Ook al is Boschheide klein het is een zeer interessant en een veelbelovend gebiedje dat zeker zijn plaats kan innemen naast de groten van de regio.

Transcriptie

1 Gastropoda Isopoda Diptera Diptera Hemiptera Coleoptera INVERTEBRATEN VAN BOSCHHEIDE Projectnummer 6641 Provincie Oost-Vlaanderen Gemeente Maarkedal Afdeling Ronse Oppervlakte 1,2277 ha Eigenaar : Natuurpunt vzw Kadasternummer : delen van C1132/H en C1132/G Conservator Guy Cammaert Giften : met projectnummer 6641 Chilopoda Diplopoda Lepidoptera Odonata Aranea

2 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Voorwoord Eind 2006 vroeg Guy Cammaert, de conservator van Boschheide, aan de IWG Lampyris Vlaamse Ardennen plus om te onderzoeken wat er zoal te vinden was aan ongewervelden in het 1,23 ha groot Natuurpuntreservaatje van Maarkedal. Was ons vorig project het grootste uit de regio dan was Boschheide wel een van de kleinste. Maar groot of klein voor Lampyris blijft het principe hetzelfde: we gaan er steeds van uit dat ongewervelden geschikt zijn als bio-indicatoren en dat we met de verkregen gegevens onze bijdrage kunnen leveren aan het bepalen van het natuurbehoud en -beheer. Vermits Boschheide relatief recent werd aangekocht en erkend, waren er weinig of geen onderzoeksresultaten gekend. Een eerste inventarisatie is dan sowieso waardevol omdat álle soorten nieuw zijn voor het gebied. Het verzamelen van waarnemingen het jaar door verliep niet altijd even gemakkelijk: een gedeelte van het gebied was reeds vroeg in het jaar overgroeid door bramen en weinig of niet toegankelijk, op andere plaatsen kwam de maïs op de landbouwgrond tot tegen het reservaat. En toegegeven, waar we naar zochten waren ook niet allemaal opvallende kleurrijke mooie beestjes maar vaak kleine, vieze beestjes met een uiterst lage aaibaarheidsfactor. Beestjes waar moest naar gezócht worden in de humuslagen van de bodem, op bomen en struiken, onder stenen of rottende boomdelen, en die bovendien gemakkelijk over het hoofd konden worden gezien. Alhoewel er, vooral van de spinnen, veel gegevens werden verzameld is de bijgevoegde lijst zeker niet volledig. Er leven natuurlijk heel wat meer soorten in Boschheide dan deze waarvan melding gemaakt maar laat dit werk een aanzet, een stimulans zijn. We hopen dat degenen die aan dit project meewerkten af en toe zullen terugkeren en anderen (van dezelfde of andere disciplines) zullen meebrengen en motiveren om verdere gegevens te verzamelen. Ook al is Boschheide klein het is een zeer interessant en een veelbelovend gebiedje dat zeker zijn plaats kan innemen naast de groten van de regio. info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 2

3 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Dankwoord In de eerste plaats gaat onze dank uit naar de leden van Lampyris die het veldwerk en de determinaties voor hun rekening namen. In het bijzonder naar: Bryan Goethals voor de Spinnen, Ronny De Clercq voor wat alle beestjes van de Mimo-groep betreft (Mollusca, Isopoda, Myriapoda en Opiliones), Nico Geiregat die uitkeek naar Zweef- en andere vliegen en Gunther Groenez die met Jo Glibert op zoek ging naar Vlinders. Dank ook voor hun bijdrage aan Chantal Decubber, Rita Degraer, Vera Van Dorpe, Hugo Verschelden en Marc Zwertvaegher. Verder gaat onze dank en erkentelijkheid uit naar de conservator Guy Cammaert die ons de kans gaf dit gebiedje te leren kennen en onze kennis uit te breiden. Onze speciale dank gaat uit naar Bryan Goethals die niet alleen consequent iedere maand in weer en wind de spinnenwereld van Boschheide onveilig maakte maar die bovendien de complete lay-out van deze syllabus voor zijn rekening nam. Veel leesgenot! anne fobert Lampyris 22 december info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele

4 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Situering Boschheide is een klein, maar weliswaar een heel mooi en naar de toekomst toe, veelbelovend natuurreservaatje. Boschheide ligt aan het gehucht Louise-Marie, Maarkedal-Nukerke, tussen Rubberigtsbank en Terbeke (Maarkedal) (zie kaart 001). Gegevens Projectnummer 6641 Provincie Oost-Vlaanderen Gemeente Maarkedal Afdeling Ronse Oppervlakte 1,2277 ha Eigenaar : Natuurpunt vzw Kadasternummer : delen van C1132/H en C1132/G (kaart 002) Conservator Guy Cammaert Giften : met vermelding projectnummer 6641 Referenties Natuurpunt vzw Coxiestraat, 11 Mechelen , D Haeseleer Carlos ikonis AGIV Ligging Ten zuiden van het bekende Muziekbos in de bronzone van een zijbeekje van de Nederaalbeek. Biologische waardering (kaart 003) Hellingen, vooral naar het noorden toe, tot een hoogte van 65 m. Bossen biologisch zeer waardevol (Fe, Fs en Qs). Graslanden/akkers. Bebossing : Zomereik, Berk, Beuk en plaatselijk Lork en Fijnspar. Natte hellingen met Bospinksterbloem. Witte klaverzuring, Speenkruid en Gele dovenetel. Permanente natte (bron-)zones (zie kaart 004) die Hangende zegge, Ijlezegge en Bospinksterbloem herbergen. Kaart 005 : ikonos satellietfoto Kaart 006 : stafkaartuittreksel info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 4

5 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Kaart 001 info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 5

7 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Kaart info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele

9 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Kaart 005 : ikonos satellietfoto info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 9

10 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Kaart 006 : stafkaartuittreksel 10 info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele

11 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 11

14 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus Bespreking Alle gevangen spinnen komen uit het eerste gedeelte (1132P zie kaart 002) van het reservaat tot aan de beek, om de eenvoudige reden dat het tweede gedeelte (1092/D, 1094A zie kaart 002) vanaf maart praktisch niet te betreden was door de begroeiing. Alle spinnen werden gevangen onder goede weersomstandigheden (10 tot 20 C) en komen van in het bos. Er werden dus geen spinnen gevangen van de rondliggende akkerlanden. Wat een belangrijk feit is, want de rondliggende akkerlanden waren rijkelijk voorzien van zon en de spinnenfauna is daar heel anders dan in het (donkere) bos. De gevangen soorten zijn gevangen, enkel via handvangsten. Het (bron)bos op zich is heel gesloten, donker en vochtig. De ondergroei bestaat voornamelijk uit braamstruiken die echter, omwille van de geringe zoninval, niet gaat woekeren. Dit kan het feit van het enigszins weinig aantal Hangmatspinnen verklaren. Ook het gering aantal soorten is te verklaren, enerzijds door de speciale omstandigheden (weinig zonlicht, vochtig) en de grootte van het onderzocht stukje (klein). De gevonden soorten indiceren een bosbiotoop met een aantal die typisch zijn voor een vochtig bos (Cicurina cicur, Dysdera erythrina, Pardosa amentata ). Bovendien blijkt het element dood hout toch een belangrijke factor te zijn voor het bos (Amaurobius similis, Cicurina cicur, Coelotes terrestris, Dysdera erythrina, Histopona torpida ). Rode lijst soorten (= bedreigd en/of zeldzaam) We hebben ook een aantal rode lijst soorten gevonden, nl. : FAMILIE AMAUROBIIDAE, NACHTKAARDESPINNEN Coelotes terrestris (Wider 1834), Gewone bostrechterspin Genoteerd als kwetsbaar. FAMILIE DYSDERIDAE Dysdera erythrina (Walckenaer, 1802), Boscelspin Genoteerd als sterk bedreigd. FAMILIE LIOCRANIDAE, BODEMZAKSPINNEN Apostenus fuscus Westring 1851, Mossluiper Genoteerd als sterk bedreigd info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 14

15 Invertebratenwerkgroep Vlaamse Ardennen plus FAMILIE AGELENIDAE, TRECHTERSPINNEN Histopona torpida (C.L. Koch 1834), Slanke bostrechterspin Genoteerd als zeldzaam in België wegens areaalgrens. Speciaal FAMILIE AGELENIDAE, TRECHTERSPINNEN Tegenaria picta Simon 1870, Spiraaltrechterspin Niet zeldzaam, maar heel moeilijk te vinden (weinig meldingen). Blijkt bij ons zijn Noordgrens te hebben. Conclusie Boschheide is dus veelbelovend en verder onderzoek dringt zich zeker op. Het zou zeker aan te raden zijn om de aanpalende stukken op te kopen om het reservaat te vergroten. Het stuk (1092/D, 1094A zie kaart 002) zou met een kapbeheer veel toegankelijker zijn en waarschijnlijk heel andere resultaten opleveren. Ook de vijver middenin beide bestaande stukken zou een grote aanwinst zijn voor het reservaat. referenties REF 2006, Vanuytven H. SOORTENLIJST VAN DE BELGISCHE EN DE NEDERLANDSE SPINNEN REF 1998, Michael J. Roberts Spinnengids Tirion PB AH Baarn REF Maelfait JP, Baert L, Janssen M, Alderweireldt M, 1998 A RED LIST FOR THE SPIDERS OF FLANDERS; Bulletin van het KBIN Entomologie, 68: info Boschheide : Guy Cammaert Info project Lampyris@telenet.be Ref foto s : Vera Van Dorpe en Gerda Achtergaele 15

18 AMAUROBIIDAE Amaurobius similis (Blackwall 1861) 9-12 mm 6-8 mm MUURKAARDESPIN Holen in muren, hekken, vensters, meest rondom huizen, ook onder boomschors, liggend hout, strooisel, onder stenen en ook op planten met stijf gebladerte. Onder schors, speciaal van dood liggend hout. Nederland, België, Groot-Brittannië. Woldraadspin (cribellata) die ook in bossen voorkomt en dikwijls op andere plaatsen voorkomt, samen met de Huiskaardespin (A. fenestralis)

19 AMAUROBIIDAE Coelotes terrestris (Wider 1834) GEWONE BOSTRECHTERSPIN 9-13 mm 7-10 mm Onder stenen en liggend hout, in strooisellagen, in bossen, venen en in bergen. Nederland, België, Groot-Brittannië, in het noorden tot Denemarken. Bouwt een web onder stenen of hout. Verkiest leemachtige bodem. 19

20 DICTYNIDAE Cicurina cicur (Fabricius 1793) HERFSTSTROOISELSPIN 5-7 mm 5-7 mm Op vochtige, vaak donkere plaatsen, in bossen tussen mos en lage vegetatie, onder stenen en liggend hout, in vochtige kelders, duikers, afvoerbuizen en grotten. Nederland, België, Groot-Brittannië, in het noorden tot Zuid-Finland. Niet zeldzaam, maar moeilijk te vinden 20

21 DYSDERIDAE Dysdera erythrina (Walckenaer 1802) BOSCELSPIN 9-10 mm 7-8 mm Onder stenen, dood hout en voorwerpen (vaak in tuinen) op nogal vochtige maar warme plekken, waar ook graag pissebedden graag zitten. Vooral in bossen. Nederland, België, Groot-Brittannië. Nachtelijke jagers. 21

22 CLUBIONIDAE Clubiona terrestris Westring 1851 GEWONE ZAKSPIN 6-7 mm 5-6 mm Lage boomtakken en struiken, lage vegetatie. Nederland, België, Groot-Brittannië. Heel algemeen. 22

23 LIOCRANIDAE Apostenus fuscus Westring 1851 MOSSLUIPER 3-4 mm 3-4 mm Tussen mos en ondergroei en onder stenen in bossen. Nederland, België, Groot-Brittannië. In ZO-België lokaal. 23

24 LYCOSIDAE Pardosa amentata (Clerck 1757) TUINWOLFSPIN 5,5-8 mm 5-6,5 mm In allerlei niet te droge biotopen. Nederland, België, Groot-Brittannië, in het noorden tot Lapland. Heel algemeen. 24

25 LYCOSIDAE Throchosa terricola Thorell 1856 GEWONE NACHTWOLFSPIN 7-14 mm 7-9 mm In mos of strooisel, onder liggend hout enz, in allerlei matig vochtige tot droge liefst licht beschaduwde vegetaties Nederland, België, Groot-Britannië, in het noorden tot Zuid-Finland Ook Belgische Tarentulla genoemd 25

26 PISAURIDAE Pisaura mirabilis (Clerck 1757) KRAAMWEBSPIN mm mm Allerlei meest vrij hoge kruidvegetaties. Nederland, België, Groot-Brittannië. Ook wel Grote Wolfspin genoemd. 26

27 AGELENIDAE Tegenaria picta Simon mm 5-6 mm Lage vegetatie in bossen. SPIRAALTRECHTERSPIN Niet zeldzaam, maar heel moeilijk te vinden (weinig meldingen). Blijkt bij ons zijn Noord-grens te hebben. Niet zeldzaam, maar moeilijk te vinden. Blijkt bij ons zijn Noordgrens te hebben. 27

28 AGELENIDAE Histopona torpida (C.L.Koch 1834) SLANKE BOSTRECHTERSPIN 5,5-6,5 mm 4,5-6 mm Tussen stenen en liggend hout, in boomholtes, vaak in bossen. Nederland, België Niet zeldzaam, maar moeilijk te vinden. Heeft (of lees had) bij ons zijn Noordgrens. 28

29 TETRAGNATHIDAE Tetragnatha sp. STREKSPIN 6,5-11 mm 6-9 mm Op hoge grassen, riet enz, in buurt van water of op andere vochtige onbeschaduwde plekken Nederland, België, Groot-Brittannië, in het noorden tot en met Lapland Bouwt een wielweb met open naaf dat van horizontaal tot bijna verticaal kan staan 29

30 TETRAGNATHIDAE Metellina mengei (Blackwall 1869) ZOMERWIELWEBSPIN 3,5-6 mm 3,5-5 mm Op vegetatie of welke structuur dan ook waaraan web kan bevestigd worden. Nederland, België, Groot-Brittannië, zeer algemeen. Bouwt een wielweb met open naaf. 30

31 METIDAE Metellina merianae (Scopoli 1763) HOLENWIELWEBSPIN 5,5-9 mm 4,5-7,5 mm Vochtige beschaduwde plekken Nederland, België, In grotten en holen waar er nog een beetje licht is. 31

32 ARANEIDAE Araneus diadematus Clerck 1757 KRUISSPIN mm 4-8 mm In struikgewas en op andere vegetatie op heide, bos en ook in tuinen Nederland, België, Groot-Brittannië. Bouwt wielweb 32

33 ARANEIDAE Nuctenea umbratica (Clerck 1757) PLATTE WIELWEBSPIN mm 8-9 mm Overdag verstopt achter boomschors, palen, hekken en verkeersborden, s nacht in haar web. Nederland, België, Groot-Brittannië. Ook wel Platlijfsspin genoemd 33

34 ARANEIDAE Cyclosa conica (Pallas 1772) KEGELSPIN 4-7 mm 3-4,5 mm In donker vochtig bos en tuinen. Nederland, België, Groot-Brittannië. Wijfje met kenmerkende knobbel achteraan op het achterlijf. 34

35 LINYPHIIDAE Linyphia triangularis (Clerck 1757) HERFSTHANGMATSPIN 5-7 mm 4-6 mm Op hogere struiken en planten. Nederland, België. Heel algemeen. 35

36 LINYPHIIDAE Neriene montana (Clerck 1757) LENTEHANGMATSPIN 4,4-7,4 mm 4-7 mm Schaduwminnend, bij boomstammen, struiken in bossen, houtwallen, tuin en zelfs in gebouwen. Nederland, België, Groot-Brittannië, in het noorden tot Noord-Lapland. Heel algemeen, hangen ondersteboven in een hangmatweb. 36

37 LINYPHIIDAE Drapetisca socialis (Sundevall 1833) SCHORSKOLONIESPIN 3,2-4 mm 3,2-4 mm Op schors van bomen, vaak beuk en tussen strooisel in de buurt ervan Nederland, België, Groot-Brittannië, in het noorden tot Midden-Finland Heel tengere poten 37

38 referenties D Haeseleer Carlos, 2001, AANVRAAG BOSHEIDE, Natuurpunt vzw Coxiestraat, 11 Mechelen ikonis AGIV Maelfait JP, Baert L, Janssen M, Alderweireldt M, 1998, A RED LIST FOR THE SPIDERS OF FLANDERS; Bulletin van het KBIN Entomologie, 68: Roberts, Michael J, 1998, SPINNENGIDS, Tirion PB AH Baarn Vanuytven H, 2000, SOORTENLIJST VAN DE BELGISCHE EN DE NEDERLANDSE SPINNEN, 38