De persoonsvorm vind je door de tijd in de zin te veranderen. De werkwoorden die mee veranderen zijn persoonsvormen.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2350 woorden 20 maart keer beoordeeld Vak Nederlands Hoofdstuk 1 Werkwoordspelling 1.1 Persoonsvorm De persoonsvorm vind je door de tijd in de zin te veranderen. De werkwoorden die mee veranderen zijn persoonsvormen. Tegenwoordige tijd - Spel de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd enkelvoud - als STAM: als er ik bij staat en als er jij(je) achter staat. - als STAM+T: in alle andere gevallen. - Spel de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd meervoud: - als infinitief Verleden tijd - Gebruik bij zwakke werkwoorden het woord t e x - f o k s ch aa p. Als de letter voor de uitgan en van het hele werkwoord een dikgedrukte letter is van hierboven schrijf je in de verleden tijd: STAM+ TE. - Als de uitgang niet overeen komt met de dikgedrukte letters word het STAM+DE. - Bij sterke werkwoorden levert het geen problemen op. Import-werkwoorden Engelse werkwoorden die je in het Nederlands gebruikt vervoeg je op de Nederlandse manier. Laat de Engelse uitgang e staan als je uitspraak problemen krijgt. - racen, ik race, hij racet. - timen, ik time, hij timet. - deleten, ik delete, hij deletet. In de verleden tijd gebruik je ook gewoon de t ex-fokschaap. 1.2 Overige werkwoordsvormen De infinitief is het hele werkwoord. De gebiedende wijs spel je als STAM. Het onvoltooid deelwoord is het infinitief+d(e). Pagina 1 van 10

2 Bij de zwakker werkwoorden in het voltooid deelwoord gebruik je weer t ex-fokschaap. Hier gelden dezelfde regels als bij de verleden tijd. Een bijvoeglijk naamwoord spel je zo makkelijk mogelijk. Dus nooit dubbel d of t. Controle hoofdstuk 1. - Hoe vind je de persoonsvorm van een zin? - Hoe spel je de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd? - Hoe spel je de persoonsvorm in de verleden tijd? - Hoe bepaal je de laatste letter van het voltooid deelwoord? - Hoe spel je het onvoltooid deelwoord? - Hoe spel je bijvoeglijk gebruikte deelwoorden? Hoofdstuk 2 Overige spellingsregels 2.1 Leestekens Punten. - aan het einde van een zin; - bij afkortingen; Let op bij afkortingen. - als je afkortingen uitspreekt als een woord, gebruik dan geen punten. TROS, HAVO, STER; - schrijf maten en gewichten zonder punt. Komma, - tussen onderdelen van opsommingen; - tussen twee persoonsvormen; - voor en na een aanspreking of een tussenwerpsel. Hé, wanneer kom je lang, Geert? - voor en na een bijstelling. Ferrari, de snelste in het Formule 1-circuit, is alweer eerste; - (in lange zinnen) voor een voegwoord waarmee de bijzin begint. Puntkomma = en - tussen zinnen die sterk met elkaar samenhangen. Het is slecht weer; ik ga met de auto; - tussen delen van opsommingen, zie opsommingen hierboven. Dubbele punt : - om een opsomming aan te kondigen; - om een directe reden aan te kondigen; - om een verklaring aan te kondigen. Aanhalingstekens - bij een citaat; - bij een directe rede (als je iets wilt schrijven wat iemand zegt); - om aan te geven dat een woord een andere betekenis heeft dan normaal. Pagina 2 van 10

3 Vraagteken? - aan het einde van een gestelde vraag. Uitroepteken! - aan het einde van een zin met een bevel of uitroep. Haakjes () - zet haakjes om informatie die je geeft als toelichting, uitleg of voorbeeld. Gebruik deze niet te vaak. Beletselteken - aan het einde van een zin als deze nog niet is afgelopen, de puntjes suggereren iets. - om onvolledige citaten aan te duiden. Zet er dan wel haakjes omheen. 2.2 Hoofdletters Het gebruik van hoofdletters - aan het begin van een zin. Als de zin begint met bijvoorbeeld: t, wordt de tweede letter een hoofdletter; - bij persoonsnamen. Achternamen, voornamen, voorletters; - bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten; - aardrijkskundige namen; - merken; - historische gebeurtenissen; - straten; - hemellichamen; - gebouwen; - feestdagen; - titels van boeken en films. Je gebruikt een kleine letter bij - soortnamen. Glas bordeaux alstublieft; - historische periodes; - afleidingen van feestdagen; - maanden; - dagen; - jaargetijden; - windstreken; - geloven. 2.3 Meervoudsvorming Meervoud op s Schrijf een s als de uitspraak goed blijft. Pagina 3 van 10

4 Schrijf bij uitspraakproblemen een - s. - bij afkortingen; - in woorden die eindigen op a, i, o, u, y. Ik hou van ys. Meervouden met en Schrijf en aan het woord vast. Let op bij: - klinker weglating: leraar, leraren - medeklinkerverandering: glas, glazen. - medeklinkerverdubbeling: rok, rokken. - als het woord eindigt op een onbeklemtoonde ik es of et verdubbelt de laatste medeklinker niet: havik, haviken. Woorden op ie krijgen soms een s: directies, kanaries. Maar vaak ook een n. Hier geldt: - klemtoon wel op ie: meervoud ën. Industrieën. - klemtoon niet op ie: meervoud n met trema op laatste e die er al stond. Oliën. Meervoud met s of en Er zijn veel werkwoorden met twee meervoudvormen met een s en en. Vreemde meervouden Oorspronkelijk Latijnse woorden hebben soms twee meervoudsvormen. - basis: bases, basissen. - museum: musea, museums. - datum: data, datums. Maar: - medium: media. - musicus: musici. 2.4 Tussenklank in samengestelde woorden: -s of -e(n)? Tussen-s Schrijf de -s als je hem hoort. Als het tweede woord van de samenstelling begint met een s, vervang dan het woord door een woord dat niet begint met een -s klank. - dorpsstraat --> dorpshuis Tussen-e of tussen-en - het eerste deel heeft alleen een meervoud op s. horloge horloges - horlogemaker - het eerste deel heeft twee meervouden, op s en en. groente groenten + groentes groentepakket. - het eerste deel heeft geen meervoud. rijst rijstevlaai. Benzine benzinegeur. - het eerste deel verwijst naar een uniek exemplaar. Pagina 4 van 10

5 zon zonneschijn. - het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord. beregoed. - het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord. armelui, hogeschool, spinnewiel. - het woord wordt niet meer als een samenstelling gezien. elleboog, hazewind, papegaai, takkewijf. 2.5 Verkleinwoorden Verkleinwoorden maak je door je, -kje, -pje, -tje of etje achter het zelfstandig naamwoord te zetten. Korte klanken in een verkleinwoord worden soms lang: blad - blaadje. Let op bij woorden die op een klinker eindigen: radio radiootje, paraplu parapluutje, café cafeetje. Afkortingen krijgen een apostrof. A4 tje. 2.6 Aan elkaar of los? - samenstellingen van twee of drie woorden: - huissleutel, politieonderzoek, derdewereldland. - televisiekijken, theezetten, pianospelen, gebruikmaken. - veelzeggende, energiezuinig, koolzoourvrij. - getallen tot honderd (in letters) en samenstellingen met honderd en duizens - vierendertig, vijfhonderd, vijtienduizend. Maar, drie miljoen, zes miljard. - voornaamwoordelijke bijwoorden (bestaan uit er, hier, daar, waar + voorzetsel). - waarheen, daarover, eronderdoor, hiertegenover. 2.7 Liggend streepje Koppelteken - om uitspraakproblemen te voorkomen. - auto-ongeluk. - in de naam van getrouwde vrouwen. - mevrouw Jansen-op de Haar - in woorden met de voorvoegsels: adjunct- aspirant- ex- interim- niet- non- oud-. - voor een hoofdletter. - anti-russisch. - in combinaties van titels en beroepen - trainer-coach. Pagina 5 van 10

6 - bij aardrijkskundige namen of woorden die daarvan zijn afgeleid. - Noord-Hollander. - bij letters, cijfers, andere tekens en St. en Sint. - mbo-student. - in woorden die ander onoverzichtelijk worden. - huis-aan-huisblad. Weglatingsteken Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten. - voor- en nadelen. Afbreekstreepje Gebruik het liggende streepje als afbreekteken, als een woord niet meer op de regel past. Breek alleen af tussen tweelettergrepen. Zorg niet dat er maar één klinker overblijft. 2.8 Trema Plaats het trema op de tweede klinker waar het leesprobleem kan ontstaan, de eerste letter van de volgende lettergreep. - co-ordinator: coördinator. - zee-en: zeeën. - fobie-en: fobieën. 2.9 Apostrof - op de plaats van een weggelaten letter. Z n. - op de plaats van een bezits-s: Els plannen. - om uitspraakproblemen bij het meervoud en bezitsaanduidingen te voorkomen bij ik hou van ys. - in afleidingen van letter- en cijferwoorden: vwo er (havoër, vwo-leerling), VVD er (VVD-lid), hbo s (hbo-diploma), 40+ er (40+-kaas). - bij verkleinwoorden op y Accenten Er zijn drie accenttekens: accent aigu (é), accent Grave (è) en accent circonflexe (ê). Deze accenten komen eigenlijk alleen op de e. - café, paté, coupé. - ampère, scène, crème. - enquête, gêne. Er zijn maar een paar woorden waar een letter ook een accent heeft. - maîtresse, à, coûte que coûte. Pagina 6 van 10

7 Als je een klemtoon wilt aangeven gebruik je een accent aigu. - Ben je helemáál gek geworden? - Dat is volgens mij dé oplossing. - Ik heb één dochtertje. Maar: Wilt u een van de docenten spreken? De cedille onderaan de c (ç) zorgt ervoor dat de c een s word als die voor een a, o of u staat. Normaal klinkt de c als een k Getallen Gebruik cijfers: - bij getallen boven de twintig, uitgezonderd de ronde getallen. 27 mensen, zestig mensen. - voor maten, gewichten, bedragen, data, adressen, rekeningnummers. Gebruik letters: - voor getallen tot en met twintig, voor de tientallen. Zeven, twintig, veertig. - voor getallen als honderd, duizend, miljoen, miljard, biljard Sommige of sommigen? Dit komt voor bij woorden zoals: sommige, vele, enkele, beide en andere. Schrijf alleen met een e als: - ze bijvoeglijk gebruikt worden. Vele vriendinnen, enkele kopjes koffie. - ze betrekking hebben op zaken of dieren. Ik eet meerdere koekjes, de apen waren alle ziek. Schrijf en als: - als ze zelfstandig gebruikt worden én betrekking hebben op een persoon. Alle aanwezigen hadden een uitnodiging gekregen. Als het woord betrekking heeft op personen die al eerder genoemd zijn in dezelfde zin, kun je vaak e schrijven. De werknemers waren teleurgesteld en sommige (werknemers) dreigden met een wilde staking. Schrijf zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden met en: doven, slechthorenden, ouderen, alleenstaanden, alle aanwezigen. Pagina 7 van 10

8 2.13 Probleemwoorden abonnees = abonnees accommodatie = accommodatie achttien = achttien acuut = acuut adellijk = adellijk adolescent = adolescent agressie = agressie alinea = alinea alleszins = alleszins allochtoon = allochtoon althans = althans apparaat = apparaat baby'tje = baby'tje barbecueën = barbecueën begrafenis = begrafenis begroeiing = begroeiing burgemeester = burgemeester burgerlijk = burgerlijk carrière = carrière caissière = caissière chagrijnig = chagrijnig cheque = cheque comité = comité commissaris = commissaris consequent = consequent daarentegen = daarentegen debacle = debacle decennium = decennium dichtstbijzijnde = dichtstbijzijnde discipline = discipline diskette = diskette eigenlijk = eigenlijk eczeem = eczeem excuus = excuus enigszins = enigszins enthousiast = enthousiast enquête = enquête faillissement = faillissement fascisme = fascisme financieel = financieel Pagina 8 van 10

9 financiële = financiële financiën = financiën geenszins = geenszins gefascineerd = gefascineerd gerechtelijk = gerechtelijk gewelddadig = gewelddadig gezamenlijk = gezamenlijk hardnekkig = hardnekkig hartstikke = hartstikke hiërarchie = hiërarchie hopelijk = hopelijk hygiënisch = hygiënisch identiteit = identiteit illusie = illusie insect = insect interessant = interessant interview = interview juffrouw = juffrouw klerezooi = klerezooi kopiëren = kopiëren legitimatie = legitimatie liniaal = liniaal litteken = litteken luxueuze = luxueuze manoeuvreren = manoeuvreren millimeter = millimeter namelijk = namelijk niettemin = niettemin nochtans = nochtans onmiddellijk = onmiddellijk onverbiddelijk = onverbiddelijk opticien = opticien oeuvre = oeuvre parallellen = parallellen penicilline = penicilline per se = per se practicum = practicum procedé = procedé product = product professor = professor publicatie = publicatie pyjama = pyjama Pagina 9 van 10

10 racisme = racisme recensie = recensie rechterlijk = rechterlijk reëel = reëel reële = reële represailles = represailles sowieso = sowieso staatsiebezoek = staatsiebezoek toentertijd = toentertijd toernooi = toernooi tournee = tournee twijfelen = twijfelen uittreksel = uittreksel vacuüm = vacuüm wederrechtelijk = wederrechtelijk weifelen = weifelen weliswaar = weliswaar yoghurt = yoghurt Pagina 10 van 10