Voorstellen voor Afhoudingspercentages bij verhandeling van Toeslagrechten

Transcriptie

1 Voorstellen voor Afhoudingspercentages bij verhandeling van Toeslagrechten September 2005 Leen Bas, Veerle Campens, Dirk Van Gijseghem Afdeling Monitoring en Studie (AM&S) Administratie Land- en Tuinbouw (ALT) Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Leuvenseplein Brussel

2 Voorstellen voor Afhoudingspercentages bij verhandeling van Toeslagrechten Samenvatting... 3 Inleiding De Toeslagrechten en de bedrijfstoeslag Het ontstaan van Toeslagrechten en Bedrijfstoeslag De Uitbetalingwaarde van toeslagrechten De Verkoopwaarde van toeslagrechten Net Present Value (NPV) De vergelijking met andere verhandelbare rechten De mening van landbouwers en makelaars Invloed van de waarde van toeslagrechten op andere prijzen en waarden Melkquotumprijs De grondprijs De Nationale Reserve Het begrip Bijdragers aan de nationale reserve Gebruikers van de nationale reserve Evenwichten Afhoudingspercentages Afhoudingspercentages bij handel De verwachte handel Factoren die van belang zijn bij de toekomstige handel in toeslagrechten zijn: Wat doen de andere lidstaten Argumenten pro en contra Voorstellen voor afhoudingspercentages bij verhandeling van de bedrijfstoeslag Conclusie Bijlage I: Woordenlijst, literatuurlijst en lijst met tabellen en figuren 2

3 Samenvatting De Mid Term Review van 2003 was een grote stap in de heroriëntering van het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) van een markt- en prijsondersteunende beleid naar een inkomensbeleid. Een belangrijk kenmerk van deze laatste hervorming is de ontkoppeling van steun en productie en zo het ontstaan van toeslagrechten. Vanaf 2006 zal het vrije marktprincipe gaan spelen bij de overdracht van toeslagrechten. De lidstaat kan hierbij een afhoudingspercentage vaststellen bij elke overdracht van toeslagrechten: bij verkoop van TR zonder grond max. 30%; bij verkoop van TR met grond max. 10%; bij verkoop van TR met volledig bedrijf max. 5%; Deze afhoudingen komen terecht in de nationale reserve, die op zijn beurt kan dienen om aan startende landbouwers toeslagrechten te verkopen. In opdracht van ABKL werd in deze studie onderzocht of dergelijke percentages moeten ingevoerd worden en wat dan een billijk percentage zal zijn. In de studie wordt in het eerste gedeelte algemeen ingegaan op de situering van de toeslagrechten, de uitbetalingwaarde en de verkoopwaarde ervan en de vergelijking met andere verhandelbare rechten. Vervolgens wordt de Nationale reserve geanalyseerd naar de mogelijke bijdragers en gebruikers van de reserve. Vooraleer over te gaan tot voorstellen voor afhoudingspercentages wordt eerst geschetst wat de mogelijke handel in toeslagrechten kan voorstellen, welke factoren hierin meespelen en wat de voorlopige beslissingen zijn in naburige lidstaten. Ten slotte worden er voorstellen gedaan onder de vorm van een vijftal scenario s waar de verschillende mogelijkheden van wel, niet of gedeeltelijk invoeren van afhoudingspercentages bij verhandeling van toeslagrechten voorgesteld worden. Deze scenario s worden vergeleken op basis van hun voor- en nadelen en hoe ze scoren op vlak van de beleidscriteria van effectiviteit, efficiëntie, haalbaarheid en continuïteit. Conclusie uit deze voorstellen is dat het scenario van niet -invoering van afhoudingspercentages het beste scoort op vlak van effectiviteit, efficiëntie en de afweging van voor- en nadelen. Deze keuze ligt ook het meest in de lijn van de huidige liberaliseringstrend en de vernieuwde rol van de overheid. Niet te vergeten binnen dit scenario is dat de overheid wel degelijk zijn rol van transparante informatieverstrekker moet spelen, zodat er op de vrije markt op een juiste manier kan ingespeeld worden op komende veranderingen. 3

4 Inleiding Het gemeenschappelijk landbouwbeleid is sinds zijn ontstaan in de jaren zestig aan heel wat veranderingen onderhevig geweest. De laatste hervorming is die van juni 2003, de Mid Term Review. Deze hervorming was een laatste stap in de heroriëntering van het gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) dat gestart is als een markt- en prijsondersteunende beleid en geëvolueerd naar een inkomensbeleid. Het voornaamste kenmerk van deze laatste hervorming is de ontkoppeling van steun en productie. Als gevolg van deze ontkoppeling zijn toeslagrechten ontstaan die in België vanaf 2006 verhandeld kunnen worden op de vrije markt. Binnen de opzet van het nieuwe systeem van de bedrijfstoeslag heeft de lidstaat de mogelijkheid om een nationale reserve op te bouwen. Dit gebeurt enerzijds door een vast percentage van maximaal 3% in te houden op de referentiebedragen. De nationale reserve kan daarna nog worden aangevuld door een bepaald percentage af te houden bij de verdeling van toeslagrechten en nogmaals een percentage bij de verhandeling van toeslagrechten. Vooraleer Vlaanderen een beslissing neemt over een eventueel af te houden percentage bij verhandeling, werd op vraag van ABKL met dit onderzoek naar de argumenten voor en tegen verschillende mogelijke afhoudingspercentages gestart. Is het wel nodig dat Vlaanderen bepaalde afhoudingspercentages toepast? Zo ja, wat zijn hiervoor billijke percentages? In dit document worden eerst de toeslagrechten gesitueerd met hun jaarlijkse uitbetalingswaarde en hun mogelijke marktwaarde bij verkoop. Daarna wordt een analyse gemaakt van de te verwachte grootte van de Nationale Reserve. Wie zal deze reserve aanvullen en wie zal er beroep op doen. Tenslotte worden de diverse afhoudingspercentages bij de te verwachtten handel beargumenteerd naar hun voor- en nadelen voor de betrokkenen. Deze onderbouw moet een verantwoorde keuze en overleg met andere betrokkenen toelaten voor de verdere Vlaamse beslissing over de vastlegging van de afhoudingspercentages bij verhandeling van toeslagrechten. 4

5 1 De Toeslagrechten en de bedrijfstoeslag 1.1 Het ontstaan van Toeslagrechten en Bedrijfstoeslag De invoering van de bedrijfstoeslag betekent een verdere stap richting afbouw prijssteun en directe gekoppelde inkomenssteun. De totale bedrijfstoeslag die de landbouwers ontvangen is gebaseerd op een referentiebedrag dat de betrokken betalingen aan hen in de referentieperiode 2000 tot en met 2002 omvat. Per hectare referentieareaal wordt één toeslagrecht toegekend. Door het referentiebedrag te delen door het referentieareaal, wordt de waarde van elk toeslagrecht, toegekend aan één landbouwbedrijf, berekend. De bedrijfstoeslag is de som van de toeslagrechten en komt dus overeen met een referentiebedrag dat is opgebouwd door in de referentieperiode rechtstreekse steun te ontvangen voor landbouwgrond of dieren die vanaf 2005 ontkoppeld worden. Er zijn drie verschillende soorten toeslagrechten (TR): Gewone toeslagrechten (GTR) Dit zijn toeslagrechten gebaseerd op de referentieoppervlakte akkerbouw- en voedergewassen en op de referentieaantallen runderen en schapen. Deze toeslagrechten zijn verbonden aan een oppervlakte subsidiabele grond. De rechten worden uitgedrukt in een bedrag per hectare dat geactiveerd kan worden door de subsidiabele hectaren in gebruik te nemen. Bij de initiële verdeling van de toeslagrechten, hebben alle TR voor een bepaalde eigenaar eenzelfde waarde. Later, bij verhandeling vanaf 2006, kunnen per bedrijf de waarden van de toeslagrechten verschillen. Speciale toeslagrechten (STR) Wanneer er geen grond is of als het referentieareaal kleiner is dan het referentiebedrag gedeeld door 5000 (d.i. de maximale waarde van een speciaal toeslagrecht), is er niet voldoende grond om het toeslagrecht aan te verbinden waardoor dit een speciaal toeslagrecht wordt. Het bijzondere aan speciale toeslagrechten is dat deze benut kunnen worden zonder daarvoor subsidiabele grond in gebruik te hebben. Een voorwaarde voor het gebruik is dat de landbouwer ten minste de helft van het gemiddelde aantal grootvee-eenheden (GVE s) moet aanhouden van het aantal dat hij in de referentieperiode had. Speciale toeslagrechten kunnen ook gewone toeslagrechten worden wanneer ze geactiveerd worden met een oppervlakte subsidiabele grond. Vanaf dat moment blijven ze steeds gewone toeslagrechten. Braakleggingstoeslagrechten (BTR) De hectaren die in de referentieperiode verplicht braak lagen in het kader van de EUbraakverplichting, komen in aanmerking voor het verkrijgen van braakleggingstoeslagrechten (geen vrijwillige braak, omdat die wordt opgenomen in de berekening van de gewone toeslagrechten). Deze toeslagrechten zijn verbonden aan een oppervlakte subsidiabele grond, de rechten worden uitgedrukt in een bedrag per hectare dat geactiveerd kan worden door de subsidiabele hectaren braak te leggen. De bedrijfstoeslag is de optelsom van de geactiveerde toeslagrechten (GTR, STR, BTR) van een bedrijf. Dit bedrag is dus gebaseerd op de premies ontvangen in de referentieperiode en afhankelijk van de jaarlijkse aanvraag. Daarbij is de bedrijfstoeslag onderhevig aan kortingen als gevolg van het Nationale plafond, lineaire afhoudingspercentages, de modulatie, de financiële discipline en een eventueel afhoudingspercentage bij handel. 5

6 Figuur 1: Overgang naar de bedrijfstoeslag Diverse Produktspecifieke Premies Eén Gewone TR Bedrijfstoeslag Speciale TR Braak TR Nog gekoppelde premies: Zaaizaad Zoogkoeien Slachtpremie kalveren Melkpremie Tabak (vanaf 2006 volledig ontkoppeld) Gedroogde voedergewassen Hieronder worden een aantal bedragen weergegeven van de Belgische of Vlaamse enveloppen voor de verschillende rechten en premies in 2005 en Naast de reeds gekende bedragen worden de voorlopig geschatte waarden weergegeven in Italic. Tabel 1: De Vlaamse en Belgische enveloppes voor 2005 en Bepaling Budget (in duizend Euro) Belgisch Vlaams Bedrijfstoeslag Voorlopige ( ) ( ) toeslagrechten Definitieve Toeslagrechten (eind 2005) ( ) 1 Enveloppe: Gekoppelde Zoogkoeien premies Slachtpremie kalveren Steun zaaizaad (lijnzaad+spelt) Enveloppe: Totale enveloppe ontkoppelde melkpremie en à extra betalingen ontkoppelde tabakspremie Totale enveloppe De Uitbetalingwaarde van toeslagrechten 1 ruwe schatting op basis van stand van zaken in maart 2005 en het aantal niet aangevraagde toeslagrechten 2 melkpremie + extra betalingen in 2004: 23,134 miljoen in Vlaanderen + 15,381 miljoen in Wallonië. In 2005: +- 78,3 miljoen in België 3 schatting omdat 60% van de melkpremies Vlaams waren 4 schatting op basis van het feit dat 92 % van het tabaksareaal in Vlaanderen ligt 6

7 Met de uitbetalingwaarde van toeslagrechten wordt bedoeld het bedrag of dividend dat jaarlijks uitbetaald word aan de houder van het recht. De waarde van toeslagrechten wordt vastgelegd per hectare. Afhankelijk van de goedgekeurde aanvraag worden deze toeslagrechten jaarlijks uitbetaald aan het desbetreffende bedrijf. In december 2005, na de mogelijkheid tot correctie van de berekeningsprocedure, ligt de definitieve waarde van ieder toeslagrecht vast. Deze waarde kan nog stijgen met de toevoeging van de melkpremie in Mogelijks stijgt de waarde nog meer door de hervorming van het suikerregime. Hier is het echter nog niet duidelijk of er nieuwe TR worden gevormd, of dat de bestaande TR worden geupgraded. De melkpremie wordt dan immers ontkoppeld en het referentiebedrag dat overeenkomt met de melkpremie, wordt verdeeld over de bestaande toeslagrechten. Daarmee verandert dus niet het aantal, maar wel de waarde van de toeslagrechten. In de weinige gevallen dat een melkveehouder nog geen toeslagrechten had (omdat hij bvb. geen slachtpremie ontving), zal hij speciale toeslagrechten krijgen. De waarde van het toeslagrecht kan ook nog verminderen met het lineaire afhoudingspercentage, de modulatie, de financiële discipline en de afhouding bij verhandeling. Het Nationale plafond Om te zorgen dat de totale som van toeslagrechten niet hoger is dan de nationale enveloppe worden bij een overschrijding alle toeslagrechten lineair verminderd. Het afhoudingspercentage zal bepaald worden wanneer de totale som van bedrijfstoeslagen gekend is, namelijk op het einde van Lineair afhoudingspercentage Iedere lidstaat mag een maximale lineaire afhouding doen van 3% op de referentiebedragen, dit voor het opvullen van de Nationale Reserve. Dit percentage zal vastliggen voor de verhandeling van toeslagrechten start. Dit zal bepaald worden wanneer eveneens de aanvragen van 2005 voor de nationale reserve gekend zijn, dus einde van Bijkomend lineair afhoudingspercentage Indien de lineaire afhouding niet voldoende blijkt voor het opvullen van de Nationale Reserve, mag iedere lidstaat nog een bijkomende lineaire afhouding doen van alle toeslagrechten. Dit zal eveneens eind 2005 beslist worden. Modulatie: Jaarlijks wordt er een bepaald percentage van de rechtstreekse inkomenssteun van grote bedrijven overgedragen naar het plattelandsbeleid, dit gebeurt onder vorm van een percentage per jaar op de bedrijfstoeslag en op de nog gekoppelde premies. Deze bedraagt 3% in 2005, 4% in 2006, en 5% vanaf 2007 tot 2012, de eerste euro is vrijgesteld. De financiële discipline: Om te vermijden dat het algemene landbouwbudget overschreden wordt kan vanaf 2007 jaarlijks een bijkomende korting opgelegd worden. Afhoudingspercentage bij handel: Bij de verhandeling (vanaf 2006) van toeslagrechten kan de lidstaat een bepaald percentage afhouden van de waarde van het toeslagrecht, of het gelijkwaardige bedrag in aantal toeslagrechten uitgedrukt. Deze afhouding wordt toegewezen aan de nationale reserve. Bij verkoop aan landbouwers die met een landbouwactiviteit beginnen of bij feitelijke of verwachte vererving van toeslagrechten wordt geen afhouding toegepast. 7

8 Figuur 2: Van voorlopig toeslagrecht naar de finale jaarlijkse uitbetalingwaarde van een toeslagrecht Voorlopige Toeslagrechten Definitieve Toeslagrechten Lineair en Extra Afhoudings% Modulatie Financiële discipline Afhoudings% bij handel Naar NR Naar pijler II Vermindering budget Naar NR Jaarlijkse Uitbetalingwaarde Toeslagrecht 1.3 De Verkoopwaarde van toeslagrechten De verkoopwaarde van toeslagrechten zal uiteindelijk bepaald worden door de landbouwers onderling. De prijs van het toeslagrecht dat zal verkocht/verhuurd worden, wordt bepaald door vraag en aanbod. De verkoopwaarde van het toeslagrecht kan dalen met het eventueel door de overheid ingestelde afhoudingspercentage op verhandeling van toeslagrechten. De overdracht of verkoop van toeslagrechten kan enkel aan een andere landbouwer uit dezelfde lidstaat (tenzij bij vererving), in België kan dit enkel binnen eenzelfde regio. Bij verkoop kan de overdracht met of zonder grond gebeuren, bij verhuur is de overdracht enkel mogelijk met grond. Om nu reeds een inschatting te maken van de mogelijke waarde van toeslagrechten bij verhandeling bestaan er verschillende mogelijkheden. Volgende mogelijkheden worden hierna kort besproken: (1) waardebepaling via de Net Present Value-methode, (2) waardebepaling aan de hand van interviews met sectorspecialisten, (3) waardebepaling aan de hand van de prijs die voor andere soorten rechten in de landbouw wordt betaald. Het ligt voor de hand om voor het bepalen van de waarde van deze toeslagrechten de prijsvorming te bestuderen van andere soorten rechten die de laatste jaren in de landbouwsector werden geïntroduceerd. Echter, toeslagrechten verschillen met andere rechten in de landbouw doordat aan de houder van een toeslagrecht geen exclusief recht toegekend wordt om iets te produceren. Daarom zijn toeslagrechten het best vergelijkbaar met een puur financieel instrument zoals obligaties of kasbons. Dit rechtvaardigt meteen waarom hier ook de waarde van een toeslagrecht zal bepaald worden door middel van de Net Present Value. Deze vergelijking gaat echter niet helemaal op gezien de looptijd 8

9 niet vast ligt en de voorwaarde van agrarisch grondgebruik geldt. Dit recht heeft buiten de landbouw dus geen enkele waarde. De waardebepaling van de toeslagrechten zal ook van vele psychologische factoren afhangen gezien de specificiteit van de landbouwsector, het vernieuwende van dit soort rechten in deze sector en de steeds aanwezige maar zeker niet gewilde perceptie van onzekerheid over het voortbestaan van deze toeslagrechten en de hoogte van de waarde ervan. Deze factoren kunnen best in kaart gebracht worden door te rade te gaan bij de verschillende sectorspecialisten Net Present Value (NPV) Een algemeen aanvaarde manier om de huidige waarde van een toekomstige stroom van inkomsten te berekenen is de Net Present Value. De NPV is gebaseerd op de prijs voor cash flow stromen op de financiële markt, met andere woorden wat zou je geld opbrengen indien belegd op de financiële markt. Een voorwaarde voor investering in een activiteit of in ons geval in de aankoop van TR is dat de opbrengst uit die investering of TR hoger is dan de NPV die behaald kan worden op de financiële markt. De formule is als volgt: NPV met: T = t= 1 TRt (1 + r) t NPV Net Present Value T looptijd in jaren t periode TR toeslagrecht r discontovoet: De looptijd, T, kan variëren van 1 tot oneindig. Aangezien de huidige MTR hervormingen lopen tot 2012, zou men kunnen stellen dat T = 7 stellen. Daarentegen gaan er meer stemmen op dat er in 2009 reeds een tweede hervorming zou komen, wat zou kunnen betekenen dat T = 4. Langer dan 20 jaar wordt er nooit genomen, men verwacht immers dat over een twintigtal jaren het toeslagrechtensysteem helemaal is afgebouwd. De discontovoet, r, kan per bedrijf verschillen, vaak wordt de rentevoet genomen, behorende bij het alternatief van het geld te sparen op de bank. r kan geschat worden op 3 of 4%, maar kan ook oplopen tot 5%. Een rekenvoorbeeld: Een toeslagrecht met een jaarlijkse waarde van 1000 wordt verkocht in De looptijd is onzeker en is afhankelijk van wanneer er een volgende hervorming van het landbouwbeleid voorzien is. T kan dus 4 of 7 jaar zijn, de discontovoet kan 4 of 5% zijn. De berekeningen gebeurden via een standaard Excel-formule voor NPV, de resultaten zijn weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 2: rekenvoorbeelden voor de Net Present Value met verschillende looptijd en discontovoet TR T r NPV Situatie A ,05 Situatie B ,90 Situatie C ,37 Situatie D ,95 9

10 Zoals verwacht is de looptijd van het toeslagrecht en de gehanteerde discontovoet bepalend in de waardeberekening. Hoe hoger de gehanteerde discontovoet, hoe lager de prijs. Daarentegen hoe langer de looptijd, hoe hoger de prijs De vergelijking met andere verhandelbare rechten Melkquotum: Een melkquotum is ook een verhandelbaar recht, het geeft recht op de verkoop van een bepaalde hoeveelheid melk. Verschilpunt is dat het melkquotum nodig is voor de productie of de ontwikkeling van het bedrijf, waar dit voor toeslagrechten niet geldt. Melkquotum is een recht om te produceren en te verkopen terwijl een toeslagrecht een recht is op inkomsten. De waarde van melkquota bij verkoop lag in 2003 rond 10x de jaarlijkse waarde omdat er voor de melkquota een stabiliteit verwacht werd tot Nieuwe hervormingen zijn voorzien voor 2014/2015. Voor het verhandelen van melkquota gelden een aantal voorwaarden opgelegd door de overheid: Voorkeursbehandeling voor opstartende bedrijven en jonge melkveehouders Beperkte hantering van plafonds Geen controle meer op grondgebondenheid Suikerquotum: Suikerquota zijn leveringsrechten die door de fabrikanten verdeeld worden onder de bietentelers. De bieten genieten dan ook van een vaste minimumprijs.de verhandelbaarheid van deze rechten gebeurt echter niet via de vrije markt maar wordt geregeld door een Paritaire Commissie (met vertegenwoordigers van planters en fabrikanten). Deze zorgen voor de verdeling van de quota zonder dat er grote investeringen gevraagd worden van de nieuwe planters.de prijs komt neer op een redelijke vergoeding. De kosten van dit systeem worden grotendeels gefinancierd met de heffing aan bietentelers en suikerfabrikanten en betekent dus geen enorme belasting voor het Europese landbouwbudget. In de tabel hierna worden de verschillende verhandelbare systemen met mekaar vergeleken. 10

11 Tabel 3: Vergelijking tussen toeslagrechten en andere verhandelbare rechten Melkquotum Suikerquotum Toeslagrechten Doelstelling Productiebeperking Productiebeperking Inkomenssteun Grondgebonden Nee, niet gecontroleerd grondgebonden Gewone toeslagrechten zijn verbonden aan grond maar kunnen los ervan verhandeld worden. Verwachtte Tot 2014 / 2015 Hervorming in maar hervormingen Tijdsduur kunnen reeds in 2009 plaatsvinden Soort recht productierecht leveringsrecht inkomensrecht Handel / prijs Niet tussen regio s 60% verhandeld via de vrije markt 40% aan een vaste (lagere) prijs via het fonds 10x de waarde Extra Voordeel voor jonge landbouwers Verdeling via de Paritaire Commissie, gecontroleerde markt met lage prijzen Voordeel voor nieuwe planters en jongeren Vrije markt, eventueel afhouding van een bep. percentage - Voorlopige resultaten Schaalvergroting: Concentratie melkproductie op grotere bedrijven, hogere productie/dier Beheersbaar aanbod Productie werd beperkt Deels auto-financierend beleid De mening van landbouwers en makelaars In Nederland werd door het adviesbureau Alfa een bevraging gedaan naar de inschatting door de landbouwers zelf van de waarde van de toeslagrechten bij verhandeling. De schatting van de landbouwers kwam neer op 4x de jaarlijkse waarde van het toeslagrecht. Als diezelfde vraag aan makelaars werd gesteld was het antwoord 7 à 8x de jaarlijkse waarde. Dit valt te verklaren doordat de landbouwers meer rekening houden met emotionele aspecten en een lager vertrouwen naar de toekomst hebben. 1.4 Invloed van de waarde van toeslagrechten op andere prijzen en waarden Melkquotumprijs De melkpremie en de extra betaling zijn direct afhankelijk van het aantal quota die de melkveehouder bezit 5. Op 15 mei 2006 worden de melkpremie en de extra betaling ontkoppeld en opgenomen in de bedrijfstoeslag. De melkpremie en de extra betaling worden dan verdeeld over de gewone en de speciale toeslagrechten. De referentie voor de toekenning van de bedragen aan de bedrijfstoeslag is het quotum dat op 31 maart 2006 ter beschikking staat van de melkveehouder. Tot deze datum is er een zekere stimulans vanuit de MTR om quota aan te kopen of te leasen. Na 15 mei 2006 gaat er geen directe invloed meer uit van de bedrijfstoeslag op de leaseprijs of quotumprijs van de melk, beiden zijn immers apart te verhandelen. 5 Bvb in 2004: melkpremie + extra betaling = (0, ,00380)euro/l melk x quotum 11

12 1.4.2 De grondprijs De huidige grondprijs wordt eigenlijk mee bepaald door de ondersteunde EU-prijzen, gekoppelde premies en melkquota. Na de ontkoppeling van product en subsidies kan verwacht worden dat de lagere productprijzen aanleiding zullen geven tot lagere grondprijzen. Eenzelfde toeslag introduceren op elke hectare (zoals in Duitsland) zal tot gevolg hebben dat deze toeslag in de grondprijs verrekend wordt. Hierdoor worden landeigenaars bevoordeeld. Met het systeem dat in Vlaanderen gehanteerd wordt, zal het waarschijnlijk zo geen vaart lopen. Dit om de eenvoudige reden dat op niet alle gronden toeslagrechten kunnen komen en niet alle toeslagrechten recht geven op eenzelfde toeslag. Een grond verkopen samen met een toeslagrecht, zal logischerwijze meer kosten dan eenzelfde vergelijkbare grond zonder toeslagrecht. De totale prijs kan eenvoudigweg bepaald worden door de grondprijs vermeerderd met de prijs voor het toeslagrecht. Maar waarschijnlijk zullen kopers bereid zijn nog wat hoger te bieden gezien door deze dubbelverkoop doordat ze niet afzonderlijk moeten zoeken naar ofwel nog een stuk land, ofwel nog een toeslagrecht, wat ook een kost voor de koper met zich meebrengt. 12

13 2 De Nationale Reserve 2.1 Het begrip Iedere lidstaat beschikt over een nationale enveloppe waaruit de toeslagrechten betaald worden. Op basis van hun referentiebedrag en referentieareaal worden voor de landbouwers de toeslagrechten bepaald. Om ook tegemoet te komen aan de vele uitzonderingsgevallen of nieuwe starters in de landbouw werd er voorzien in een reservefonds namelijk de Nationale reserve. Deze Nationale reserve is niet gesplitst volgens gewest en moet nationaal behandeld worden. De landbouwers kunnen hier in specifieke situaties aanspraak op maken. In de Europese verordening 1782/2003 wordt het als volgt geformuleerd: De lidstaten mogen de nationale reserve gebruiken om, op basis van objectieve criteria en op zodanige wijze dat een gelijke behandeling van de landbouwers wordt gewaarborgd en markt- en concurrentieverstoringen worden vermeden, referentiebedragen vast te stellen voor; Landbouwers die gestart zijn na 31 december 2002 Landbouwers in gebieden met herstructurering of ontwikkelingsprogramma s Daarnaast is de lidstaat verplicht om de nationale reserve te gebruiken voor landbouwers die zich in een bijzondere situatie bevinden. Bijzondere situatie is bvb: geïnvesteerd hebben in gronden en gebouwen ten laatste op 15 mei , zie verder. 2.2 Bijdragers aan de nationale reserve De nationale reserve wordt in 2005 gevuld met: Toeslagrechten die niet kunnen worden toegekend omdat de landbouwer zijn voorlopige toeslagrechten niet definitief heeft aangevraagd. Een eventuele lineaire afhouding van maximum 3% van de referentiebedragen van alle producenten (eenmalige afhouding) Eventueel bijkomende lineaire afhouding van alle toeslagrechten indien de reeds opgebouwde nationale reserve niet kan voldoen aan de vraag. (eenmalige afhouding) Na 2005 kan de nationale reserve opnieuw worden gevuld door: Eventueel bij verkoop van toeslagrechten een bepaald percentage af te houden Vrijwillige schenking van niet-gebruikte toeslagrechten aan de nationale reserve. In het geval dat landbouwers hun toeslagrechten willen verkopen zonder dat er het voorgaande jaar reeds 80% van de toeslagrechten geactiveerd werd, kunnen ze toch hun rechten verkopen indien ze het niet geactiveerde deel vrijwillig schenken aan de nationale reserve. Toeslagrechten die gedurende 3 jaar niet geactiveerd werden, worden toegewezen aan de nationale reserve. De lineaire en eventueel extra afhoudingen op de melkpremies die in 2006 toegevoegd worden aan de bedrijfstoeslag Voor de bepaling van het lineaire afhoudingspercentage voor Vlaanderen is er overleg nodig met Wallonië, omdat het percentage op nationaal niveau dient vastgelegd te worden. Het afhoudingspercentage voor de nationale reserve bij de ontkoppeling van de melk is in principe hetzelfde als dit dat werd toegepast om de initiële nationale reserve op te starten. 2.3 Gebruikers van de nationale reserve 6 Zie hiervoor EU-Verordening 394/2005 houdende wijziging van EU-Verordening 795/2004, Artikel 18 tot 23bis en het Ministerieel besluit betreffende de opbouwvorming en het gebruik van de nationale reserve met betrekking tot de bedrijfstoeslagregeling (in procedure). 13

14 Er zijn 868 aanvragen voor de nationale reserve ingediend in Pas in september zal het nodige bedrag geweten zijn. De gevallen waarin beroep kon gedaan worden op de nationale reserve in 2005 zijn (svz 12 juli 2005) Voor een verhoging van de bestaande TR of voor nieuwe TR: o Landbouwers die tijdens of na de referentieperiode hebben geïnvesteerd in gebouwen bestemd voor de rundvee- en/of schapenhouderij (285 aanvragen in Vlaanderen); o Landbouwers die tijdens of na de referentieperiode landbouwgronden hebben geërfd, gekregen, gekocht of voor tenminste 6 jaar hebben gepacht (446 aanvragen in Vlaanderen); Voor een compressie van de bedrijfstoeslag (zelfde bedrag op minder hectaren): Landbouwers die minder hectaren dan toeslagrechten hebben omwille van specifieke nadelen: de landbouwer heeft sinds de referentieperiode ongewild hectaren verloren waardoor hij nu onvoldoende heeft om al zijn toeslagrechten te activeren (96 aanvragen in Vlaanderen). Wie er na 2005 aanspraak kan op maken en onder welke voorwaarden, is momenteel nog niet bepaald. Via vastlegging van de categorieën voor de aanvragers van de nationale reserve in 2006 kan er invloed uitgeoefend worden op het aantal aanvragen dat zal ontstaan. Mogelijke categorieën van aanvragers voor 2006 zijn: Landbouwers die gestart zijn na de referentieperiode Er starten 30 tot 50 landbouwers per jaar, maar dit aantal neemt jaarlijks af (bron: ABKL). melkveehouders met overmacht juridische uitspraken die gedaan worden in 2006 Andere gevallen van prioritaire landbouwers; Voor wat betreft de landbouwers die investeren in gebouwen bestemd voor de rundvee- en/of schapenhouderij, kan men, op basis van de voorbije 4 jaren 7 gemiddeld 473 bedrijven per jaar verwachten. Voor wat betreft de eventuele verlenging van de compressie-maatregel voor landbouwers die ongewild percelen verliezen door o.a. ruilverkaveling, het Sigma-plan 8, land- en natuurinrichting, infrastructuurwerken en bekkenbeheerplannen, moet men volgens de VLM rekening houden met een verlies aan landbouwgrond van ongeveer 40 ha per jaar door ruilverkaveling en in de periode van 2005 tot 2010 zal er in het slechtste geval 210 ha per jaar uit gebruik gaan door het Sigmaplan. Na 2010 wordt het 60 ha per jaar. Een verlenging van de compressiemaatregel heeft echter geen invloed op het budget van de nationale reserve, omdat de toeslagrechten van de getroffen landbouwer gewoon herverdeeld worden over het overgebleven areaal. Een toekomstige jaarlijkse mogelijkheid, om landbouwers die getroffen zijn door specifieke nadelen, beroep te laten doen op de compressiemaatregel, zou bijgevolg kosteloos zijn en daarbij tegemoet komen en flankerend zijn voor landbouwers die al getroffen zijn door het verlies van gronden. De Europese Commissie heeft bevestigd dat ook bvb. bij gevallen van een onteigening in 2006 of 2007 de compressiemaatregel kan worden toegepast op de oorspronkelijke TR en de resterende ha. 7 Gegevens uit VLIF, Plan voor de ontwikkeling van maatregelen tegen overstromingen van de Schelde. 14