Sint-Lievens-Houtem: cultureel-erfgoedactoren en aanwezig cultureel erfgoed

Transcriptie

1 1 Sint-Lievens-Houtem: cultureel-erfgoedactoren en aanwezig cultureel erfgoed Sint-Lievens-Houtem: telt ongeveer inwoners op een oppervlakte van 26 km² met 5 deelgemeentes. Het cultuurbeleid in Sint-Lievens-Houtem kent drie grote pijlers: de cultuurdienst, CC De Fabriek en de bibliotheek. De gemeente heeft een cultuurraad en een voltijdse cubeco. Op vlak van toerisme hoort de gemeente bij Toerisme Vlaamse Ardennen. De bibliotheek maakt deel uit van het samenwerkingsverband Route 42, met Geraardsbergen, Lierde, Herzele, Zottegem en Oosterzele. Er is een sterke samenwerking met de archiefdienst, cultuurdienst, dienst lokale economie (Houtem Jaarmarkt) en de erfgoedcel. Gemeentearchief Sint-Lievens- Houtem De collectie omvat het bestuurlijk archief van de gemeente en de deelgemeentes. Het archief wordt opgesplitst in het oud archief ( ) en nieuw archief ( nu). Alles van voor 1900 is opgenomen in het Rijksarchief. Het oudste stuk is het landboek van Bavegem van Het oud archief heeft een omvang van ongeveer 120 meter, het nieuw archief is iets groter. Het archief is geïnventariseerd, maar de inventaris kan nog verder aangevuld worden op dossierniveau. Kan geraadpleegd worden: de parochieregisters ( ) en bevolkingsregisters ( ) op microfilm, akten van de burgerlijke stand van voor 1910, geschiedkundige en heemkundige tijdschriften (Darcos, Het Land van Aalst...). De registratie van het archief is gebeurd via de NDC codificatie. De inventarisering wordt nog verder verfijnd. Drie vierden van het archief zit in zuurvrije dozen. Het oud archief wordt in een aparte ruimte in archiefrolkasten bewaard. De luchtvochtigheid in de ruimte schommelt. Het nieuw archief wordt in het gemeentehuis bewaard op een zolder. De ruimte is aan temperatuurschommelingen onderhevig (ruimte is niet geïsoleerd dus zeer koud in de winter en zeer warm in de zomer). Een deel van het archief kan nog vernietigd worden wegens het verstrijken van de bewaartermijnen. De archiefdienst was actief betrokken bij het Livinusjaar in Mogelijkheid tot raadpleging van het archief in een aparte leeszaal. De archivaris (master geschiedenis) is halftijds in dienst en bevoegd voor het oud en nieuw archief. Vanaf 2015 zou gestart worden met een digitaliseringsproject, te beginnen bij het recentste archief. De kans is klein dat ook het oud archief gedigitaliseerd wordt. Expertise op vlak van archiefwerking, lokale geschiedenis.

2 2 OCMW-archief Het OCMW beheert het bestuurlijk archief en de archieven van de C.O.O.'s. Het bestuurlijk archief omvat 90 strekkende meter, het archief van de C.O.O.'s omvat een kleine meter. Het bestuurlijk archief omvat de dossiers van verschillende OCMW-diensten zoals de rekeningen, de sociale dossiers... In het OCMW van Sint-Lievens- Houtem zijn twee archiefruimtes waar alle archieven in zijn ondergebracht. Een deel van de dossiers (sociale dossiers) staan in de garage en moeten nog een plaats krijgen in de archiefruimte. De archieven zitten in gewone archiefdozen. Het bestuurlijk archief is geïnventariseerd in Excel op algemeen niveau; niet tot op dossierniveau. De archieven van de C.O.O.'s zijn niet geïnventariseerd, noch verpakt in zuurvrije materialen. De OCMW-secretaris is verantwoordelijk voor het archief en De archieven kunnen op vraag volgt ook de dagelijkse werking geraadpleegd worden. Daarnaast is errond op. Wegens tijdsgebrek er geen publiekswerking. wordt hier te weinig aandacht aan besteed. Kritische analyse gemeentelijk en OCMW-archief: De archieven van de gemeente en het OCMW zijn in goede staat. De bewaaromstandigheden van het gemeentearchief kunnen beter. De inventarisering van de archieven is al gestart maar kan verder uitgediept worden tot op dossierniveau. De registratie van de archieven van de C.O.O.'s moet nog opgestart worden. Naar verpakking toe is zuurvrij materiaal nog niet overal aanwezig, hier kan de erfgoedcel ondersteuning bieden via de groepsaankoop van de provincie Oost-Vlaanderen. Er is expertise op vlak van archiefbeheer. De archivaris van Sint-Lievens-Houtem kan de expertise verder delen met de Er is een publiekswerking. Op OCMW-secretaris. Bij het OCMW aanvraag is consultering wordt best iemand belast met de mogelijk, maar de inhoud van het taak van de dagelijkse opvolging archief kan verder verspreid van het archiefbeheer. De worden via het proactief erfgoedcel neemt een aanbieden van inventarissen. bemiddelende rol op in het delen van expertise in het werkingsgebied (o.a. via het jaarlijkse archievenoverleg).

3 3 Kerkfabriek St.-Onkomena, Bavegem De collectie omvat 105 objecten daterend van de 18 de tot de 20 ste eeuw bestaande uit o.a. vont, missaalstoeltje, sokkel, wijwatervat, grafsteen, heiligenbeelden, calvarie, missiekruis, wierookvat, wijwateremmer, altaarkandelaar, lofkandelaar, kazuifel, koorkap, missaal, oksaal, sierraad, reliekosculatorium, wandkandelaar... Er is een papieren inventaris opgemaakt die werd ingevoerd in de databank religieus erfgoed (collectienummer POV0077), aangevuld met fotomateriaal. Bij een 6-tal objecten ontbreekt nog fotomateriaal. Kerkfabriek H. Kruisverheffing, Letterhoutem De collectie omvat 82 objecten daterend van de 18 de tot de 20 ste eeuw bestaande uit o.a missiekruis, reliek, wijwatervat, reliquilarium, sokkels, heiligenbeelden, De collectie is geïnventariseerd en zonnemonstrans, hostiekelk, geregistreerd in de databank miskelk, oliedoosje, altaarkruis, religieus erfgoed (POV.0069), wijdingskruis, wierookstel, aangevuld met fotomateriaal. wijwateremmer, processielantaarns, voordraagkruis, tafel-, paas- en wandkandelaars, kazuifel... en nagelvaste elementen.

4 4 Kerkfabriek St.-Michiel, Sint- Lievens-Houtem De collectie omvat 105 objecten met als pronkstuk het 15 de eeuwse stenen praalgraf van de Heilige Livinus, het gerestaureerde en geklasseerde Van Peteghemorgel, het 16 de eeuwse reliekschrijn van de Heilige Livinus en het fraaie spreekgestoelte. Twee waardevolle altaarschilderijen: de Marteldood van Livinus in 1603 geschilderd door de Antwerpenaar Abraham Jan(s)sens. De Instelling van de Rozenkrans (1641) van Gentenaar Nicol(a)as De Liemaeckere. Daarnaast bevat de collectie hoofdzakelijk objecten daterend van de 18 de tot de 20 ste eeuw o.a kelken, heiligenbeelden, altaar-, rouw-, lof- en paaskandelaars Collectie is geïnventariseerd en geregistreerd (POV.0084) in CRKC databank, aangevuld met fotomateriaal. Kerkfabriek St.-Fledericus, Vlierzele De collectie omvat een zeldzame 15 de eeuwse gotische doopvont in arduin, een merkwaardige koperen offerschaal uit 1626 en een preekstoel, hoogaltaar en twee zijaltaren afkomstig uit de Sint- Baafskathedraal van Gent. De rest van de collectie (in totaal 100 objecten) bestaat uit collectiestukken van de 17de tot de 20ste eeuw: tafel-, rouw-en paaskandelaars, (processie)vaandels, liturgische gewaden, voordraagkruis, godslamp, offerschotel, zonnemonstrans, heiligenbeelden, tabernakel... Collectie is geïnventariseerd (POV.0062) en geregistreerd in de databank religieus erfgoed, aangevuld met fotomateriaal. Een kleine collectie documentair archief is gedigitaliseerd en wordt ontsloten via de erfgoedbank. Jaarlijkse paardenommegang op de derde zondag van juli.

5 5 Kerkfabriek St.-Stephanusvinding, Zonnegem De collectie omvat 85 objecten, hoofdzakelijk uit de 19 de en 20 ste eeuw waaronder een aantal schilderijen van Louis Tijdtgat, een houten beeld van de Heilige Stefanus, een houten kruisbeeld, beeldengroepen op de zij-altaren en de piëta. Naast de nagelvaste elementen ook nog altaarkandelaars, gaslantaarns, doopschelp, hostiekelk, collecteschaal, wierookvatstaander, voordraagkruis. Collectie is geïnventariseerd (POV.0129) en geregistreerd in de databank religieus erfgoed, aangevuld met digitaal fotomateriaal. Publicatie: Vandenbussche Van Den Kerckhove C., Fotorepertorium, Kanton Herzele, 1976, p. 30 vermeldt de collectie van de kerkfabriek. Jaarlijkse paardenommegang op de laatste zondag van september waar de paarden gewijd worden. Kritische analyse kerkfabrieken: De collecties worden in goede staat bewaard. De collecties religieus erfgoed zijn allemaal via de CRKC databank ontsloten en beschreven. Een samenwerking tussen de kerkfabrieken, de erfgoedcel en de provincie Oost-Vlaanderen zorgde voor een nieuwe impuls in de registratie van de collecties. Ook voordien vonden de kerkfabrieken al de weg naar de provincie Oost-Vlaanderen voor de ondersteuning van de registratie van de religieuze collecties. In 2015 plant de erfgoedcel, in samenwerking met de provincie Oost-Vlaanderen een publieksmoment/ ontsluitingsmoment van de collecties religieus erfgoed van het werkingsgebied. De kerkfabrieken hebben expertise op vlak van religieus erfgoed. De vrijwilligers van de kerkfabrieken van Sint-Lievens- Houtem zijn ver gevorderd in de registratie van de collecties en in het vinden van vrijwilligers om de taak op zich te nemen. Ze kunnen ook ondersteuning bieden en expertise delen bij andere kerkfabrieken op het grondgebied die minder ver staan. De erfgoedcel neemt hierin een makelaarsrol op.

6 6 Heemkunde Houtem De vereniging beheert geen collectie. Veel leden hebben wel een zicht op waar zich particuliere collecties (foto's, cultureel archief) bevinden en beschikken zelf over beperkte particuliere collecties over de gemeente. Een duidelijke registratie van de aanwezige particuliere collecties ontbreekt. Ook zijn er noden naar het structureel digitaliseren en ontsluiten van deze collecties via de erfgoedbank. Voor een aantal collecties is dit al lopende. De vereniging is opgericht in 2013 en officieel van start gegaan in Als heemkundige kring plannen ze onderzoek rond het verleden van Sint-Lievens-Houtem. Hiervoor is de lancering van een heemkundig tijdschrift gepland. De vereniging zal bij nationale Pas opgerichte organisatie met een evenementen als Erfgoeddag en twaalftal bestuursleden. Een aantal Open Monumentendag het leden komen van Darcos, een cultureel erfgoed in de kijker zetten. vereniging rond archeologie en De vereniging organiseert ook oudheidkunde die nu niet meer cursussen rond genealogie. Een bestaat. De groep is vrij divers op jong lid zorgt voor een goede vlak van leeftijd en communicatie via een blog. De interessegebied. Expertise op vlak gemeente ondersteunt in drukwerk van genealogie, heemkunde, voor flyers en in gratis verhalen, communicatie. vergaderzalen. Frans Duquet (overleden in 2013) Deze heemkundige heeft een omvangrijk archief tekst- en beeldmateriaal over Sint-Lievens- Houtem verzameld naar aanleiding van een aantal heemkundige publicaties in de jaren 1970 tot De collectie bestaat uit fotokopieën van documenten uit het gemeentearchief of Rijksarchief, een collectie ansichtkaarten (originelen en kopies, 70-tal) en een collectie beeldmateriaal (originelen en kopies, 150-tal). De collectie is niet geïnventariseerd. De collectie heeft nood aan een bewaarplaats op lange termijn. Opties zijn een opname in het gemeentearchief of bij de heemkundige kring. Daarnaast kan de collectie ook gedigitaliseerd worden en ontsloten via de erfgoedbank; de weduwe is hiertoe bereid. Delen van de collectie zijn al gedigitaliseerd (63 anschichtkaarten, sporadisch een aantal foto's voor tentoonstellingen ). De heemkundige publiceerde een aantal boeken over de verschillende deelgemeentes van Sint-Lievens-Houtem met foto's en verhalen van destijds. Er is nood aan een vrijwilligerswerking rond het archief van de heemkundige voor de registratie en digitalisering van het materiaal. De heemkundige kring kan hierin een rol opnemen i.s.m. de erfgoedcel. Kritische analyse heemkunde: De heemkundige kring beheert zelf geen collectie maar kan een rol spelen in de registratie, digitalisering en ontsluiting van de collectie van heemkundige Frans Duquet. De erfgoedcel en Heemkunde Vlaanderen waren betrokken bij de oprichting van de nieuwe heemkundige vereniging. De vrijwilligersvereniging kan ondersteund worden in het vrijwilligersbeleid; expertise met andere spelers en de erfgoedcel kan gedeeld worden.

7 7 De oude brouwerij vzw De oude brouwerij vzw ontfermt zich over de voormalige brouwerij Rubbens van Zonnegem, een beschermd monument. Het bedrijfsarchief van de brouwerij is verloren gegaan. Er is wel nog één doos aanwezig met oude documenten over de brouwerij, zoals de notariële aktes. De inhoud is beperkt. De doos met documenten is niet geïnventariseerd. Ze wordt bewaard in de woning van een van de leden van de vzw. De oude brouwerij vzw werkte reeds rond de geschiedenis van de brouwerij via een mondelinge geschiedenis project. Elk jaar organiseren ze een erfgoedactiviteit op Open Monumentendag. De voormalige brouwerij stopte met het brouwen in Het gebouwencomplex kreeg in 1995 een bestemming als centraal woonproject. De organisatie is begaan met het erfgoed van de brouwerij. Ze zetten zich ook in voor de verdere restauratie van het gebouw. Regelmatig worden op de grote binnenkoer gemeenschapsvormende activiteiten georganiseerd. Expertise op vlak van brouwerijgeschiedenis, publiekswerking. Witloofbedrijf Van Slijcken Het witloofbedrijf heeft een beperkte collectie oude werktuigen die te maken hebben met de witloofteelt (een 20-tal). Daarnaast heeft het bedrijf een fotocollectie rond witloofteelt van Vlierzele/Zonnegem van xxx stuks. Er bestaat geen inventaris van de collectie werktuigen; het fotomateriaal is wel gedigitaliseerd. De foto's worden door de familie thuis bewaard; de werktuigen worden bewaard in een loods op het domein. In samenwerking met Gezinsbond Vlierzele werd de witloofhistoriek in een tentoonstelling weergegeven. Er is nood aan duurzamere ontsluitingsvormen en duurzame bewaring van verzameld cultureel erfgoed. Belangrijke bron is Jan De Pauw, kleinzoon van de man die de witloofteelt naar Sint-Lievens- Houtem bracht. Klein landbouwbedrijf dat niet vertrouwd is met de omgang met cultureel erfgoed. Nood aan sensibilisering van inventarisering, digitalisering en belang van kleine collecties. Expertise op vlak van Vlierzele, ambachtelijke witloofteelt.

8 8 Kritische analyse particuliere collecties: Deze actoren hebben het beheer van het cultureel erfgoed niet tot hun kerntaak en missen de kennis om de collecties te beheren. Een expertiseuitwisseling is aangeraden, i.s.m. exertisecentrum ETWIE. Er is vooral nood aan een duurzamere ontsluiting van verzameld cultureel erfgoed en een duurzame digitalisering van verzameld materiaal. De erfgoedbank kan hierin een rol spelen. Enkel de oude brouwerij heeft een actieve publiekswerking. Het witloofbedrijf is verbonden met de Gezinsbond Vlierzele en werkte ook mee aan een tentoonstelling rond de witloofhistoriek. Dit gebeurt nu eerder sporadisch. De actoren kunnen tijdens nationale evenementen als Erfgoeddag, Open Bedrijvendag en Open Monumentendag ook hun historiek in beeld brengen.