Door: Anneke Mondria Opleiding: Total Health, 3 e jaar Datum: september Voetreflex Plus bij De ziekte van Parkinson

Transcriptie

1 Door: Anneke Mondria Opleiding: Total Health, 3 e jaar Datum: september 2011 Voetreflex Plus bij De ziekte van Parkinson

2 Veel van de gepostuleerde inzichten zijn zeer speculatief en sommige zullen ongetwijfeld incorrect blijken, maar voor elk geval heb ik de redenen gegeven die me tot een bepaald inzicht ten gunste van een en ander gebracht hebben. Foute feiten zijn buitengewoon nadelig voor de voortgang van de wetenschap aangezien ze vaak lang standhouden; maar verkeerde zienswijzen, wanneer ze vergezeld gaan van enige vorm van bewijs, kunnen weinig kwaad aangezien iedereen genoegen schept in de ontkrachting ervan Charles Darwin The Descent of Man

3 Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie over voetreflex plus bij de ziekte van Parkinson. Deze heb ik geschreven in het kader van het afsluiten van de opleiding Voetreflex plus bij Total Health. Het onderwerp was op het moment dat ik het koos, nog erg abstract voor mij. Gaandeweg de literatuurstudie en door ervaring met een cliënt met de ziekte van Parkinson, werd het steeds concreter en werd ik echt gegrepen door deze ziekte. De ziekte van Parkinson blijkt een bijzonder gecompliceerde ziekte te zijn waarbij nog steeds volop ontdekkingen gedaan worden en deze leiden tot aanpassen van de definitie van de ziekte van Parkinson. Vanuit mijn achtergrond als natuurkundig voetreflex therapeut is het me duidelijk dat er op veel verschillende manieren naar ziekten gekeken kan worden en dat de aanhangers van verschillende zienswijze, elkaars zienswijze soms uitsluiten of afwijzen. Ik heb me verdiept in de informatie uit het reguliere circuit, die we ook wel de Westerse geneeswijze noemen. Ik noem het verder in mijn scriptie de fysiologische benadering, het betreft immers de beschrijving van wat anatomisch en fysiologisch zichtbaar en meetbaar is. Daarnaast heb ik me ook verdiept in hoe de Traditionele Chinese Geneeswijze (TCG) tegen de ziekte aankijkt. Vanuit de Chinese geneeswijze ben ik ook terecht gekomen bij de behandelwijze die in Amerika door het Parkinson Recovery Project van Dr. Janice Walton-Hadlock wordt toegepast. Deze is gebaseerd op de Traditionele Chinese geneeswijze. In deze scriptie zal ik me met name richten op de meest kenmerkende symptomen van het bewegingsapparaat, de traagheid en stijfheid. Het beven is een opvallend symptoom, maar komt niet bij iedereen voor. De traagheid en stijfheid horen voor 100 % bij de ziekte van Parkinson. In een turbulente periode in mijn leven heb ik met heel veel plezier gewerkt aan deze scriptie. Er is ook heel bijzondere informatie op mijn pad gekomen wat mijn ambitie als voetreflextherapeut heel erg heeft gevoed. Ik hoop dat het lezen van deze scriptie op enige wijze uw nieuwsgierigheid naar de behandeling met voetreflex plus prikkelt. 3

4 Inhoudsopgave Voorwoord...3 Inhoudsopgave...4 Inleiding...5 Onderwerp:... 5 Probleemstelling:... 5 Motivatie:... 5 Methode:... 5 Leeswijzer:... 6 Hoofdstuk 1 Fysiologie van de ziekte van Parkinson Welke symptomen Mogelijke oorzaken Het stellen van de diagnose Behandelingen Ontwikkelingen en voortschrijdende inzichten...11 Hoofdstuk 2 Natuurgeneeskundige visie Metafysische betekenis Het systeem van Reckeweg...13 Hoofdstuk 3. Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) Oorzaken (intern of extern) Orgaan of meridiaanprobleem De ziekte van Parkinson...15 Hoofdstuk 4. Parkinsons s Recovery Project Onderzoek en bevindingen Behandeling Praktijk ervaring Ontwikkelingen en voortschrijdend inzicht...19 Hoofdstuk 5. Behandelprotocol Hoofdstuk 6. Discussie Hoofdstuk 7. Conclusie Antwoord op de onderzoeksvraag/probleemstelling:...23 Nawoord Literatuurlijst Bijlage Het behandelverslag

5 Inleiding Onderwerp: Effecten van Voetreflex Plus bij mensen met de ziekte van Parkinson Probleemstelling: Kan behandeling met voetreflex plus bijdragen aan vermindering van de bewegingsklachten bij de ziekte van Parkinson? Motivatie: In de praktijk, waarin ik werkzaam ben als voetreflex therapeut, komt een cliënt met de ziekte van Parkinson met de vraag of voetreflex therapie iets voor hem kan betekenen. Zijn klachten zijn divers (zie de bijlage). Het bewegen gaat hem moeizaam af en hij gebruikt afhankelijk van zijn kunnen op dat moment, nordic walking stokken of een rolstoel. Daarbij heeft hij enorme weerkerende last van obstipatie. De obstipatie treedt op bij spanning, maar roept omgekeerd ook weer veel spanning op. Spanning heeft weer een negatieve invloed op de overige symptomen. Mensen met de ziekte van Parkinson hebben te maken met erg beperkende klachten/symptomen die het meest zichtbaar is in het bewegingsapparaat. Bij behandelen met voetreflex therapie is het streven de mens een optimaal gevoel van welbevinden te geven. Persoonlijk zou ik het mooi vinden als voetreflex therapie daar ook bij mensen met de ziekte van Parkinson positief aan zou kunnen bijdragen. Ik besluit me daarom in de ziekte te verdiepen en een behandelplan op te stellen. Ik richt me na literatuurstudie op de bewegingsbeperkingen, de traagheid en de rigiditeit omdat deze verschijnselen ten grondslag lijken te liggen aan een veelheid van symptomen en beperkingen bij de ziekte van Parkinson. Methode: Deze scriptie omvat vooral het literatuur onderzoek dat ik heb gedaan. Dit was om te weten te komen wat de ziekte van Parkinson inhoud, wat zijn de symptomen, wat gebeurt er fysiologisch, wat zijn de oorzaken en welke gevolgen? En wat zijn de behandelmethoden en hun effecten? Maar ook: hoe kijkt men vanuit de Chinese Geneeswijze tegen de ziekte en behandeling aan? Om de goede literatuur en informatie te zoeken heb ik behalve de studieboeken natuurlijk internet gebruikt, maar ook de Parkinson vereniging en hun werkgroep alternatieve therapieën benaderd. Zij hadden weer andere kanalen en tips die ik op internet niet had aangetroffen. Via de werkgroep alternatieve therapiën ben ik ook op de scriptie van de shiatsu therapeut Ilse Palland-van den Boom gewezen. Daarin wordt het werk aangehaald van het Parkinson Recovery Project van Dr. Janice Walton-Hadlock. 5

6 Daarnaast heb ik een behandelprotocol opgesteld en toegepast bij de cliënt die met de vraag gekomen was of ik wat voor hem kon betekenen en tegelijkertijd wat aan zijn obstipatie kon doen. Het betreft een relatief jonge cliënt die al geruime tijd de diagnose ziekte van Parkinson heeft en inmiddels in een zorgcentrum woont vanwege de beperkingen door de voortschrijdende ziekte. Leeswijzer: In deze scriptie zal ik in het eerste hoofdstuk beschrijven wat er fysiologisch bekend is over de ziekte van Parkinson, wat zijn de verschijnselen? Waardoor wordt het veroorzaakt? En welke behandelingen zijn mogelijk binnen de reguliere geneeskunde? In het 2 e hoofdstuk geef ik weer wat de natuurgeneeskundige visie is op de verschijnselen van de ziekte van Parkinson. In het 3 e hoofdstuk geef ik een beschrijving van de visie van de Tradionele Chinese Geneeskunde (TCG) op de verschijnselen van de ziekte van Parkinson. Het is bij het lezen van dit hoofdstuk van groot belang om u te realiseren dat de benaming van de genoemde organen overeenkomt met de ons bekende Westerse/fysiologische benamingen, maar dat ze in deze context zuiver en alleen verwijzen naar de functie binnen de TCG. Het 4 e hoofdstuk belicht een specifiek project in Amerika op basis van de TCG het Parkinsons s recovery project. Het toe te passen behandelprotocol beschrijf ik in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 en 7 volgen de discussie en conclusie. In de bijlage is het behandeldossier opgenomen. Ik wens u veel nieuwsgierigheid en betrokkenheid bij het lezen van deze scriptie. 6

7 Hoofdstuk 1 Fysiologie van de ziekte van Parkinson 1.1.Welke symptomen De eerste verschijnselen beginnen sluipend en kunnen bestaan uit stijfheid van enkele spieren en/of krachtverlies. Soms wordt er een tinteling, trilling, pijn of koude gevoeld aan één kant van het lichaam en is men sneller vermoeid. De tremoren zijn een opvallend symptoom maar niet altijd aanwezig of niet als eerste (zie figuur 1). De ziekte van Parkinson openbaart zich meestal in de leeftijd tussen 50 en 60 jaar, maar bij ongeveer 10 % van de patiënten al voor het 40 e jaar. James Parkinson, arts, geboren in Londen in 1755, beschreef in 1817 de shaking palsy (=schudverlamming) en definieerde het als een autonome ziekte. Later werden de door hem beschreven symptomen bekend als de ziekte van Parkinson. (Wikepedia) (Uit: Spieren in beweging) 7

8 De voornaamste symptomen van de ziekte van Parkinson zijn: Bewegingstraagheid (bradykinesie, ook wel akinesie of hypokinesie genoemd) Spierstijfheid (rigiditeit), spieren zijn permanent aangespannen, kunnen niet meer ontspannen; Tremoren, m.n. de tremor bij rust; Houdingsinstabiliteit. Symptomen aan het bewegingsapparaat, de motorische symptomen: Behalve de genoemde symptomen als bewegingstraagheid, spierstijfheid en tremoren komen onder andere nog voor: Het klein en kriebelig schrijven (micrografie) Maskergelaat (= uitdrukkingsloos gezicht) Moeilijk slikken en spreken Verminderde opvangreflexen en balans Moeite om te starten of stoppen of veranderen van beweging (wisselen van motorisch programma). Afwijkend looppatroon: de neiging steeds harder te gaan lopen, met kleine passen (omdat een normaal looppatroon niet goed lukt, laten patiënten zich voorover vallen en "lopen" ze op hun opvangreactie). In het autonoom zenuwstelsel: Overmatige talgproductie Speekselvloed Overmatige transpiratie Obstipatie; deels veroorzaakt door aantasting van het zenuwweefsel in de darm zelf (plexus van Meissner en plexus van Auerbach). Aandrang te plassen, urineverlies Orthostatische hypotensie (dalen van de bloeddruk bij overeind komen, met duizeligheid als gevolg) Erectiestoornissen Psychische verschijnselen: Depressie, dat kan komen door een tekort aan dopamine (maar ook als bijwerking van de medicijnen of als gevolg van alle ingrijpende veranderingen) Vermoeidheid Concentratieproblemen en stoornis van de executieve functies deze worden deels veroorzaakt door gebrekkig functioneren van neuronen in het striatum die uitlopers hebben naar het prefrontale gebied. Dementie Psychose (Hallucinaties); waarschijnlijk door overgevoeligheid voor dopamine in het mesolimbische systeem. Zintuiglijke stoornissen: Reukstoornissen (al voor er andere verschijnselen zijn) Minder goed zien in de schemer; Dubbel zien bij dichtbij kijken, (convergentiezwakte) Niet iedereen heeft dezelfde klachten of in de zelfde mate. Sterker nog: er lijken geen twee mensen met de ziekte van Parkinson gelijk te zijn. Het komt voor dat mensen nauwelijks beperkingen ervaren bij het bewegen, maar wel veel last hebben van beven of omgekeerd. Ook kunnen de klachten in de loop van de dag wisselen, de ene heeft s morgens het meeste last, de ander bijvoorbeeld juist s avonds. Maar ook bij de individuele patiënt kunnen de klachten erg wisselend optreden, dat maakt de ziekte erg onvoorspelbaar. 8

9 1.2. Mogelijke oorzaken De ziekte van Parkinson is een aandoening waarbij zenuwcellen versneld afsterven in een bepaald hersengebied (de substantia nigra, de zwarte kern). Deze zenuwcellen (neuronen) produceren de chemische stof dopamine. Wanneer een bepaald percentage neuronen is afgestorven, ontstaan klachten en symptomen vanwege een tekort aan dopamine. Bron: Dopamine is een neurotransmitter, een stof die nodig is voor de prikkeloverdracht in de zenuwen. Het tekort aan dopamine heeft gevolgen voor de prikkeloverdracht in het deel van de hersenen dat een coördinerende en schakelende functie heeft bij de uitvoering van bewegingen, de basale kernen. Hierdoor ontstaan de problemen in het bewegingsapparaat. Normaal gesproken treedt er bij het ouder worden een verlies op van ongeveer 3 % van de zenuwcellen in de substantia nigra per 10 jaar. Bij de ziekte van Parkinson sterven deze zenuwcellen versneld af. Waarschijnlijk treden de verschijnselen van de ziekte van Parkinson pas zichtbaar/merkbaar op als ongeveer 60 tot 70 % van de zenuwcellen in de substantia nigra is afgestorven. Figuur 2. Schematische weergave van een doorsnede van de menselijke hersenen; rood is de substantia nigra, blauw het striatum; geel de nucleus subthalamicus, groen de globus pallidus Wat de oorzaak is van de afbraak van de cellen in de substantie nigra, is nog niet helder. Het is inmiddels wel duidelijk dat omgevingsfactoren, aanleg en veroudering, factoren zijn die een rol spelen bij het afsterven van de cellen in de substantia nigra. Voor het vinden van genezing, het stoppen van het afbraakproces, is het noodzakelijk deze oorzaak te vinden. Er is dan ook nog veel onderzoek naar (zie ook paragraaf 1.5). 1.3.Het stellen van de diagnose Het kan lang duren voordat de diagnose Ziekte van Parkinson wordt gesteld. Dit komt omdat de verschijnselen niet altijd duidelijk in de richting van Ziekte van Parkinson wijzen. De 1e symptomen worden veelal toegeschreven aan de leeftijd. Dit is niet verwonderlijk gezien de leeftijd waarop de 1e verschijnselen zich voordoen. Bij het ouder worden, ontstaan vaker problemen als evenwichtsstoornissen, langzame bewegingen, spierstijfheid en de gebogen houding. Daarnaast is er ook geen test die aantoont dat het om de Ziekte van Parkinson gaat. De diagnose wordt gesteld 9

10 op basis van de anamnese en lichamelijk onderzoek. Het is van belang dat minstens twee van de vier kernsymptomen (bewegingstraagheid, spierstijfheid, tremor en houdingsinstabiliteit) aanwezig zijn. De diagnose wordt ondersteund door aantal ondersteunende kenmerken zoals: Het asymetrische beeld. De klachten komen vooral aan een kant van het lichaam voor of zijn daar het ergste. Er is een duidelijke verbetering na inname van dopamine vervangende medicijnen. Er zijn geen symptomen aanwezig die passen bij een andere ziekte met de klassieke kenmerken van Ziekte van Parkinson, ook wel aangeduid met de term atypisch parkinsonisme. Voorbeelden van ziekten uit de groep atypisch parkinsonisme zijn bijvoorbeeld Multiple Systeem Atrofie (MSA) of Progressieve Sypranucleaire Palsy (PSP). Zekerheid over de diagnose kan pas definitief na overlijden, vastgesteld worden, na obductie. De hersenen worden dan onder de microscoop bekeken. Karakteristiek voor de Ziekte van Parkinson is namelijk dat er in overgebleven dopamine zenuwcellen kleine ronde vormen worden aangetroffen die de insluitlichaampjes van Lewy (ook wel Lewy bodies genoemd). Deze Lewy Bodies bevatten afbraakproducten van dopamine en het eiwit alpha-synucleïne. Het voorkomen van alphasynucleïne in de Lewy-Bodies wijst op een fout in de stofwisseling van dit eiwit. Na obductie blijkt dat 5 tot 25 % dit karakteristieke kenmerk niet te hebben, waarna de diagnose die tijdens leven is gesteld, alsnog ontkent wordt Behandelingen Behandelingen om de ziekte van Parkinson te genezen bestaan nog niet. Er is niet één standaard behandelstrategie omdat eigenlijk iedere Parkinson patiënt uniek is. Wel zijn er richtlijnen, o.a.: Het soort medicatie hangt af van de soort en ernst van de klachten Op basis van resultaat de behandeling zonodig bijstellen Zolang het goed gaat, geen verandering aanbrengen Behandeling richt zich met name op het verbeteren van bewegingstraagheid en spierstijfheid Niet te hoge verwachtingen koesteren Zorgdragen voor een goede lichamelijke conditie door behandeling van fysiotherapeut of oefentherapeut Medicijnen De behandeling van de ziekte van Parkinson richt zich op het wegnemen van de klachten. Hiervoor worden medicijnen verstrekt die het tekort aan dopamine aanvullen of compenseren. Bekend medicijn is onder andere Levodopa, dit wordt in de hersenen, in de dopamine producerende cellen, omgezet in dopamine. Het proces van afbraak van de dopamine producerende cellen gaat echter gewoon door waardoor ook Levodopa uiteindelijk niet meer omgezet kan worden. Nadeel van de medicijnen is de bijwerking die kan optreden na langdurig gebruik (5 tot 10 jaar), namelijk onwillekeurige bewegingen. Daarnaast is er het risico op hallucinaties bij een te hoge dosis Levodopa. Paramedische ondersteuning Ter ondersteuning van de diverse bewegingen zijn er verschillende therapiën mogelijk. Recent onderzoek wees uit dat parkinsonpatiënten beter kunnen lopen als hun bewegingen gestuurd worden door geluiden en trillingen in een bepaald ritme. Hierbij kan de muziektherapie ondersteunen. Patiënten die op deze wijze met cueing training in hun eigen omgeving werden behandeld, gingen beter en sneller lopen, konden grotere passen zetten, voelden zich zekerder en waren minder snel vermoeid. Zowel geluiden als trillingen bleken effectieve methoden van cueing te zijn. Fysiotherapie is een zeer belangrijk onderdeel van de behandeling van iemand met de 10

11 ziekte van Parkinson. Het bewegen staat centraal en doel is om de dagelijkse handelingen te verbeteren door regelmatig te oefenen. Ook ergotherapie kan ondersteunende adviezen en oefeningen geven om de zelfredzaamheid zo lang mogelijk in stand te houden. Wanneer het praten en slikken moeilijker worden, kan logopedie ondersteunende adviezen en oefeningen geven. Operaties Wanneer medicijnen niet langer meer het gewenste effect hebben kan overgegaan worden op opereren. Er zijn verschillende vormen van operaties. Zo is er het aanbrengen van een kleine beschadiging of juist elektrische stimulatie van bepaalde gebieden. Ook het implementeren van foetaal weefsel, de stamceltherapie wordt onderzocht, dit is nog in een experimentele fase. Of en welke vormen van operaties toegepast worden is afhankelijk van de klachten en de ernst ervan. Risico s moeten dan afgewogen worden tegen de te verwachte voordelen Ontwikkelingen en voortschrijdende inzichten Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar de verschijnselen, oorzaken en behandelmogelijkheden bij de ziekte van Parkinson. En zoals Darwin al beschreef (zie blz. 2): er wordt een ontdekking gedaan, dat wordt een feit en leidend voor verder onderzoek. Hierdoor bestaat het risico dat de aandacht als het ware een bepaalde kant op gestuurd wordt en andere zienswijze (nog) niet onder de loep genomen worden. De hiervoor weergegeven informatie is op basis van onderzoek van de afgelopen 50 jaar, vanaf het moment dat in 1960 de arts Hornykiewicz ontdekte dat bij patiënten met de ziekte van Parkinson de concentratie van dopamine in de diepe hersenkernen is verlaagd. In dit verband wil ik nog verwijzen naar de rede uitgesproken door prof.dr. J.J. van Hilten bij zijn aanvaarding van het ambt van hoogleraar op het gebied van bewegingsstoornissen in de Neurologie, waaronder de ziekte van Parkinson aan de Universiteit van Leden op 23 mei (15) Prof. Dr. J.J. van Hilten benadrukt in zijn rede dat patiënten met de ziekte van Parkinson aanzienlijk van elkaar kunnen verschillen en dat doet vermoeden dat er meerdere subtypes bestaan. Het onderscheiden van verschillende subtypes is van belang voor verder onderzoek. Prof. Dr. J.J. van Hilten noemt in deze rede een aantal bijzondere zienswijze/bevindingen, te weten: 1. Ziekte van Parkinson begint niet in de zwarte kern, maar in de hersengebieden voor reuk en het autonome zenuwstelsel, met o.a. obstipatie als vroeg symptoom (uit onderzoek van de Duitse patholoog-anatoom Braak). 2. In de dagelijkse praktijk gaat alle aandacht naar de motorische stoornissen van Ziekte van Parkinson. Echter de stemmingstoornis is de meest belangrijke factor van kwaliteit van leven. Stemmingstoornis blijkt vooral gerelateerd te zijn aan doorslaapstoornis waarbij de vraag opduikt wat er eerst was: stemmingstoornis kan doorslaapstoornis veroorzaken, maar ook omgekeerd. 3. Er werd verondersteld dat erfelijke factoren slechts bij % van de patiënten een rol speelt. De lijst van erfelijke factoren die een rol spelen bij de ontstaan van de Ziekte van Parkinson wordt echter steeds langer. 4. Op grond van de op dit moment bekende erfelijke factoren is het duidelijk geworden dat de Ziekte van Parkinson kan ontstaan door twee soorten stoornissen in zenuwcellen. Allereerst door een stoornis in de productie en verwerking van eiwitten (waardoor celafbraak ontstaat), maar ook door een stoornis in de energiehuishouding. 5. De oude visie in de neurologie waarbij verschijnselen worden gekoppeld aan specifieke hersengebieden veranderd. Inmiddels is bekend dat alle functies in het centraal zenuwstelsel tot stand komen door samenwerking van meerdere gebieden, in netwerken verenigd (de energiehuishouding). 11

12 6. Zenuwcellen worden volgens een vast wegenplan in netwerken aangelegd, dit is de hardware. De zenuwcellen zelf zijn in staat om de communicatie met elkaar te veranderen, de software te wijzigen. Deze mogelijkheid wordt neuroplasticiteit genoemd. Zoals Prof. Dr. J.J. van Hilten in zijn rede zegt: Maar plastisch is niet altijd zo fantastisch. Hij houdt deze plasticiteit ook verantwoordelijk voor het ontstaan van diverse stoornissen. Voldoende aanleidingen en nieuwe wegen voor verder onderzoek en die vinden ook plaats! 12

13 Hoofdstuk 2 Natuurgeneeskundige visie 2.1. Metafysische betekenis Henk Goossens beschrijft in zijn boek Met aandacht genezen (6) een verdeling van het organisme in boven-, midden- en onderpool. In de bovenpool, ons hoofd, vindt ons denken en waarnemen plaats, ons bewustzijn. Tot de onderpool rekent hij de buik en ledematen. Vanuit de onderpool komt ons willen en handelen, vanuit het onbewuste (onderbuik gevoel). De middenpool bevat hart en longen en verbindt onder en boven met elkaar. Hij constateert dat er vanaf hele jonge leeftijd een enorme belasting is van onze bovenpool. We worden volgestopt met kennis, moeten verstandig zijn en onze aandacht richten op het nadenken. Hierdoor komen we er niet meer aan toe om naar ons gevoel te luisteren en komen verder af te staan van onze eigen innerlijke IK. Het leven is maakbaar, we moeten aan de verwachtingen van onszelf, anderen, de maatschappij voldoen. Controle over onze levensloop in tegenstelling tot het vertrouwen op de innerlijke natuur! Bij de ziekte van Parkinson is er sprake van afbraak van cellen in de hersenen, in de bovenpool. Er kan gezegd worden dat de bovenpool overbelast is en de onderpool te weinig ruimte krijgt. Een patiënt met de ziekte van Parkinson is niet in staat dat wat wezenlijk van hem zelf is naar buiten te brengen, niet in staat te doen wat hij wil. (6). Hij beschrijft daarbij het verschijnsel dat patiënten met de ziekte van Parkinson van bepaalde symptomen even geen last heeft wanneer hij/zij doet wat hij/zij werkelijk wil. Prof. Dr. J.J. van Hilten haalt in zijn rede (15) het onderzoek aan van de Duitse patholoog-anatoom Braak, dat laat zien dat de ziekte van Parkinson niet begint in de zwarte kern, maar in de hersengebieden voor reuk en het autonome zenuwstelsel, waarna het ziekteproces zich uitbreidt over het centraal zenuwstelsel. Verminderde reuk en obstipatie zijn dan twee van de vroeg(st)e symptomen. Wanneer we deze symptomen metafysisch beschouwen zien we dat de reukzin sterk verbonden is met herinneringen/ervaringen (bovenpool) en obstipatie met het loslaten van wat niet meer nodig is (onderpool). Kijkend naar de symptomen in het bewegingsapparaat: Het bewegen gaat het makkelijkst en vloeiendst wanneer het in overeenstemming is met het innerlijke IK, het verstarren of verstijven ontstaat door controle vanuit de bovenpool. Het evenwicht wat noodzakelijk is bij beweging geeft weer of lichaam en geest één zijn of dat er sprake is van een wankel evenwicht Het systeem van Reckeweg Het systeem van Reckeweg, ook wel homotoxicoseleer genoemd, gaat ervan uit dat de mens een vloeistofsysteem is, zoals alle levende wezens in de natuur (6). De mens bestaat voor 2/3 e uit water, alle cellen worden omgeven door vocht. Dit vocht zorgt voor de aan- en afvoer van voedings- en afvalstoffen voor/van de celstofwisseling. Dit vocht kan vervuild/vergiftigd raken wanneer de aan- en afvoer van de afvalstoffen uit balans raakt. Wanneer de mens afvalstoffen niet meer kan verwerken en afvoeren, raakt het systeem vergiftigd. Er worden 6 fases onderscheiden, waarbij in de 1 e drie de afvalstoffen zich in het intercellulaire vocht ophopen en in de laatste drie in de cellen. Fase 1. De uitscheidingsfase Hier worden de afvalstoffen via normale weg uitgescheiden (urine, transpiratie, ontlasting en lucht). Bij een overdaad aan afvalstoffen is dat merkbaar aan kleur en geur. 13

14 Fase 2. De reactiefase Wanneer de afvalstoffen via de normale weg onvoldoende uitgescheiden kunnen worden, ontstaat er een ontstekings- en/of koortsreactie. Fase 3. Depositiefase In deze fase worden de teveel aan afvalstoffen opgeslagen in minst vitaal weefsel zoals bindweefsel, spieren, pezen en gewrichten. Dit leidt tot milde klachten zoals vochtophoping, spierpijn en obstipatie. Fase 4. Impregnatiefase In deze fase dringen de gifstoffen de cellen in. Het beperkt zich in deze fase tot een beperkt groepje cellen of orgaan. De cellen kunnen zich nog herstellen. Voorbeelden zijn maagzweer, angina pectoris. Fase 5. Degeneratiefase De cellen raken in deze fase beschadigd en kunnen niet meer herstellen. Bijvoorbeeld: verlamming, tuberculose. Fase 6. Neoplasmafase In deze fase ontstaat wildgroei in de cellen omdat het regulerend vermogen van de celkern is aangetast, tumoren zijn dan het gevolg. Deze beschrijving van de fases kan behalve op het lichamelijke, het functioneren van de cellen, ook toegepast worden op het geestelijk en emotionele vlak. Hierbij gaat het om het verwerken van de indrukken en uiting geven aan de daarbij behorende emoties (het afvoeren). Bij de ziekte van Parkinson zijn (of raken) er cellen onherstelbaar beschadigd wat betekent dat de ziekte in fase 5, de degeneratiefase is beland. Op geestelijk vlak kan het vergelijk gemaakt worden met het verlies van het vermogen om gevoelsmatig te reageren. Het lijkt of het lichaam van de patiënt met de ziekte van Parkinson het emotieloze (lijkende) maskergelaat deze fase uitdrukt. 14

15 Hoofdstuk 3. Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) Voor de oude Chinezen was de mens een micrkosmische versie van het heelal om hen heen, en doortrokken van dezelfde oerkrachten die de macrokosmos bewegen Ze meenden dat ze deel uitmaakten van een ongedeeld geheel, TAO genaamd, een op zichzelf staand, in- en uitwendig relationeel continuüm. Deze zienswijze ging vooraf aan de splitsing van lichaam en geest en van mens en natuur zoals die in de 17 e eeuw in het westerse denken ontstond.(8) Kortgezegd gaat men er binnen de TCG vanuit dat alles plaatsvindt binnen de circel van de natuur, dat alles samenhangt met alles. Lichaam, geest en emotie zijn niet te scheiden. Absolute basis van de TCG is het begrip Qi. Qi staat voor de levenskracht, alle functies van het lichaam en geest zijn manifestaties van Qi. Gezondheid wordt in de TCG gezien als het onbelemmerd stromen van Qi door meridianen en organen. Ziekte vervolgens als een verstoring van de stroming van Qi en bloed die gepaard gaat met verstoring van de lichaamsstoffen.(7) 3.1. Oorzaken (intern of extern) De TCG kent globaal 3 categoriën ziekte oorzaken, te weten: 1. Externe ziekteoorzaken, veroorzaakt door klimaatfactoren 2. Interne ziekteoorzaken, de emoties. 3. Diverse ziekteoorzaken, hieronder vallen verschillende leefstijl gebonden oorzaken zoals overbelasting, voeding, ongeluk, medicijngebruik Orgaan of meridiaanprobleem In de TCG wordt er een onderscheid gemaakt tussen orgaan en/of meridiaanproblemen. Ziektesymptomen die voortkomen uit een meridiaanprobleem, manifesteren zich in de buitenste lagen van het lichaam, de huid, de spieren en meridianen. Orgaanproblemen komen voort uit een verstoring van het orgaan. Orgaanproblemen kunnen ook leiden tot verstoringen in de betreffende meridianen, maar ook andersom De ziekte van Parkinson Wanneer we kijken naar de symptomen van de ziekte van Parkinson hebben veel symptomen te maken met de bewegingen, zie ook paragraaf 1.1.: Bewegingstraagheid Stijfheid Maskergelaat Beven Startproblemen van de beweging Houdingsproblemen Spraakproblemen Zoals in hoofdstuk 1 is aangegeven heeft iedere individuele patiënt zijn eigen scala aan symptomen. Als hoofdklacht neem ik hier de bewegingstraagheid en stijfheid, dat zijn immers de symptomen die 100 % van de patiënten voorkomen. De symptomen doen zich over het algemeen eerst aan één zijde van het lichaam voor, maar daarnaast zijn er nog zoveel andere symptomen, dat aannemelijk is dat er in ieder geval op het moment van de diagnose ziekte van Parkinson, sprake is van een orgaan verstoring. Binnen de TCG valt het functioneren van de spieren van de ledematen onder het orgaan de Milt. Hierdoor zou bij de bewegingstraagheid en stijfheid gedacht kunnen worden aan een Milt probleem. 15

16 Naast de traagheid en stijfheid komen er vaak ook krampen voor en/of een doof of tintelend gevoel m.n. in de ledematen. Dit zijn samen met de toch vaak voorkomende tremoren, symptomen die wijzen naar een Lever probleem. Dat zowel Milt als Lever een rol spelen bij de symptomen is wel te verklaren omdat de milt o.a. verantwoordelijk is voor het omzetten van voeding in Qi en bloed (8). Wanneer de Milt functie verzwakt is, ontstaat er een Qi leegte waardoor de Milt o.a. de spieren onvoldoende kan controleren. De milt wordt ook gezien als bron van het bloed. De lever slaat het bloed op. Als er te weinig bloed is kan de lever het niet meer opslaan, er ontstaat een Milt Qi leegte én Lever bloedleegte. Vanuit de Lever bloedleegte kan er een inwendige lever-wind opsteken die leidt tot tintelingen, ongecontroleerde bewegingen en trillingen van de ledematen, allen weer veel voorkomende symptomen bij de ziekte van Parkinson. Binnen de TCG wordt gezegd dat waar geen bloed zit, de wind dit opvult. (9) Wanneer we kijken naar de samenhang van de orgaanproblemen met de emoties, zien we dat wanneer het maken van de eigen keuzes in het leven zijn onderdrukt, de Lever daar vooral onder te lijden heeft. De Milt heeft het vooral zwaar te verduren wanneer er te veel gepiekerd of gestudeerd wordt, oftewel wanneer het denken overbelast wordt. De Lever is verantwoordelijk voor de vrije stroom van Qi. Dit is essentieel voor het functioneren van het lichaam en het omgaan van de emoties. Wanneer de vrije stroom van Qi wordt geblokkeerd, ontstaat er frustratie, onderdrukte woede of depressiviteit. De Milt is (o.a.) verantwoordelijk voor de omzetting van voeding in Qi (9) Daarmee is de cirkel weer rond. 16

17 Hoofdstuk 4. Parkinsons s Recovery Project Tijdens mijn speurtocht naar informatie over de ziekten van Parkinson werd ik door de werkgroep alternatieve therapieën van de Parkinson-Vereniging gewezen op de scriptie van de Shiatsu therapeut Ilse Palland-van den Boom. Zij maakte uitvoerig vermelding van het onderzoek Parkinson s Recovery Project van Janice Walton-Hadlock in Santa Cruz. Janice Walton-Hadlock is een acupuncturist die in haar praktijk ontdekte dat de patiënten met de ziekte van Parkinson allemaal ooit een ernstig voetletsel hebben gehad in de buurt van de middenvoetsbeentjes. Ook voelde ze een permanente zwakte in het gebied van het letsel. De ervaringen met deze enkele patiënten heeft haar er toe gebracht om verder onderzoek te doen. Dit heeft geleid tot het in 2001 opzetten van een groep acupuncturisten die later het Parkinson Disease Treatment Team werd Onderzoek en bevindingen Tijdens het behandelen van mensen met de ziekte van Parkinson voelde Janice Walton-Hadlock ter hoogte van maag 42 (st 42) een soort uitblijven van respons. In alle gevallen bleek er sprake te zijn van een oud letsel ook al herinnerde de mensen het zich zelf niet of niet direct. Haar onderzoek naar dit fenomeen startte ze met een groep van 12 vrijwilligers met de ziekte van Parkinson en een controle groep van 12 zonder de ziekte van Parkinson. Ze zette haar bevindingen op internet en zo is het netwerk uitgelopen op een bron van informatie en ervaringen van collega acupuncturisten, maar vooral ook van ervaringen van mensen met de ziekte van Parkinson. Dit is inmiddels uitgegroeid tot een non-profit organisatie die niet alleen in Santa Cruz mensen behandeld, maar ook behandelaars traint. Daarvoor reizen ze jaarlijks naar verschillende steden zowel in de VS als daarbuiten en trainen daar patiënten en behandelaars. Zo ook in het Tui Na Centrum te Amsterdam. Op basis van de informatie verkregen van behandelingen van honderden patiënten in de praktijk van het Parkinson Disease Treatment Team en de duizenden mails, uit voetonderzoek, uit levensverhalen en uit reacties tijdens genezingsprocessen zijn de volgende hypotheses gesteld (21): 1. De ziekte van Parkinson is een te genezen stoornis. De ontwikkeling is een logische opeenvolging van biologische reacties. Zij kan worden omgekeerd. 2. Er zijn drie componenten bij de energetische blokkade die de ziekte van Parkinson veroorzaken: een stoïcijnse houding van ontkenning; een voetletsel; en een elektrische verstoring die uiteindelijk voortkomt uit het niet genezen letsel. 3. Een onevenwichtigheid tussen het gebruik van het adrenalinesysteem en het dopaminesysteem. Toelichting op de elektrische verstoring in de Qi stroming In het kort gebeurd bij een trauma aan de voet t.h.v. St 42 het volgende (sterk vereenvoudigde weergave), zie ook figuur 2. : Er treedt een blokkade op t.h.v. St 42 waardoor de Qi van de maagmeridiaan t.h.v. st 42 overspringt op N2. 1 Energie van de niermeridiaan wordt onderbroken en maakt verbinding met de vloer. Dit kan het gevoel geven of de voet aan de vloer vastkleeft, als aan de grond genageld. Als de weerstand in de maagmeridiaan na verloop van tijd toeneemt, begint de Qi in de maagmeridiaan terug te stromen. Dat veroorzaakt op het voorhoofd, ter hoogte van St 8 kortsluiting met de Galblaasmeridiaan. 1 Het komt ook voor dat er kortsluiting met de lever of blaasmeridiaan is. 17

18 Dit veroorzaakt weer een blokkade voor de dikke darm meridiaan. Gevolg is een energieloos stuk in het gezichtsgebied, het bewegingloze maskergelaat. Ook ontstaat een excessief gehalte in de galblaasmeridiaan aan die kant van het lichaam. Hierdoor wordt 24 uur per dag een stop dopamine afgifte/val-in-slaap signaal afgegeven aan de middenhersenen. Dit veroorzaakt de slaapstand van de zwarte kernen. Figuur 2 Toelichting op het adrenaline dopamine systeem: Adrenaline en dopamine zijn twee belangrijke neurotransmitters in het lichaam. Elke neurotransmitter is gerelateerd aan een volledig neuraal systeem en reguleert dezelfde hersen- en fysieke functies via verschillende, maar parallelle netwerken. Bij angst of ego-bewustzijn treedt het adrenaline netwerk in werking, bij vreugde, intuïtie en tevredenheid het dopamine netwerk. 2 Dopamine is het standaard systeem, het adrenaline systeem treedt in werking wanneer deze aangesproken wordt door bijvoorbeeld de wil of angst. Veronderstelt wordt dat mensen met de ziekte van Parkinson hun leven lang varen op het adrenaline systeem, afgedwongen door de wil/het intelect. In onze maatschappij ligt een grote nadruk op ons verstand/onze wil. Hierdoor ontstaat een uitputting van het adrenaline systeem. Door de elektrische verstoring in de meridiaan banen, na een voetblessure, komen zenuwcellen in de zwarte kernen in een slaapstand en produceren geen dopamine meer. De symptomen van de ziekte van Parkinson worden echter pas zichtbaar wanneer er naar schatting 60 tot 70 % van de zenuwcellen in de zwarte kernen afgestorven zijn. Het lijkt alsof een mogelijk langer bestaand tekort aan dopamine gemaskeerd wordt door inzet van het adrenaline systeem. Zodra het adrenaline systeem uitgeput raakt, wordt het tekort aan dopamine zichtbaar Behandeling De door Janice Walton-Hadlock toegepaste behandeling is een Yin Tui Na massage. Dit is een Chinese massagevorm. Yin Tui Na betekent een verstilde massage. De handen van de behandelaar houden het te behandelen lichaamsdeel van de cliënt vast. Het lijkt of er niets gedaan wordt, maar 2 Ook bekend als het sympatisch (adrenaline) en parasympatisch systeem (dopamine) 18

19 er ontstaat ontspanning en spieren, pezen en botstructuren kunnen herstellen. Deze therapie vorm wordt ook wel aangeduid als FSR wat staat voor Forceless Spontaneous Release oftewel zonder te forceren spontaan herstellen Praktijk ervaring Bijgevoegd een deel van een mail van iemand met de ziekte van Parkinson en die behandeld wordt met de FSR methode. Ik heb deze man nog nooit persoonlijk ontmoet, via via hoorde hij van mijn scriptie en mijn verwondering over de onderzoeken van het Parkinson Recovery Project, waarop hij bereid was zijn ervaringen met deze behandeling met mij via de mail te delen. Ja, dat is wel een heel verhaal hoor! Ik ontmoette Chris Ells (verbonden aan PDRecovery) in het Yin Tui Na-instituut in Amsterdam... Dr. Janice Walton schrijft in haar boek dat iedere lichaamsgerichte therapeut de behandeling kan doen. De behandeling ondersteunt om de dopamine weer in het lichaam te laten stromen. Tijdens de behandeling viel het me op dat Chris me steeds uitnodigde mijn dankbaarheid uit te spreken. Ook vroeg hij om me te concentreren op de gevoelens rond mijn hart en te onderzoeken of ik me tegelijkertijd kan concentreren op de gevoelens in mijn rechter voet. Ik voelde een stroom van energie gaan vanuit mijn hart, via mijn rug, door mijn bekken in de richting van mijn rechter voet. Ik ontspande en liet me meevoeren met een stroom van dankbaarheid en voelde dat mijn lichaam opnieuw werd gevuld met liefde en dankbaarheid. Op weg naar huis ontstond er ineens een heftige pijn in de botten van mijn rechter voet. Ik zette de auto aan de kant en ervoer voor ongeveer 5 minuten hoe deze pijn steeds erger werd. Ik concentreerde me op de heftige pijn en trachtte er bij te blijven. Het was een gevoel alsof dat van een zeer ongelukkige verstuiking. Eigenlijk erger. En ineens was het verdwenen. Was dat de pijn van een oude verwonding? Is dat wat dr. Janice Walton bedoelde? Kennelijk. Ik ontmoette Chris die week nog een keer. De dagen daarna viel me op dat de pijn in mijn lijf verdwenen was. Ook de kramp die mij s nachts wel eens overviel was weg. Ik leek soepeler en de dagelijkse dingen gingen me makkelijker af. Ik had nog meer plezier dan voorheen. Inmiddels, 4 maanden verder is de pijn nog steeds uit mijn lijf verdwenen. Wonderbaarlijk. En, heb ik veel meer gedaan dan alleen de behandeling van Chris Ells. Adem, voeding, organen en mentale fitheid zijn mijn aandachtspunten. Het gaat iederen dag een stukje beter Ontwikkelingen en voortschrijdend inzicht Het nieuwste project van het Parkinson Recovery Project, nog in de planningsfase, is een samenwerking met het HeartMath instituut waarin de hart-en-hersenen wave coherentie verder onderzocht wordt en gelinkt wordt aan de hypothese dat de mens met de ziekte van Parkinson te veel vanuit het hoofd leeft (het sympatisch systeem te actief gebruikt). Een coherent hart betekent niet meer en niet minder dan dat er harmonie is tussen hoofd en hart waardoor het sympatisch (adrenaline) en parasympatisch systeem (dopamine) weer met elkaar in balans kunnen komen. 19

20 Hoofdstuk 5. Behandelprotocol Dit behandelprotocol richt zich op de bewegingstraagheid en stijfheid optredend bij de ziekte van Parkinson. De behandelingen zullen rustig uitgevoerd moeten worden, er moet voldoende gelegenheid zijn om zich aan de behandeling over te geven. Dit verdiend veel aandacht omdat de mensen met de ziekte van Parkinson veel in het hoofd zitten en ze dat nu juist even moeten laten rusten! Het punt st 42 kan natuurlijk gemakkelijk ingevoegd worden in de volgende behandelingen, ik ben daar voorzichtig mee geweest omdat mijn cliënt al lang medicijnen gebruikt en er in de literatuur van Janice Walton-Hadlock gewaarschuwd wordt voor de soms ernstige reacties wanneer er medicijnen gebruikt worden. Bij herstel van dopamine afgifte zou er namelijk een overdosis dopamine kunnen ontstaan waarbij hallucinaties en/of psychoses kunnen optreden. 1 e behandeling: Maag/milt meridianen en ontspanningsmassage. Doel is kennismaken met de behandeling en tegelijkertijd ontspanning en opname energie (uit de voeding) verbeteren (het orgaan milt versterken). 2 e behandeling: Maag/milt meridianen en hoofdzones. Doel: opname energie verbeteren/functioneren van de spieren van de ledematen verbeteren en de hoofdzones vanwege de neurologische aandoening in de middenhersenen het stimuleren van de hoofdzones. 3 e behandeling: Maag/milt meridianen en de wervelkolom. Doel: van de maag/milt meridianen zie 2 e behandeling en de wervelkolom omdat het onderdeel omvat van het centraal zenuwstelsel (alle zenuwbanen treden tussen de wervels uit naar de organen) en vanwege het contact met het energetisch systeem van de mens. 4 e behandeling: Maag/milt meridianen en spieren en gewrichten. Doel: meridianen idem, spieren en gewrichten vanwege de bewegingsproblematiek 5 e behandeling: Maag/milt meridianen en lymfe Doel: reiniging van het lichaam na vorige behandelingen, ondersteunen van het zelfreinigend vermogen van het lichaam (systeem van Reckeweg) 6 e behandeling: Maag/milt meridianen en spijsvertering (m.n. darmen). Doel: spijsvertering omdat obstipatie een veel voorkomende klacht is bij de ziekte van Parkinson. Maar ook vanwege het metafysische aspect, nl. loslaten wat niet meer nodig is. En ook reiniging/zelfreinigend vermogen van het lichaam stimuleren. 7 e behandeling: Lever/galblaas meridianen en spijsvertering (m.n. de lever). Doel: Meridianen om de Qi vrij te laten stromen in de goede richtingen, orgaan lever te versterken. Spijsvertering m.n. gericht op orgaan lever vanwege de zware belasting door medicijngebruik. 8 e behandeling: Lever/galblaas meridianen en chakra massage. Doel: in evenwicht brengen van chakra s, het energetisch systeem van de mens. Accent ligt bij 6e en 7e chakra vanwege de overbelaste bovenpool. 20

21 9 e behandeling: Lever/galblaas meridianen en metamorfose. Doel: de vrije stroom van Qi en voor al wat is (of was). 10 e behandeling: Maag/milt meridianen en hoofdzones. Doel: weer terug bij het ondersteunen van de milt i.v.m. functie van beweging van de ledematen, hoofdzones omdat daar de neurologische aandoening in de middenhersenen. * Voor alle maag/milt massages geldt overigens dat daarmee de goede stroomrichting in deze meridianen ondersteund wordt. 21

22 Hoofdstuk 6. Discussie Binnen de fysiologische (Westerse) benadering is kort gezegd het uitgangspunt dat er geen dopamine meer omgezet wordt in de hersenen omdat de dopamine omzettende zenuwcellen in de zwarte kernen, om (nog) onduidelijke redenen afsterven/afgestorven zijn. Omdat er geen dopamine meer wordt afgegeven volgen de symptomen. Verder wordt soms de tijdens leven gestelde diagnose ziekte van Parkinson, na het overlijden soms alsnog bestreden omdat dan na obductie blijkt dat de zwarte cellen niet afgestorven zijn en/of de voor de ziekte van Parkinson specifieke Lewy bodies niet worden aangetroffen. Bij mij rijst daardoor de vraag of het bewijs geleverd is dat de oorzaak van de symptomen door het afsterven van die cellen veroorzaakt wordt. Er blijft dan een groep mensen over die de symptomen hebben en op de dopamine vervangende medicijnen reageren zonder de vermoedelijke oorzaak? Er wordt nog volop onderzoek gedaan en er worden steeds meer verschillende oorzaken gevonden voor (ongeveer) dezelfde verschijnselen. Vanuit de fysiologische benadering volgt hierop dan een andere diagnose. Er zijn nu onderzoeken gaande waarbij de ziekte van Parkinson mogelijk in subtypes onderverdeeld wordt. Een te maken onderscheid is bijvoorbeeld het onderscheid in stoornis in de productie en verwerking van eiwitten zoals alpha-synucleine en stoornissen in de energiehuishouding. Het meest intrigerende in de fysiologische benadering, vind ik de herhaaldelijk tegengekomen opmerking in de literatuur dat wanneer er, op welke wijze dan ook, een genezing van de ziekte van Parkinson, of een verbetering van de klachten lijkt te zijn opgetreden, de conclusie getrokken wordt dat er dan dus geen sprake was van de ziekte van Parkinson. Bij de fysiologische benadering bestaat behandeling allereerst en voornamelijk uit het aanvullen van de tekorten aan dopamine, waarbij het bestrijden van de symptomen voorop staat. Binnen het Parkinson Recovery Project wordt het feit dat er geen dopamine meer omgezet wordt door de zwarte cellen, gezien als een gevolg van het teveel aan adrenaline productie en een verstoring in de energiestromen als gevolg van een (voet) trauma. Hierop volgen biologische reacties o.a. het in slaapstand raken en mogelijk uiteindelijk afsterven van de zwarte cellen. Zolang cellen nog niet afgestorven zijn, maar in een slaapstand geraken, is er nog een weg terug! Oorzaak en gevolg zijn bij beide benaderingen tegengesteld. Opvallend in de vergaarde informatie vond ik sommige overeenkomsten in de verschillende visies en benaderingen. Zo wordt in het onderzoek van Janice Walton-Hadlock gewezen op het feit dat het patiënten n zijn, mensen die veelal een denkend leven leiden. Wanneer we dat naast de metafysische visie leggen zien we dat daar een relatie gelegd wordt met overbelasting van de bovenpool (het hoofd). Het teveel aan hoofdwerk, dat binnen de TCG weer een aantasting betekent van de Milt. Een ander voorbeeld vind ik de bevinding die Prof.Dr. J.J. van Hilten noemde als voorbeeld of bewijs van de netwerken in het zenuwstelsel (15). Hij haalt in zijn rede het fenomeen sensory tricks aan met als voorbeeld het aanraken van de kin waardoor het hoofd weer in rechte stand kan komen; en het weer kunnen praten bij patiënten met dystonie wanneer er een plastic stokje tussen de tanden gestoken wordt. Het doet mij vermoeden dat de fysiologische bevindingen rondom netwerken in ons zenuwstelsel, mogelijk de ervaring en beschrijving van de meridiaan theorie benaderd. Maar. waar het uiteindelijk om gaat is het belang van de cliënt en dus waar de individuele cliënt mee geholpen kan worden. Dat kan voor ieder mens anders zijn en ik zou de keuzevrijheid van het individu voorop willen stellen. 22

23 Hoofdstuk 7. Conclusie De ziekte van Parkinson betreft een groep mensen waarbij zich voortschrijdend ernstige beperkingen kunnen gaan voordoen. Naar aanleiding van de fysiologische onderzoeken verwacht ik nog grote doorbraken in de inzichten en behandelmethoden van deze ziekte. Nieuwe wetenschappelijke fysiologische inzichten zouden het verschil met de inzichten vanuit de TCG en het Parkinson s Recovery Project wel eens kunnen verkleinen. In de toekomst zal uit statistisch onderzoek moeten blijken of de door Janice Walton-Hadlock geïntroduceerde theorie en behandelmethode ook steekhoudend is en/of voor welk deel van de patiënten groep. Op basis van de TCG heb ik een behandelprotocol opgesteld voor mensen met de verschijnselen van de ziekte van Parkinson, m.n. de bewegingstraagheid en stijfheid. Het toepassen van het behandelprotocol voetreflex plus op 1 enkele cliënt (zie de bijlage) is echter geen basis om conclusies aan te verbinden. Toch wil ik hier mijn verbazing uitspreken over de effecten. Na de 1 e behandeling heb ik gezien dat de cliënt aanzienlijk meer energie en kracht ervaart. Dusdanig veel energie dat cliënt de 1 e dag na de behandeling zoveel activiteiten had ondernomen (omdat het hem zo gemakkelijk was afgegaan!), dat er heel veel spierpijn was ontstaan in de ledematen. Als die energie er eenmaal weer is, wordt het in stand houden van dat niveau niet meer als een verbetering gezien en is dus moeilijk(er) aan de behandelingen toe te schrijven. Ook het beoordelen van overige kenmerken/symptomen zoals de verbetering van het maskergelaat is door mij niet objectief meetbaar. Het valt mij wel op dat er bij de cliënt meer ontspanning en emotie zichtbaar wordt in het gezicht. Dit positieve effect kan natuurlijk voortkomen uit de behandelingen, maar even goed kan het voortkomen uit mijn eigen gekleurde waarneming of ontstaan door het veranderen van de cliënt therapeut relatie (het vertrouwd raken met elkaar). Antwoord op de onderzoeksvraag/probleemstelling: Kan behandeling met voetreflex plus bijdragen aan vermindering van de bewegingsklachten bij de ziekte van Parkinson? Ik zeg JA! Met enig voorbehoud JA, omdat: Ik de overtuiging heb dat behandeling met voetreflex plus bij kan dragen aan vermindering van de bewegingsklachten bij de ziekte van Parkinson. Net zoals binnen het Parkinson s Recovery Project wordt er met de voetreflex plus behandelingen gewerkt op het energetisch systeem van de mens, zoals binnen de TCG wordt beschreven. Ook het punt st 42 is voor de voetreflex therapeut natuurlijk bijzonder gemakkelijk bereikbaar, Toch moet daar voorzichtig mee omgegaan worden. Er wordt wel gewaarschuwd voor toepassing bij mensen die medicijnen gebruiken i.v.m. herstel van de dopamine productie waardoor een overdosis dopamine kan ontstaan. Met enig voorbehoud omdat: De literatuurstudie en de behandelingen hebben me duidelijk gemaakt dat we met voetreflex plus behandelingen bescheiden verwachtingen mogen hebben. Bescheiden, omdat er geen enkele garantie op verbetering gegeven kan worden. Verwachtingen, omdat ik op basis van de literatuur en ervaring met een cliënt met de ziekte van Parkinson, van mening ben dat we wel een positieve bijdrage kunnen leveren aan het welzijn van de mens met de verschijnselen (en diagnose) van de ziekte van Parkinson. Deze positieve bijdrage ontstaat door ontspanning en uit zich in meer energie en subtiele verbetering in de bewegingsvaardigheid (zie ook de bijlage, het behandelverslag). 23

24 Nawoord Ik ben dankbaar voor het feit dat dit onderwerp op mijn pad kwam. En vooral ben ik dankbaar voor de bereidheid van mijn cliënt met de ziekte van Parkinson om zich met mij in dit avontuur te storten. Maar ook dank voor allen die mij gesteund en gestimuleerd hebben. De ziekte van Parkinson is een bijzonder complexe ziekte en deze literatuurstudie en mijn ervaring met mijn cliënt hebben mij geprikkeld tot het doen van verder onderzoek. De eerste contacten met het Tui Na centrum in Amsterdam zijn in het kader van deze scriptie gelegd. Ik hoop dit najaar daar meer te mogen zien en te ervaren van het werk van het Parkinson s Recovery Project. 24