Onderzoeksvoorstel. Vrijwillig counselen en HIV-testen bij Subsaharaans Afrikaanse migranten: Percepties en praktijk van artsen

Transcriptie

1 Onderzoeksvoorstel Vrijwillig counselen en HIV-testen bij Subsaharaans Afrikaanse migranten: Percepties en praktijk van artsen Datum: 25 september, 2007 Onderzoekers: Manirankunda Lazare Loos Jasna Debackere Pieterjan Alou Thérèse Nöstlinger Christiana HEALTH PROMOTION SUB-UNIT Departement Klinische wetenschappen Instituut voor Tropische Geneeskunde Nationalestraat Antwerpen Tel:

2 Vrijwillig counselen en HIV-testen bij Subsaharaans Afrikaanse migranten: percepties en praktijk van artsen 1. Probleemstelling en achtergrond Recente cijfergegevens tonen aan dat Subsaharaans Afrikaanse migranten (SAM), verblijvend in Europa, behoren tot de groep met de hoogste HIV-prevalentie (Fenton et al, 2001 & 2002; Erwin et al, 2006). Belgische epidemiologische data bevestigen deze toestand. In 2005 werd 60% van de in België geregistreerde HIV-diagnoses bij niet- Belgen vastgesteld. In deze groep is 76,5% van Subsaharaans Afrikaanse origine (Sasse et al; 2006), terwijl SAM slechts 6,6% van de Belgische migrantenpopulatie uitmaakt (Dienst vreemdelingenzaken, 2007). Om aan deze geconcentreerde epidemie nog beter het hoofd te bieden, dienen er inspanningen geleverd te worden om het preventie- en zorgbeleid verder aan te passen aan de noden van SAM. Binnen dit beleid neemt vrijwillig counselen en HIV-testen (VCT) een bijzondere plaats in vanwege zijn multiple outcome. Door HIV-infecties vroegtijdig te diagnosticeren, hebben patiënten tijdig toegang tot medische, psychologische en sociale hulpverlening hetgeen de levenskwaliteit aanzienlijk verbetert. Naast deze outcome op het niveau van de tertiaire preventie, levert VCT ook een bijdrage aan secundaire en primaire preventie. Enerzijds zorgt kennis van de HIV status ervoor dat voorwaartse transmissies en re-infecties voorkomen kunnen worden, anderzijds kan counseling ertoe bijdragen dat HIV-negatieve personen in de toekomst hun risico zullen beperken (VVOB, 2003). Daarenboven kan de open communicatie over HIV tijdens de VCT-counseling stigma reducerend werken. Desondanks verzekerde gratis medicatie en gespecialiseerde zorg, hebben internationaal onderzoek (Burns et al., 2005 & 2007; Erwin et al., 2002; Fenton et al., 2002; Stolte et al., 2003) evenals eigen onderzoek uitgewezen dat verschillende barrières SAM ervan weerhouden zich te laten testen op HIV. Moeilijk te overkomen barrières als angst voor de dood, angst voor sociale exclusie, angst voor deportatie, gebrek aan kennis, afwezigheid van een medische preventie cultuur, onderschatting van het persoonlijk risico, geprefereerde onwetendheid en gebrek aan initiatief van artsen, dragen ertoe bij dat vele SAM zich pas laten testen als ze HIV-symptomen vertonen en bijgevolg reeds in een gevorderd stadium van infectie verkeren. Deze barrières kunnen gereduceerd worden door interventies op twee niveaus, namelijk op niveau van de SAM gemeenschap en op niveau van de gezondheidszorg. Op niveau van de gezondheidszorg wil het project zich focussen op de promotie van Provider Initiated VCT. Uit vorig onderzoek van het project is immers gebleken, dat de barrières om onafhankelijk een HIV-test te vragen, bijzonder groot zijn maar dat SAM wel een test willen ondergaan indien de arts dit voorstelt (HIV-SAM project, 2007). Om artsen te engageren meer VCT op te nemen bij hun SAM patiënten, is het belangrijk eerst in kaart te brengen wat artsen ervan weerhoudt (1) een HIV-test voor te stellen aan SAM en (2) te kiezen voor VCT met zijn drie stappen. Uit kwantitatief onderzoek (Van Casteren et al, 2004; Devroey et al., 2002) evenals uit kwalitatief onderzoek van het project is immers gebleken dat HIV-testen vaak zonder posttest counseling gebeuren 1 en regelmatig zonder informed consent 2. Dit reduceert de multiple outcome van VCT aanzienlijk. Om een interventie te creëren die de opname en de kwaliteit van VCT verhoogt, wordt een onderzoek ingesteld dat peilt naar de noden en problemen omtrent VCT van artsen met SAM patiënten. 1 Bij 45,3% van alle HIV-tests uitgevoerd door huisartsen in België worden de resultaten via de telefoon of via e- mail megedeeld. Hierdoor wordt een belangrijke kans op preventie gemist (Devroey et al., 2002). 2 35,6% van de Belgische huisartsen heeft minstens één HIV test zonder informed consent uitgevoerd. 18,1% van alle HIV-testen uitgevoerd zonder informed consent waren bij patiënten afkomstig uit landen met een HIVepidemie (Van Casteren et al., 2004) 2

3 2. Doelstelling van de studie Algemene doelstelling: In kaart brengen van de percepties, barrières, noden en praktijken van artsen omtrent VCT met als doel interventies te creëren die de implementatie van provider initiated VCT in de gezondheidszorg promoten. Specifieke onderzoeksdoelstellingen: In kaart brengen van de attitudes en percepties van artsen omtrent VCT voor SAM In kaart brengen van de huidige HIV-test praktijken In kaart brengen van de barrières en stimuli voor VCT Bepalen van de aanvaardbaarheid van Provider Initiated VCT voor SAM. 3. Methodologische opzet Design van de studie Deze studie is aanvullend op het recent afgerond onderzoek naar de percepties en barrières van SAM omtrent VCT (HIV-SAM, 2007). Om VCT te promoten op het niveau van de gezondheidszorg wil het HIV-SAM project interventies creëren die de kwaliteit en de opname van VCT bij SAM verhogen en die bijdragen aan de primaire en secundaire preventie van HIV bij SAM. Met andere woorden, dit explorerend, kwalitatief onderzoek is een need assessment naar de noden van artsen omtrent VCT, dat als basis zal dienen voor nieuwe interventies, aangepast aan de noden van SAM. Voor deze studie zullen zowel huisartsen als internisten geïnterviewd worden. Het onderzoek spitst zich toe op deze twee groepen artsen omdat ze samen een optimaal deel van de doelgroep voor de interventies vertegenwoordigen. De huisartsen werden in de studie opgenomen omdat zij 60% van alle HIV- diagnoses vaststellen (Van Haegenborgh, 2007). Daarenboven behoren ze steeds meer tot de eerste lijnshulp voor residente SAM, een evolutie die het project mede wil ondersteunen. Internisten uit ziekenhuizen gefrequenteerd door SAM, werden in de studie opgenomen omdat vele SAM niet bekend zijn met het systeem van huisartsen en meteen het ziekenhuis consulteren in geval van ziekte. De specifieke keuze voor internisten is gegrond in het feit dat deze artsen minder in crisissituaties ageren (zoals spoedartsen die ook veel SAM behandelen) en bijgevolg beter in staat zijn om VCT voor te stellen aan SAM. Hiernaast zijn deze twee categorieën interessant om in de analyse de invloed van werkomgeving om de noden van artsen omtrent VCT te betrekken. Inclusie criteria en recrutering a) Inclusiecriteria Twee verschillende groepen artsen zullen voor deze studie geïnterviewd worden, huisartsen (10 personen) en internisten (10 personen). Beide groepen hebben als voornaamste inclusiecriteria ervaring hebben met SAM patiënten, verder worden de groepen gedifferentieerd naar volgende aspecten: - Mannen en vrouwen - Jonge artsen (< 5 jaar ervaring) en ervaren artsen (>5 jaar ervaring) - Ervaring met HIV en geen ervaring HIV - Werkzaam in de provincie Antwerpen en Oost-Vlaanderen Door middel van purposive sampling zal ervoor gezorgd worden dat er een gelijke distributie van participanten is over de verschillende categorieën. 3

4 b) Recrutering De artsen zullen via volgende kanalen gerekruteerd worden: - Huisartsen HIV-Net Antwerpen, een collectief van huisartsen dat zich verenigd heeft rond dit thema, en die reeds nauw samenwerkt met het Instituut voor Tropische Geneeskunde. - Lijst van artsen die reeds eerder contact (opleiding, patiënten opvolging, enz.) hebben gehad met het ITG. - Domus Medica, een vzw die als overkoepelende organisatie huisartsen en huisartsenkringen praktijkgericht ondersteunt. - OCMW Antwerpen die artsen in concentratiegebieden verenigd heeft in werkgroepen. Dit laat toe artsen te rekruteren die SAM zonder verblijfspapieren behandelen. - Sleutelpersonen Artsen, van wie contactgegevens verzameld werden en die mogelijks voldoen aan de inclusiecriteria, zullen telefonisch uitgenodigd worden om deel te nemen aan het onderzoek. Tijdens dit telefoon gesprek zal eerst de aard en het doel van het onderzoek toegelicht worden en de arts vervolgens gevraagd worden om zijn participatie en een afspraak gemaakt worden. Informed consent Bij aanvang van het onderzoek wordt de studie en haar doelen verduidelijkt aan de arts, de socio-demografische vragenlijst wordt gezamenlijk ingevuld en het informed consent wordt ondertekend. Voor de specifieke inhoud van het informed consent verwijzen we naar de bijlage maar volgende belangrijke aandachtspunten worden behandeld: - De bevraagde persoon is volledig op de hoogte van de opzet en doelstellingen van het onderzoek. - De bevraagde persoon is volledig op de hoogte van de potentiële ongemakken en/of voordelen i.v.m. het onderzoek. - De bevraagde persoon is op de hoogte van de vertrouwelijkheid van het onderzoek, conform de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Data worden gedurende het gehele onderzoeksproces vertrouwelijk behandeld en gegevens die de identiteit van de geïnterviewde kunnen aantonen worden vermeden gedurende publicatie. 4. Data-verzameling en analyse 4.1. Onderzoeksinstrument en afnemen van de diepte-interviews Instrumenten: een socio-demografische vragenlijst en een topic-guide De interviews worden afgenomen door één onderzoeker in een door de geïnterviewde gekozen setting. Voor aanvang van het interview wordt samen met de participant de socio-demografische vragenlijst ingevuld. Het interview zelf gebeurt aan de hand van een topic-guide die 4 grote open vragen bevat en verschillende subvragen (zie bijlage). Deze laatsten worden enkel gesteld indien het onderwerp onvoldoende werd toegelicht door de geïnterviewde. Er wordt gekozen voor de semi-gestructureerde interview techniek omdat deze voldoende ruimte laat om complexe verbanden te verkennen. Geïnterviewden krijgen hierbij immers voldoende mogelijkheden om eigen ervaringen en meningen te vertellen zonder dat dit ten koste gaat van de vergelijkbaarheid van de gegevens (Sevgi et al, 2007). Na het interview reflecteert de onderzoeker over het gesprek aan de hand van een gestandaardiseerd debriefing formulier (zie bijlage). Dit heeft tot doel de algemene 4

5 tendens van het interview te bepalen, mogelijke onduidelijkheden uit te klaren en problemen te identificeren die in toekomstige interviews vermeden dienen te worden. Geschat wordt dat ieder interview ongeveer 60 minuten in beslag neemt Analyse van de gegevens Alle interviews worden met een digitale dictafoon opgenomen en na het interview woordelijk getranscribeerd. Deze transcripties, aangevuld met de data van de debriefing, worden geanalyseerd door de methodologie van de Grounded Theory. Deze methode vertrekt vanuit de gegevens en poogt, gebruikmakend van inductieve en deductieve theorieën, de gegevens te coderen tot een aantal categorieën (Kelle, 2005). In een eerste fase zullen twee onderzoekers deze codering onafhankelijk van elkaar uitvoeren. Vervolgens worden de bekomen analyses samengebracht en gebeurt er een tweede codering van de gegevens. Tijdens de derde codering worden verbanden tussen de verschillende categorieën gelegd en overgegaan tot het formuleren van een theorie. Voor de analyse en de codering van de gegevens wordt er gebruik gemaakt van het gespecialiseerde software programma CDC EZ-text. Dit software programma werd specifiek ontwikkeld door het Centre for Disease Control voor de analyse en het beheer van kwalitatieve, semi-gestructureerde databases. Het grote voordeel van deze software is dat het code-book moeiteloos geïmporteerd en geëxporteerd kan worden waardoor het werk van verschillende onderzoekers, zoals dit hier het geval is, gemakkelijk op elkaar afgestemd kan worden (CDC, 2007). 5. Ethische afwegingen We veronderstellen dat dit onderzoek geen ethische problemen geeft. De participanten zullen op voorhand op de hoogte gebracht worden over het doel en de aard van de studie en hierover een informed consent tekenen. Daarenboven zal gedurende de gehele studie en tijdens de publicatie de vertrouwelijkheid van de participanten gegarandeerd worden. Na transcriptie van de interviews zullen de bandopnames vernietigd worden. 6. Milestones en tijdsindeling Milestones Start van de studie Voorbereidend werk voor rekrutering Deadlines 15 oktober 2007 (IRB:9/10) Eind oktober 2007 Data collectie Eind januari 2008 Transcripties van de interviews Eind maart 2008 Codering en analyse Eind mei 2008 Reporting Eind juni

6 Literatuurlijst 1. Baggaley R, Kayewe I, Mills S, Chama S, van Praag E, Miller D (2000). Guidelines for evaluating HIV voluntary counselling and testing (VCT). Int Conf AIDS Jul 9-14; 13: abstract no. ThPeD Charmaz, K. (2006). Constructing Grounded Theory: A Practical Guide Through Qualitative Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. 3. Devroey, D., Van Casteren, V. & Sasse, A. (2002), How are patients informed about their HIV test results? Family Practice 19(2): Erwin, J., Morgan, M., Britten, N., Gray, K.,& Peters, B. (2002). Pathways to HIV testing and care by black African and white patients in London. Sex Transm Inf 2002 ; 78 : Fenton, K.A., et al (2001). HIV transmission risk among Sub-Saharan Africans in London travelling to their countries of Origin. AIDS 2001 ; 15 : Fenton, K.A., et al (2002). HIV testing and high risk sexual behaviour among London s migrant African comminities : a participatory research study. Sex Transm Infect 2002 ; 78 : HIV-SAM project (2007) Perceptions on voluntary HIV counselling and testing of Sub-Saharan migrants in Flanders (publication in preparation,) 8. Kelle, U (2007). "Emergence" vs. "Forcing" of Empirical Data? A Crucial Problem of "Grounded Theory" Reconsidered. 9. Mack, N., Woodsong, C., MacQueen, K.M., Guest, G., Namey, E. (2005). Qualitative Research Methods: A data collector s field guide, Family Health International 10. Manirankunda L, Alou T, Kint I, Ronkes C, De Reuwe E, Struelens R, Lafont Y, Buvé A, Laga M (2001). Evaluation des comportements à risque à la transmission des MST/HIV dans la population immigrante originaire d Afrique Subsaharienne résidant dans la ville d Anvers. (Niet-gepubliceerd onderzoeksrapport) 11. Sasse, A., Defraye, A. & Buziarsist J (2004). Epidémiologie du SIDA et de l infection à VIH en Belgique. Situation au 31 Décembre IPH/EPI Reports nr Stolte. I.G., et al (2003). HIV testing behaviour among heterosexual migrants in Amsterdam. AIDS CARE 2003; 15: UNAIDS (2001). The impact of voluntary counseling and testing: A global review of the benefits and challenges. 14. UNAIDS (2000). Voluntary counselling and testing (VCT): a technical update Van Casteren, V., Devroey, D., Sasse, A., Wallyn, S. (2004). An 8 year nationwide prospective registration of non-consented HIV testing in Belgium. Journal of Public Health 26 (1) Faculty of Public Health 15. Van Casteren, V., Devroey, D., Sasse, A. & Wallyn, S. (2004). An 8 year nationwide prospective registration of non-consented HIV testing in Belgium. Journal of Public Health, 26(1): VVOB (2003). VVOB Beleidsnota HIV/AIDS 17. WHO: Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS): Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid: Huisartsbeurs 2007: =

7 INFORMED CONSENT FORMULIER Naam deelnemer: Vrijwillig counselen en HIV-testen bij Subsaharaans Afrikaanse migranten: Percepties en praktijk van artsen U bent uitgenodigd om deel nemen aan een onderzoek rond vrijwillig counselen en HIVtesten bij Subsaharaans Afrikaanse migranten. Alvorens u beslist om deel te nemen aan deze studie, is het belangrijk dat u onderstaande informatie nauwgezet leest. Hierin worden de doelstellingen, de voordelen, potentiële risico s en ongemakken verbonden aan dit onderzoek besproken. Ook de beschikbare alternatieven en het recht om uw deelname aan dit onderzoek op elk moment stop te zetten komen hier aan bod. Indien u na het lezen van deze informatie beslist om deel te nemen aan deze studie, dan zal uw handtekening samen met een kopie van deze informatie, dienen als bewijs dat u met kennis van zaken deelneemt aan deze studie. Tijdens het interview kan u natuurlijk nog bijkomende informatie vragen. Beschrijving en doelstelling van het onderzoek Dit wetenschappelijk onderzoek heeft als doel de percepties van artsen omtrent vrijwillig counselen en HIV-testen bij de doelgroep van Subsaharaans Afrikaanse migranten in kaart te brengen. Deze percepties dienen ons meer inzicht te verschaffen in de barrières en hun potentiële oorzaken die het optimaal verloop van dit proces bemoeilijken. De verzamelde gegevens zullen samen met de gegevens verzameld bij de doelgroep van de Subsaharaans Afrikaanse migranten geanalyseerd worden en als basis gebruikt worden om nieuwe initiatieven hier rond op te zetten. Om dit doel te bereiken wensen we een 20-tal artsen te bevragen door middel van semigestructureerde interviews. De resultaten van deze bevraging worden geanalyseerd en krijgen tenslotte hun neerslag in een onderzoeksrapport. Organisator van de studie Deze studie wordt georganiseerd door het HIV-SAM project van het Insitituut voor Tropische Geneeskunde, Nationalestraat 155, 2000 Antwerpen. Duur van de interviews Een interviewsessie zal ongeveer 1 uur in beslag nemen. Medisch onderzoek in de context van deze studie Deze studie vereist geen enkele vorm van medisch onderzoek. Vrijwillige deelname Uw deelname aan dit onderzoek is volledig vrijwillig en anoniem. Indien u alsnog niet wenst deel te nemen aan dit onderzoek, zal dit op geen enkele manier negatieve gevolgen voor u hebben. Risico s en ongemakken Dit onderzoek houdt geen noemenswaardige risico s in. Deelnemers mogen vrijelijk hun mening uiten en zullen daar op geen enkele manier verantwoording voor moeten afleggen. Alle verzamelde gegevens zullen vertrouwelijk worden verwerkt zonder risico op persoonlijk identificatie. 7

8 Voordelen De resultaten van deze studie zullen bijdragen tot het optimaliseren van vrijwillig counselen en HIV-testen voor Subsaharaans Afrikaanse migranten. U kunt vragen op de hoogte gehouden te worden van de studieresultaten en/of deel te nemen aan een studiedag omtrent dit thema. Verklaring van vertrouwelijkheid U hebt het recht de contactpersonen voor deze studie te vragen welke gegevens er over u worden verzameld in het kader van de studie en wat het doel ervan is. U hebt ook het recht inzage in uw persoonlijke informatie te krijgen en er eventueel verbeteringen in te laten aanbrengen. De bescherming van de persoonlijke gegevens is wettelijk bepaald door de wet van 8 december 1992 betreffende de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Uw identiteit en uw deelname aan deze studie worden strikt vertrouwelijk behandeld. U zult niet bij naam of op een andere herkenbare wijze geïdentificeerd worden in dossiers, resultaten of publicaties in verband met de studie. Ethische herziening De Institutional Review Board van het Instituut voor Tropische Geneeskunde en een onafhankelijk ethisch comité van de Universiteit van Antwerpen hebben dit onderzoeksvoorstel ingezien en hun goedkeuring verleend. Contactpersonen Onderzoekers: Manirankunda Lazare Tel: Lmaniran@itg.be Coördinator van het HIV-SAM project Nöstlinger Christiana Tel: cnoestlinger@itg.be Loos Jasna Tel: jloos@itg.be Door hier te tekenen gaat u akkoord met deelname aan dit onderzoek. U bent vrij om uw deelname aan deze studie op elk tijdstip stop te zetten zonder dat u uw beslissing moet verantwoorden en zonder enige nadelige gevolgen. We bedanken u alvast voor uw moeite en uw medewerking! Handtekening van de participant... Handtekening van de onderzoeker... Handtekening van de interviewer... Plaats en datum... 8

9 Socio-demografische vragenlijst I. Voorbehouden voor de onderzoeker Datum: / / / / / /(dd/m/jj) Plaats: Naam van de interviewer: Naam van de onderzoeker: II. Identificatie van de deelnemer N Vraag Antwoord 1 Geboortejaar Geslacht Man Vrouw 3 Locatie beroepspraktijk (stad) 4 Type beroepspraktijk Individuele praktijk Groepspraktijk Ziekenhuis specificeer:. 5 Aantal jaren ervaring 6 Aantal Subsaharaans Afrikaanse migranten die op consultatie zijn gekomen de afgelopen maand? Indien geen, geef dan het aantal Subsaharaanse d Afrikaanse migranten op die op consultatie ffdddd j gekomen zijn de afgelopen 6 maanden?.../afgelopen maand.../afgelopen 6 maanden 7 Hoeveel HIV-testen heeft u de afgelopen maand afgenomen?.../afgelopen maand Indien geen, specificeer dan het aantal HIV-testen die u de a u de afgelopen 6 maanden heeft afgenomen? Hoeveel van deze testafnames vonden plaats bij dgddddsubsaharaans Afrikaanse migranten? Hoeveel positieve diagnoses heeft u reeds gesteld bij Subsaharaans Afrikaanse migranten.../afgelopen 6 maanden

10 Vrijwillig counselen en HIV-testen bij Subsaharaans Afrikaanse migranten: Percepties en praktijk van artsen Inleiding Goedemorgen/-middag-/avond Alvast bedankt om deel te nemen aan ons onderzoek en dit interview Mijn naam is.... Ik werk voor het HIV-SAM project van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Afrikaanse migranten zijn in Vlaanderen de tweede grootste groep, naast mannen die sex hebben met mannen (MSM), die geïnfecteerd zijn met HIV/AIDS. Vele van deze Afrikanen komen hun diagnose pas laat te weten, soms zelfs pas in het AIDS stadium. Aangezien dit serieuze medische gevolgen heeft, willen wij interventies creëren die ervoor zorgen dat Afrikaanse migranten zich sneller laten testen op HIV. In de eerste fase hebben wij hiervoor een studie gedaan naar de barrières die de Afrikanen zelf ervaren. Hieruit bleek oa. dat het voor Afrikanen motiverend is als de arts een HIV-test voorstelt. Om interventies gericht op artsen te creëren ondernemen wij een studie naar de percepties en praktijk van artsen met betrekking tot HIVtesten voor Afrikaanse migranten. Dit interview kadert in deze studie. Om de analyse goed en grondig uit te voeren zou ik u willen vragen of ik dit interview mag opnemen op tape. Mag ik u voor de kwaliteit van de opname vragen duidelijk te spreken? Vooraleer het interview aan te vangen zou ik u willen vragen het informed consent te ondertekenen en te antwoorden op een aantal vragen van onze socio-demografische vragenlijst. VRAAG 1: Welke verschillen/gelijkenissen zijn er volgens u tussen de zorgverlening aan Belgische patiënten en deze aan Subsaharaanse Afrikaanse patiënten? Subvragen: - Welke positieve/negatieve ervaringen heeft u met Subsaharaanse Afrikaanse patiënten? - Zijn er volgens u verschillen in de zorg voor deze twee groepen? - Wat is volgens u de oorzaak hiervan; taalproblemen, interculturele verschillen, organisatie van het zorgsysteem,.? 10

11 VRAAG 2 : Wat is volgens u uw rol als arts in de strijd tegen HIV/aids? Subvragen: In welke mate dient de huisarts/internist zich bezig te houden met preventie? Welke positie neemt preventie dan in ten opzichte van cure en care? Op welke manier tracht u deze preventieve taak concreet in te vullen? VRAAG 3: Hoe gaat u te werk wanneer u een HIV-test afneemt? Subvragen: Algemeen Pretest: - Welke informatie wordt voorafgaand aan de test gegeven? - Bespreekt u met de patiënt of er zich een risico heeft voorgedaan? - Bespreekt u met de patiënt hoe hij/zij zal reageren op een mogelijke positieve diagnose? - Kan de patiënt zich nog bedenken voor u tot de bloedafname overgaat? - Gebeurt elke test met toestemming van de patiënt? Testfase: - Is er mogelijkheid tot een anonieme testafname? Posttest: - Hoe wordt het resultaat meegedeeld aan de cliënt? Welke verschillen zijn er tussen het meedelen van een positief dan wel negatief resultaat? - Welke bijkomende informatie wordt hier nog gegeven: preventief gedrag, risico-beperking,,? - In het geval van een positieve testuitslag; hoe gebeurt de doorverwijzing naar de verdere zorg? Is er nog een follow-up sessie voorzien? Naar welke diensten wordt er doorverwezen? Specifiek :HIV-testen ten aanzien van Subsaharaanse Afrikaanse migranten - Welke ervaringen heeft u met het afnemen van HIV-testen bij Subsaharaans Afrikaanse migranten? - Zijn er volgens u verschillen tussen het afnemen van HIV-testen bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten en bij Belgische patiënten? Zo ja, welke? Uitleg VCT Met dit onderzoek trachten we ook het systematisch gebruik van VCT te promoten. VCT staat voor Voluntary Counseling and Testing is een methodiek die het ideale verloop van een HIV-test beschrijft. Volgens de WHO/UNAIDS guidelines houdt VCT dan minstens drie stappen in: 1) Pretest counseling - risico evaluatie - uitleg test - coping strategie mogelijke positieve diagnose - risico preventie - toestemming patiënt (patiënt heeft mogelijkheid test niet te laten voltrekken) confidentialiteit verzekerd tijd voor vragen van patiënt te beantwoorden 2) Test 3) Posttest counseling Zowel voor positieve als negatieve diagnoses 11

12 * Negatieve - resultaten mededelen - risico-preventie bespreken * Positieve - resultaten mededelen - eerste opvang patiënt - doorverwijzen naar medische, psychologische en sociale hulp De voordelen van VCT zijn dan ook talrijk: 1) Meer mensen kennen hun HIV-status 2) Preventieve outcome: * Negatieve diagnose: risico preventie wordt besproken en mensen worden in staat gesteld negatief te blijven * Positieve diagnose: re-infectie en voorwaartse infectie voorkomen 3) Een mogelijke positieve diagnose wordt op voorhand besproken VRAAG 4: WELKE BARRIERES/ VOORDELEN ZIET U DIE EEN SYSTEMATISCHE UITVOERING VAN DE VCT GUIDELINES IN UW PRAKTIJK BEMOEILIJKEN/STIMULEREN? Subvragen Welke barrières kunnen de systematische toepassing van VCT bemoeilijken? (tijdsgebrek, communicatieve vaardigheden,.) Hoe kunnen we deze barrières overkomen? Welke factoren stimuleren dit? Zijn de barrières/ bevorderende factoren enkel vanuit de positie van de hulpverlener of ook vanuit deze van de cliënt? Provider-geïnitieerde testing Afrikaanse migranten zijn de tweede grootste groep geïnfecteerd met HIV, daarenboven worden ze vaak pas laat gediagnosticeerd (vaak pas als ze reeds in het aids stadium zijn). Uit eigen onderzoek naar de barrières bij de doelgroep van de Subsaharaans Afrikaanse migranten heeft aangetoond dat een groot percentage van deze mensen bereid is een HIV-test te doen mocht de arts dit voorstellen. Uit eigen beweging vragen naar een test ligt voor vele SAM echter moeilijker. Provider Initiated testing houdt dan in dat de arts aan SAM-patiënten een HIV-test voorstelt, de VCT guidelines in acht houdend. De voordelen zijn 1) Beantwoord aan de vraag van de SAM gemeenschap (zie studie) 2) Meer SAM zijn op de hoogte van hun HIV-status 3) Preventieve outcome 4) HIV normaliserend en stigma reducerend VRAAG 5: Wat is u mening over Provider Initiated VCT? Subvragen Wat zijn volgens u de voor- en de nadelen van Provider Initiated VCT? Welke barrières ziet u voor Provider initiated VCT? Hoe kunnen we Provider Initiated VCT stimuleren? Denkt u dat een rapid test een stimulans kan zijn? Zou u in uw praktijk systematisch VCT voorstellen aan uw SAM patiënten? 12

13 VRAAG 6: Welke initiatieven kunnen er volgens u ondernomen worden om artsen te motiveren om VCT aan SAM voor te stellen? Subvragen Welke initiatieven lijken u hiervoor aangewezen (training, vormingspakketten, sensibilisatie, ) en hoe zouden die initiatieven in de praktijk moeten gebeuren? Welke praktische belemmeringen ziet u nog (tijdsgebrek, kosten, )? Mochten wij een vorming (of ) creëren op maat van artsen wenst u hier dan deel te nemen? Denkt u dat er bij huisartsen algemeen een reële nood leeft aan initiatieven hierover? Welke ondersteuning verwacht u bij het uitvoeren van Provider Initiated VCT en andere HIV preventieactiviteiten? Bedankt voor uw deelname aan dit onderzoek! 13

14 Debriefing formulier: VCT voor SAM. Percepties van artsen Nummer interview: Categorie: Locatie: Datum: Interviewer: 1) Wat waren de belangrijkste thema s tijdens dit interview a) Rol van de arts in de strijd tegen HIV b) Huidige praktijk van HIV-testen c) Zorgverstrekking aan SAM/Belgen d) Povider Initiated VCT voor SAM Perceptie Aanvaardbaarheid Barrières Stimuli e) Interventies ter promotie van Provider Initiated VCT voor SAM 2) Welke informatie was in contradictie met informatie uit vorige interviews 3) Heeft de geïnterviewde iets gezegd dat onduidelijk of verwarrend was? 14

15 4) Heeft u iets geobserveerd dat niet duidelijk zou zijn bij het lezen van de transcripties (non-verbale signalen, ) 5) Waren er problemen tijdens dit interview (logistieke problemen, problemen met de vragen, ) 6) Welke punten moeten worden opgevolgd? * Naar voorbeeld van: Mack et al.,