Maatschappelijk Verantwoord Beleggen bij PMT. Jaarverslag 2012

Transcriptie

1 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen bij PMT

2 Onze tien leidende beginselen voor verantwoord beleggen Dit zijn de globale criteria op basis waarvan wij invulling geven aan verantwoord beleggingsbeleid. PMT hanteert deze principes bij al haar beleggingen. 1 PMT streeft naar een goed én verantwoord rendement, houdt rekening met maatschappelijke gevolgen van haar beleid, voorkomt dat het bijdraagt aan ontstaan c.q. vergroting van maatschappelijke problemen en draagt, binnen het kader van zijn rol als pensioenuitvoerder, bij aan oplossing van maatschappelijke problemen en houdt daarbij rekening met veranderende maatschappelijke inzichten en opvattingen; 2 PMT draagt, waar mogelijk, bij aan economische stabiliteit en duurzame economische groei en investeert in ondernemingen en andere investeringsobjecten vanuit verwachting dat die zich inzetten voor creatie van economische waarde op (middel)lange termijn; 3 PMT voorkomt (rechtstreeks en indirect) betrokkenheid bij omkoping, corruptie, kartelvorming en andere vormen van marktmisbruik en zal elke vorm van corruptie, inclusief afpersing en omkoping tegengaan; 4 PMT investeert niet (rechtstreeks noch indirect) in ondernemingen en/of andere investeringsobjecten die producten maken die in strijd zijn met door Nederland ondertekende internationale verdragen; 5 PMT eerbiedigt de mensenrechten en voorkomt betrokkenheid (rechtstreeks en indirect) bij schending van internationaal aanvaarde mensenrechten zoals neergelegd in Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en aanverwante verdragen en zal zich er steeds van vergewissen dat zij niet medeplichtig wordt aan schending van mensenrechten; 6 PMT eerbiedigt (inter)nationale arbeidsnormen zoals vastgelegd in de core labour standards van de ILO, zal vrijheid van vakvereniging respecteren, recht op collectieve onderhandelingen effectief erkennen, zich inzetten voor uitbanning van iedere vorm van verplichte en gedwongen arbeid, kinderarbeid effectief afschaffen, discriminatie in arbeid en beroep bestrijden; 7 PMT zal, ten aanzien van vragen van milieu, natuur en biodiversiteit, voorzorg betrachten bij de benadering van milieu-uitdagingen, initiatieven ondernemen om groter milieubesef te bevorderen en ontwikkeling en verspreiding van milieuvriendelijke technologieën stimuleren; 8 PMT onderschrijft de zogenaamde investment nexus van de OESO-richtlijnen, waarin (multinationale) ondernemingen verantwoordelijk zijn voor toepassing van deze principes bij zakenpartners en onderaannemers en voor bevordering van de toepassing van deze principes in gehele keten. Zij meent dat die investment nexus zowel van toepassing is op geïnvesteerde ondernemingen, als op andere investeringsobjecten; 9 PMT streeft ernaar dat ondernemingen (en andere investeringsobjecten) hun corporate governance zo vorm geven dat rechten van (minderheids) aandeelhouders worden gerespecteerd, het management voldoende macht heeft strategie en beleid van onderneming uit te voeren, er voldoende checks and balances zijn, er onafhankelijk toezicht is, relevante belanghebbenden betrokken worden, beloningssystemen in overeenstemming zijn met lange termijn doelstellingen en dat nationale wetgeving en codes worden gerespecteerd; 10 PMT maakt in het geval van twijfel en/of dilemma s een door bovenstaande principes geïnspireerde gewetensvolle, ethische keuze, is transparant over beleid en uitvoering en is bereid over gevoerde beleid aan opdrachtgevers, deelnemers en samenleving verantwoording af te leggen. Inhoud Voorwoord Beleggingsbeginselen Maatschappelijk verantwoord beleggen bij PMT Principes en pijlers Criteria voor milieu-, sociaal en governance beleid (ESG-integratie) Uitsluiting Actief aandeelhouderschap: een intensief proces Samenwerking Vooruitblik

3 Voorwoord 1 Beleggingsbeginselen Verantwoord beleggen is nadrukkelijk ingebed in het beleggingsbeleid van Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT). Als institutionele belegger investeren we immers in de toekomst: niet alleen in die van onze eigen generatie, maar vooral ook in die van toekomstige generaties. We houden daarom in alle beleggingsactiviteiten bewust rekening met de maatschappelijke impact daarvan op milieu aspecten, sociale factoren en goed ondernemingsbestuur. Wij doen dat in de overtuiging dat de lange termijn vooruitzichten van onze beleggingsportefeuille daarmee verbeteren: financieel en maatschappelijk rendement kunnen immers uitstekend hand in hand gaan. Dit laten we graag zien in dit eerste jaarverslag maatschappelijk verantwoord beleggen. In de wereld van nu is verantwoord beleggen onlosmakelijk verbonden met het hedendaagse beleggingsbeleid van institutionele beleggers. Ook in financieel moeilijkere tijden houdt PMT daarom naast de primaire aandacht voor het herstel van de dekkingsgraad de focus op het verder uitwerken van het verantwoord beleggen beleid. Het doel van PMT is te zorgen voor een goed en betaalbaar pensioen voor (oud-)werknemers in de Metaal en Techniek en hun nabestaanden. Om dat doel te bereiken moet het fonds zorgen voor voldoende vermogen. Dat gebeurt door zorgvuldig en in het belang van alle begunstigden (deelnemers en gewezen deelnemers) te beleggen. PMT baseert zich bij haar beleggingen op een aantal principes. Deze beleggingsprincipes zijn een invulling of interpretatie van de uitgangspunten van het beleggingsbeleid. Beleggingsprincipes kunnen betrekking hebben op: de werking van de economie en financiële markten; de samenstelling van de beleggingsportefeuille; het beheer van de beleggingsportefeuille. De beleggingsprincipes zijn leidend in de keuzes die PMT maakt in haar beleggingsbeleid. Zo gaan wij er bijvoorbeeld van uit dat in een normaal functionerende markteconomie het nemen van (ondernemings)risico op de lange termijn wordt beloond. Op basis van dit principe belegt PMT daarom ook in aandelen en private equity. Vanuit het principe dat spreiding het risico reduceert, kiest PMT ervoor haar beleggingen breed te spreiden. Een volledig overzicht van de beleggingsbeginselen van PMT vindt u op onze website, Naast de beleggingsprincipes zijn ook de waarden van PMT bepalend voor (de uitvoering van) het beleggingsbeleid. PMT is zich terdege bewust van de invloed van haar beleggingen op de samenleving en de maatschappelijke verantwoordelijkheid die daarmee samenhangt. Dit hangt samen met het beleggingsprincipe dat beleggingen alleen goed kunnen renderen als samenlevingen zich verantwoord kunnen ontwikkelen. Wij hechten belang aan een verantwoord evenwicht tussen mens, natuur en economie. PMT heeft dit verder uitgewerkt in een maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid. Door de grootte van de portefeuille van PMT en de wereldwijde spreiding van de beleggingen, draagt PMT bij aan de ontwikkeling van een stukje wereld. Dit verslag biedt een goede indruk van de verantwoordelijkheid die PMT neemt in Nederland en de rest van de wereld. Rijswijk, juli 2013 Het bestuur, J. Berghuis, voorzitter namens de werknemers B. van Popta, voorzitter namens de werkgevers 4 5

4 2 Maatschappelijk verantwoord beleggen bij PMT 3 Principes en pijlers PMT neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. We willen op een duurzame en verantwoorde manier met ons vermogen omgaan. Door op een maatschappelijk verantwoorde manier te beleggen, stimuleren we de bedrijven waarin we beleggen om goed met hun omgeving en hun personeel om te gaan. Wij zijn ervan overtuigd dat bedrijven die op zo n manier werken, het uiteindelijk bedrijfseconomisch en maatschappelijk het beste doen. En dat heeft op de lange termijn een gunstig effect op de waarde van deze bedrijven. PMT stelt zich op als een actieve aandeelhouder en gebruikt dan ook het stemrecht op haar aandelen. Wij zoeken actief de dialoog met ondernemingen. PMT heeft een eigen stembeleid bepaald. In het kader van corporate governance werken wij samen met andere partijen. Het stembeleid en het feitelijke stemgedrag zijn te vinden op onze website, Jaarlijks onderzoekt de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) de duurzaamheid van de beleggingen van de vijftig grootste Nederlandse pensioenfondsen. PMT steeg in dit onderzoek van de 12e naar de 9e plaats. Net zoals vorig jaar kreeg PMT een goede score voor het beleid en de verantwoording, maar implementatie is nog wel een belangrijk aandachtsgebied. Het afgelopen jaar zijn flinke stappen gemaakt om dit te verbeteren. Zo is PMT vorig jaar verder gegaan met het toepassen van criteria voor milieu-, sociaal en bestuurlijk beleid op de investeringsbeslissingen. Deze criteria worden ook wel aangeduid met de afkorting ESG, wat staat voor Environmental, Social and Governance (ESG). De komende tijd wordt er aan gewerkt om ESG-integratie in alle beleggingscategorieën in toetsbare procedures vast te leggen. PMT is ondertekenaar van de Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties. Aan de basis ervan ligt de gedachte dat milieu, sociale factoren en corporate governance het resultaat van de beleggingen van het fonds beïnvloeden. Het toepassen van deze principes verenigt de belangen van pensioenfonds en samenleving. Deze zes principes voor verantwoord beleggen zijn door meer dan 900 investeerders wereldwijd ondertekend. Daarmee zijn ze een belangrijk middel om verantwoord beleggen wereldwijd te stimuleren. De Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties zijn: 1. Wij zullen milieu, sociale en governance aspecten betrekken bij ons beleggingsbeleid en investeringsbeslissingen; 2. Wij zullen actief invulling geven aan ons aandeelhouderschap en daarbij milieu, sociale en governance aspecten betrekken; 3. Wij streven naar openbaarheid over milieu, sociale en governance aangelegenheden door de entiteiten waarin wij investeren; 4. Wij streven naar acceptatie en implementatie van deze principes in de financiële sector; 5. Wij zullen samenwerken om de effectiviteit in de implementatie van deze principes te bevorderen; 6. Wij zullen rapporteren over de activiteiten en de voortgang bij de implementatie van deze principes. Deze zes principes vormen, samen met internationale verdragen als de Verklaring van de Rechten van de Mens, de basis van het verantwoord beleggingsbeleid van PMT. In lijn met de PRI heeft PMT tien principes geformuleerd, die de leidraad vormen bij verantwoord beleggen. Deze beginselen vindt u vooraan in dit verslag. Maatschappelijk verantwoord beleggen heeft voor PMT twee belangrijke pijlers: het toepassen van criteria voor milieu-, sociaal en bestuurlijk beleid op de investeringsbeslissingen die wij nemen. Deze criteria worden ook wel aangeduid met de afkorting ESG, wat staat voor Environmental, Social and Governance (ESG); actief aandeelhouderschap. In de volgende hoofdstukken leest u hoe we hier in de praktijk mee omgaan. 6 7

5 4 Criteria voor milieu-, sociaal en governance beleid (ESG-integratie) Wij zullen milieu, sociale en governance aspecten betrekken bij ons beleggingsbeleid en investeringsbeslissingen. Dit eerste VN-principe raakt voor PMT de kern van het maatschappelijk verantwoord beleggen. Het toepassen van onze criteria voor milieu-, sociaal en governance beleid stond ook in 2012 centraal. Na de grote stappen die al in 2011 zijn gezet is PMT in 2012 verder gegaan met het integreren van ESG-beleid in alle beleggingscategorieën. PMT houdt goed in de gaten of de bedrijven waarin geïnvesteerd wordt aan de criteria voldoen. We leggen vragenlijsten voor en brengen in kaart op welke gebieden verbetering nodig is. Heeft het bedrijf bijvoorbeeld een verantwoorde investeringsstrategie? Gaat het op een goede manier om met mens en milieu? Niet-beursgenoteerde aandelen (private equity) In 2012 heeft PMT op het gebied van niet-beursgenoteerde aandelen (private equity), ESG-integratie aangescherpt. ESG-factoren zijn een belangrijk onderdeel geworden van de monitoring van onze investeringen op dit gebied. PMT heeft een actieve rol gespeeld in een initiatief om samen met andere beleggers en belangenorganisaties te komen tot een wereldwijde standaard voor ESG-rapportage over private equity investeringen. Dit voorstel ligt nu ter beoordeling bij alle betrokken partijen. Obligaties PMT beoordeelt bedrijfsobligaties op drie financiële criteria: winstgevendheid, liquiditeit en marktkapitalisatie. Ook andere kwantitatieve of kwalitatieve factoren kunnen in de analyse gebruikt worden. Milieu, sociale en governance factoren kunnen een grote impact hebben op de kredietwaardigheid van een onderneming. In de praktijk blijkt dat het slecht managen van risico s op het gebied van ESG een negatieve invloed kan hebben op het rendement. Rekening houden met ESGzaken past heel goed bij het doel van ons beleggingsbeleid: een zo hoog mogelijk rendement behalen tegen een acceptabel risico. Vastgoed PMT investeert in drie soorten vastgoed: in Nederlands vastgoed, in internationaal beursgenoteerd vastgoed (vastgoedaandelen) en in internationaal niet-beursgenoteerd vastgoed (fondsen). Bij de keuze voor een investering wordt ESG-informatie systematisch in de beslissing meegenomen. We gebruiken daarbij de Global Real Estate Sustainability Benchmark. Dit is een manier om de milieu- en maatschappelijke prestaties van beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde vastgoedinvesteringen te kunnen beoordelen. De Nederlandse vastgoedportefeuille leent zich uitstekend om de maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven. In de afgelopen periode heeft PMT voor de in bezit zijnde woningen verduurzamingambities opgesteld. Door verkoop van circa bestaande woningen en de aankoop van nieuwbouwwoningen geeft PMT concreet invulling aan een verjongingsdoelstelling. De resterende bestaande woningen van PMT met een relatief laag energielabel worden zoveel mogelijk verduurzaamd. Ongeveer de helft van de woningen in de portefeuille komt in aanmerking voor zo n verduurzaming. De ambitie is om voor eind 2013 circa woningen op deze wijze te hebben verduurzaamd. Voor 2014 staat de verduurzaming van nog eens circa 400 woningen gepland. Als onderdeel van de verduurzaming is ook gekeken naar de mogelijkheden om zonnepanelen te installeren. Een inventarisatie geeft aan dat 10 à 20% van de woningen hiervoor geschikt is. In 2013 zullen bij diverse woningcomplexen zonnepanelen worden geplaatst. 8 9

6 5 Uitsluiting 6 Actief aandeelhouderschap: een intensief proces PMT sluit sommige beleggingen bij voorbaat uit. PMT belegt niet in bedrijven die in strijd handelen met een aantal inter- heeft toegezegd beleid te ontwikkelen. PMT blijft de situatie en de rol van MTN volgen. Als PMT na kritische selectie besloten heeft te investeren in een bedrijf, dan is dat het begin van een intensief pro- Figuur 1 Dialogen per thema in 2012 nationale verdragen op het gebied van milieu, beschermde dieren en de productie van omstreden wapens. PMT investeert bijvoorbeeld niet in de productie van biologische en Finmeccanica Ook Finmeccanica heeft een relatie met het Syrische regime. ces. Als kritische aandeelhouders volgen we de bedrijven waarin we investeren op de voet. Een goed rendement van een bedrijf dat zich op een maatschappelijk verantwoorde Corporate governance 22% Transparantie en ethiek 40% Milieu en gezondheid 20% chemische wapens, clustermunitie en anti-persoonsmijnen. Ook bedrijven die betrokken zijn bij de illegale handel in be- Het bedrijf leverde tot en met mei 2011 mobiele communicatieapparatuur aan de Syrische politie. Met deze apparatuur kon manier gedraagt; dat zien we het liefst. In dit hoofdstuk leest u hoe ons actief aandeelhouderschap in de praktijk Mensenrechten 9% Arbeidsomstandigheden 9% schermde dieren en planten of die werken met broeikasgas- het regime het gebruik van internet controleren en zo de bevol- vorm krijgt. sen (zoals CFK s), sluit PMT uit. king verder onderdrukken. Ook verkocht het bedrijf luchtradar- PMT voert ook op het gebied van staatsobligaties een uitsluitingbeleid. PMT belegt niet in landen waartegen door de Verenigde Naties of de Europese Unie sancties zijn uitgevaardigd. Eind 2012 werden dertien landen uitgesloten: Wit-Rusland, Birma, Noord-Korea, Ivoorkust, Somalië, Soedan, Iran, Syrië, Zimbabwe, Guinee, Eritrea, Libië en Guinee-Bissau. Op de website van PMT vindt u overzichten van de uitgeslo- en wapensystemen aan het Syrische regime. Finmeccanica is nog steeds actief in Syrië via dochterondernemingen die gasturbines, computers en software leveren. PMT heeft Finmeccanica hierover kritische vragen gesteld. We willen vaststellen of het bedrijf handelt in lijn met de ingestelde sancties en wat het beleid is als het gaat om mensenrechtenschendingen. In 2013 zetten we deze dialoog voort. Clusterwapens 6.1 Actieve dialoog om bedrijven te veranderen PMT streeft ernaar te investeren in financieel gezonde bedrijven die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Het voeren van een actieve dialoog is een goede manier om bedrijven aan te zetten meer aandacht te besteden aan milieu-, sociaal en governance beleid. Sommige bedrijven in onze portefeuille voldoen niet aan Figuur 2 Herkomst bedrijven in dialoogprogramma in 2012 Nederland 8 % Europa overig 37% Azië 28% Noord-Amerika 19% Afrika 4% Overig 4% ten ondernemingen en landen. Pensioenfondsen moeten maatregelen nemen om te voorkomen onze leidende beginselen. Soms zijn de arbeidsomstan- Syrië: sancties en uitsluiting dat zij investeren in bedrijven die betrokken zijn bij de productie, verkoop of distributie van clustermunitie. Dat staat in een nieuw digheden slecht, of is er geen goed milieubeleid. Als we zo n onderneming uitsluiten, verandert er maar weinig Ahold VS en werkgeversrechten In maart 2011 is de onrust in de Arabische wereld ook over- artikel in de Wet op het financieel toezicht (Wft), dat per 1 januari binnen dat bedrijf. Gebruiken we onze rechten als aan- Amerikaanse vakbonden en vakbondsvertegenwoordigers in geslagen naar Syrië. Het land is in een burgeroorlog beland, van kracht is. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) gaat vanaf deelhouder om een constructieve dialoog te voeren, dan onze pensioenfondsbesturen hebben ons gewezen op mogelij- waarin schendingen van de mensenrechten aan de orde van de half 2013 toezicht houden op de naleving van deze nieuwe bepa- ervaart zo n onderneming dat investeerders een goed soci- ke schending van vakbondsrechten bij Giant Carlisle, een Ame- dag zijn. In mei 2011 heeft de Europese Unie (EU) Syrië sancties ling. PMT voert al jaren een eigen uitsluitingbeleid voor bedrij- aal of milieubeleid belangrijk vinden. Om echt iets te ver- rikaanse dochter van Ahold. Werknemers die lid wilden worden opgelegd. Het werd EU-lidstaten onder meer verboden om wa- ven die betrokken zijn bij de productie, verkoop of distributie van anderen is een actieve dialoog in sommige gevallen dus van een vakbond, zouden ernstig worden geïntimideerd. Op de pens te verkopen aan het Syrische regime. Deze sancties zijn in clustermunitie. De nieuwe bepalingen uit de Wft hebben dan ook effectiever dan uitsluiting. aandeelhoudersvergadering van 2011 heeft PMT het bestuur september 2011 en mei 2012 verder uitgebreid. PMT sluit directe beleggingen in Syrië uit. We beleggen niet in weinig tot geen impact op de huidige processen en beleggingsportefeuilles. In gesprek hierover bevraagd. Ahold gaf aan zich aan de Amerikaanse wet te houden en dat dit een zaak is voor hun lokale management. obligaties van de Syrische overheid. PMT zet zich ook in om ondernemingen waarin PMT belegt op een juiste manier te laten Kernwapens PMT gaat in gesprek met bedrijven die niet aan onze leidende beginselen voldoen. Waar mogelijk en zinvol gaan PMT is samen met andere beleggers met Ahold in dialoog gegaan. Uiteindelijk heeft Ahold toegegeven dat de communica- omgaan met de situatie in Syrië. PMT sluit producenten van kernwapens niet per definitie uit als we samen met andere investeerders de dialoog aan met tie naar de Amerikaanse werknemers moet worden aangepast. MTN investering. Ons uitgangspunt is het non-proliferatieverdrag dat de verdere verspreiding van kernwapens verbiedt. Dit ver- een onderneming. Op die manier kunnen we meer druk uitoefenen en wint het gesprek aan zeggingskracht. Het bedrijf zegt het lokale management daarop aan te sturen. Ondertussen blijven er echter signalen komen dat de intimi- In 2012 heeft PMT het Zuid-Afrikaanse telecombedrijf MTN aan- drag is door 190 landen ondertekend. Op basis van dit verdrag Verbetert er niets? Dan kan PMT in het uiterste geval be- datie voortduurt. Daarom is ook op de aandeelhoudersverga- gesproken op hun activiteiten in Syrië. Het MTN netwerk in Syrië mogen Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Rusland, China en de sluiten niet meer in de onderneming te investeren. dering 2012 door PMT aandacht gevraagd voor een oplossing. is door de autoriteiten gebruikt om opstandelingen in de gaten Verenigde Staten kernwapens hebben. PMT sluit producenten Ook de dialoog hebben we voortgezet. In 2013 spreken we te houden. Daarnaast is het netwerk in bepaalde regio s uitge- van kernwapens uit deze landen dan ook niet uit, tenzij deze PMT brengt regelmatig verslag uit over de ontwikkelingen Ahold over de voortgang. schakeld. MTN is hierdoor mogelijk betrokken bij het schenden van mensenrechten in Syrië. PMT heeft MTN gevraagd of het een kernwapens of technologie verkopen aan (bedrijven in) andere landen. Bedrijven die kerntechnologie of kernwapens ontwik- op dit gebied. Deze verslagen vindt u op onze website, Onrust mijnbouwsector Zuid-Afrika beleid wil formuleren voor de omgang met overheden die men- kelen in landen die geen kerntechnologie mogen hebben, wor- PMT investeert ook in bodemschatten, onder meer in Zuid-Afri- senrechten zoals privacy en vrijheid van meningsuiting niet of den uitgesloten. ka, de grootste producent van platina in de wereld. Maar niet weinig respecteren. MTN erkent haar verantwoordelijkheid en alle Zuid-Afrikanen profiteren mee van deze rijkdom. De levens

7 omstandigheden van de mijnwerkers en de lokale gemeenschap zijn zeer slecht. Het risico op onrust onder de arbeiders in de Zuid-Afrikaanse mijnsector is groot. Zeker na de tragische incidenten bij Lonmin s Marikana platinamijn, waar bij een staking 45 mensen omkwamen. In september 2012 sprak PMT met een groot aantal mijnbouwbedrijven. PMT wil dat de mijnbouwbedrijven meer leiderschap tonen en hun medewerkers meer mogelijkheden geven hun stem te laten horen. De bedrijven moeten meer werknemers aannemen die afkomstig zijn uit de lokale gemeenschap en bijdragen aan beter onderwijs en zorg in het gebied. Inditex: textiel zonder kinderarbeid? PMT heeft in 2012 uitgebreid contact gehad met Inditex, het moederbedrijf van onder andere Zara, over enkele sociale issues bij de katoenproductie en bij toeleveranciers. Zo werd Inditex er in 2011 van beschuldigd producten af te nemen van een textielfabriek in Bangladesh die het niet zo nauw nam met arbeidsomstandigheden en -voorwaarden. Na vragen van PMT gaf Inditex aan dat zij sinds 2007 geen producten meer afnemen van dat bedrijf. PMT heeft ook vragen gesteld over het gebruik van Oezbeeks katoen (waarvan bekend is dat er voor de oogst gebruik wordt gemaakt van kinderarbeid). Inditex gaf aan dat het bedrijf geen inkoper is van katoen als grondstof. Hun toeleveranciers houden zij aan een gedragscode waarin staat dat kinderarbeid onacceptabel is. PMT constateeert dat Inditex werkt aan het beleid ten aanzien van sociale corporate verantwoordelijkheid. Op mogelijke issues wordt snel en adequaat gereageerd. In 2013 zetten we de dialoog voort. Shell in Nigeria Oliebedrijf Shell stond in 2012 in Nederland terecht voor de aansprakelijkheid voor olielekkages in Nigeria. Slecht onderhoud, sabotage en diefstal zorgden de afgelopen jaren voor vele olielekkages in de Nigerdelta. Bovendien gebruikt Shell pas sinds kort installaties om vrijgekomen aardgas op te vangen. Onder andere door dit soort vervuiling is de Nigerdelta een van meest vervuilde plekken op aarde. Shell heeft nog een lange weg te gaan in Nigeria. Toch zijn er duidelijk verbeteringen te zien. Shell wil alle vervuiling als gevolg van de lekkages eind 2012 opgeruimd hebben; een positieve ontwikkeling. Het bedrijf is ook transparanter geworden door op hun website te rapporteren over lekkages en de acties die hierop genomen worden. Daarnaast heeft Shell een extern bureau gevraagd een onafhankelijk rapport te schrijven over de lekkage-procedures bij het oliebedrijf. 6.2 Stemmen op aandeelhoudersvergaderingen Op een aandeelhoudersvergadering krijgen aandeelhouders inspraak in het beleid van een onderneming en kunnen ze bestuurders en commissarissen ter verantwoording roepen. Ze mogen stemmen over de benoeming van bestuurders en over eventuele wijzigingen in de statuten. PMT is een actief deelnemer aan deze vergaderingen. We stemmen op zoveel mogelijk aandeelhoudersvergaderingen van bedrijven waarin we belangen hebben. Vaak gebeurt dat op afstand, omdat aandeelhoudersvergaderingen over de hele wereld plaatsvinden. PMT heeft een op maat gesneden stembeleid dat jaarlijks wordt herzien. In dit stembeleid staan richtlijnen voor het stemmen op agendapunten over duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Kritisch over benoeming en beloning We zijn kritisch als het gaat om de benoeming van bestuursleden en het vaststellen van beloningen. Zo stemmen we vaak tegen een benoeming als we de voorgestelde persoon niet onafhankelijk genoeg vinden ten opzichte van de onderneming. In 2012 gebeurde dit in ongeveer 21% van de gevallen. Ook stemmen we tegen als beloningsvoorstellen niet transparant zijn. Meer invloed door samen te stemmen Eumedion is een platform van institutionele beleggers. Institutionele beleggers zijn bijvoorbeeld pensioenfondsen of verzekeraars. PMT is één van de aangesloten pensioenfondsen. In Eumedion werken de aangesloten beleggers samen om het milieu-, sociaal en governancebeleid van beursgenoteerde ondernemingen te verbeteren. PMT bezocht in 2012 de aandeelhoudersvergadering van zeven van deze ondernemingen en sprak daar ook namens andere institutionele beleggers. In andere gevallen gaf PMT juist aan andere Eumedion-deelnemers een spreekvolmacht. Figuur 3 Stemgedrag bij aandeelhoudersvergaderingen Voorgestemd op agendapunt Tegengestemd op agendapunt Onthouden van stemming Juridische procedures PMT voert juridische procedures om schade te verhalen en om goed ondernemingsgedrag af te dwingen. Het voeren van juridische procedures hoort dan ook bij actief aandeelhouderschap. PMT ziet het voeren van een juridische procedure als een uiterste stap, met name gericht tegen bedrijven die de wet overtreden en daarmee aandeelhouders financiële schade toebrengen. Vaak gaat het om fraude of misleidende berichtgeving door het management. De inkomsten uit rechtszaken zijn voor PMT gestegen van euro in 2011 tot euro in Het voeren van juridische procedures is voor PMT geen doel op zich, maar het gevolg van het uitvoeren van ons beleid. PMT blijft ook in 2013 lopende juridische procedures volgen. We blijven daarnaast alert op nieuwe situaties waarin het noodzakelijk is om juridische procedures te starten

8 7 Samenwerking Samen sta je sterker. PMT neemt deel aan een aantal samenwerkingsverbanden, veelal met andere ondertekenaars van de VN Principles for Responsible Investment. Op die manier kunnen we grote veranderingen teweeg brengen bij de ondernemingen waarin we beleggen. Asian Corporate Governance Association PMT werkt graag samen met de Asian Corporate Governance Association (ACGA), een non-profit organisatie gevestigd in Hong Kong. De organisatie werkt met beleggers, ondernemingen en toezichthouders aan effectieve corporate governance in Azië. De ACGA werd in 1999 opgericht vanuit de overtuiging dat corporate governance op de lange termijn van fundamenteel belang is voor Aziatische economieën en financiële markten. De organisatie richt zich op onderzoek, belangenbehartiging en educatie. De ACGA is PMT zeer behulpzaam door het onderzoek en missiewerk dat zij in Aziatische landen verrichten. Sudan Engagement Group Samen met andere investeerders vormt PMT de Sudan Engagement Group. De Group stuurde brieven naar verschillende ondernemingen die in Soedan actief zijn. Nu er zowel binnen Zuid-Soedan als tussen de twee nieuwe staten Soedan en Zuid-Soedan ongeregeldheden zijn uitgebroken, willen we weten hoe bedrijven met de situatie omgaan. Bieden zij hun werknemers voldoende veiligheid? En kunnen ze waar mogelijk een rol spelen in het voorkomen of oplossen van conflicten? De boekhoudfraude bij Olympus heeft in Japan voor veel opschudding gezorgd en de zwakke plekken van de Japanse corporate governance praktijk blootgelegd. In 2012 organiseerde de ACGA samen met haar leden een reis naar Japan. De verbetering van het risicomanagement en de corporate governance structuur van Japanse ondernemingen stond centraal. PMT heeft samen met de ACGA aandacht gevraagd voor structurele verbeteringen bij ondernemingen en toezichthouders

9 8 Vooruitblik 2013 In 2012 heeft PMT goede vorderingen gemaakt op het gebied van verantwoord beleggen. Dat zetten we in 2013 voort. Wij gaan bijvoorbeeld door met het invoeren van milieu, sociale en governance aspecten in zoveel mogelijk beleggingscategorieën en proberen op die manier ons steentje bij te dragen. Ook zal PMT bedrijven die zich misdragen, blijven aanspreken op hun gedrag en zaken als bestuurdersbeloning scherp in de gaten blijven houden. PMT denkt ook na over de transformatie van `verantwoord naar duurzaam`. Dit houdt in dat wij niet alleen de verkeerde investeringen níet willen doen maar ook de juiste investeringen wél willen doen. Door deze verandering hopen wij bij te kunnen dragen aan een wereld die voor huidige en toekomstige generaties leefbaar is. Meer informatie over maatschappelijk verantwoord beleggen bij PMT vindt u op onze website: Klik door naar Over PMT en Verantwoord beleggen. Daar vindt u jaarverslagen, kwartaalrapportages en andere achtergrondinformatie. 16

10 Colofon Uitgever Pensioenfonds Metaal en Techniek Coördinatie MN Concept & realisatie Castel Communicatie Vormgeving Harmen Heida Beeld Vincent van Gurp

11 Contact Pensioenfonds Metaal en Techniek Treubstraat 1B 2288 eg Rijswijk Telefoon (070) Fax (070) Internet