Toepassing van dynamische verlichting in de dienstensector. Philip Eeckhout jan 2011

Transcriptie

1 Toepassing van dynamische verlichting in de dienstensector Philip Eeckhout jan

2 We zijn allemaal verschillend... Senior Care Application Guide 2

3 en voelen ons beter in een comfortabele omgeving Senior Care Application Guide 3

4 wetende dat. Mensen werken pas sinds de jaren 60 frequent in een binnenklimaat maar zijn eigenlijk buitenwezens Belang van een aangename en comfortabele werkomgeving die bevorderlijk is voor de gezondheid en het zich goed voelen. Wetenschappelijke studies hebben de afgelopen decennia reeds aangetoond dat mensen onderhevig zijn aan de invloeden van kunstlicht en dat deze de prestaties, het werkverzuim, het aantal fouten, de concentratie, sterk beïnvloeden. Wetgeving en subsidies stimuleren energiezuinigheid en duurzame oplossingen. Nieuwe input : effect op schoolverlichting en zieken/bejaardenzorg. Senior Care Application Guide 4

5 Het effect van dynamische verlichting? Licht heeft een biologisch effect op mensen: Daarom voelen we ons fris tijdens de dag... en moe gedurende d de nacht. Licht heeft een positief effect op het menselijk welzijn. Het positieve effect op het welzijn van kantoormedewerkers is wetenschappelijk bewezen. (Fleischer, 2001; Baron & Rea, 1991; Campbell, 1990). Lichttherapie wordt sinds jaren aangewend om winterdepressies, slapeloosheid, PMS, jetlag,.. te onderdrukken en op te heffen. Een nieuwe wetenschappelijke studie in Duitsland heeft nu ook bewezen dat dynamisch licht een positief effect heeft op de leerprestaties (Schulte-Markwort ) Senior Care Application Guide 5

6 Natuurlijk daglicht verandert in sterkte en kleurtemperatuur... Idem voor kunstlicht... kunstlicht Senior Care Application Guide 6

7 is ook de persoonlijke vrijheid bij het bepalen van het licht. Verlichtingsniveau Hoog Kleurtemperatuur Koelwit licht Source: Philips Research Center Laag Warmwit licht Senior Care Application Guide 7

8 En een aangepaste verlichting ifv i.f.v. de taak norm EN Lees- en schrijfwerk aan bureau Werken op een computer Meeting Philips Research en TU Eindhoven Senior Care Application Guide 8

9 VERLICHTING Invloed van hoge verlichtingsniveau s s in de industrie INVLOED VERLICHTING OP ZIENTAAK VERHOOGDE PRESTATIES 2 1 VERMOEIDHEID DAALT lux lux MINDER FOUTEN MINDER ONGEVALLEN lux lux Senior Care Application Guide 9

10 Invloed van leeftijd op verlichtingsniveau s s LICHTBEHOEFTE EN LEEFTIJD LEEFTIJD (JAREN) LICHTBEHOEFTEN LEZEN BOEK /3(100 lux) 1/2(150 lux) /3(200 lux) 1(300 lux) 50 2(600 lux) 60 5(1500 lux) Senior Care Application Guide 10

11 Neurobiologische verklaring De menselijke activiteit wordt gestuurd door de hormonen Verbonden met zenuwcellen naar de hersenen. Controleert de hormonenspiegel in het bloed Activatie: cortisol wordt aangemaakt door koud, blauw licht. Nieuw ontdekte receptor op de retina (netvlies) Desactivatie: melatonine wordt aangemaakt door warm licht. SchoolVision Senior Care Application Guide 11

12 Hormonenhuishouding gedurende de dag Senior Care Application Guide 12

13 De sfeer in de ruimte verandert volgens het lichtniveau en de kleurtemperatuur Senior Care Application Guide 13

14 Schoolvision i SchoolVision 14

15 Philips ontwikkelt innovatieve lichtoplossingen die de gezondheid en het welzijn van de mens ten goede komen. SchoolVision 15

16 De huidige situatie in klaslokalen Concentratie? Inefficiënte armaturen Drukte Slaap Senior Care Application Guide 16

17 De jeugd leeft anders en dit beïnvloedt de schoolresultaten en hun leerprestaties. Kinderen zijn en worden hierbij Dit maakt het En zorgt voor een actiever dan ooit en hebben een druk leven; school, muziek, blootgesteld aan verschillende stimuli als: moeilijker om te focussen op het schoolgebeuren nieuwe uitdaging bij het onderwijzend personeel sport, vrienden en familie, schoolwerk en ontspanning PC, GSM, msn, games, chat, media die sterk hun leven beïnvloeden. waarbij ze dikwijls vermoeid of overactief, zich moeilijk kunnen concentreren. dat meer en meer te kampen krijgt met depressies, burn-outs, hartklachten SchoolVision Senior Care Application Guide 17

18 Philips en scholen: betere leef- en leeromgeving g creëren met totale lichtoplossingen. People focused Partners in innovation Meaningful solutions Betere leerprestaties voor leerlingen : concentratie, hyperactiviteit en leessnelheid verbeteren. Aangenamer werkklimaat voor onderwijzend personeel. + van Externe en interne partners. Research met universiteiten van Hamburg en Twente. 4 Belgische piloot-scholen. + Lichtoplossingen die zowel leerlingen als leraren helpen en bovendien energiezuiniger zijn. Ouders profiteren mee van betere resultaten. SchoolVision Senior Care Application Guide

19 Senior Care Application Guide 19

20 Opzet van de wetenschappelijke studie in Hamburg Kan licht worden gebruikt om het leergedrag van schoolkinderen te beïnvloeden? Wetenschappelijke studie gedurende 1 jaar. 166 schoolkinderen van 8 tot t 16 jaar. 18 leerkrachten van meerdere klassen in verschillende afdelingen. Leerkrachten kunnen het licht (verlichtingsniveau en kleurtemperatuur) manueel aanpassen aan het lesonderwerp. Gebruik makend van instellingen (presets): Activeren Kalmeren Geconcentreerd werken Standaard verlichting. Wetenschappelijk beproefde standaardtests voor het meten van: Aandacht (D2-test) Concentratieniveau. SchoolVision Senior Care Application Guide 20

21 Resultaten van de studie Leessnelheid stijgt significant Aantal fouten D2 concentratietest neemt spectaculair af Aantal gelezen woo orden 1,100 1,075 1,050 1, , , Aan tal fouten Dynamisch Licht Standaard licht SchoolVision Senior Care Application Guide 21

22 Resultaten van de studie Zichtbare kenmerken n van opwind ding en onru ust 1,800 1,600 1,400 1,200 1, Hyperactiviteit daalt na 7 minuten bij de lichtinstelling kalmeren. 0 1,437 1, , , , min 5 min 7.5 min 10 min 445 Dynamisch Licht Standaard licht SchoolVision Senior Care Application Guide 22

23 Evaluatie Ik merk dat de groep minder fouten maakt en veel rustiger is. Dit motiveert mij enorm in mijn werk. Geen verwachting Nood aan eenvoud Meer vertrouwen Positieve ervaring Routine In het begin was ik sceptisch maar merkte snel dat de klas efficiënter meewerkte. De leerlingen zijn meer gefocust en aandachtiger. SchoolVision Senior Care Application Guide 23 23

24 Hoe werkt het? De SchoolVision dynamische lichtoplossing bevat 4 lichtscenario s die verschillende activiteiten in een klaslokaal typeren. De leraar kiest via een controlepaneel voor een bepaalde scene. Energie Normaal s morgens en na de lunch. voor algemene lesactiviteiten. Kalmte wanneer leerlingen uitgelaten en overactief zijn. Focus voor concentratie (oefeningen, test...). SchoolVision Senior Care Application Guide 24

25 SchoolVision: verloop van een typische schooldag Verlichtingsniveau Focus E n e r g I e E n e r Normaal Kalmte Normaal g I Normaal e Wakker worden! En nu ernstig! Even kalmeren Doe maar normaal SchoolVision Senior Care Application Guide 25

26 SchoolVision: verlichtingstoestel 4 sferen door individuele aansturing van de lampen. Lamp met warme kleurtemperatuur ( K) voor kalmte. Activate lamp met koude kleurtemperatuur ( K) voor activatie. SchoolVision Senior Care Application Guide 26

27 Standaard inplanting van een klaslokaal Armatuur Schakelaar Bedieningspaneel gp OccuPlus sensor SchoolVision Senior Care Application Guide 27

28 SchoolVision:conclusie Ontwikkeld om het leerproces te verbeteren en Tergelijkertijd toch energie te besparen Via 4 presets voor verschillende activiteiten Met wetenschappelijk bewezen resultaten waabij Een direct, meetbaar en significant effect op De concentratie, de activiteit en de leessnelheid. SchoolVision Senior Care Application Guide 28 28

29 Healing Light SchoolVision 29

30 Uitgangspunten verzorgingstehuizen Wellbeing Ouderen beter laten zien, zich beter voelen en beter presteren Betere lichtkwaliteit Biologische effecten van licht Ambiance Eindgebruikers een flexibele leefomgeving bezorgen Ervaring van lichtdesigners Sustainability Goed voor het milieu Lagere total cost of ownership (energie-eficiëntie en onderhoud) Senior Care Application Guide 30

31 Verzorgingstehuizen gs e e Verzorgingstehuizen zijn service- centers voor ouderlingen, op tijdelijke of permanente basis, die omwille van gezondheidsredenen, familiale, sociale of persoonlijke behoefte, niet meer in staat zijn autonoom te functioneren in hun eigen leefomgeving. Senior Care Application Guide 31

32 Doelgroep Een sterk groeiend segment, met renovaties en nieuwbouw, privé en openbaar bestuurd. Steeds meer vraag naar differentiatie en kwaliteitsverbeteringen(brand image). Het aantal personen van +55 jaar zal de komende 10 jaar met 13% stijgen Het aantal personen van +80 jaar zal de komende 10 jaar met 16% stijgen en zijn vaak hulpbehoevend Senior Care Application Guide 32

33 Trends Nieuwe technieken in energie- en kostenbesparing Wetgeving en normering(vipa) Personeelstekort en motivatie i Overbezetting wachtlijsten Bejaarden willen zo lang mogelijk onafhankelijk zijn Zijn meer en meer hulpbehoevend doordat ze langer leven en te maken hebben met typische ouderdomsverschijnselen(zicht, gehoor, mobiliteit, dementie, eenzaamheid,..) Senior Care Application Guide 33

34 Gebruikers Residentiëlen Sociaal contact Hygiëne Respect Activiteit Well-being Professionele verzorging Veiligheid Autonomie Beslissingsrecht i Privacy Senior Care Application Guide 34

35 Staf - personeel Verbondenheid Communicatie Motivatie Performance Tijd Welzijn Functionaliteit Jobtevredenheid Senior Care Application Guide 35

36 Bezoekers Beste verzorging Aandacht Gastvrijheid Vertrouwen Privacy Informatie Hygiene service Begeleiding Positieve indruk Veiligheid Senior Care Application Guide 36

37 Management Kostenbesparend Duurzaam Geen problemen Differentiatie kosten Goede service Hoog rendement Efficiënt Senior Care Application Guide 37

38 Probleem : verlies van het zicht Bejaarden ontvangen minder licht op het netvlies Optische componenten Hoornvlies Lens Pupil Neurologische componenten Retina (staafjes en kegeltjes) Oogzenuw young old Bejaarden : kleinere pupil diameter 70-85% van het zichtbaar spectrum bereikt de retina bij jongeren. Bij ouderlingen : bij lagere verlichtingsniveau s tot 40% minder licht. Senior Care Application Guide 38

39 Bejaarden ontvangen minder licht op het netvlies Veroudering van de ooglens: Verminderd accommodatievermogen Vergeling g Kristallisatie Cataract t Age fac ctor for for straylight Senior Care Application Guide 39

40 Bejaarden ontvangen minder licht op het netvlies Verminderde conische receptoren Maculaire Degeneratie 10% voor leeftijd j 30% voor leeftijd j Afbraak van fotoreceptoren Glaucoom 0.5% voor leeftijd <45 j 5-10% voor leeftijd >80 j Verminderde gevoeligheid van de oogzenuw Senior Care Application Guide 40

41 Probleem : verzwakt circadiaan systeem(tijdsbesef) door pijnappelklier Verminderde amplitude van het circadiaan ritme Melatonine niveau s Temperatuurs ritme Activiteiten verloop Minder beweging Meer indoor waar typisch lagere verlichtingsniveau s gehanteerd worden Gevolg : minder licht dat het menselijk lichaam stuurt dag ouderen nacht dag jongeren nacht Senior Care Application Guide 41

42 Slaapproblemen Verminderde amplitude van: Melatonine niveaus Temperatuur ritme Activiteiten ritme Sneller moe s avonds en sneller wakker s morgens Ondiepe slaap - slapeloosheid Siësta overdag Senior Care Application Guide 42

43 Probleem : lagere Vitamine D - productie Vitamine D is bepalend voor: Osteoporose Multiple sclerose Immuun systeem Groeihormoon Hartslag en insuline-niveau Hart- en bloedvaten Bepaalde kankers Senior Care Application Guide 43

44 Geheugenproblemen Zwakker circadiaan systeem Zwakkere stimuli (lage lichtniveau s) Verminderd geheugen g en herkenningsvermogen Altzheimer Vergeetachtig Agressie Stemmingswisselingen Verwarring Verminderde primaire behoeftes(eten en drinken) en evenwicht dementie Hulpeloosheid kindsheid Senior Care Application Guide 44

45 Vicieuze cirkel Slaap overdag Minder melatonine Startpunt Minder daglicht Minder slaapkwaliteit Slapeloosheid s nachts Vermoeidheid overdag Minder activiteit overdag Senior Care Application Guide 45

46 Segmentatie e e oppervlakte m 2 Sociale ruimtes 50% Verzorgingstehuizen Publieke ruimtes Private Outdoor Medische Facility 25% 25% Segment Lokalen Inkomhal gangen en trappen recreatieruimte eetzaal dokter Gym Patientenkamer onderzoekskamer Wasserij Bib Winkel Administratie Kapper Keuken kapel Cafeteria Leefruimte keuken slaapkamer BdkamerToilet Parking Façade Tuin Terras Lighting Functioneel Emotioneel Biologiiche verlichting Functioneel Efficiënt Functioneel emotioneel biologisch Efficiiënt Senior Care Application Guide 46

47 Human-centric c lighting g desg design Architectural lighting versus Human-centric lighting Visual Architectural t lighting Benadrukt de architectuur van de ruimte Biological Human-centric lighting In het belang van de residentiëlen, bezoekers en Emotional personeel Senior Care Application Guide 47

48 Light for Sight Sg / Light for Memory concept cept Effect van een sterk signaal(=aangepast licht) Light for Sight Light for Memory Meer melatonine productie en faseverschuiving van het ritme Beter circadiaan ritme Verbeterd zicht en alertheid Betere slaapkwaliteit Minder geheugenverlies Beter hunmeur en stemming Meer activiteit en sociaal engagement Senior Care Application Guide 48

49 Human-centric c lighting g desg design Invloed van licht op het zicht Biological Visual Emotional Verlichting beïnvloedt onze doeltreffendheid Verlichtingsniveau s Kleurweergave en -herkenning Verblinding Lichtverdeling Taak, veiligheid, oriëntatie Schaduw Bijzonder van toepassing in: Onderzoeksruimtes Recreatiezalen Kantoren Gangen en trappen Senior Care Application Guide 49

50 Light for Sight Verlichtingsniveau Biological Visual Emotional Meer bijkomend plaatselijk licht voor een bepaalde taak compenseert het algemeen lichttekort Senior Care Application Guide 50

51 Light for Sight Verlichtingsniveau Biological Visual Emotional Inkom Verlichtingsniveau s[lux] EN Ouderen 100 lux, Reception desk 500 lux, 200 lux, Wachtruimte) t 200 lux Wachtruimte t 300 lux Sociale ruimtes Gang/trappen Recreatiezaal Gemeensch. leefruimte 100 lux 50 lux s nachts 100 lux leeszaal: lux 200 lux Leeshoek: lux 200 lux 100 lux s nachts : 200 lux Leeszaal : lux Biologisch effect: lux verticaal 300 lux Leeshoek: lux Biologische effect: lux verticaal Eetzaal 100 lux 500 lux Biologische effect: lux verticaal Medische Dokter Medische behandeling Patientenkamer Algemeen: 300 lux taak: 500 lux onderzoek: 1000 lux Algemeen: 300 lux taak: 500 lux onderzoek: 1000 lux Algemeen,: 100 lux, s nachts: 5 lux lezen: 300 lux Onderzoek: lux Algemeen: 200 lux, lezen: lux Onderzoek: lux Biologisch effect: lux verticaal Onderzoeksruimte 500 lux onderzoek: 1000 lux Gymnasium Gym : 300 lux Fitness : 500 lux Biologisch effect: lux verticaal Facility Wasserij Administratie Wasserij: 300 lux herstellingen: 750 lux Algemeen: 300 lux Taak: 500 lux keuken 500 lux Senior Care Application Guide 51

52 Light for Sight Sg Effect op het oog Meer blauw Oog oorzaak Effect Behandeling Meer licht (hogere kleurt) Visual Biological Emotional Lage luminantie Lens Aanpassings- Presbyopie vermogen (ver-zicht) Brilglazen Vergeling Minder levendige kleuren Kunstlens kristallisatie Cataract Kunstlens Pupil Accommodatie Ouderdoms miosis Geen Centraal Reductie van Maculaire zicht conische receptoren degeneratie Geen Glaucoom Breedzicht Hogere oogdruk minder conische receptoren Indien geen behandeling blindheid minder druk: geneesmiddel en operatie Senior Care Application Guide 52

53 Light for Sight Kleurtemperatuur Biological Visual Emotional Een studie bij 70 tot 80-jarigen toont geen significant effect van de kleurtemperatuur op: leessnelheid sfeer year old Aan te raden: 3000 K voor sfeerlicht met lagere lichtniveau s 4000 K voor activiteiten bij hogere niveau s year old internal document Geerdinck GOAL Senior Care Application Guide 53

54 Light for Sight Verblinding Biological Visual Emotional Vermijd contrastrijk licht tegen wanden of plafonds Hou rekening met natuurlijke lichtinval Voorzie licht over een grote oppervlakte Plaats taakverlichting langs de zijkanten Gebruiken schermen en gordijnen tegen reflectie vensters Unified Glare Rating (UGR) < 19 Hou rekening met schaduwvorming (tijds- en plaatsgebonden) Verblindingslicht Oncomfortabel Reflectie Schaduw Senior Care Application Guide 54

55 Light for Sight Conclusies Biological Visual Emotional Typische karakteristieken: Hoge verlichtingsniveau s : voorzie 50% meer licht dan in de norm EN wordt aanbevolen Goede inplanting met geleidelijke overgang tussen verlichtingsniveau s Weinig i contrasten, t hoge uniformiteit(3:1), it it(3 geen harde schaduwen en reflecties Voorzie minimum 300 lux voor algemene taken van ouderen Kleurtemperatuur tussen 3000 K en 4000 K Weinig verblinding Goede kleurweergave(min. Ra 80) Senior Care Application Guide 55

56 Human-centric c lighting g desg design Emotionele invloed van licht Biological Visual Emo. Licht beïnvloedt ons welzijn Kleurtemperatuur t Contrast, sprankeling Dynamisch en flexibel Speels, verrassend en uitnodigend effect Bijzonder bruikbaar in: Leefruimte restaurant and cafés Receptie Gevels Senior Care Application Guide 56

57 Human-centric c lighting g desg design Biologische invloed Bio. Visual Emotional Licht heeft invloed op concentratie en relaxatie Licht op het oog Kleurtemperatuur Dynamisch licht(dag/nacht) Toepasbaar in: Leefruimtes Patiëntenkamer Werkplaatsen Ruimtes met weinig tot geen daglicht Relax ruimtes Senior Care Application Guide 57

58 Light for Memory Light for Memory omvat: Licht en onze biologische klok Alzheimer Studies bevestigen het verband tussen meer licht en een vermindering van geheugenverlies, depressies en een toename van de effectiviteit bij het uitvoeren van eenvoudige handelingen. Visual Light for Memory vermindert onrustige gedragingen bij Altzheimer-patiënten en vermindert de stress-factor bij residentiëlen, bezoekers en personeel. Biological Emotional Senior Care Application Guide 58

59 Light for Memory Lighting level Bio. Visual Emotional Hogere verlichtingsniveau s hebben een positieve invloed op: De slaap-ontwaak-cycli, De slaapduur De slaapfrequentie Het geheugen(5% minder verlies) De (nachtelijke) aanmaak van melatonine Start Na 4 weken extra licht Na 8 weken extra licht Senior Care Application Guide 59

60 Light for Memory Verlichtingsniveau Tc= 4000 K en E=1000 lux Slaapkwaliteit geheugenverlies Zicht en alertheid Activiteit Stemming Senior Care Application Guide 60

61 Light for Memory Kleurtemperatuur Bio. Visual Emotional Het biologisch effect van koel-witte verlichting vermindert met de leeftijd. Effect van K in vergelijking met andere kleurtemperaturen 2700 K 6500 K 8000 K jonge lens 200% % 20% oude lens 50% 10% 2 5% Senior Care Application Guide 61

62 Andere concepten AmbiScene Licht design: Dynamisch gekleurde ruimtes ter bevordering van: Oriëntatie Emotioneel welzijn Sfeer en inspiratie Concept Licht varieert in: Kleur(RGB) contrast t Wit licht(awb), intensiteit tijd Senior Care Application Guide 62

63 Andere concepten Dynamic Ambience Senior Care Application Guide 63

64 64