Korsakow-Syndroom = Minder denkvermogen, geheugenverlies, veranderingen in het gedrag als gevolg van alcohol

Transcriptie

1 Samenvatting door K woorden 21 november keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 5 Paragraaf 1 Korsakow-Syndroom = Minder denkvermogen, geheugenverlies, veranderingen in het gedrag als gevolg van alcohol Je huid is het grootste orgaan van je lichaam, ong 2 M² groot. De huid bestaat uit 3 lagen: 1. Opperhuid ( Hoornlaag + Kiemlaag ) - Cellen in de hoornlaag gaan dood en slijten aan de buitenkant af - Kiemlaag maakt nieuwe cellen aan 2. Lederhuid - Haarzakjes met haarspiertjes, talgklieren, zweetklieren, bloedvaten en zintuigen - Het talg maakt de huid met de haren soepel, teveel talg maakt je huid vettig 3. Het onderhuidse bindweefsel - Vet opslag - Lopen bloedvaten & Zenuwen Functies van je huid: - Je huid beschermt je lichaam tegen uitdroging, tegen de zon en tegen het binnendringen van vuil en ziekteverwekkers - Temp regelen - Je huid is een zintuig ( Warm, koud, tast, pijnzintuigen ) Hoe regelt je huid je temperatuur? Het vet in je onderhuids bindweefsel werkt als isolatie Pagina 1 van 14

2 - Bloedvaten ( Warm = Bloedvaten wijder, Koud = Bloedvaten nauwer ) - Zweet - Kippenvel ( Tussen de haren komt dan een isolerende luchtlaag ) - Rillen ( Bij het samentrekken van de spieren komt warmte vrij ) Is het zonlicht gezond of ongezond? Zichtbare straling -> Licht Onzichtbare straling -> UV Straling Je hebt vitamine D nodig van de zon, dat is goed voor botten Het kan kanker opwekken Waardoor beschermt een bruine huid beter tegen zonlicht? 4 Huidtypen De kleur van elke huid ontstaat door pigmentcellen in de Kiemlaag Onder invloed van Uv-stralen van de zon maken de pigmentcellen pigment De zonkracht geen aan hoeveel uv-straling op de aarde komt Pigment zorgt ervoor dat uv-stralen niet diep je huid binnendringen, pigment beschermt je huid dus tegen uv-straling. Hoe meer je in de zon zit, hoe meer pigment je huid aanmaakt: Je word bruin. Onder invloed van uv-straling wordt de opperhuid ook dikker. Ook daardoor dringen de uv-stralen minder diep je huid binnen Paragraaf 2 Micro-Organismen: - Bacteriën - Schimmels - Virussen Op je huid zitten veel bacteriën Bacteriën horen bij micro-organismen ( Organisme die je niet op het blote oog kunt zien ) Pagina 2 van 14

3 Er zitten 2 groepen bacteriën op de huid: 1. De blijvende huidflora - Blijvende bacteriën voorkomen dat er ziekmakende bacteriën op je huid komen en beschermen je huid zo tegen infecties. 2. De tijdelijke huidflora - Zijn bacteriën die groeien op plaatsen waar veel huidschilfers en afvalstoffen uit zweet zitten, deze kunnen ziekteverwekkers zijn of infecties veroorzaken of ze verspreiden een onprettige geur. Wassen met zeep verwijdert: - Huidschilfers - Tijdelijke flora - Talk ( Droge huid ) - Afvalstoffen uit zweet Hygiëne, desinfecterende zeep: Bevat stoffen die bacteriën dood Hoe krijg je puisjes, voetschimmel en wratten? Puistjes = Als je poriën verstopt raken met talg Jeugdpuistjes worden veroorzaakt door bacteriën. Schimmels komen voor op plekken waar het vochtig is. Voetschimmel / Zwemmerseczeem Wratten worden veroorzaakt door een huidinfectie met het wrattenvirus Wat zijn infectieziektes? Ziektes die worden veroorzaakt door bacteriën, schimmels, virussen. Infectie / Besmetting Weerstand Bacteriën: Maken je ziek door in je lichaam giftige stoffen te verspreiden Virussen: Dringen je cellen binnen, eenmaal binnen gaan ze zich vermeerderen en maken ze je cellen stuk Pagina 3 van 14

4 Chronische ziekte, donororgaan Je kunt vanaf je 12e donor worden Tot je 16 bent kunnen ouders je keuze negeren Paragraaf 3 Verloop: 1. Besmetting 2. Incubatie 3. Symptomen 4. Diagnose 5. Prognose 6. Genezen Beter worden door witte bloedcellen Witte bloedcellen vernietigen ziekteverwekkers op twee manieren 1. Vreetcellen ( Witte bloedcellen die bacteriën opsluiten en opeten ) Bij een ontstoken wondje komt er na een tijdje etter ( Pus ) Uit, dat zijn de verteerde bacteriën, dode witte bloedcellen en resten van kapotte huidcellen. 2. Andere witte bloedcellen maken afweerstoffen of antistoffen Bijv. Griep Epidemie: Als er veel mensen tegelijk ziek zijn Soms kan het lichaam het niet alleen en heb je antibiotica nodig. Antibiotica beschadigen de celwanden van bacteriën. Het bekendste antibioticum = Penicilline Penicilline komt uit een schimmel Hoe voorkom je ziektes? Hygiëne Voorlichting Pagina 4 van 14

5 Waarvoor is inenten nodig? Vaccinatie De stoffen daarvan maken je niet, of een beetje ziek. De witte bloedcellen gaan wel weer afweerstoffen maken tegen ( Delen van ) De ziekteverwekker Tering = Oud woord voor tuberculose Door inenten word je immuun voor ziekteverwekkers Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker word bijna altijd veroorzaakt door een infectie met het HPV-Virus HPV = Humaan Papilloma Virus - Wrattenvirus - Seks met iemand Wat doet het HPV Vaccin? Het HPV-Vaccin laat het lichaam afweerstoffen tegen het HPV-Virus maken. Deze afweerstoffen zorgen ervoor dat het virus word vernietigd als je besmet raakt Aidsdag 1 December Paragraaf 4 SOA: Seksueel Overdraagbare Aandoening Overgebracht door: - Bloed - Sperma - Vocht uit de vagina - Contact bij anus, penis, vagina, mond Pagina 5 van 14

6 - Genitale wratten via kleren, handdoeken, lakens Voorkomen? - Seksueel contact hebben met maar één partner - Condoom - Strelen, tongzoent, kust, knuffelt, masseert, jezelf of een ander bevredigd Heb je er een? - Huisarts - GGD dokter - Ziekenhuis - Internet Wat betekend het als je aids hebt? Aids: Acquired Immune Deficiency Syndrome HIV: Human Immunodedeficiency Virus - Je kunt niet van aids genezen - Veroorzaakt door het Hiv-Virus / Aidsvirus - Seropositief = Als je aids in je bloed hebt Het kan jaren duren voordat je symptomen van aids krijgt - Aidsremmers HIV kun je opgelopen hebben door: - Onveilig seks - Het inspuiten van drugs met gebruikte naalden - Overdracht van moeder op kind tijdens zwangerschap, bevalling of borstvoeding - Bloedtransfusie met besmet bloed Hoofdstuk 7 Paragraaf 1 Waaruit bestaat je lichaam? - Cellen - Weefsel Pagina 6 van 14

7 - Orgaan Organenstelsel: Meerdere organen die samenwerken aan een, grotere taak Hoe komen je cellen aan energie? Spiercellen hebben energie nodig om te kunnen samentrekken. Die energie komt uit energierijke voedingsstoffen Belangrijkste: Glucose Ook nodig: Zuurstof Bij de aanvoer van glucose + Zuurstof in je bloed zijn 3 organenstelsels actief: - Verteringsstelsel = Glucose komt in bloed - Ademhalingsstelsel = Komt zuurstof in bloed - Bloedvatenstelsel = Krijgen de spiercellen glucose en zuurstof aangevoerd De energie in glucose komt vrij door verbranding Tijdens de verbranding ontstaan 2 afvalstoffen: - Koolstofdioxide ( Adem je uit via je longen ) - Water ( Zweet, urine, uitademen ) Glucose + Zuurstof -> Energie + Koolstofdioxide + Water Verbranding vind echter niet alleen plaats in spiercellen, maar in alle cellen 2 hormonen die je glucosehalte goed houden van de alvleesklier: - Insuline - Glucagon- - Insuline ( Heeft ook invloed, snelle omzetting van glycogeen in glucose ) Teveel? = Insuline ( Zorgt voor opslag glucose ) Te weinig? = Glucagon ( Zorgt dat glycogeen word omgezet in glucose ) Wat is suikerziekte? Pagina 7 van 14

8 Suikerziekte / Diabetes = Als je te weinig insuline aanmaakt Koolhydraatarm dieet Diabetes is er in 2 typen: Type 1: - Alvleesklier maakt geen insuline aan doordat de eilandjes van langer hans beschadigd zijn Type 2: - Bij de patiënt gaat het om overgewicht hebben met weinig beweging Paragraaf 2 COPD: Een verzamelnaam voor de ziekten longemfyseem en chronische bronchitis 2 manieren van het groter maken van je longen bij inademen: - Borstademhaling ( je borstkast word groter, longen groter ribben naar voor en omhoog ) - Buikademhaling ( Het middenrif trekt de onderkant van je longen mee ) 2 Manieren van het kleiner maken van je longen bij uitademen: - Borstademhaling ( Borstholte kleiner, longen ook ) - Buikademhaling ( De middenrifspieren ontspannen ) Wat gebeurt er met de lucht die je inademt? De lucht komt via de neus of mond de luchtpijp in, in de luchtpijp zitten kraakbeenringen. Door die ringen staat de luchtpijp altijd open. De lucht die binnenkomt word onderweg gereinigd, verwarmt en vochtig gemaakt Bij het inademen door je neus houden de neusharen stof tegen De binnenkant van je - Neus - Luchtpijp - Bronchiën Is bekleed met slijmvlies, daarin zitten cellen die slijm maken en trilhaarcellen, die het slijm naar je keel slaan Pagina 8 van 14

9 Het slijmvlies heeft 3 functies: - De ingeademde lucht word schoner, doordat kleine stofjes en bacteriën in het slijm plakken - De ingeademde lucht word opgewarmd doordat het slijmvlies veel bloedvaatjes bevat die warmte afgeven - De ingeademde lucht wordt vochtig, doordat er water uit het slijm verdampt Schone, warme en vochtige lucht beschermt de dunne weefsels van luchtpijptakjes en longblaasjes Hoe komen je cellen aan zuurstof? Longblaasjes -> Bloedvaten Door verbranding ontstaat koolstofdioxide De cellen nemen de zuurstof uit het bloed op, en geven de CO² Af aan het bloed. Het bloed stroomt vervolgens naar de longen, in de longblaasjes gaat de CO² weer je bloed uit. Je ademt het uit In je longblaasjes gebeuren dus 2 dingen: - Zuurstof gaat vanuit de lucht in de longblaasjes naar het bloed - Koolstofdioxide gaat vanuit het bloed naar de lucht in de longblaasjes Gaswisseling: De uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide Wat zijn de gevolgen van roken? Nicotine -> Verslavend Bloedvaten vernauwen daardoor hebben rokers vaker koude handen / voeten Kans op ziektes worden groter: - Longemfyseem - Teer is kankerverwekkend - Teer beschadigd de trilharen van de luchtwegen, zodat slijm met vuil en bacterien slecht word afgevoerd Pagina 9 van 14

10 Paragraaf 3 Welke voedingsstoffen zijn er? De hoeveelheid van elke voedingsstof is aangegeven per 100 gram van een product De voedingsstoffen kun je verdelen in 3 groepen: - Energierijke stoffen ( Bewegen + Warmte ) - Bouwstoffen ( Groei ) - Beschermende stoffen ( Niet ziek worden ) Energierijke stoffen: - Koolhydraten, zetmeel, glucose, suikers, vetten Bouwstoffen: - Eiwitten, vetten, mineralen, water Beschermende stoffen: - Vitaminen, mineralen Wanneer eet je gezond? Schijf van 5 Voldoende voedingsvezels : Fruit, brood, groente Gevarieerd eten Wanneer eet je ongezond? Eenzijdig eten, teveel zoet / vet Vet eten vergroot kans op hart- en vaatziekten Vetachtige stoffen zoals cholesterol hechten zich aan de wand van de bloedvaten, die daardoor nauwe worden Cariës / Tandbederf Cariës ontstaat doordat bacteriën in je mond suikers verteren en omzetten in zuur 2x per dag poetsen met tandpasta waar fluor in zit Pagina 10 van 14

11 Tandplak: - Bacterien - Voedselresten Hoeveel moet je eten? Kilojoule ( kj ) Kilocalorie ( kcal ) 1 kcal = 4,2 kj Je eet gezond als je niet meer kilojoules binnenkrijgt dan verbruikt Ondervoed, anorexia Overgewicht Paragraaf 4 Hoe vervoert je verteringsstelsel voedsel? Begin: Mond Einde: Anus - Voedselbrij - Je tong duwt het in de keelholte - De huig & Strottenklepje zorgen dat de voedselbrij in de slokdarm komt - Door slokdarm naar maag - Twaalfvingerige darm - Dunne darm - Dikke darm - Anus Peristaltische bewegingen: Die spierbewegingen duwen de voedselbrij steeds verder door de buis Wat is vertering? Vertering: Het kleiner maken van voedingsstoffen dat ze kunnen worden opgenomen in het bloed Meteen: - Water Pagina 11 van 14

12 - Mineralen - Vitaminen Te groot: - Eiwitten - Koolhydraten - Vetten Verteringsstelsel -> Verteringssappen bijv. Speeksel In de verteringssappen zitten: Enzymen ( Stoffen die grote voedingsstoffen door het midden knippen ) Plekken waar vertering plaats vind: - In de mond = Speeksel - In de wand van de maag = Maagsap - Twaalfvingerige darm = Alvleessap & Gal - In de wand van de dunne darm = Darmsap Waar komen de voedingsstoffen in je bloed? In de dunne darm zijn de meeste koolhydraten, eiwitten en vetten kleiner gemaakt De rest word verteerd door de enzymen in het darmsap Voedingsstoffen gaan het bloed in De lengte van je dunne darm is ong 4,5 M De binnenwand is echter veel langer omdat die uit darmplooien bestaat Die plooien bestaan ook uit plooien: Darmvlokken Door al die plooien en darmvlokken is het oppervlak van je dunne darmwand heel groot. Daardoor kunnen heel veel voedingsstoffen tegelijkertijd vanuit je dunne darm in het bloed worden opgenomen. Wat gebeurt er in de dikke darm? Niet alle stoffen kunnen worden kleingemaakt, Bijv. Voedingsvezels, die zijn onverteerbaar. Aan het eind van de dunne darm blijft een waterige pap met allerlei onverteerde stoffen over. Deze onverteerbare stoffen gaan naar de dikke darm. Pagina 12 van 14

13 Soms komen er stinkende gassen vrijdag In de dikke darm word het meeste water uit de waterige pap opgenomen in het bloed Er blijft een dikke massa / Poep over die uiteindelijk in je endeldarm terechtkomt Hoe werken enzymen? Grote voedingsstoffen worden kleingemaakt door enzymen. Voor elke soort voedingsstof is er een apart enzym met een speciale vorm. - Het enzym bind zich aan de voedingsstof - Het enzym knipt de voedingsstof in stukken - Het enzym laat los en kan daarna opnieuw dezelfde soort voedingsstof afbreken Enzymen hebben 3 belangrijke eigenschappen - Voor elke soort voedingsstof bestaat een apart enzym - Enzymen zijn gevoelig voor temperatuur ( Optimumtemperatuur ) - Enzymen zijn gevoelig voor de zuurtegraad ( Optimumzuurgraad ) Paragraaf 5 Hoe kun je zien wat dieren eten? Er zijn 3 groepen - Planteneters ( Plooikiezen ) ( Bolle buik ) - Vleeseters ( Knipkiezen ) ( Platte buik ) - Alleseters ( Knobbelkiezen ) Planten zijn slecht verteerbaar door : Cellulose ( een koolhydraat ) Hoe komen vissen aan zuurstof? Kieuwen Elk kieuw bestaat uit een kieuwboog -> kieuwplaatjes -> Kieuwlamellen ( Gaswisseling ) 4 kieuwen in de kieuwholte Een vis ververst steeds het water in de kieuwholte: - De vis opent zijn bek en neemt een hap water. De kieuwdeksels zijn dicht. - Dan sluit de vis zijn bek. De kieuwdeksels gaan open. Het water wordt langs de kieuwplaatjes en de Pagina 13 van 14

14 lamellen geperst. - De zuurstof uit het water word opgenomen in het bloed van de vis - Koolstofdioxide uit het bloed word afgegeven aan het water dat langs de kieuwlammellen stroomt Hoe komen insecten aan zuurstof? Tracheen -> Buizen Stigma -> Openingen die zitten aan de zijkant van het achterlijf - Door het samentrekken van spieren worden het achterlijf en de tracheeën nauwer en wordt lucht door de stigma s naar buiten geperst - Door het ontspannen van de spieren word het achterlijf weer groter. De tracheeën worden wijder en er stroomt lucht door de stigma s de tracheeën in Pagina 14 van 14