INITIATIEF OP DE KAART. Voorstel om verhouding tussen overheid en burgerinitiatief te versterken.

Transcriptie

1 INITIATIEF OP DE KAART Voorstel om verhouding tussen overheid en burgerinitiatief te versterken. Denktank GroenLinks Amsterdam Amsterdam, 4 juni 2013

2 In dit document: Notitie Platform Initiatief op de Kaart Bijlage: Concluderende aanbevelingen Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People Djoeke Ardon Judith Berendsen Marten Bos Bregje van der Heide Elisabeth Lanz Julia van Ooststroom Ieteke Schouten Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 2

3 NOTITIE PLATFORM INITIATIEF OP DE KAART Voorstel van GroenLinks Denktank Power to the People voor het faciliteren van burgerparticipatie middels het instellen van een online platform 1. INLEIDING EN DOEL Het is belangrijk te beseffen dat burgerparticipatie niet langer een bijzaak is, maar hoofdzaak, noodzaak en een werkelijkheid waar we niet meer omheen kunnen. Door de terugtrekkende overheid ontstaan er bestuurlijke vacuüms/leemtes. De overheid kan, bijvoorbeeld door gebrek aan middelen, de samenleving niet of onvoldoende bieden wat zij nodig heeft. Burgers zijn goed in staat deze bestuurlijke vacuüms op efficiënte en innovatieve wijze te dichten. Steeds meer nemen burgers zelf het initiatief, vaak behoorlijk succesvol en in veel gevallen goedkoper dan de overheid. Voor dergelijke initiatieven hebben burgers wel de ruimte nodig. Deze ruimte kan blijkens verschillende onderzoeken enkel ontstaan als de overheid de regierol in het oplossen van maatschappelijke problemen loslaat en tevens vertrouwen heeft in het oplossend vermogen van burgerinitiatieven. Burgerinitiatieven zijn initiatieven van en door burgers welke ten dienst staan van de maatschappij. De belangen die daarbij worden behartigd betreffen vrijwel altijd deelbelangen Voorbeelden van burgerinitiatieven zijn het SMS Alert, voedselbanken, eigen groenontwikkeling/-beheer, VvE s met energie-initiatieven en lokale welzijnsprojecten. Amsterdam kan trots zijn op de mensen die op ondernemende en soms vernieuwende wijze bijdragen aan het welzijn van de stad. Burgerinitiatieven hebben door de jaren heen een flinke ontwikkeling doorgemaakt van traditionele burgerinitiatieven met een overwegen vrijwillig en verenigend karakter tot de burgerinitiatieven van nu die zich kenmerken als ondernemend en zelfstandig. Het zijn directe, concrete antwoorden op behoeftes in de buurt en creëren een nieuw speelveld voor samenwerkingen met overheid, bedrijven en maatschappelijke instellingen. Amsterdam heeft een behoorlijk potentieel aan creatieve, betrokken en actieve burgers die veel zaken zelf kunnen en willen regelen, zonder dat de overheid zich daar te veel mee bemoeit. Deze burgers moeten aangemoedigd en gefaciliteerd worden door de overheid om hun initiatieven te laten slagen. Dit gebeurt echter niet overal in voldoende mate; veelgehoorde klachten van burgerinitiatieven en actieve burgers zijn: de trage ambtelijke besluitvormingsprocedures, het overnemen van succesvolle initiatieven door de overheid waardoor het initiatief soms plots veel minder efficiënt wordt, lastige subsidieregelingen die uitgaan van sterk georganiseerde structuren en het gebrek aan zicht van de overheid op de echte vragen en behoeften uit de buurt. De overheid belemmert hierdoor (vaak onbedoeld) burgerinitiatieven en actieve burgers. Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 3

4 Burgerinitiatieven zijn verworden tot een complex politiek onderwerp door een veranderde verhouding tussen overheid, burgers en instanties. GroenLinks benadrukt dat zij burgerinitiatieven, instanties en de overheid voortaan als samenwerkende partners benadert voortkomend uit de veranderende verhouding en niet uit de noodzaak om te bezuinigen. Van controle naar vertrouwen ; partners die samenwerken aan een initiatiefrijke, levendige stad. Om dit te bereiken dienen de communicatiekanalen tussen de partners helder en toegankelijk te zijn. Informatie zal transparant en toegankelijk moeten zijn voor burgers. De doelstelling van dit voorstel is om de overheid een concrete stap te laten zetten naar de rol van facilitator van het netwerk waarin burger en overheid partners zijn. GroenLinks stelt een openbaar en helder online platform voor waarop alle initiatieven in Amsterdam in kaart zijn gebracht. Iedereen en daaronder verstaan we naast initiatiefnemers en overheden ook bedrijven, maatschappelijke organisaties en niet-participerende burgers, kan in een oogopslag zien wat waar in de stad gebeurt en ook wat niet. Dit overzicht stimuleert verschillende samenwerkingsverbanden zoals initiatieven onderling, initiatieven en de overheid, en initiatieven met derden, waarbij we onder het laatste geïnteresseerde burgers, bedrijven en of maatschappelijke organisaties verstaan, waardoor de uitwisseling van informatie en/of expertise wordt geoptimaliseerd. 2. UITGANGSPUNTEN De verhouding tussen overheid, burgerinitiatieven en derden (geïnteresseerde burgers, bedrijven maatschappelijke organisaties) verandert en daarmee veranderen de behoeften van deze partijen. Uit de interviews hebben we de volgende behoeften gedestilleerd. - Burgerinitiatieven hebben behoefte aan een transparante en duidelijke overheid waar minder langs en door elkaar heen wordt gewerkt, waarbij meer erkenning komt voor de expertise waarover burgerinitiatieven beschikken. Verder hebben burgerinitiatieven behoefte aan ondersteuning in een andere vorm dan subsidie. - De overheid heeft behoefte aan een goede omgang met actieve burgers die zich inzetten ten behoeve van de maatschappij. De overheid wil niet in de weg zitten, maar heeft ook moeite met loslaten van maatschappelijke problemen. - Geïnteresseerde burgers hebben de behoefte om iets betekenen voor de wijk maar weten vaak niet hoe. - Bedrijven en maatschappelijke organisaties hebben de behoefte om burgers op een nieuwe en directe manier te bereiken. Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 4

5 3. UITVOERINGSRICHTLIJNEN Platform als bewezen concept Platform Initiatief op de Kaart biedt een overzicht van alle burgerinitiatieven in Amsterdam; zoals Funda huiszoekers laat zien waar in Amsterdam huizen te koop dan wel te huur staan. Logischerwijs kan binnen het platform gefilterd worden op geografische locatie en thema. Het platform is opgebouwd uit verschillende, reeds bestaande, online platforms die uitgesplitst verschillende informatie bieden aangaande burgerinitiatieven in Amsterdam. Zo brengt het in een format gebaseerd op Buurtbegroting Amsterdam ( een integraal overzicht van welke activiteiten in Amsterdam door burgers worden ontplooid (vergelijk in Amsterdam: Je Kunt Meer of landelijk Kracht in NL Maar het biedt meer. Elk burgerinitiatief is binnen het platform voorzien van operationele, financiële en andere relevante data, waaronder de partners binnen overheid/bedrijfsleven en de onvervulde behoeften van het initiatief. Platform Initiatief op de Kaart als nieuw concept Het Platform Initiatief op de Kaart slaat een brug tussen buurtinitiatief, overheid en bedrijfsleven. Belangrijke algemene uitgangspunten van het platform zijn: - faciliteren van zelforganiserende samenleving; - versterken van netwerk van burgerinitiatief, overheid en bedrijfsleven; - stimuleren van nieuwe vormen van samenwerking en verhoudingen. Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 5

6 - onderstreept het permanente karakter van burgerinitiatieven. Wanneer overheid, burgers en derden samenkomen in dit platform en elkaar als partners zien in het werken aan een prettig Amsterdam, levert dit de volgende voordelen op. Overheid - Met een overzicht aan actieve burgerinitiatieven wordt in kaart gebracht welke deelbelangen er in de samenleving al behartigd worden en kan de overheid haar beleid richten op gebieden (zoals bijvoorbeeld kwetsbare groepen, veiligheid of afvalbeleid) waar dit nodig is. - Het wordt voor de overheid duidelijk waar de expertise in de samenleving zich bevindt en daarmee laagdrempeliger om burger-experts (bijvoorbeeld op het gebied van duurzame energie, (buurt) communities managen, stadsmarketing) om advies te vragen. - Per initiatie wordt een aanspreekpunt van de overheid vermeld. Hierdoor zal de betreffende overheidsmedewerker zichtbaarder worden en daarmee meer waardering kunnen oogsten voor zijn/haar werk of daarop aangesproken kunnen worden. - Doordat er per initiatief een verlanglijstje aan benodigdheden staat vermeld. Is het voor de overheid inzichtelijker welke middelen er naast geld kunnen worden ingezet. - Doordat de overheid enkel facilitator van het netwerk is en de website actieve andere websites van de overheid overbodig maakt zal het de kosten voor de overheid terugdringen. - Kennis over burgerparticipatie (die onder veel ambtenaren groot is, maar wel gericht op buurt of stadsdeel) wordt samengevoegd waardoor het ook eenvoudiger wordt om stadsbrede initiatieven te steunen. - Het wordt voor andere partijen dan de overheid (andere burgerinitiatieven, bedrijven en maatschappelijke organisaties) makkelijker om zich te verbinden aan de initiatieven waardoor tevens overheid wordt ontzien Burgerinitiatieven - Overheid faciliteert het verbinden van initiatieven waardoor partnerschappen en efficiënter werken gemakkelijker wordt. - De website is een podium voor burgerinitiatieven waar ze zichtbaar en vindbaar zijn voor hun eigen en andere doelgroepen/buurten. Hierdoor bereiken ze een groter en breder publiek bereiken. - Er ontstaat een directere lijn naar ambtenaren en hun beleids -kennis en -expertise. - Het platform vereist dat de overheid kapitaal herdefinieert; op het platform zal niet enkel budgetten inzichtelijk worden gemaakt, maar ook verschillende coaching programma s ed., expertise, kennis, locaties, etc. die de overheid heeft aangewend om de initiatieven op de kaart te ondersteunen. Hierdoor krijgen burgerinitiatieven inzicht in de middelen (naast subsidie) die de overheid ter beschikking kan stellen om de kans van slagen voor het initiatief zo groot mogelijk te maken (voorbeeld van andere middelen koppelen van vraag en aanbod naar kantoorruimte: Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 6

7 - Met het ontwikkelen van het platform zorgt de overheid dat het de burgers laat zien dat zij ze serieus neemt in hun wens tot participeren, iets dat zorgt voor gemotiveerder en actiever burgers. - Voor initiatieven wordt het makkelijker om zichtbaar te worden voor sponsoren, die ook uit commerciële hoek kunnen komen. Burgers - Participatie door geïnteresseerde wordt burgers wordt eenvoudiger doordat burgers makkelijker de projecten vinden waarmee ze zich kunnen aansluiten. - Participatie door geïnteresseerde burgers wordt eenvoudiger doordat burgers toegang tot kennis van andere initiatieven en overheid hebben waarmee ze een eigen initiatief kunnen opzetten. Bedrijven en maatschappelijke organisaties - Voor andere partijen dan overheid (bedrijven en maatschappelijke organisaties) wordt het makkelijker om zich te verbinden aan de initiatieven op het gebied van kennis en vernieuwing (hoe bereik je de wijk of de innovatieve manier waarop bottom-up initiatieven succesvol blijken). 4. PRIORITEITEN Het platform dient in principe opgezet te worden voor de overheid maar vrij of gemodereerd open toegankelijk voor burgerinitiatieven zodat het aanleveren van content en uitvoeren van onderhoud grotendeels door burgers zelf kan worden gedaan. Het is nodig dat de website geïntegreerd en geïnstitutioniseerd raakt (eventueel kan de overheid initiatieven vragen zich te registreren op het platform in ruil voor subsidie of hulp) zodat het ook echt gaat werken. Het initiatief moet stadsbreed zijn en eenvoudig te begrijpen voor burgers. Het heeft als doel - faciliteren van zelforganiserende samenleving; - versterken van netwerk van burgerinitiatief, overheid en bedrijfsleven; - stimuleren van nieuwe vormen van samenwerking en verhoudingen. - onderstreept het permanente karakter van burgerinitiatieven. 5. VOORSTEL Wij stellen voor dat de deelraad het volgende besluit neemt: De raad van stadsdeel Centrum overwegende dat: - burgerinitiatieven een onontkoombare realiteit zijn geworden in de stad en het beleid vaak nog tekort schiet; Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 7

8 - het stimuleren van burgerinitiatieven alleen mogelijk is wanneer er meer helderheid, uniformiteit en interactie plaatsvindt; - de overheid zijn rol moet aanpassen van tegenkracht naar facilitator van de zelforganiserende samenleving (zie bijlage voor aanvullende aanbevelingen). Besluit dat 1. In te stemmen met het door de gemeente opzetten van een pilot voor een online platform Initiatief op de Kaart, op basis van bovenstaande notitie en uitvoeringsrichtlijnen. Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 8

9 BIJLAGE: CONCLUDERENDE AANBEVELINGEN VANUIT DE DENKTANK POWER TO THE PEOPLE Steun het broedplaatsenbeleid en culturele vrijplaatsen in het algemeen Broedplaatsenbeleid wordt door burgerinitiatieven positief gewaardeerd en draagt bij aan de dynamiek in de stad en onder haar burgers. Het broedplaatsbeleid stimuleert initiatieven en verdient dus zonder meer steun. Voorbeeld: In kraakpanden o.a. in Oost worden volkskeukens georganiseerd, die bijdragen aan duurzaamheid en samenhang in de buurt. Het NDSM terrein is nu een veel gebruikte locatie voor kunst en cultuur. Rechten voor burgerinitiatieven Sommige burgerinitiatieven nemen risico s, kosten veel tijd, of moeten voldoen aan allerlei regels die zijn gemaakt voor grote bedrijven in plaats van kleine coöperatieve groepen. Het zou kunnen helpen als initiatieven aanspraak zouden kunnen maken op een vrijwilligersverzekering en bankrekening. Ook zou er uitgezocht moeten worden welke wettelijke status bij dergelijke initiatieven past. Ook de mate van vergunningen en controles die burgerinitiatieven zullen moeten accepteren moet bepaald worden. Voorbeeld: Sommige initiatieven durven niet bij de overheid aan te kloppen vanwege angst voor controle op bijvoorbeeld voedsel en warenregels, terwijl het om een eenvoudige maaltijd verstrekking gaat. Aangepaste programma s afhankelijk van de structuur van de buurt Het is goed dat er per buurt een eigen beleid bestaat, want elke buurt is anders, heeft andere bewoners (rijk, arm, hoogopgeleid, laagopgeleid) en reageert dus anders op beleid. Bij het maken van een uniform online platform voor de hele stad en andere centrale activiteiten, zal hiervoor aandacht moeten zijn. Fysieke ruimtes in de eigen buurt dragen bij aan een meer buurtgerichte aanpak. Depolitisering Te vaak worden initiatieven gepolitiseerd. De raad zou zich minder moeten bezighouden met de inhoud van burgerinitiatieven, maar er op moeten toezien dat de dialoog in de wijk goed verloopt. De projecten van burgerinitiatieven vinden niet plaats langs partijpolitieke lijnen en het werkt vertragend en destimulerend als alle partijen er ook nog hun plasje over moeten doen. Maak onderscheid tussen grote en kleine burgerinitiatieven Sommige burgerinitiatieven hebben een bereik van enkele tientallen mensen, terwijl anderen honderden of zelfs duizenden mensen bereiken. In gemeentebeleid worden deze twee te vaak op één hoop gegooid. Daarbij kan het voorkomen dat een groot burgerinitiatief wordt tegengewerkt omdat er al een klein burgerinitiatief in dezelfde Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 9

10 sector actief is. (Dit is onwenselijk. Kleine groepen dienen andere doelen dan grote groepen en moeten dus onderscheiden worden van elkaar. Voorbeeld: Een klein project over duurzaam voedsel stond een groot zonnepanelen project in de weg: We hebben al een duurzaamheidproject. Herdefiniëren van kapitaal We moeten stoppen met denken vanuit enkel financiën. Er zijn veel meer middelen waarmee de overheid burgerinitiatieven kan helpen: kennis van communicatiemiddelen, netwerk, kunde, tijd, erkenning. De overheid kan experts bij burgerinitiatieven uitdagen om hun expertise te koppelen aan andere initiatieven. Ook zal de overheid intern kunnen kijken welke expertise aanwezig is. Voorbeeld: de vuilnisman die zicht heeft op problemen en risicoplekken in de buurt. Erken de ambtenaar 1. Ambtenaren die veel de straat op gaan en contact maken met mensen worden vaak weinig gewaardeerd. Deze ambtenaren spelen op het gebied van burgerparticipatie een belangrijke rol en kunnen van grote waarde zijn in het stimuleren en helpen van actieve burgers. Stimuleer ambtenaren dus om uit hun kantoor te stappen en erachter te komen wat er leeft. Daarnaast kan de gemeente, om erachter te komen welke belangen er spelen in een buurt, veel bewuster omgaan met de kennis die ze al in huis heeft. Maak gebruik van de kennis die er is bij de eigen ambtenaren en welzijnswerkers. 2. Ambtenaren zouden ook meer vertrouwd mogen worden in hun ideeën over bijvoorbeeld onnodige of verstikkende regels. Er heerst nu niet genoeg een vertrouwenscultuur waarin het voor ambtenaren gemakkelijk is hier iets van te zeggen, terwijl juist ambtenaren het beste weten welke regels verstikkend zijn. Om de bureaucratie rondom burgerparticipatie te laten afnemen moet er dus ook veel meer vertrouwen worden gegeven aan de ambtenaren die dicht bij de mensen staan. Voorbeeld: Erkennen van de ambtenaren die veel zicht heeft op de buurt en weet welke initiatieven en groepen in de buurt aanwezig zijn. GreenWish biedt een trainingstraject aan voor ambtenaren die dit niet echt als houding hebben. Zij worden gekoppeld aan initiatieven, om zo om te gaan moeten gaan met burgerinitiatieven. Deze training bevelen wij aan. Denktank GroenLinks Amsterdam Power to the People 10