
Nadere informatieDIE VIJF DAGEN IN MEI
DIE VIJF DAGEN IN MEI 1940 Op initiatief van Martin Lagestee maakte Lagestee Film BV in samenwerking met acht regionale omroepen en in coproductie met NTR en VPRO vijf documentaires met als onderwerp de
Nadere informatieSCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden
Nadere informatie