Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test

Transcriptie

1 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 1 "Een goed begin is het halve werk" moet de strategie van Intel voor 2010 zijn. Het nieuwe jaar is krap twee dagen oud en de processorgigant kondigt maar liefst 7 nieuwe desktop processors, 11 nieuwe mobiele processors en 7 nieuwe chipsets aan. Al deze modellen zijn op het budget en mid-range segment. De nieuwe processors met codenamen Clarkdale en Arrandale zijn op twee fronten uniek: het zijn de eerste CPU's gebaseerd op 32 nm transistors en - belangrijker nog - de eerste Intel processors met geïntegreerde videochip. In dit artikel zullen we alle facetten van het nieuwe platform behandelen: de processortechniek, de bijbehorende chipsets, de mogelijkheden op videovlak én natuurlijk de prestaties. Tick-tock De introductie van vandaag is de volgende stap in Intels tick-tock strategie. We hebben het op Hardware.Info al vaker besproken: Intel stelt zichzelf te doel om ieder jaar om-en-om ofwel een nieuwe architectuur ofwel een nieuw productieprocedé te introduceren. De afgelopen jaren hebben de verschillende producten die voortkwamen uit de tick-tock strategie Intel geen windeieren gelegd. Eind 2006 kwam men met de nieuwe Core-architectuur en de daarop gebaseerde Core 2 processors. Eind 2007 introduceerde Intel haar nieuwe productieprocedé met 45 nm transistors en kwam er een tweede generatie Core 2 CPU's, codenaam Penryn. Eind 2008 stond in het teken van de introductie van opnieuw een nieuwe architectuur, codenaam Nehalem. De populaire Core i7 en Core i5 zijn allen gebaseerd op de Nehalem architectuur. Eind vorig jaar zou Intel de volgende stap hebben moeten nemen, maar er blijkt een kleine hick-up in de ticktock metronoom: de overstap naar 32 nm transistors en de introductie van een nieuwe generatie Core i7/i5/i3 processors (codenaam Westmere) heeft men net over de jaarwisseling getild.

2 pagina 2 van 2 Intel wil zelf niet spreken over een vertraging, aangezien de 32 nm processors die vandaag zijn aangekondigd vorig jaar al in productie werden genomen. Boze tongen beweren echter dat de overstap naar het nieuwe productieprocedé wat lastiger is gebleken dan voorspeld en dat men daarom de introductie in 2009 niet heeft gehaald. Een andere plausibele verklaring is dat Intel als gevolg van de kredietcrisis nog iets te veel voorraad van bestaande CPU's had, waardoor het vanuit financieel oogpunt niet interessant zou zijn om de nieuwe processors eind vorig jaar al te introduceren. In beide gevallen gaat het echter om geruchten. Hoe het ook zij: de overstap naar de nieuwe transistors is daadwerkelijk gemaakt. Intel heeft vandaag 16 nieuwe processors van de Westmere generatie aangekondigd, die allen voor het eind van de maand beschikbaar zullen zijn HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

3 pagina 1 van 5 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 10 De nieuwe graphics engine waren voor Intel ook direct reden om de look van de drivers eens flink op te frissen. Laten we eerlijk zijn: dat was ook wel nodig ook! Onderstaande screenshots tonen hoe het nieuwe instellingenpaneel van de Intel grafische drivers er nu uitzien. Ook de functionaliteit is flink uitgebreid: zo is het eenvoudiger geworden om opstellingen met meerdere displays te beheren en heb je de mogelijkheid om custom resoluties aan te maken.

4 pagina 2 van 5

5 pagina 3 van 5

6 pagina 4 van 5

7 pagina 5 van HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

8 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 11 We schreven al dat je, om gebruik te maken van de geïntegreerde videokaart in de Clarkdale en Arrandale processors, een nieuw type chipset nodig hebt die ondersteuning biedt voor de flexible display interface om het beeld van de GPU door te zetten naar de diverse uitgangen. Voor desktop PC's komt Intel met een drietal chipsets: de H55 en H57 zijn bedoeld voor consumenten PC's, de Q57 is bestemd voor zakelijke machines en biedt ondermeer ondersteuning voor vpro. In onderstaande tabel worden de specificaties van de drie chipsets vergeleken met die van de bestaande P55. Voor consumenten zijn de verschillen tussen de H55 en H57 het meest van belang. En om eerlijk te zijn: dat zijn er maar weinig. Waar de H55 ondersteuning biedt voor 12x USB 2.0 biedt de H57 14x USB 2.0. Het aantal PCI-Express 2.0 x1 verbindingen (voor x1 slots of onboard PCI-Express chipset) zijn er 6 bij de H55 en 8 bij de H57. Verder is het enige verschil dat de H57 ondersteuning biedt voor Rapid Storage Technology 9.5, Intels software om de harde schijf toegang te versnellen. Het exacte prijsverschil tussen de H55 en H57 chipset heeft Intel ons niet bekend gemaakt, maar het is inmiddels wel duidelijk dat de meeste moederbordfabrikanten primair inzetten op de H55 chipset en de H57 min of meer links laten liggen. Een belangrijk verschil tussen de P55 en H55/H57 is verder dat het niet mogelijk is om de 16 PCI-Express 2.0 lanes op te delen in 2x 8 lanes voor SLI of Crossfire. Echt een issue is het niet; wij zouden niemand aanraden om Crossfire of SLI te draaien op een Clarkdale platform.

9 pagina 2 van 2 Bij notebooks is de keuze tussen chipsets nog iets groter. Voor zakelijke notebooks zijn er de QM57 en QS57. Voor consumenten notebooks is er de keuze tussen de HM55 en HM57. Opnieuw is het belangrijkste verschil het aantal USB en PCI-Express x1 poorten. In notebooks is dit nog minder van belang dan bij desktops: vermoedelijk zal de HM55 veel vaker worden toegepast dan de HM57. Notebookfabrikanten die de HM57 willen combineren met een 8MB BIOS-chip krijgen de mogelijkheid om Remote PC Assist en Identity Protection technologieën toe te passen HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

10 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 12 Voor desktopsystemen zal de keuze in de meeste gevallen dus tussen de H55 en H57 zijn. Onderstaande afbeeldingen tonen overzichtelijk de opbouw van systemen rondom beide chipsets. De verschillen zijn opnieuw terug te brengen tot drie zaken: de H57 biedt twee extra USB 2.0 poorten, twee extra PCI-Express x1 verbindingen en de Rapid Storage Technology.

11 pagina 2 van HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

12 pagina 1 van 3 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 13 Alle moederbordfabrikanten zullen de komende tijd met uiteenlopende moederborden met Intel H55 en H57 chipset op de markt komen. Aangezien het platform is gericht op het budget en midrage segment zal het gros van de borden dat uitkomt het Micro ATX formaat hebben. Voor deze test maakten wij gebruik van het Intel DH55TC "Tomcove" moederbord. Dit Micro ATX bord biedt plek aan vier DDR3 DIMM's, een PCI-Express x16 videokaart, twee PCI-Express x1 kaarten en één PCI-kaart. Aan de achterzijde vinden we VGA, DVI én HDMI 1.3 aansluitingen, naast zes keer USB 2.0, Gigabit LAN en 5.1 kanaals geluid. Het bord kost gemiddeld 96 euro in onze prijsvergelijker. Dat is een fractie duurder dan een vergelijkbaar Micro ATX bord met G45 chipset, de Intel DG45ID. Vermoedelijk zullen de prijzen van H55 moederborden de komende weken gaan zakken tot duidelijk onder het niveau van G45 borden: de kostprijs is vanwege het ontbreken van een dure north bridge chip immers een stuk lager. Het bord is verder weinig bijzonder te noemen. Aangezien dit product niet voor een high-end publiek is ontwikkeld, zijn allerhande overklokmogelijkheden en dergelijke achterwege gelaten. Traditiegetrouw zullen we bij de diverse Taiwanese moederbordfabrikanten terecht moeten voor uitgebreidere H55 en H57 moederborden. In het eerstvolgende Hardware.Info Magazine mag je van ons een vergelijkingstest verwachten. In de tussentijd kun je in de moederborden productgroep van onze prijsvergelijker al de nodige H55 en H57 bordjes terugvinden.

13 pagina 2 van 3

14 pagina 3 van HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

15 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 14 Voordat we overgaan naar de benchmarks nog een belangrijke toevoeging aan het verhaal voor wat betreft de notebooks. Met de komst van de nieuwe Arrandale notebooks laat Intel de merknaam Centrino grotendeels vallen. Tot nu toe kregen notebooks een Centrino stikker wanneer ze aan een aantal eisen voldeden, waarvan de belangrijkste de aanwezigheid van een snelle Intel processor, Intel chipset én Intel WLAN-module waren. Toch gaat de naam Centrino niet helemaal verdwijnen. Tegelijkertijd met de introductie van de nieuwe processors, introduceert Intel immers ook een drietal nieuwe Wireless modules. Hiervoor is men afgestapt van de naam WiFi-Link, maar gaat Intel vanaf nu de naam Centrino inzetten. Volgens Intels marketing guru's associeerde de gemiddelde consumenten Centrino sowieso al met draadloos internet: de overstap om de merknaam te gebruiken voor Wireless modules in plaats van de notebook in z'n geheel is daarmee gerechtvaardigd. Een beetje marketing prietpraat, maar goed. Voor de nieuwe Core i3, i5 en i7 notebooks heeft Intel een drietal Wireless modules beschikbaar. De snelste is de Centrino Ultimate-N 6300 en biedt een theoretische doorvoersnelheid van 450 Mbit/s. Het mainstream model heet Centrino Advanced-N 6200 en biedt een theoretische doorvoersnelheid van 300 Mbit/s. Een nieuwe instap wireless module luistert naar de naam Centrino 1000 en werkt op 150 Mbit/s. Om kleine laptops te faciliteren heeft Intel haar wireless modules een stuk kleiner gemaakt, zoals ook te zien op onderstaande afbeelding. Overigens was ook de WiFi Link 5100 uit de vorige generatie al in dit kleine Half Mini Card formaat verkrijgbaar.

16 pagina 2 van HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

17 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 2 Van de 18 processors die Intel vandaag heeft aangekondigd, zijn er 7 bestemd voor desktop processors en 11 bestemd voor notebooks. Ze zijn gebaseerd op twee sterk verwante cores: Clarkdale voor desktops en Arrandale voor notebooks. De processors hebben alleen twee cores, maar zijn toch uniek in hun soort: het zijn namelijk de eerste Intel processors met geïntegreerde videochip. Maar als we naar een foto van de processor zonder heatspreader kijken dan zien we dat de processor bestaat uit twee losse chips. De kleine chips rechts is de dual-core CPU, gebaseerd op 32nm transistors, en de grotere chip links is de bijbehorende GPU die geproduceerd is met 45nm transistors. Clarkdale (desktops) en Arrandale (laptops) bestaan uit twee chips: links de 45nm GPU, rechts de 32nm CPU. De 32nm CPU is piepklein en daardoor zeer goedkoop te produceren. De chip is gebaseerd op de Nehalemarchitectuur en is daarmee qua technologie te vergelijken met de bestaande Core i7 en Core i5 processors. De chip bevat twee cores, die elk 256 kb eigen L2-cache tot hun beschikking hebben. Daarnaast bevat de chip 4 MB gedeelde L3-cache. Je zou kunnen zeggen dat de CPU-chip hiermee een 'halve Lynnfield' is.

18 pagina 2 van 2 De cores hebben de beschikking over twee belangrijke technologieën die deel uitmaken van de Nehalemarchitectuur: HyperThreading en Turbo Boost. Dankzij HyperThreading kan iedere cores gelijktijdig instructie van twee programmathreads uitvoeren. Zodoende doet een dual-core processor zich ten opzichte van het besturingssysteem voor als zijnde een quad-core. Turbo Boost zorgt ervoor dat de processor wanneer het stroomverbruik en de warmteproductie dat toelaten, op een hogere kloksnelheid gaan werken om daarmee betere prestaties te bieden. Overigens hebben niet alle varianten van de Clarkdale en Arrandale processors de beschikking over beide technologieën: in goedkopere chipuitvoeringen zijn ze uitgeschakeld. De cores zelf zijn zoals gezegd vrijwel identiek aan de exemplaren zoals we die kennen van de bestaande Bloomfield en Lynnfield chips van de huidige Core i7 en Core i5 processors. Toch zijn er een aantal kleine verschillen. De belangrijkste daarvan is dat Intel een aantal nieuwe instructies heeft toegevoegd die het verwerken van AES encryptie gigantisch versnellen. Hierover verderop meer. De kleine CPU-chip mist de geïntegreerde geheugencontroller en de PCI-Express controller zoals die aanwezig zijn in Lynnfield. Beide zijn overgeheveld naar de de tweede chip in de processors, de met 45nm transistors geproduceerde GPU. De geïntegreerde videokaart is geschikt voor DirectX 10.0 (niet 10.1), bevat 12 shader units en werkt afhankelijk van het type processor op maximaal 900 MHz. Intel heeft voornamelijk werk gemaakt van de videomogelijkheden van de chip, waarover verderop meer. Naast de geïntegreerde videokaart, bevat de chip ook een PCI-Express 2.0 controller voor een eventuele losse kaart. De geïntegreerde geheugencontroller biedt ondersteuning voor dual-channel DDR3-geheugen. Afhankelijk van het type processor ondersteunt Intel geheugen tot 1333 MHz of 1066 MHz HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

19 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 3 De integratie van de videokaart is Intels volgende stap om meer functionaliteit te integreren in de processor. In een jaar tijd is het snel gegaan. Met de introductie van de eerste Core i7 processors eind 2008 (de Bloomfield chips) integreerde Intel voor het eerste de geheugencontroller binnen de processor. Bij de in de tweede helft van 2009 geïntroduceerde Socket 1156 Lynnfield processors, kreeg ook de PCI-Express controller voor de videokaart(en) een plekje in de processor. Nu is het dus ook de beurt aan de videokaart. Dat heeft als resultaat dat de opbouw van een moederbord compleet anders is geworden, zoals te zien in onderstaande afbeelding: links zie je de opbouw van een systeem met Core 2 processor en chipset met geïntegreerde videokaart, rechts de opbouw van een modern systeem met Clarkdale CPU. Links de opbouw van een Core 2 systeem, rechts de opbouw van een Clarkdale systeem. Bij de conventionele opbouw (links) is de processors via de frontside bus verbonden met de north bridge van de chipset. Deze north brigde bevat de geheugencontroller, de PCI-Express controller en de eventuele geïntegreerde videokaart. De north bridge werd bij het Core 2 platform via de zogenaamde DMI bus verbonden met de south bridge chip. Deze bevatte ondermeer de controllers voor Serial ATA, USB, geluid, en zo verder. In de nieuwe situatie (rechts) zijn, net als bij Lynnfield, de geheugenmodules en het PCI-Express slot voor de videokaar rechtstreeks verbonden met de processor. Op het moederbord vinden we niet langer een chipset, maar een losse chip die qua functionaliteit nog het meest overeenkomt met de conventionele south bridge. Intel spreekt tegenwoordig over PCH-chip, wat staat voor platform controller hub. Met de komst van Clarkdale en Arrandale heeft de PCH één extra functie gekregen, namelijk het aansturen van de monitor via VGA, DVI, HDMI of DisplayPort.

20 pagina 2 van 2 Naast een DMI-verbinding tussen de processor en de PCH is er in het nieuwe platform ook een verbinding die de beelden van de geïntegreerde videokaart transporteert. Intel spreekt over de FDI, ofwel flexible display interface. Via deze FDI gaan de geproduceerde beelden dus naar de PCH en die zet het beeld op zijn beurt door naar de monitor. Om van de in de nieuwe processors geïntegreerde videokaart gebruik te maken, heb je zodoende een moederbord nodig met een chipset die deze FDI bus ondersteund. De integratie kent een aantal belangrijke voordelen: het aantal dure chips binnen een desktop of notebook PC wordt verminderd en daardoor worden systemen potentieel goedkoper, kleiner en zuiniger. Socket 1156 Dat betekent dat alle bestaande Intel chipsets per definitie ongeschikt zijn voor de nieuwe processors. Gelukkig heeft Intel niet opnieuw een nieuwe processorvoet bedacht voor de nieuwe processors. De desktop varianten (Clarkdale) maken immers gebruik van exact dezelfde Socket 1156 processorvoet als de Lynnfield processors. Sterker nog: de nieuwe CPU's werken probleemloos op bestaande Socket 1156 moederborden met Intel P55 chipset, zij het dat je dan geen gebruik kunt maken van de geïntegreerde videokaart. Om dat wél te kunnen doen heb je een bord met één van de nieuwe chipsets nodig, waaronder de Intel H55. Verderop doen we de eigenschappen van de bij Clarkdale en Arrandale behorende chipsets uitgebreid uit de doeken. Overigens werken de bestaande Lynnfield processors ook probleemloos op deze nieuwe moederborden, al blijven de monitoraansluitingen dan ongebruikt. Doordat de socket hetzelfde is gebleven zijn alle CPU-koelers die geschikt zijn voor de Lynnfield processors ook direct geschikt voor de Clarkdale processors HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

21 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 4 De cores binnen nieuwe Clarkdale en Arrandale processors zijn qua functionaliteit vrijwel identiek aan de cores zoals we die kennen van de Bloomfield en Lynnfield chips. Toch is er een belangrijk verschil: Intel heeft een zestal nieuwe instructies toegevoegd die het coderen en decoderen van data middels AES-encryptie flink moet versnellen. De nieuwe instructies luisteren naar de naam AES NI. AES wordt op steeds meer plekken gebruikt. Bekende voorbeelden zijn de versleuteling van SSL-website of de codering van middels WPA2 beveiligde draadloze netwerken. Maar ook wie de bestanden op z'n harde schijf versleuteld met bijvoorbeeld de BitLocker technologie maakt gebruik van AES encryptie. Volgens Intel zorgen de nieuwe instructies ervoor dat het en- of decoderen van data tot ruim 10x sneller kan plaatsvinden van met conventionele processors. Op het moment van schrijven is er welgeteld één programma dat van de nieuwe AES-NI instructies gebruik maakt, te weten de nieuwste versie van WinZip. Wie in dit programma een ZIP-bestand beveiligd met een wachtwoord doet dit op een Clarkdale of Arrandale processor met behulp van de nieuwe instructies. Uiteraard is het coderen slechts een gedeelte van de benodigde CPU kracht, het gros zit hem natuurlijk in het comprimeren an sich. Desalniettemin belooft Intel een flinke prestatiewinst. Aangezien WinZip echter niet de mogelijkheid biedt om de ondersteuning voor AES-NI in en uit te schakelen, konden we helaas het prestatieverschil niet analyseren.

22 pagina 2 van 2 WinZip 14 is de eerste software die gebruik maakt van AES NI. Het ligt in de lijn der verwachting dat er spoedig veel meer software met ondersteuning voor AES NI op de markt zal komen. Een belangrijke katalysator is dat Intel de veelgebruikte openssl library die in veel opensource software wordt gebruikt, inmiddels al heeft voorzien van AES NI code. Voor Linux/Unix software is het zodoende een kwestie van de nieuwe openssl versie installeren, daarvan gebruikmakende software opnieuw compileren en klaar. De komende tijd zal duidelijk worden wat voor prestatiewinsten AES NI in de praktijk daadwerkelijk kan bieden HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

23 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 5 Terug naar de 18 processors die Intel vandaag heeft aangekondigd. De nieuwe chips voor desktops zijn bedoeld voor gebruik in budget en mid-range computers. Van de zeven nieuwe desktop processors dragen er vier de naam Core i5, twee de naam Core i3 en één de naam Pentium. Waar de in oktober vorig jaar geïntroduceerde Core i7 en i5 Lynnfield chips dienst doen als opvolgers van de snelste varianten uit het voormalige Core 2 Duo/Quad segment, zijn de nieuwe Core i5 en i3 processors de opvolgers van de goedkopere Core 2 chips. Met de introductie van de nieuwe processors moeten de Core 2's zeer spoedig uit de winkelschappen gaan verdwijnen: op de desktop is het compleet Core i3, i5 en i7 wat de klok gaat slaan, met de nieuwe Pentium processor als budget alternatief. We nemen afscheid van Core 2: voor desktop PC's biedt Intel vanaf nu de keuze uit Core i3, i5 en i7. Onderstaande tabel toont een compleet overzicht van de nieuwe desktop processors. De Core i5 processors ondersteunen zowel HyperThreading als de Turbo Boost. De Core i3 chips bieden wél HyperThreading, maar hebben geen turbo aan boord. De goedkope Pentium G6950 mist beide technologieën. De vier Core i5 chips luisteren naar modelnummers 670, 661, 660 en 650. De standaard klokfrequenties bedragen 3,46 GHz, 3,33 GHz, 3,33 GHz en 3,20 GHz. De Turbo Boost maakt daar maximaal respectievelijk 3,73 GHz, 3,60 GHz, 3,60 GHz en 3,20 GHz van. Interessant is het verschil tussen de 661 en 660: beide chips lijken ogenschijnlijk even snel en zijn ook nog eens even duur. Het belangrijkste verschil is dat bij de 661 de geïntegreerde videokaart op 900 MHz werkt, bij de andere chips is dat 733 MHz. Daar staat tegenover dat de 661 de enige uit het rijtje is die geen ondersteuning biedt voor Intels virtualisatie technologie en voor

24 pagina 2 van 2 vpro. Deze chip is dus puur bedoeld voor consumenten en niet voor zakelijke computers. De twee Core i3 varianten hebben modelnummers 540 en 530. Deze werken op respectievelijk 3,06 GHz en 2,93 GHz. De Pentium G6950 tenslotte werkt op 2,8 GHz. Deze heeft geen HyperThreading, minder L3- cache (3 MB), een lagere geheugenkloksnelheid (DDR3-1066) en een langzamere grafische chip (533 MHz). Tevens zijn de videomogelijkheden bij de Pentium G6950 grotendeels uitgeschakeld. Het moge duidelijk zijn: dit is echt een budget chip. Door het ontbreken van deel van de videomogelijkheden is dit een minder goede keuze voor wie een Media Center wil bouwen op basis van de nieuwe Intel techniek. Desktop Klokfrequentie Turbo Cores HyperThr. L2-cache L3-cache Geheugen Geint. Graphics TDP 1k prijs Core i ,46 GHz 3,73 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 73 W $284 Core i ,33 GHz 3,60 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 87 W $196 Core i ,33 GHz 3,60 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 73 W $196 Core i ,20 GHz 3,46 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 73 W $176 Core i ,06 GHz - 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 73 W $143 Core i ,93 GHz - 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 73 W $138 Pentium G6950 2,80 GHz - 2-2x 256 kb 3 MB DDR MHz 73 W $87 In de laatste kolom van de tabel vind je de zogenaamde 1k unit pricing, ofwel de prijs die Intel distributeurs betalen voor 1000 stuks (excl. BTW). Vergelijken we de prijzen met die van bestaande Core 2 processors, dan komt de 670 het meest overeen met de Core 2 Quad Q9550, een chip die nu voor gemiddeld zo'n 220 in de winkel ligt. De Core i5 661 en 660 komen overeen met de Q9400, een processor die nu gemiddeld 170 kost. De Core i5 650 ligt in de buurt van de Q8400, een processor van 150 euro. De twee Core i3's zijn vergelijkbaar met de Core 2 Duo E7600, een processor van zo'n 126. De Pentium G6950 ten slotte komt qua prijs het meest overeen met de huidige Pentium Dual-Core E6500, een processor van HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

25 pagina 1 van 1 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 6 Door de Core 2 processors snel te laten verdwijnen, maakt Intel haar processoraanbod gelukkig een stuk overzichtelijker. Voor de leek is het simpel en kan het best het vergelijk met het bekende Duitse automerk worden aangehouden: de 5-serie is sneller en luxer dan de 3-serie en de 7-serie is weer sneller en luxer dan de 5-serie. In de regel kun je wel degelijk stellen dat een Core i7 PC sneller is dan een Core i5 PC en dat een Core i5 PC juist weer sneller is dan een Core i3 PC: voldoende om een niet in techniek geïnteresseerde consument in de winkel de juiste keuze te laten maken. Voor de Hardware.Info lezer die alle technische ins en outs niet uit het oog wil verliezen is het wat lastiger. Onderstaand overzicht toont de belangrijkste eigenschappen per serie: Processorreeks Core i3 5xx Core i5 6xx Core i5 7x0 Core i7 8x0 Core i7 9x0 Core i7 9x5 Socket Socket 1156 Socket 1156 Socket 1156 Socket 1156 Socket 1366 Socket 1366 Chip Clarkdale Clarkdale Lynnfield Lynnfield Bloomfield Bloomfield Cores HyperThreading Ja Ja - Ja Ja Ja Turbo Modus - Ja Ja Ja Ja Ja Geheugen 2x DDR x DDR x DDR x DDR x DDR x DDR Unlocked MP Ja L3-cache 4 MB 4 MB 8 MB 8 MB 8 MB 8 MB Graphics Ja Ja QuickPath Ja Ja PCI-Express 2.0 x x x x Transistors 32 nm 32 nm 45 nm 45 nm 45 nm 45 nm TDP 73W 73W 95W 95W 130W 130W Vooral bij Core i5 is het dus opletten geblazen: je hebt óf dual-core met graphics en HyperThreading (6xx) óf quad-core zonder graphics en HyperThreading (7xx). Let wel: bovenstaand overzichtje van de verschillen tussen de Core i3, i5 en i7 reeksen geldt alleen voor desktops. Voor notebooks geldt opnieuw dat een i7 in de regel sneller is dan een i5 en zo verder, maar zijn de technische verschillen anders HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

26 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 7 Zoals gezegd: de nieuwe processors uit de Westmere generatie zijn er niet alleen voor desktops, maar ook voor notebooks. Waar we bij desktops praten over Clarkdale, spreken we bij notebooks over Arrandale. In de basis hebben we te maken met dezelfde chips. Ook Arrandale bestaat uit een 32nm dual-core CPU en een 45nm GPU. De chipverpakking is bij de notebooks uitvoeringen wel een stuk kleiner. Arrandale is verder verkrijgbaar als PGA (Pin Grid Array) chip voor gebruik in sockets, maar ook als plattere BGA (Ball Grid Array) om direct op een moederbordje vastgesoldeerd te worden, om zo extra platte notebooks te krijgen. De Arrandale CPU in BGA formaat (links) met bijbehorende chipset (rechts) In totaal komt Arrandale in 11 varianten op de markt: vijf keer als Core i7, vier keer als Core i5 en twee keer als Core i3. In het tweede kwartaal komt er verder ook nog een Celeron processor op basis van Arrandale. Het lijstje processors is lastig overzicht in te krijgen. Het belangrijkste eerste onderscheid dat we moeten maken zijn de M, LM (Low voltage) en UM (Ultra-low voltage) uitvoering. De M-processors hebben een TDP van 35 Watt, de LM processors een TDP van 25 Watt en de UM's een TDP van 18 Watt. Het moge duidelijk zijn: hoe lager het stroomverbruik, hoe langer je de notebook accu mee gaat. Maar in de tabel zie je ook direct de andere kant van de medaille: de UM chips zijn qua klokfrequentie een stuk lager dan de LM's die op hun beurt in de M's weer hun meerdere moeten erkennen. De door Intel gekozen modelnummers lijken primair gekoppeld aan de prijs, niet aan de te verwachten prestaties. Bijvoorbeeld: een Core i7 620M zal in de praktijk een flinke klap sneller zijn dan een Core i7 640LM. Sterker nog: vermoedelijk is de Core i5 430M ook al sneller dan een Core i7 640UM. De verschillende Core i7 varianten hebben elk de beschikking over de Turbo modus, HyperThreading en 4 MB L3-cache. De Core i5's hebben een megabyte minder L3-cache en zijn in de regel wat lager klokt. De mobiele Core i3's missen verder de turbo modus. De nog niet aangekondigde Celeron P4500 krijgt naar

27 pagina 2 van 2 verluid geen turbo modus, geen HyperThreading en een veel langzamere geïntegreerde videokaart. Mobile Klokfrequentie Turbo Cores HyperThr. L2-cache L3-cache Geheugen Geint. Graphics TDP 1k prijs Core i7 640LM 2,13 GHz 2,93 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 25 W $332 Core i7 640UM 1,20 GHz 2,26 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 18 W $305 Core i7 620M 2,66 GHz 3,33 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 35 W $332 Core i7 620LM 2,00 GHz 2,80 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 25 W $300 Core i7 620UM 1,06 GHz 2,13 GHz 2 Ja 2x 256 kb 4 MB DDR MHz 18 W $278 Core i5 540M 2,53 GHz 3,06 GHz 2 Ja 2x 256 kb 3 MB DDR MHz 35 W $257 Core i5 520M 2,40 GHz 2,93 GHz 2 Ja 2x 256 kb 3 MB DDR MHz 35 W $225 Core i5 520UM 1,06 GHz 1,86 GHz 2 Ja 2x 256 kb 3 MB DDR MHz 18 W $241 Core i5 430M 2,26 GHz 2,53 GHz 2 Ja 2x 256 kb 3 MB DDR MHz 35 W? Core i3 350M 2,26 GHz - 2 Ja 2x 256 kb 3 MB DDR MHz 35 W? Core i3 330M 2,13 GHz - 2 Ja 2x 256 kb 3 MB DDR MHz 35 W? Celeron P4500 1,87 GHz - 2-2x 256 kb 2 MB DDR MHz 35 W? De snelheid van de videokaart is afhankelijk van het feit of je met een M, LM en UM van doen hebt. Bij de M- chips werkt de videokaart op 766 MHz (Core i5/i7) of 667 MHz (Core i3). Bij de LM's op 533 MHz en bij de UM's op 500 MHz. Waar we op de pagina over de desktop processors schreven dat de Core 2 chips snel uit de winkelschappen zullen verdwijnen, zal dat in te notebookmarkt wat minder snel gaan. Hoewel er de komende tijd aardig wat Core i3 en Core i5 notebooks uit zullen komen, zullen er ook nog geruime tijd bestaande én nieuwe Core 2 laptops verkrijgbaar zijn. Zeker in het ultra-thin segment blijft Core 2 nog een tijdje een populaire keuze als we notebookfabrikanten mogen geloven HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

28 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 8 De in Clarkdale en Arrandale geïntegreerde videokaart is een doorontwikkeling van de grafische kern van de G45 chipset voor Core 2 processors. De chip is geschikt voor DirectX 10.0 en OpenGL 2.1. Dit betekent dat we DirectX 10.1 of zelfs 11 support moeten missen, maar je kunt je de vraag stellen hoe erg dat is voor een geïntegreerde grafische kaart. Laat één ding gezegd zijn: hoewel de videokaart in de nieuwe processors ongeveer twee keer zo snel is als die van de G45 chipset, blijft het een product dat niet primair gericht is op gamers. De grootste verschillen zijn er op het vlak van ondersteuning voor video, waarover op de volgende pagina meer. Onderstaande tabel toont de belangrijkste verschillen op overige vlakken tussen de geïntegreerde videokaart van de G45 en van de nieuwe processors. Om de belangrijkste zaken op te sommen: allereerst is het aantal shader units verhoogd van 10 naar 12, waarbij de shaders zelf ook verder geoptimaliseerd zijn. Verder heeft Intel diverse optimalisaties aan de Z-buffer doorgevoerd, één van de belangrijkste redenen voor de betere prestaties in 3D games. De maximale klokfrequentie en shader memory grootte zijn ook verhoogd. Verder biedt de nieuwe grafische engine ondersteuning voor het gelijktijdig aansturen van twee HDMIschermen en is er een nieuwe technologie die men Dynamic Frequency Scaling noemt, zij het dat deze alleen beschikbaar is voor notebooks. Verschillen tussen de G45 en de in Clarkdale/Arrandale geïntegreerde videokaart. Dynamic Frequency Scaling Met de Dynamic Frequency Scaling technologie borduurt Intel verder op de Turbo Boost van de verschillende Nehalem processors. Dankzij deze mode kunnen processor cores op hogere snelheid werken wanneer één of meer cores (vrijwel) niet gebruikt worden. Hierbij wordt continu het stroomverbruik en de temperatuur van de chip in de gaten gehouden. Zolang alles binnen de grenzen blijft, kan de Turbo Boost voor een flinke

29 pagina 2 van 2 prestatiewinst zorgen. De dynamic frequency scaling technologie zorgt ervoor dat de prestaties van de CPU en GPU chip binnen Arrandale ook van elkaar afhankelijk worden. Wanneer de CPU minder te doen heeft, kan deze een stukje worden teruggeklokt en kan de GPU sneller gaan werken. Maar ook andersom: wanneer de GPU niet veel meer te doen heeft dan wat 2D-beelden produceren, is er juist meer headroom voor de CPU. Dit schakelen gebeurt geheel automatisch en zorgt er voor dat je bij alle soorten applicaties de best mogelijke prestaties uit je processor perst. Dynamic Frequency Scaling borduurt voort op de Turbo Boost HWI Group, Alle rechten voorbehouden.

30 pagina 1 van 2 Print Intel Core i5/i3 Clarkdale/Arrandale test De eerste Intel processors met geïntegreerde videokaart Auteur: Koen Crijns Pagina 9 De belangrijkste verschillen tussen de grafische kern van de G45 chipset en de GPU binnen de nieuwe Clarkdale en Arrandale chips zijn er op het vlak van ondersteuning van video. De G45 had al decoders voor met MPEG2, H.264 of VC-1 HD-video, maar het aan de praat krijgen ervan was destijds een crime. Al die problemen zijn inmiddels opgelost en Intel heeft verder zo'n beetje alles toegevoegd wat je je maar als Media Center freak kunt wensen. Nieuwe features zijn ondermeer het gelijktijdig decoderen van twee HD videostreams (nodig voor sommige Blu-ray discs), het uitvoeren van verscherping op HD-beeden, het verwerken van 12-bit per kleur beelden en het doorgeven van Dolby True HD en DTS-HD Master Audio via HDMI 1.3. Dat laatste is voor geïntegreerde oplossingen uniek: ATI en nvidia kunnen dat beide niet bieden. Wij hebben de videomogelijkheden van de Core i5 661 uitgebreid getest. We gingen aan de slag met een prerelease versie van Cyberlink PowerDVD 9 en probeerden uiteenlopende Blu-ray discs. Allen werden probleemloos afgespeeld, waarbij het CPU-gebruik gemiddeld rond de 30% bleef hangen. Ook Windows 7 Media Center maakte in onze tests direct goed gebruik van de in de GPU geïntegreerde videodecoders, voor zowel SD als HD. Het afspelen van Blu-ray schijven met 24 beelden per seconde (24p in jargon) verliep ook zonder problemen, iets wat we eerder bij de G45 niet voor elkaar kregen. De beeldkwaliteit van de videodecoder hebben we getest met de HQV en HD HQV testdiscs. Met de testbeelden van deze schijven kunnen ondermeer de kwaliteit van de deïnterlacing en ruisonderdrukking worden geanalyseerd. In beide gevallen komen we uit op de maximaal haalbare score: 128 bij HQV en 100 bij

31 pagina 2 van 2 HD HQV. Dat is een belangrijk gegeven: er is dus compromisloze deïnterlacing, zélfs bij HD-beelden. Onderstaande tabel toont onze ervaringen met de in Clarkdale / Arrandale geïntegreerde videokaart in vergelijking met andere populaire geïntegreerde oplossing. Op basis van de tabel mag je concluderen dat er op het vlak van video ondersteuning eigenlijk niets te wensen overblijft. Chipset AMD 780G AMD 785G Geïntegreerde videokaart Type Radeon HD 3200 Radeon HD 4200 nvidia GeForce 8200 nvidia GeForce 9300 GeForce 8200 GeForce 9300 Intel G45 GMA X4500HD Intel Clarkdale / Arrandale HD Graphics 3D-mogelijkheden DirectX 10 DirectX 10.1 DirectX 10 DirectX 10 DirectX 10 DirectX 10 3DMark06 score (ca.) Prestaties verbeteren met losse videokaart Energiezuinige combinatie met losse videokaart Hybrid Crossfire Hybrid Crossfire GeForce Boost GeForce Boost HybridPower Geïntegreerde MPEG2 decoder Ja Ja Ja Ja Ja Ja Geïntegreerde VC1 decoder Ja Ja Ja Ja Ja * Ja Geïntegreerde H.264 decoder Ja Ja Ja Ja Ja * Ja HQV score 128 ** 128 ** 128 ** HD HQV score 80 ** 100 ** 100 ** Compromisloze deinterlacing - SD Ja ** Ja ** Ja ** Ja Ja Ja Compromisloze deinterlacing - HD - Ja ** Ja ** Ja - Ja Ruisonderdrukking - SD Ja ** Ja ** Ja ** Ja - Ja Ruisonderdrukking - HD Ja ** Ja ** Ja ** Ja - Ja DVI ondersteuning Ja Ja Ja Ja Ja Ja HDMI ondersteuning Ja Ja Ja Ja Ja Ja DisplayPort ondersteuning Ja Ja Ja Ja Ja Ja HDMI mogelijkheden 24 Hz refreshrate Ja Ja Ja Ja - Ja 2-kanaals uncompressed audio via HDMI Ja Ja Ja Ja Ja Ja 8-kanaals uncompressed audio via HDMI - - Ja Ja Ja Ja Dolby Digital / DTS via HDMI Ja Ja Ja Ja Ja Ja Dolby TrueHD / DTS Master Audio via HDMI Ja HDCP doorlussen via versterker Ja Ja Ja Ja Ja * Ja * = Aanwezig maar problemen tijdens test ** = Alleen in combinatie met HT 3.0 processor Eén ding moet je niet uit het oog verliezen: de budget Pentium G6950 mist het gros van de videotechnologie. De goedkoopste Core i3, modelnummer 530, biedt echter wél alle videofunctionaliteit en is zodoende een bijzonder interessante optie voor een betaalbare maar full-featured Media Center PC HWI Group, Alle rechten voorbehouden.