STROBIST FOTOGRAFIE. Leren en doen (LED) Workshop Dick Jeukens

Transcriptie

1 STROBIST FOTOGRAFIE Workshop Dick Jeukens Leren en doen (LED) Strobist is een term van fotograaf David Hobby en slaat op het gebruiken van handzame reportageflitsers op locatie, waar je anders met grote modellampen zou moeten zeulen. Het voornaamste concept van strobist fotografie is dat je de flitser van je camera haalt en het flitslicht in een hoek je model te laat bereiken, waardoor een natuurlijker en prettiger resultaat ontstaat.

2 Strobist fotografie LEREN EN DOEN (LED) Als je al wat langer op internet naar fotografie sites kijkt dan ben je vast al eens de term Strobist tegengekomen. Strobist is een term van fotograaf David Hobby en slaat op het gebruiken van handzame reportageflitsers op locatie, waar je anders met grote modellampen zou moeten zeulen. Het voornaamste concept van strobist fotografie is dat je de flitser van je camera haalt en het flitslicht in een hoek je model te laat bereiken, waardoor een natuurlijker en prettiger resultaat ontstaat. Model Margarita van links belicht Canon EOS 5D, 24mm, 1/200s op f8, ISO 100, flitser met -1 stop belichtingscompensatie Met een hotshoe geen hotshot Als je gaat belichten met een flitser is het belangrijk te bedenken dat een groot deel van het succes van de foto wordt bepaald door de schaduw. Schaduw voegt diepte toe aan een foto en kan worden gebruikt om bepaalde delen juist wel of juist niet te accentueren. Wat je wel belicht is bijna net zo belangrijk als wat je niet belicht. Het is dus van belang zeker ook schaduw in je foto op te nemen en dan wil je de controle van de flitser die los van de camera staat. De slechtste plek waar je je flitser dan kunt plaatsen is op de hotshoe van je camera. We hebben ze allemaal wel eens gezien, portretfoto s waarbij het model grote rode pupillen of een gezicht zonder definitie met donkere schaduwen langs de randen heeft. Naast dat het model een tijdje letterlijk sterretjes ziet, is een flits vol open recht in het gezicht van je model niet echt een vleiende manier om hem/haar vast te leggen. De flitser geeft licht over een relatief klein oppervlak, veel kleiner dan het onderwerp. Hierdoor wordt de kwaliteit van het licht als hard ervaren. Doordat het licht recht van voren komt zullen de vormen van het gezicht niet duidelijk naar voren komen, het ontbreekt aan subtiele schaduw in het gezicht die vorm en textuur Pagina 1

3 accentueert. Door de flitser van de camera te halen en in een hoek te laten flitsen krijg je een veel natuurlijker en prettiger resultaat. Flitser los van de camera Voordat ik verder ga, veel theorie over het werken met flitsers kun je vinden in de Flitsen serie in het Basiscursus gedeelte van de site. Ik zal mijn best doen hieronder een aantal van de belangrijkste concepten uit te leggen, maar kijk die artikelen dus nog even rustig door als een aantal concepten je niet bekend voor komen of je meer uitleg wilt. Model Margarita belicht met flitser in een flitsparaplu Canon EOS 5D, 50mm, 1/200s op f/1.4, ISO 100, -1 flitscompensatie Vaak wordt er gekozen voor een opstelling waarbij de flitser in een hoek van 45 graden links of rechts van de fotograaf staat. De plaatsing hangt af van waar je precies de schaduw wilt zien, aan de linker- of rechterkant van het model. Afhankelijk van de hoek neemt de schaduw meer of minder van het beeld in, doordat minder licht de andere zijde van het gezicht bereikt. Over het algemeen is het wenselijk beide ogen nog te kunnen zien. Met de flitser ben je niet meer afhankelijk van het natuurlijke/aanwezige licht. Zo kun je er voor kiezen de flitser de gehele belichting van het model over te laten nemen of het flitslicht te mixen met het omgevingslicht. Een belangrijk hulpmiddel daarvoor is de sluitertijd. Door de extreem snelle flits (1/1000s) heeft de sluitertijd geen directe invloed op de belichting door de flits. De sluitertijd heeft echter wel invloed op het omgevingslicht. Met de sluitertijd kun je dus beïnvloeden hoeveel van het omgevingslicht op je foto verschijnt. Pagina 2

4 De enige beperking is dat de sluitertijd niet sneller dan de flits synchronisatiesnelheid van je camera mag zijn, vaak 1/200 of 1/250s. In dat geval zou je bijvoorbeeld je ISO waarde kunnen verhogen om meer omgevingslicht te vangen. De achtergrondbelichting is geregeld (het is vaak een goed idee om het licht zonder flitsbelichting te meten en in te stellen, de sluitertijd hoef je dan verder niet meer aan te komen), dan is het van belang de sterkte van het flitslicht zelf en het effect op je model te bepalen. Allereerst kun je de sterkte van de flitser instellen op de camera zelf. Deze wordt uitgedrukt in waarden als 1/1 (full power), 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32 en soms ook 1/64 kracht, met eventueel tussenstappen. Net zoals bij diafragma en sluitertijd betekent elke stap naar links of rechts een halvering van het licht. Het bereik van het licht van de flits heeft ook een beperking. De regel is dat bij tweemaal de afstand het licht exponentieel afneemt. Maak je de afstand 2x langer, dan is het licht maar 1/4 (2 tot de macht 2) van de oorspronkelijke sterkte. Maak je de afstand 1/2 korter, dan is het licht 4x sterker. Hetzelfde geldt voor 3x langer = 1/9 (3 tot de macht 2) of bij een 3x kortere afstand, 9x sterker. Door de flitser te verplaatsen beïnvloed je dus ook de sterkte. Model Margarita subtiel belicht Canon EOS 5D, 24mm, 1/200s op f/8, ISO 100, -2 flitscompensatie, flitser verder weg dan eerste foto Pagina 3

5 De camera instelling is ook van invloed op de flitssterkte, zo kun je door het diafragma te wijzigen de sterkte beïnvloeden. Hoe dichter het diafragma (hoger f-getal), hoe minder licht dat op je model valt de camera kan registreren. Veel flitsers beschikken ook over een mogelijkheid om de zoom aan te passen (dit correspondeert in een hotshoe situatie met de focale lengte van de lens, bijvoorbeeld 105mm op een 120mm lens), hiermee kun je bepalen hoe breed de lichtstraal wordt. Daarnaast zijn er heel veel hulpmiddelen die de lichtval kunnen beïnvloeden, verderop in dit artikel ga ik in op het gebruik van een flitsparaplu. Beginnen met Strobist fotografie Beginnen met Strobist fotografie is eenvoudig. Je hebt een camera nodig en een flitser die je los van de camera kunt gebruiken. Dit hoeft niet de nieuwste Canon of Nikon flitser te zijn die door middel van TTL (Through The Lens) meettechniek communiceert met de camera, het gaat er juist om de flitstechniek te doorgronden en maximale controle te hebben over het licht. En in dat geval kun je ook prima met oude en goedkope flitsers werken. Vrijwel elke flitser is geschikt, het is met name van belang dat je handmatig de sterkte van de flitser kunt instellen. Canon 580 EX II flitser Eén flitser is in het begin meer dan voldoende. Gevorderde fotografen werken met meerdere flitsers die verschillende sterktes kunnen hebben en eventueel voorzien zijn van gekleurde filters om verschillende kleuren licht te geven. Als je begint heb je echter je handen al vol aan één flitser. Daarnaast kun je daarmee al enorm veel bereiken en mooie resultaten verkrijgen. Een aanrader wat dat betreft is de One Light DVD van Zack Arias (Engelstalig) die je veel mogelijkheden van het werken met één flitser laat zien. Verder moet je op een of andere manier er voor kunnen zorgen dat de flitser af gaat precies op het moment dat de sluiter werkt. Normaal gesproken gebruikt de camera de hotshoe (de metalen strip bovenop de Pagina 4

6 camera) om dit aan de flitser door te geven, maar als de flitser los van de camera staat is dit niet mogelijk. Er is een aantal mogelijkheden om dit te bereiken. De simpelste methode is een PC Sync kabel aanschaffen, deze kun je voor een flink aantal meters krijgen en legt een directe verbinding tussen de camera en de flitser. Het is dan van belang dat zowel de flitser als de camera beschikken over een PC Sync aansluiting (niet altijd vanzelfsprekend). PC Sync kabel Beschik je over een Nikon camera en een Nikon flitser, dan kun je draadloos gebruik maken van het Nikon Creative Light System om de flitser aan te sturen. Voor Canon camera s moet je, tenzij je de Canon 7D hebt, een losse infrarood zender aanschaffen, de ST-E2. Bij zowel Nikon als Canon betekent dit wel dat je met de camera zicht moet hebben op de flitser. Je kunt de flits opdracht niet door een muur geven of als je voor de flitser staat. Een oplossing hiervoor is gebruik maken van draadloze zenders met radiogolven. Deze zijn te koop voor verschillende budgetten, vaak hoe duurder hoe beter. Het kwaliteitsverschil zit met name in de betrouwbaarheid van het flitsen, minder missers, en de afstand waarop kan worden geflitst. Een populaire budgetzender is de Cactus V4 zender, daar tussenin zit onder andere de Elinchrom Skyport en aan de top staan de PocketWizards, die in de laatste variant ook de TTL functionaliteit van Canon en Nikon camera s kunnen overnemen zodat High Speed Sync een mogelijkheid wordt. Cactus V4 zenders Pagina 5

7 Hoe duurder de zenders, hoe meer technische mogelijkheden tot aan flitsen met een snelle sluitertijd aan toe. Als je begint is het echter van belang de techniek te doorgronden en te weten wat je doet, je kunt dus prima beginnen met een kabel of een eenvoudige zender. Als je meer ervaring hebt kom je vanzelf aan de andere mogelijkheden toe. Zo blijft er ook meer budget over voor andere zaken die een grote invloed op het licht kunnen hebben. Met het normale flitslicht ben je er namelijk niet. Als je de flitser van de camera haalt en zo plaatst dat het licht je model in een hoek bereikt, dan heb je nog steeds te maken met een relatief kleine lichtbron ten opzichte van je onderwerp. Hoe kleiner de lichtbron, hoe harder het licht zal zijn. Het is dus zaak de lichtbron af te zwakken totdat er een aangenaam licht ontstaat die vorm en textuur kan laten zien. Hiervoor zijn verschillende hulpmiddelen zoals een hotbox, grid, snoot (soort trechter) en ook een flitsparaplu. Deze laatste heb ik voor alle foto s in dit artikel gebruikt. Flitsparaplu Ik heb al een aantal keer de theorie aangestipt dat hoe groter de lichtbron is, hoe zachter het licht zal worden. Het is dus zaak van de kleine flitser een zo groot mogelijke lichtbron te maken. Dit kan bijvoorbeeld door de flitser naar een plafond of muur te richten, hierdoor wordt de lichtbron enorm groot en het licht een stuk zachter. Maar dit geeft ook minder mogelijkheden gebruik te maken van gericht licht. Plaats de paraplu op 45 graden van de camera en het model en je krijgt een mooie schaduw en zacht licht Een goede optie kan daarom zijn te investeren in een paraplu met een lichtstandaard die je zelf kunt verplaatsen en die netjes op zijn plek blijft staan. Een paraplu is veelzijdig, je kunt er namelijk licht in laten weerkaatsen, de flitser flitst weg van het model en de paraplu kaatst het licht terug, waardoor het licht zachter wordt. Maar je kunt ook door de paraplu flitsen als je alleen het witte gedeelte houdt. De flitser is dan op het model gericht, maar doordat je door de paraplu heen flitst wordt het licht minder sterk en wordt het verspreid over een groter oppervlak, waardoor zachter licht ontstaat. Hoe dichter je de paraplu bij je model zet, hoe beter. Dit klinkt misschien tegenstrijdig, maar heeft ook hier weer te maken met hoe groter het oppervlak ten opzichte van het model, des te zachter het licht wordt. Zet je paraplu dus net aan de rand van het beeld voor een maximale verzachting. Pagina 6

8 Complete paraplu set Ik gebruik hiervoor een Westcott 43 opvouwbare paraplu waarmee je licht kunt reflecteren (met de zwarte hoes) en waarmee je ook door de paraplu kunt schieten (zonder zwarte hoes). Deze wordt in de lucht gehouden op een Manfrotto 001B Nano Stand. Dan ontbreekt er nog één accessoire die alles bij elkaar bindt, de hotshoe/paraplu houder waarin je de camera kunt bevestigen en de paraplu in kunt plaatsen. Hiervoor gebruik ik de LumoPro Umbrella Swivel with Hot-Shoe. Voor een complete set van paraplu, standaard en houder moet je op ongeveer rekenen als je ze los koopt. Veel winkeliers bieden echter een complete instapset voor een lagere prijs. In dit artikel slechts een eerste introductie van strobist fotografie, zo heb ik het nog niet gehad over de andere methoden het licht te verwachten en het berekenen van de benodigde lichtsterkte en camera instellingen. Een onderwerp voor een volgende keer. Denk niet dat je strobist fotografie zomaar doet. Net als met de omgang met je camera moet je je de techniek zo eigen maken dat het uiteindelijk tweede natuur wordt. Door rekening te houden met een paar ezelsbruggetjes en veel te experimenteren zul je echter merken dat je snel stappen kunt zetten en steeds prettigere resultaten zult bereiken. Het is absoluut de tijdsinvestering waard, je vergroot je mogelijkheden enorm als fotograaf. Bron: Digitale Fotografietips Kenneth Verburg Pagina 7

9 STROBIST FOTOGRAFIE Door Mich Buschman 7 mei 2012 Voor veel fotografen is de losse opsteekflitser nauwelijks beter dan de ingebouwde pop-upflitser. Alleen geeft hij misschien wat meer licht, en wat minder gauw rode ogen... Die losse flitser blijkt echter veel meer in huis te hebben wanneer je hem letterlijk los van de camera gebruikt. In deze serie over Strobist fotografie leer je hoe. Strobist fotografie Ruim twintig jaar geleden kwam Minolta als eerste met een systeemflitser die draadloos kon flitsen. Eindelijk kwam die opsteekflitser los van de camera... en van de kabel! Ik herinner me nog dat ik in de vlindertuin van het Noorder Dierenpark in Emmen aan iemand vroeg om mijn losse flitser schuin achter die enorme vlinder voor me vast te houden. En de twijfel in de ogen van deze bezoeker, die eerst dacht dat hij voor de gek werd gehouden. Gevolgd door verbazing toen hij zag dat het écht werkte. Strobist fotografie in de praktijk. Hard, met een folie blauw gekleurd flitslicht van rechtsachter bootst een theaterspot na. F11, 105 mm, 1/90 sec, ISO 400 Pagina 8

10 Strobist of draadloze flitsfotografie Het los van de camera flitsen, off-camera flash, werd wereldwijd breed omarmd met de komst van het draadloze Nikon-flitssysteem. TTL-flitsen met meerdere flitsers in groepen, op verschillende sterktes ingesteld... als het ware studiolicht op locatie! Met alle vrijheid van dien dankzij kleine, gemakkelijk te vervoeren en op te stellen flitsers, die ook manueel in te stellen zijn. Op afstand aangestuurd én bestuurd. De slave-ontsteking of volgcel bestond al veel langer, maar pas sinds nadat David Hobby het begrip strobist fotografie introduceerde, werd draadloos flitsen een hype. Een hype met steeds meer aanhangers, aangejaagd door duizenden voorbeeldfoto s en -filmpjes op internet. Menig beginnend fotograaf schaft geen studioflitsset meer aan, maar kleine, compacte flitsers met een accu plus een setje zenders en ontvangers. Omdat Hobby claimt dat het begrip strobist een merknaam is waar hij het auteursrecht op heeft, spreken we ook wel van draadloze flitsfotografie. Strobist een trend in fotografie De fabrikanten spelen handig op deze trend in, met allerlei hulpmiddelen, varianten en natuurlijk verbeterde bestaande producten. De tutorials, boeken en filmpjes zijn echter niet altijd even instructief voor de beginner. Soms draait het puur om het werk van de maker, of - nóg irritanter - om diens persoon. Voor anderen is het Engels, rap gesproken of doorspekt met technische termen, te ingewikkeld. Daarom behandelen we draadloze flitsfotografie hier stapsgewijs, met veel voorbeelden, tips, apparatuuradviezen en handigheidjes. Om je te instrueren én te inspireren om zelf aan de slag te gaan met deze losse, speelse vorm van omgaan met licht. Pagina 9

11 VRIJHEID Ik heb zelf ervaren dat deze manier van werken mij meer lucht gaf in het fotograferen op locatie. Soms licht de ene flitser het onderwerp een beetje bij, terwijl een tweede, verder weg, die donkere achtergrond wat opheldert... Ik kan gaan en staan waar ik wil, het onderwerp volgend. Als dat nodig is, neem ik gewoon het statiefje met flitser mee, zonder op kabels of netsnoeren te hoeven letten. Kortom: meer vrijheid, creativiteit en plezier! Maar eerst meer over de redenen om te flitsen als zodanig. Peter: De foto van Sjoerd is gemaakt met twee Canon Speedlight 550EX flitsers voorzien van een transparante paraplu. De Canon flitsers werden ontstoken met het draadloze systeem van PocketWizard: een zender op de camera en per flitser een ontvanger. Deze foto is binnen gemaakt, wat het lastiger maakt doordat wanden en dergelijke onbedoeld flitslicht reflecteren. Zwarte antireflectieschermen zijn vaak de oplossing. De flitsers zijn hier links onder een hoek van 45 graden respectievelijk recht van voren geplaatst. Canon EOS 5D met EF F2, mm F16, 1/160 sec, ISO 200. Sjoerd - Peter de Bock. Pagina 10

12 De filosofie van Strobist fotografie Peter de Bock: Het voordeel van draadloos flitsen vind ik dat je zelf kunt bepalen hoeveel licht je wilt hebben en - misschien wel het belangrijkste - waar dat licht vandaan moet komen. Door gebruik te maken van één of meer flitsers, kun je het beeld naar je eigen hand zetten. Het licht hoeft niet altijd natuurlijk te ogen. Als je het goed doet, trekt je foto meer aandacht en krijgt hij meer sfeer en dynamiek. Een ander voordeel is dat je via de sluitertijd het omgevingslicht apart van het flitslicht kunt doseren. Automatisch flitsen... Iedereen kent het wel, die talloze kleine witte lichtflitsjes uit het publiek bij een voetbalwedstrijd of tijdens een popconcert s avonds. Tot de achterste rij of helemaal bovenaan op de tribune aan toe. Natuurlijk heeft flitsen onder zulke omstandigheden geen enkele zin. Waarschijnlijk weten de boosdoeners dat ook wel. Maar ja, dat gaat nou eenmaal vanzelf met zulke camera s bij weinig licht! Menigeen komt niet verder dan het toestel aan- en uitzetten. De flitsinstellingen zijn vijf stappen te ver. Die ingebouwde pop-upflitser heeft al heel wat leed veroorzaakt. Grote rode schrikogen in witte, platgeflitste gezichten, met zwarte schaduwen daarachter. Ooit schreef ik hier dat je met de pop-upflitser zo handig een invullichtje kon toevoegen, maar dat neem ik bij deze terug. Je kunt weliswaar de dosis licht verminderen via de flitsbelichtingscorrectie, hetgeen tot een minder vampierachtige huidskleur leidt, maar de afbakening blijft scherp. Dat komt door de minuscule afmetingen van het ingebouwde flitsertje. De lichtstralen snijden als het ware het model uit en projecteren diens vorm op de achtergrond. In de kleinste details zie je daardoor scherp afgetekende schaduwrandjes, en dat oogt heel onnatuurlijk. Bij weinig licht komt de ingebouwde flitser vaak automatisch in actie, of dat nu gewenst is of niet Pagina 11

13 Ingebouwde flitser Als je de lichtbundel uit het ingebouwde flitsertje kon vergroten, zou dat een zachter effect geven. Maar laten we ons hier verder niet het hoofd over breken. Wél kan de pop-upflitser bij draadloos flitsen goede diensten bewijzen als commander, waarbij het flitsertje via een serie voorflitsjes de verderop los opgestelde opsteekof systeemflitser aanstuurt. Daarover later meer. Eerst buigen we ons over de redenen waaróm mensen flitsen. WEINIG LICHT In veel gevallen wordt min of meer noodgedwongen naar de flitser gegrepen. Overal waar (te) weinig licht voor een geslaagde opname is, wordt de flitser ingezet. Dat gebeurt in de meeste gevallen automatisch, omdat de camera op automatische belichting staat ingesteld. Dit geldt ook voor halfautomatische standen zoals diafragmavoorkeuze (A of Av), waarbij je als fotograaf de camera-instellingen kunt beïnvloeden. Staat de camera op een themaprogramma, dan is die controle er niet. In dat geval zal de flitser ofwel automatisch opklappen en gedoseerd inflitsen (zoals in de portretmodus), ofwel níet afgaan (zoals in de landschapsmodus). Omgevingslicht Een opname, zonder invulflits... F4, 32 mm, 1/60 sec, ISO 200 Bij weinig omgevingslicht kun je natuurlijk eerst de ISO-waarde verhogen, bijvoorbeeld van ISO 200 (de standaardinstelling) naar ISO 800. Daar win je twee stops mee, zodat een riskante sluitertijd van 1/15 seconde een veiligere 1/60 seconde wordt. Veel van de huidige spiegelreflexcamera s leveren ook bij hogere Pagina 12

14 ISO-waarden (soms tot wel ISO 3200 aan toe) een goed bruikbare kwaliteit. Maar op een gegeven moment zit je toch aan je taks. Available light vs flitslicht... en met flits. F4, 32 mm, 1/60 sec, ISO 200 Uiteraard zijn er fotografen die zo lang mogelijk níet willen flitsen. Zij redeneren dat flitslicht een onnatuurlijke, kunstmatige, verstorende en vul maar in inbreuk op de werkelijkheid is. In mooie bewoordingen: zij respecteren in hun opnames het bestaande, aanwezige licht. Vanuit journalistieke opvattingen is daar veel voor te zeggen. En wie krantenfoto s kritisch bekijkt, ziet dat er steeds minder vaak wordt geflitst. De schoonheid van de geportretteerden doet er daarbij minder toe: het moment van handelen, de (re)acties en de emotie staan voorop. Dat er donkere ogen (of wallen daaronder) ontstaan, of dat de huidtint een kleurzweem vertoont, is van minder belang dan bij bijvoorbeeld huwelijks- of portretfotografie. Omdat we het hier over fotografie met losse opsteekflitsers hebben, gaan we niet dieper in op de voor- en nadelen van het werken met available light. Pagina 13

15 KLEURZWEEM CORRIGEREN Wie níet flitst, corrigeert storende kleurzwemen in zijn of haar foto s waarschijnlijk met behulp van de witbalans. Staat deze op de automatische stand, dan worden dominante kleuren aangepast richting neutraal. Opnames onder een geelgroen tl-licht ogen dan natuurlijker, en kleuren - met inbegrip van de kritische huidtint - komen herkenbaarder en aannemelijker over. Gevorderde fotografen nemen op in Raw. In de Raw-converter van programma s als Photoshop, Lightroom, Aperture en Nikon NX2 worden de kleuren op orde gebracht. De weergave hoeft niet per se neutraal te zijn! Soms worden de kleuren wat warmer gelaten omwille van de sfeer, of omdat mensen er anders zo bleekjes uitzien. Vaak worden natuurlijke kleurzwemen, zoals van een zonsondergang, als plezierig ervaren. Maar dat geldt niet voor de koele, blauwe kant van het kleurenspectrum. Foto s die bij zomers zonlicht in de schaduw worden gemaakt, zien er te blauw uit naar ons gevoel. Die kleurafwijking is overigens logisch: het hemelblauw verlicht de schaduwkant, wat nu eenmaal een blauwe kleur geeft. Wie niet (in)flitst, kan de witbalans op de stand Schaduw zetten (het symbooltje van het huisje met de slagschaduw) voor een neutrale tot warme look. Op de witbalans bij flitsen gaan we verderop uitvoeriger in. Links: een neutrale kleurweergave komt soms wat kil over. Rechts: een warmere weergave door een aangepaste witbalans Pagina 14

16 Vormweergave Een derde belangrijke reden om te flitsen is de vormweergave. Een model in grauw licht overdag komt vlak over. Een invulflits schuin van boven kan het beeld plaatselijk ophelderen. Dat accentueert het verschil tussen lichte en donkere partijen en benadrukt details. Juist dat los van de camera flitsen was vroeger lastig. Meestal moest er een kabeltje aan te pas komen, en voor nog meer reikwijdte zelfs een verlengkabel. Lette je even niet op, dan trok je gemakkelijk de flitser op zijn lichte lampstatief omver. Zogenaamd contourlicht van links en van rechts benadrukt de vorm van het hoofd. (F11, 66 mm, 1/90 sec, ISO 200 Pagina 15

17 Essentieel Het element vormweergave is in de fotografie van wezenlijk belang, omdat het de suggestie van diepte kan wekken. Het beeldscherm of papier is immers tweedimensionaal. Met licht kun je ook schilderen. Bij het portret van de man bepalen een flitser van links en eentje van rechts de vorm van zijn hoofd. Er werd geen frontaal licht (dat wil zeggen vanaf de kant van de camera) gebruikt, en zo ontstonden lichtlijnen. Bij de opname van het liggende vrouwelijke model werden zes flitsbolletjes als een floodlight (podiumlicht op de vloer) ingezet. Met de pop-upflitser werden ze tot ontsteking gebracht. Het licht van het opklapbare flitsertje (in de handmatige M-flitsstand) zie je niet terug. Deze opname is op ISO 200 gemaakt met F19, en zó helder is dat lichtje niet. Het karakter van het licht is breed invullend en zacht, met minimale schaduwen bovenop. Dat het verhoudingsgewijs zwakke ingebouwde flitsertje als ontsteking is gebruikt, zie je hier niet terug. F19, 55 mm, 1/90 sec, ISO 200 Pagina 16

18 FLITSERS Met twee flitsers kun je heel gemakkelijk diepte suggereren, zoals blijkt uit de opnames van het model op de tafel. De modelopname met egaal grijze achtergrond (een rol achtergrondpapier) werd met één flitser gemaakt via een achthoekige softbox (tweedelige Elinchrom Quadra-flitsset). Het hoofdlicht komt schuin van linksboven, terug te zien in de schaduwvorm op en onder de benen. Maar de achtergrond komt - mede door het restlicht - vlak over, en lijkt door zijn platte voorkomen tegen het model aangekleefd. Onder de tafel werd de tweede flitser gelegd, met daarvoor een verzachtende witte diffusieschijf. Deze flitser stond schuin omhoog gericht op de achtergrond, op ongeveer anderhalve meter afstand. De lichtvlek verloopt daardoor van sterk naar steeds zwakker. Nu lijkt er opeens afstand te zijn tussen model en achtergrond. Toch zijn daar niet altijd twee flitsers voor nodig: bij de zacht bruinzwarte opname van het model met witte pruik en masker is slechts één flitser met witte softschijf gebruikt. In een groot stuk karton heb ik een rond gat geknipt en daar doorheen geflitst, waardoor een soort vignet ontstond. Het effect doet denken aan een spot, terwijl de zachte schaduwen diepte en vormverloop suggereren. Links: Zonder aparte flitser op de achtergrond lijkt deze aan het model vastgekleefd. Rechts: Een lichtverloop op de achtergrond, afkomstig van een tweede flitser, brengt uitkomst Bij Strobist fotografie kun je ook het licht kleuren Om een bepaalde sfeer op te roepen, kunnen we met de helderheid en de kleuren van het licht spelen. Voor een lentegevoel maken we buitenopnames wat lichter en benadrukken we de blauwe lucht en het jonge bladgroen. Ingehouden kleuren en een donker timbre geven daarentegen sombere beelden. Natuurlijk kunnen we via de witbalans vóór of na de opname kleuren elke gewenste kant op trekken. Koeler of warmer bijvoorbeeld. Maar je kunt ook het flitslicht bijkleuren met gekleurde folies: gels die in verschillende tinten en dekkingen leverbaar zijn. Zo n gel wordt losjes voor de flitser geklemd, zodat de kortstondige hitte van de flits kan ontsnappen. Als we al het flitslicht kleuren, dan verdwijnen de bestaande kleuren. Pagina 17

19 Als ál het flitslicht wordt gekleurd, verdwijnen de oorspronkelijke kleuren. F5,6, 68 mm, 1/90 sec, ISO 400 Filterfolie en achtergrondverlichting Maar je kunt ook alleen de achtergrondverlichting van een kleurtje voorzien, zoals bij het bloemstuk, dat van bovenaf met een flitser met Honl-grid werd verlicht. De achtergrondflitser was voorzien van een hardblauw filterfolie (LEE), waardoor de kleuren van het boeket frisser lijken. Pagina 18

20 Dankzij hardblauw flitslicht op de achtergrond lijken de kleuren van het boeket frisser. F16, 105 mm, 1/90 sec, ISO 100 Pagina 19

21 VOORBEELDFOTO Elise in wonderland Dennis van den Eijnden Elise in Wonderland - Dennis van der Eijnden Dennis: Deze foto is gemaakt tijdens een Dutch Strobist Meeting (via flickr.com/groups/dutchstrobist) in een oude aluminiumfabriek in Breukelen. Het was een heerlijk zonnige dag met evenveel modellen als fotografen: een unicum. Elise was een van de modellen. Ze had ballonnen meegebracht en dat leverde een vrolijk contrast op met de Pagina 20

22 troosteloze fabriek. De gebruikte flitsers: een Canon 540EZ op vol vermogen (1/1) in een Westcott 28 softbox direct boven de camera (op een boom ) en een identieke flitser achter het model voor een randlicht. Canon EOS 5D met F1,8/28 mm F4,5 1/200 S ISO 50 Perfume - Joep Roosen Joep: Links van de camera stond een Nikon SB-800 (1/4 vermogen) met een softbox. Achter het model een Nikon SB-700 op 1/16 vermogen om haar van de achtergrond te isoleren. Nikon D80 met Tamron F2,8/17-55 mm F5,6 1/30 S ISO 100. 'Shepherd' - Joep Roosen Pagina 21

23 Do - Peter de Bock Pagina 22

24 WORKSHOP Focus Workshop Flitstechnieken Portretfotografie Worstel je nu zelf met flitstechnieken of wil je juist deze techieken bij portretfotografie gaan toepassen, dan is de Focus Workshop Flitstechnieken Portretfotografie een interessante 1-dagscursus voor je! Dit kun je verwachten: Het bestaande licht kan onvoldoende helder zijn om het voor ogen staande portret te realiseren. Daarnaast kunnen de kleurtemperatuur en het contrast storend aanwezig zijn. Flitslicht is dan de beste oplossing. We zijn elkaars model. Een workshop van een hele dag ( uur) Aan de hand van een presentatie worden de problemen en oplossingen getoond Demo door de workshopgever Hands-on gedeelte, met hulp en bijsturing Presentatie van een deel van de opnames Afronding Schrijf je hier in voor de workshop Flitstechnieken Portretfotografie van Focus. Er is nog beperkt plaats op de dagen vrijdag 20 juli en zaterdag 21 juli Er wordt een beknopte syllabus verstrekt. Kosten De kosten voor deelname zijn 135 euro per persoon. Dit is inclusief lunch, koffie, thee, fris en koek. Elke deelnemer ontvangt GRATIS een gesigneerd exmplaar van het Handboek Strobist Fotografie en het Handboek Digitale Portret Fotografie. Een voordeel van 62,45! Over de cursusleider Mich Buschman werkt al ruim dertig jaar voor Focus. Hij test fotografische producten en schrijft educatieve artikelen over fotografie in brede zin. Daarnaast geeft hij parttime les aan de Fotovakschool. Als fotograaf is hij werkzaam in Garderen (fotostudio). Recent is het Handboek strobistfotografie (2011). Dit jaar verschijnen twee boeken over portretfotografie; het ene over de bestaand licht portretten, het tweede handelt over portretteren met divers hulplicht Boek Strobist fotografie Pagina 23

25 Heb je alleen interesse in het boek Strobist fotografie dan kun je deze ook apart in onze shop bestellen. Het is dé fotografische trend: strobist fotografie, ook wel in gewoon Nederlands bekend als draadloos flitsen. Los van de camera en vaak met meer dan één flitser. Er wordt met zenders en ontvangers gewerkt, manueel of TTL-belicht. Deze flitsmethode is in enkele jaren tijd zeer populair geworden. Focus Strobist boek Mich Buschman, vakfotograaf, Focus testredacteur en fotografiedocent, richt zich in dit boek geheel op de vele mogelijkheden van de draadloze flitsfotografie. Hij bespreekt de strobist fotografie stapsgewijs met veel voorbeelden, tips, apparatuuradviezen en handigheden. De bedoeling is u niet alleen te instrueren maar vooral ook te inspireren om met deze losse, speelse vorm van omgaan met licht uit de voeten te kunnen. SAMENVATTEND Flitsen is natuurlijk níet vanzelfsprekend of noodzakelijk. In het dagelijks leven wordt niet aan de lopende band geflitst: we zouden daar gek van worden. Het veelvuldig flitsen door fotojournalisten bij belangrijke politieke gebeurtenissen en dergelijke is sterk verminderd sinds de komst van camera s met ruisarme hoge ISO-waarden. Het gebruik van de flitser als een creatief hulpmiddel is daarentegen toegenomen. We flitsen om verschillende fotografisch relevante redenen: 1) Om te donkere scènes op te helderen 2) Om te hoge contrasten te verlagen 3) Om lage contrasten op te peppen 4) Om kleurzwemen terug te dringen 5) Om diepte te suggereren 6) Om gekleurd licht aan te brengen of toe te voegen Pagina 24

26 Een invulflitsje haalt de meubels op én houdt de kleuren neutraal. Een wat langere belichtingstijd zorgt voor een goede balans met het aanwezige dag- en kunstlicht. F8, 24 mm, 1/3 sec, ISO 400 Creatief met Strobist fotografie De kunst is het flitslicht effectief te laten zijn, maar niet (storend) opvallend aanwezig. Bij een interieuropname moet je daarom het flitslicht zorgvuldig in balans brengen met het eventuele dag- en kunstlicht. Niet alleen qua sterkte, maar ook qua kleur. Vaak vraagt dit tevens het gebruik van een langere belichtingstijd. Om flitslicht creatief te gebruiken, moet je draadloos flitsen, los van de camera, en vaak meer dan één flitser inzetten. Daarbij komen zenders en ontvangers kijken, manueel of met TTL-sturing. Dit soort flitsfotografie is in korte tijd zeer populair geworden. Op locatie, maar ook in de studio. Niet alleen voor modelfoto s; ook macro- en interieuropnames staan op het menu. Pagina 25