ONDRAAGLIJK EN PERSPECTIEFLOOS GECOMBINEERD FYSIEK EN PSYCHISCH LIJDEN BIJ OUDER WORDEN

Transcriptie

1 Opmerking: Deze presentatie staat niet op zichzelf en kan dus ook niet als dusdanig worden gebruikt. Ze is de handleiding bij de presentatie zoals ze door Dr. Lieve Thienpont is gebracht op het mini-symposium van 3/12/2015, en wordt als naslagdocument ter beschikking gesteld van de deelnemers. Voor meer info kan u contact opnemen met Dr. Thienpont via Vonkel, welkom@vonkeleenluisterendhuis.be ONDRAAGLIJK EN PERSPECTIEFLOOS GECOMBINEERD FYSIEK EN PSYCHISCH LIJDEN BIJ OUDER WORDEN

2 La mort, c est le plus beau jour de la vie père Théodore Ratisbonne

3 Het leven moet nog een beetje meer zijn dan graag gaan slapen en hopen om s morgens niet meer wakker te worden Vrouw van 76 met Parkinson

4 lange psychiatrische ziektegeschiedenis (ook bij jonge mensen) meerdere diagnoses (gelaagde problematiek) vele behandelingen (zonder duurzaam resultaat) destructieve gevolgen (relationeel, sociaal, financieel, juridisch) lange en/of degeneratieve somatische ziektegeschiedenis (MS,ALS) blijvende fysieke en/of mentale beperking (aangeboren, verworven)

5 GECOMBINEERD FYSIEK EN PSYCHISH LIJDEN BIJ HET OUDER WORDEN EXISTENTIEEL LIJDEN de pijn van het ouder zijn POLYPATHOLOGIE medicaliseren?

6

7 BMJ Open Euthanasia requests, procedures and outcomes for 100 Belgian patienst suffering from psychiatric disorders: a retrospective, descriptive study. Lieve Thienpont, Monica Verhofstadt et al BMJ Open 2015

8 AANGIFTEN FEDERALE COMMISSIE EUTHANASIE Leeftijd van de patiënten Totaal % <

9 Te verwachten termijn voor overlijden Totaal % binnen afzienbare termijn niet binnen afzienbare termijn Totaal

10 Diagnose Totaal % Kankers Evolutieve neuromusculaire aandoeningen Niet evolutieve neuromusculaire _ aandoeningen niet-maligne long-aandoeningen cardiovasculaire aandoeningen nieraandoeningen niet-maligne spijsverteringsaandoeningen _ aids neuro-psychologische aandoeningen verschillende aandoeningen andere

11 mensen met doodswens zijn zonder hoop, zonder perspectief, zien de dood als enige uitkomst de dood = eindelijk rust = einde van het lijden = einde van een leven dat geen leven meer = niet meer moeten wakker worden

12 mensen zijn bang voor zelfdoding pijnlijk, gruwelijk, mensonwaardig, onzeker mensen vragen hulp bij sterven = euthanasie = zachte, waardige dood

13 (goed) sterven is een deel van (goed) leven Het sterven leefbaar maken

14

15 HOOP ALTERNATIEF PROCESMATIG IN VERBINDING

16 HOOP OP hopeloos, uitzichtloos BETER LEVEN ondraaglijk lijden PALLIATIEVE ZORG/ SUPPORTIEVE ZORG DIAGNOSE: hiaten, complementair (gelaagd) REDELIJK (BEHANDELINGS)PERSPECTIEF: medicatie, coaching HOLISTISCHE BENADERING: andere noden HERSTELVISIE/ HEE (Herstel, Empowerment, Ervaringsdeskundigheid) BETERE DOOD suïcide EUTHANASIE PROSPECTIE

17 ANDERE NODEN Eenzaamheid Verveling, zinloosheid Waardigheid/ Tot last zijn Financiële zorgen In schoonheid eindigen/ Aftakeling Behoud/verlies van zelfstandigheid Bang voor verhuis RVT/ Aanpassing Levensmoe

18 REDELIJK (BEHANDELINGS)PERSPECTIEF vb rouw * de arts en de patiënt kunnen, volgens de huidige stand van de wetenschap, (duurzaam) effect van de behandeling verwachten * de termijn waarbinnen we positief effect kunnen verwachten, moet redelijk zijn voor de patiënt * de inspanning om de behandeling nog te volgen, moet voor de patiënt haalbaar zijn (NVvP)

19 BETEKENISVERLENING VAN DE VRAAG NAAR LEVENSBEEINDIGING patiënt ook altijd alleen zien nood in verborgen hoekjes

20 Eerst het mandaat krijgen om te helpen zoeken naar een beter leven door Perspectief te openen op een betere dood

21 24 & ready to die The Economist/ november 2015/ YouTube

22 hoop is macht Nawal El Saadawi

23 WILSBEKWAAMHEID 1. Patiënt is geïnformeerd en begrijpt de informatie omtrent zijn ziekte (ziekte-inzicht, ziekte-besef). 2. Informatie kunnen overwegen en verwerken, keuzes tegen elkaar afwegen (gezonde kern van de ambivalentie). 3. Vrijwillige en autonome beslissing (dwang, gevangenisbewoners). 4. Moet zijn beslissing kunnen communiceren (patiënt altijd ook alleen zien). Evelien Delbeke (2012). Juridische aspecten van zorgverlening aan het levenseinde.

24 DEMENTIE Het is altijd te laat of te vroeg

25 PROCESMATIG Besluiten als deze neemt men niet lichtvaardig, er is bedenktijd nodig voor overweging en heroverweging, vragen en twijfels. Dit geldt voor de patiënt, zijn naasten en, niet in het minst, de arts. Ondraaglijk lijden zonder uitzicht. 2010, p.245 J.A. van der Ven

26 We lieten je gaan met tegenzin gedachtenisprentje

27 CIRCULAIRE COMMUNICATIE ook/zeker de oudere patiënt patiënt: expert van zijn leven hulpverlener: professionele expertise PATERNALISTISCH MODEL

28 ADVIES GEVEN 2 onafhankelijke artsen bij niet terminaal lijden POSITIEF/NEGATIEF/BESCHRIJVEND TEGEN-INDICATIES (wilsbekwaamheid, externe druk)

29 OPPORTUNITEIT VAN DE EUTHANASIEVRAAG IS DE PATIENT TERUG IN PROCES KRIJGEN

30 ATTITUDES HULPVERLENERS HELPEND IN HET PROCES AANVAARDING AUTHENTICITEIT EMPATHIE LUISTERBEREIDHEID CIRCULAIRE COMMUNICATIE DESKUNDIGHEID BEREIDHEID TOT HANDELEN

31 IN VERBINDING AMBIVALENTIE

32 Ik wacht op een teken van u, schat patiënte, 76 jaar

33 Familie, vrienden, hulpverleners belangrijke derden worden liefst van bij aanvang betrokken Informatie Nieuwe wending Aanvaarding Sereen afscheid

34 TABOE Waarover men niet spreken kan Daarover moet men spreken Want daarvan leeft de mens En daaraan sterft hij. W. Luypen uit : Grote ontmoetingen. Emmanuel Levinas door Luk Bouckaert (1976, p.5 )

35 We hopen samen met de psychiatrie een ommekeer te kunnen bewerkstelligen, met als uiteindelijk doel dat minder mensen hoeven te kiezen voor een eenzame en gruwelijke dood. (2010)

36 mama, kan jij me dan niet helpen?

37 De euthanasievraag opnemen en bespreken is de doodswens uit de stilte halen

38

39 Meer dan de helft van de patiënten zoekt verder Een euthanasievraag uitklaren is het bewandelen van een slappe koord niet te vlug (alternatieven, in verbinding) niet te traag (toegevoegd lijden, suïcidedreiging)

40 Over euthanasie spreken is niet gevaarlijk er niet over spreken wel.

41 Als ik doodga hoop ik dat je erbij bent dat ik je aankijk, dat je mij aankijkt dat ik je hand voelen kan. Dan zal ik rustig doodgaan dan hoeft niemand verdrietig te zijn dan ben ik gelukkig. Remco Campert meeste patiënten overlijden sereen, liefdevol omringd door familie en/of vrienden

42 met z n tweeën gaan afzonderlijke indicatie + uitklaring + adviezen timing aanpassen

43 hand in hand.

44 zullen we onszelf behelpen?

45 boek hans lam