Samenwerking, Concurrentie of "Co-opetition"?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenwerking, Concurrentie of "Co-opetition"?"

Transcriptie

1 sur aug :59 Pagina i De Surinaamse grafimedia industrie: Samenwerking, Concurrentie of "Co-opetition"? juni 2005 Fonds Technische Bijstand Particulier Sector ( F T B P )

2 sur aug :59 Pagina ii Voorwoord Van december 2004 tot en met maart 2005 heeft onze stichting sectoronderzoek gedaan in en naar de grafimedia-industrie van Suriname. Dit onderzoek werd uitgevoerd op verzoek -en in opdracht- van de Grafische Werkgevers Federatie (GWF) in Suriname, waarbij de Nationale Ontwikkelings Bank (NOB) Suriname als co-financier optrad. De banden tussen GWF en INGRIN dateren al van 1994, toen de eerste trainees uit Suriname deelnamen aan het INGRIN-stageprogramma in Nederland. Zoals wellicht bekend, heeft onze INGRIN-organisatie ( als doel een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de grafimedia-industrieën in zich ontwikkelende landen in Azië, Afrika en Latijns- en Zuid-Amerika. Binnen dat kader hopen we dat we juist in dit jaar van ons 10-jarig samenwerkings-jubileum met GWF door middel van dit rapport een aanzet hebben kunnen geven tot de verdere ontwikkeling van de grafimediaindustrie in Suriname. Een rapport dat kan worden gezien als startpunt voor verdere statistische onderbouwing die op een behoorlijk aantal punten simpelweg niet aanwezig was, niet in de laatste plaats omdat de grafimedia-industrie als industrie ondanks haar belang voor de ontwikkeling van een land een relatief onbekend begrip is. Maar ook een rapport dat in de Conclusies en Aanbevelingen zo concreet mogelijk heeft proberen te zijn, op basis waarvan ook concrete vervolginitiatieven zouden kunnen worden genomen. Die initiatieven, en ook richtingen die gekozen worden, zullen in eerste instantie en als eerstvolgende stap- door de Surinaamse grafimedia ondernemers zelf moeten worden bepaald.tijdens het onderzoek is gebleken dat men zich ervan bewust is dat een proactieve, en tot op zekere hoogte ook zeker collectieve, insteek vereist is om het hoofd te kunnen bieden aan ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld internationalisering en digitalisering. Wat echter ook duidelijk werd, is dat in de Surinaamse grafimedia-industrie zelf ten opzichte van elkaar het een en ander aan weerstand en wantrouwen dient te worden weggenomen om überhaupt aan gezamenlijke initiatieven te kunnen denken. Eén van de geïnterviewde ondernemers noemde dit een houding die typisch is voor wat hij noemde het dorp Suriname, waar iedereen elkaar kent, maar vooral voor zichzelf bezig is. Daarbij werd aangegeven dat er in het Surinaamse zakenleven, en dus ook in de Surinaamse grafimedia industrie, een typische krabbenmentaliteit heerst: als je krabben in een emmer water zet, dan proberen ze er allemaal zelfstandig uit te komen, waarbij er niet naar elkaar wordt omgekeken, en de een zelfs de ander naar beneden lijkt te duwen. Om tegenwoordig verder te kunnen komen, of zelfs alleen maar te kunnen overleven, zal het echter zaak zijn om deze voor vrijwel alle Surinamers bekende krabbenmentaliteit om te zetten in een meer samenwerkingsgerichte attitude, die tevens te combineren is met onderlinge concurrentie. Dat is een wereldwijd verschijnsel, waarvoor bijvoorbeeld in Hongkong zelfs het woord "Co-opetition" in het business-jargon is geïntroduceerd, hetgeen een samenstelling is van "Co-operation" en "Competition". Om in de beeldspraak van de eerder genoemde ondernemer te blijven: de Surinaamse grafimedia industrie in het geheel zou er baat bij hebben wanneer de individuele, op zichzelf gerichte krab plaats zou maken voor de collectief ingestelde, op samenwerking gerichte Sabaku, of kleine Zilverreiger, die overal langs de kust van Suriname te zien is. Onder de INGRIN-experts die aan het onderzoek hebben deelgenomen bestaat er geen twijfel over dat deze realisering onder de Surinaamse grafimedia ondernemers aanwezig is, en dat er verder ook een aanzienlijke potentie aan human resources en human intelligence in het land beschikbaar is om de eigen plek in het moderne grafimedia-marktgeweld af te kunnen bakenen. Al of niet in samenwerking met historische partners zoals bijvoorbeeld Nederland.

3 sur aug :59 Pagina iii Suriname is een bijzonder land met heel bijzondere mensen. Het zijn vooral die mensen, maar ook de bedrijven en organisaties, die we van harte willen bedanken voor hun deelname en steun aan het onderzoek. Zij zijn degenen die het mogelijk hebben gemaakt dit eerste officiële rapport over de stand van zaken in de Surinaamse grafimedia industrie anno 2005 te realiseren. Almere-Haven, juni 2005 Namens INGRIN Foundation for International Graphic Training Co-operation drs. J. Traas, President drs. Robert E. van Weldam, CEO / Founder

4 sur aug :59 Pagina iv

5 sur aug :59 Pagina 1 Inhoudsopgave Voorwoord 1. Inleiding 2 2. Onderzoekskader Definitie van de industrie als uitgangspunt voor het onderzoek Algemene beschrijving van ontwikkelingen in de industriewereldwijd Praktische veranderingen op de werkvloer van de grafische industrie 7 3. Doel en methode onderzoek 10 Doel 10 Methode De Surinaamse grafimedia industrie Algemene observaties Typen bedrijven en producten Materialen, apparatuur en (administratieve) organisatie Branche-organisatie(s) Factoren die van belang zijn voor de groei van de branche nationaal en internationaal / problemen Mogelijke nationale wetten en overheidsregels die betrekking hebben op de grafimedia industrie Economisch belang van de sector voor de Surinaamse economie en imago industrie De handelspraktijken van Surinaamse grafimedia bedrijven, marktbenadering en marktontwikkelingen Opleidingsmogelijkheden 26 6.Werkgelegenheid Internationaal Algemene situatie De grafimedia industrie en internationalisering Positie van de Surinaamse grafimedia industrie internationaal, met name regionaal (Caricom) + ontwikkelingen Conclusies en Aanbevelingen 40 Annex Expert Team 45 Annex GWF - bestuursleden 48 De Surinaamse grafimedia industrie 1

6 sur aug :59 Pagina 2 1 Inleiding In de ontwikkeling van elk land speelt de grafische sector een belangrijke rol. Want het is door middel van deze industrie dat het bijvoorbeeld mogelijk is kennis over te dragen en informatie door te geven. De rol die (school-) boeken, tijdschriften, kranten voorbeelden van producten uit het grafisch productieproces- in dit geheel spelen, zal iedereen duidelijk zijn. De monniken in de Middeleeuwen beseften dit terdege, en dankten een deel van hun positie aan het min of meer monopoliseren van het gedrukte woord. Door de eeuwen heen heeft de overheid in China ook altijd veel waarde gehecht aan de grafische industrie, omdat die industrie een belangrijke rol wordt toegedicht bij de morele educatie van de bevolking. Een ander aspect dat in de loop der jaren een steeds belangrijker rol is gaan spelen, is de overdracht van ICT-kennis die in en door de industrie plaatsvindt. Want door het proces van digitalisering, in combinatie met Internet- en multimediatechnologieën, is Informatieen Communicatie Technologie integraal onderdeel geworden van de grafische industrie. Door het gebruikersvriendelijk aan- en toepassen van die nieuwe technieken draagt de grafische industrie belangrijk bij aan het verhogen van de kennis op ICT-gebied. Hoewel ontwikkelingen zoals digitalisering en internationalisering voor nogal wat onzekerheid in de sector zorgen, zeker in die landen waarin arbeidskosten hoog liggen, wordt m.n. in wat ontwikkelingslanden worden genoemd, langzaam maar zeker toch ook steeds meer onderkend dat de grafimedia industrie heel wat mogelijkheden kan bieden, mits aan de juiste voorwaarden wordt voldaan. In de Filippijnen bijvoorbeeld, wordt de grafimedia industrie gezien als de op twee na meest succesvolle franchise-industrie. In Ghana, waar oorspronkelijk het drukken van schoolboeken werd uitbesteed aan landen in het Midden-Oosten, heeft de Ghana Book Development Council van het Ministerie van Onderwijs onlangs besloten dat voor het jaar 2007 minstens 60 % van de schoolboeken in Ghana zelf dient te worden gedrukt. Dit in de lokale industrie gestelde vertrouwen heeft een enorme boost gegeven aan de ontwikkeling van de sector, waar nu diverse initiatieven zijn genomen om de grafimedia industrie kwalitatief-technisch en organisatorisch omhoog te helpen (o.m. door het opzetten van een nationaal grafimedia ontwikkelings- en trainingsinstituut, dat in eerste instantie nationaal, maar daarna ook in de ECOWAS-regio, een rol van belang moet gaan spelen). De grafimedia industrie biedt vooral mogelijkheden bij het ontwikkelen en creëren van werkgelegenheid. In Pakistan, bijvoorbeeld, een land met ongeveer grafische bedrijven, is de grafimedia industrie de op één na grootste werkverschaffende industrie. Dit is eveneens onderkend door de overheid van Sri Lanka, die na uitvoerig onderzoek te hebben gedaan per 2002 / 2003 heeft aangegeven dat de grafimedia industrie samen met de automobielindustrie, twee industrieën zijn waarin voldoende werkgelegenheid is en kan worden gecreëerd. Vandaar dat aan beide industrieën prioriteit wordt gegeven bij het opzetten van werkgelegenheidinitiatieven. Hierbij worden door o.m. het opzetten van trainingsinstituten in de hoofdstad Colombo, maar ook in de provincies, nieuwe werknemers zoals b.v. schoolverlaters getraind, en bestaande werknemers omgeschoold. Naast de reguliere banen in de industrie is gebleken dat de grafimedia sector verder een grote potentie heeft bij het creëren van zelfvoorzienende of ondernemerschaps banen. Hierbij valt te denken aan grafisch ontwerpers, scan operators, maar ook aan banen die horen bij de meer ICT-gerelateerde diensten, zoals web designer, of multimedia programmeur. 2 De Surinaamse grafimedia industrie

7 sur aug :59 Pagina 3 Voor Sri Lanka heeft de actieve ontwikkeling van de industrie ertoe geleid dat Sri Lanka op dit gebied in haar regio (SAARC: South Asian Association for Regional Co-operation) een steeds belangrijkere rol is gaan spelen. Met als voorlopig hoogtepunt het als relatief klein land toegekend krijgen van de organisatie van het South Asian Print Congress in augustus 2003, waarbij alle grafische organisaties uit de SAARC - regio (India, Pakistan, Malediven, Nepal, Bhutan, Bangla-Desh, Sri Lanka) en daarbuiten aanwezig waren. Op basis van de hierboven geschetste ontwikkelingen heeft de Grafische Werkgevers Federatie van Suriname (GWF) het plan opgevat om een kwantitatieve en kwalitatieve studie te doen naar de nationale grafimedia industrie van Suriname, waarbij de branche in kaart wordt gebracht, en aspecten van mogelijke product- of dienstspecialisatie, werkgelegenheid en internationalisering speciale aandachtspunten vormen. De conclusies en aanbevelingen uit dit eindrapport dienen vervolgens als uitgangspunt te fungeren voor mogelijk te ondernemen acties ter ontwikkeling van de branche. GWF heeft de stichting INGRIN Foundation for International Graphic Training Co-operation uit Nederland aangezocht om als samenwerkingspartner in dit project te fungeren. De samenwerkingsrelatie tussen GWF en INGRIN dateert al van 1994, het jaar waarin de eerste trainees uit de Surinaamse grafimedia industrie het INGRIN-stageprogramma in Nederland volgden. INGRIN, een organisatie die zich ten doel heeft gesteld een bijdrage te leveren aan de grafimedia industrieën van ontwikkelingslanden in Azië, Afrika en Latijns- en Zuid- Amerika, houdt zich sinds 1990 bezig met 1) het uitvoeren van trainingen, 2) het opzetten en ondersteunen van nationale trainingsinstituten, 3) het uitvoeren van Technische Assistentie o.m. door seminarprogramma s, en 4) het vormen van netwerken van grafimedia-organisaties in en tussen de 20 landen waarmee INGRIN samenwerkt. Veel van INGRINs activiteiten zijn voorafgegaan door verschillende vormen van onderzoek in samenwerking met de lokale counterparts. Hierbij valt te denken aan feasibility studies voor Indonesië, Sri Lanka en Ghana in samenwerking met de nationale werkgeversorganisaties, en sector-studies voor Sri Lanka en de Filippijnen in samenwerking met ministeries, overheid en branche-organisaties. Hierdoor is op grafimedia onderzoeksgebied door de jaren heen een zeer rijke ervaring opgebouwd. De Surinaamse grafimedia industrie 3

8 sur aug :59 Pagina 4 2 Onderzoekskader 2.1 Definitie van de industrie als uitgangspunt voor het onderzoek De grafimedia industrie als industrie is een relatief recent begrip. Zoals sectie 2.2 Algemene beschrijving van ontwikkelingen in de industrie duidelijk maakt, heeft in de afgelopen 5 tot 10 jaar een fusie plaatsgevonden tussen de grafische industrie aan de ene kant, en de Informatie- en Communicatie Technologie industrie aan de andere, hetgeen heeft geresulteerd in het ontstaan en de ontwikkeling van de grafimedia industrie. Dit is een aparte industrie, waarvoor bijvoorbeeld in Nederland ook een CAO bestaat. Conform die CAO worden bedrijven die tot de grafimedia industrie behoren, als volgt gedefinieerd: "Tot het grafimedia bedrijf behoren de ondernemingen of delen van ondernemingen die zich toeleggen op een of meer van de volgende activiteiten: het vervaardigen, bewerken en/of beheren van data met het doel deze data, hoofdzakelijk in de vorm van tekst en/of afbeeldingen, te verveelvoudigen, tot eindproducten te verwerken en te verspreiden of openbaar te maken middels gedrukte, geprinte en/of elektronische vorm, dan wel deze hiervoor geschikt te maken. Het vermenigvuldigen, tot eindproduct verwerken en verspreiden of openbaar maken van deze data, hoofdzakelijk in de vorm van tekst en/of afbeeldingen, middels gedrukte, geprinte en/of elektronische vorm Tot het grafimedia-bedrijf behoren in ieder geval: ondernemingen die zich toeleggen op hoogdruk, diepdruk, vlakdruk, ongeacht het te bedrukken materiaal het (grafisch) Voorbereidings- c.q. Prepressbedrijf; het (grafisch) Nabewerkingsbedrijf; het Zeefdrukbedrijf; het Signbedrijf; het Dagbladbedrijf; het Digitaal printbedrijf; overigen. " Van belang voor de kadervorming met betrekking tot de eerder genoemde fusie is verder dat tot het (grafisch) Voorbereidings- c.q. Prepressbedrijf worden gerekend: a) "die ondernemingen, die geheel of in overwegende mate voorbereidende werkzaamheden verrichten ten behoeve van drukprocessen in de bedrijven Het betreft ondernemingen waar beelddragers en/of drukvormen worden vervaardigd door het hoog-, diep-, vlak- en zeefdrukproces, evenals digitale bestanden, voorzien van grafische parameters ter aansturing van deze of andere vermenigvuldigingsprocessen. Daartoe worden teksten en/of afbeeldingen bewerkt langs mechanische, optische, elektronische of digitale weg tot eindproducten. De werkzaamheden zijn eventueel aangevuld met printtechnieken, die digitaal worden aangestuurd. De levering van deze eindproducten vindt plaats op (fotografisch) papier en/of film (analoog), of digitaal middels andersoortige dragers als magnetische en optische opslagmiddelen, dan wel rechtstreeks onder meer via kabel- of satellietverbindingen b) afdelingen van uitgeverijen met fotozet- en/of beeldvervaardigingsapparatuur". Ten slotte worden tot de groep "Overigen" gerekend: a) "typebureaus en computerservicebureaus of onderdelen daarvan, die diensten verlenen aan de grafimedia-ondernemingen en wel als volgt: indien zij overwegend werkzaam zijn ten behoeve van de toelevering aan grafimedia-ondernemingen: ; 4 De Surinaamse grafimedia industrie

9 sur aug :59 Pagina 5 indien zij niet overwegend werkzaam zijn ten behoeve van de toelevering aan grafimedia-ondernemingen; uitsluitend voor die afdelingen waarin hoofdzakelijk zetselvervaardiging plaatsvindt als duidelijk herkenbare activiteit a) ondernemingen, waarin etiketten worden vervaardigd, daaronder mede begrepen zelfklevende etiketten. b) ondernemingen, waarin het kartonnage- of flexibele verpakkingsbedrijf wordt uitgeoefend voor wat betreft de (vaktechnische) productiemedewerkers in de afdelingen voorbereiding en drukkerij". In overleg met de Grafische Werkgevers Federatie (GWF) in Suriname is besloten in eerste instantie haar leden als uitgangspunt voor dit beschrijvende onderzoek te nemen. Daarmee is eveneens een keuze gemaakt voor bedrijven die zich voornamelijk bezighouden met "communicatie op papier", met een enkeling behorend tot de groep Overigen (computerservicebureaus). De resultaten kunnen ook worden gezien als startpunt voor het opzetten van een betrouwbare database van gegevens over de grafimedia industrie, aangezien betrouwbare statistische gegevens bij de officiële instanties (Bureau van Statistiek, Kamer van Koophandel en Fabrieken) zo goed als ontbreken (zie ook sectie 3. Doel en Methode Onderzoek). 2.2 Algemene beschrijving van ontwikkelingen in de industrie wereldwijd In zijn bijdrage "Print Media Industry Where does it go?" die tijdens de EGIN (European Graphics Industry Network) Annual Conference in april 2005 werd gehouden, gaf Prof. Dr. Dr. H.C. Liebetruth van de Bergische Universiteit in Wuppertal, Duitsland, zijn visie op de toekomst van de grafimedia industrie. Daarbij werd aangegeven dat de grafimedia industrie vooral gekenmerkt wordt door kleine en middelgrote bedrijven, waarbij 85 % van alle bedrijven slechts maximaal 19 werknemers hebben. Er is een grote afhankelijkheid van de advertentie-industrie, waarbij men tevens te maken heeft met zware concurrentie als gevolg van aanzienlijke productieovercapaciteit, het op de markt komen van nieuwe spelers, en de toename van de elektronische media. De wereldmarkt voor Print Media werd daarbij als volgt weergegeven: Advertentie-uitgaven maken 1 % uit van het Bruto Nationaal Product. Als daarbij wordt gekeken naar de advertentie-uitgaven van de Duitse media-industrie, dan kan de volgende verdeling worden gemaakt: Ondanks de aanzienlijke groei van non-print media (34 %) ten opzichte van print media (12 %) was er slechts een kleine toename in volume tijdens de periode (printmedia: 14,0 naar 16,4 miljard Euro; non-printmedia: van 4.0 naar 5.3 miljard Euro). Voor 2010 schat Heidelberg dat print media en non-print media een even groot aandeel van 50 % in de markt hebben. In deze schatting zijn verwachte groeipercentages van respectievelijk 2,4 en 8,4 % al meegerekend. De Surinaamse grafimedia industrie 5

10 sur aug :59 Pagina 6 Year Digital Media Paper based media Media TV Broad- Movie Online News- Direct Maga- Adver- Refer- Bus. Outdoor Weekly News casting Theatre adver- paper Mail zines tising ence Maga- Advert. Sunday paper tising paper books zines poster paper suppl % 3% 1% 0% 30% 14% 10% 8% 6% 6% 3% 1% 1% % 3% 1% 1% 26% 15% 10% 8% 5% 6% 4% 1% 0% Een factor van belang voor het scenario van 2010 is het globalisatieproces dat aangestuurd zal worden door industriële standaarden, verbeterde transportsystemen en een ingrijpend verbeterde ICT. Wat ook van de bovenstaande verwachtingen uit zal komen, duidelijk is wel dat de grafimedia industrie aanzienlijke veranderingen zal ondergaan. Wat niet iedereen weet, is dat het grafisch productieproces een breed scala aan activiteiten omvat, van grafisch ontwerp tot drukken tot en met afwerken, inclusief verpakken. Ook het implementeren van prepress- en softwarediensten op het gebied van bijvoorbeeld Internet en multimediaproductie, wordt hierbij gezien als onderdeel van de hedendaagse grafimedia industrie. Die grafimedia iindustrie is momenteel wereldwijd enorm in beweging, waarbij twee hoofdoorzaken kunnen worden onderkend, te weten: digitalisering en internationalisering. Technologisch gezien heeft de industrie zich ontwikkeld van boekdruk naar offsetdruk (per 70-er jaren), en is het nu terechtgekomen in de periode van het digitaal drukken. Het proces van digitalisering dat zich momenteel afspeelt, veroorzaakt een ingrijpende verandering in het grafisch productieproces, waarbij tegenwoordig een aantal productiestappen gewoon kunnen worden overgeslagen. Het proces van digitalisering in combinatie met Internet- en multimediatechnologieën zorgt er verder voor dat de traditionele drukkers momenteel een noodzakelijk heroriëntatieproces ondergaan. Want waren in vroeger tijden papier en inkt min of meer exclusieve middelen voor publicatie, en daardoor exclusief voorbehouden aan drukkers, tegenwoordig kunnen publicaties en andere vormen van informatieoverdracht ook plaatsvinden door middel van het World Wide Web, CD-ROM, DVD, etc. En doordat die laatste mogelijkheden vrijwel gemeengoed zijn geworden -of aan het worden zijn- krijgen drukkers ook steeds meer vraag om hun traditionele producten eveneens in andere vorm te produceren, bijvoorbeeld een jaarrapport niet alleen op papier, maar ook op CD-ROM, of zelfs op het web. Om hun klanten en markt te behouden -en niet te vergeten zelf te kunnen overleven- zien drukkers zich in veel gevallen genoodzaakt om ook zogenaamde mediaproducten en media-activiteiten in hun diensten op te nemen. Het is vooral op dit punt dat duidelijk wordt dat er momenteel een fusie heeft plaatsgevonden tussen de traditionele grafische industrie aan de ene kant en Informatie en Communicatie Technologie (ICT) aan de andere. Digitalisering en Internet hebben er verder voor gezorgd dat de banen in de grafimedia industrie anders zijn geworden. Was het vroeger een arbeidsintensieve en op één specifiek onderdeel van het productieproces gerichte industrie met een nogal stoffig imago, tegenwoordig is kennis de drijvende factor, en is de oriëntatie op het productieproces in zijn geheel een doorslaggevende factor. In de praktijk houdt dit in dat waar vroeger mechanische activiteiten (b.v. het met de hand inspannen van een drukplaat, en ook het manueel mengen van inkten) van belang waren, er tegenwoordig elektronische activiteiten en principes gelden (b.v. automatisch inspannen van de drukplaat: zgn. Power Plate Loading of PPS, en drukpersen waarbij de inktregulatie automatisch gestuurd wordt). Dit vereist ook een meer abstraherende geest van de werknemer, aangezien die in toenemende mate goed inzicht dient te hebben in het grafische productieproces als geheel. Dit heeft tot gevolg dat er een ander soort technisch personeel vereist is. 6 De Surinaamse grafimedia industrie

11 sur aug :59 Pagina 7 Digitalisering heeft ook het proces van internationalisering vergemakkelijkt. Over de gehele wereld zijn er, c.q., ontstaan momenteel, handelsregio s (b.v. SAARC, ASEAN, ECOWAS, COMESA, de Europese Unie, CARICOM, en later FTAA), waarbij er in de respectievelijke gebieden tussen de landen onderling vrijhandel plaatsvindt. Doordat er in principe een vrij verkeer is van mensen, goederen en producten in die regio s, krijgt een ondernemer -of hij of zij het nu wil of niet- vroeg of laat te maken met aspecten van die internationalisering, waarin een positie zal dienen te worden bepaald (b.v. hoe te reageren op concurrerende diensten / producten van bedrijven uit andere landen in de regio, marktbepaling, marktafbakening, wel / geen fusie om internationaal te kunnen werken). In dit internationaliserings- proces kan Internet momenteel een belangrijke rol spelen op het gebied van m.n. marketing, maar ook bij zgn. distributed computing, waarbij vanuit 1 centrale database in verschillende landen data kunnen worden geprint (b.v. in het geval van het drukken van brochures voor multinationals). 2.3 Praktische veranderingen op de werkvloer van de grafische industrie Praktisch gesproken is er de laatste 10 jaar een grote verandering ontstaan binnen de grafische industrie. Deze verandering is voornamelijk veroorzaakt door het invoeren van de computer in de grafische bedrijven. Hoewel de computer uiteraard al werd gebruikt, zijn de technologische verbeteringen en de toepassingsmogelijkheden van de computer binnen de grafische industrie de grote inspirators geweest voor deze verandering. In bedrijven waar technisch goed geoutilleerde fotografische zetaparatuur stond, zijn deze binnen enkele jaren volledig vervangen door de Mac en PC. Dit had ook zijn gevolgen voor de rest van het grafische proces. De grootste en ingrijpendste verandering heeft plaatsgevonden binnen de prepressafdelingen. Door de invoering van programma s zoals Photoshop en de invoering van de digitale fotografie is de reprocamera zo goed als verdwenen en nemen scanners en digitale camera s dit volledig over. Ook met programma s zoals Illustrator worden beelden simpel bewerkt en geschikt gemaakt voor het drukproces. De wereld van de verschillende bestandsformaten heeft het proces binnen deze tak nogal veranderd, en open gemaakt voor allerlei invloeden vanuit de computerwereld. Vooral het toepassen van PDF-files en de invoering van uitgebreide en geavanceerde RIP-technieken heeft veel invloed gehad. Opmaakprogramma s zoals Pagemaker en Indesign hebben het proces van klein-montage en contactkasten volledig overgenomen. De grootmontage is in veel bedrijven overgenomen door programma s zoals Imposition die volledige inslagschema s kunnen maken en die op film uit kunnen draaien, de zgn. CTF systemen ("Computer to Film"). Hierdoor is het ook mogelijk geworden om deze gegevens te gebruiken voor het maken van de plaat zonder tussenkomst van film, de zgn. CTP systemen ("Computer to Plate"). Veel bedrijven gebruiken de gegevens van de platen om het sturen van de inktgeving in de drukpersen te optimaliseren. Ook het meebelichten van controlestrips is een goed controlemiddel gebleken. De bovengenoemde ontwikkelingen hebben grote invloed gehad op de introductie van de klein- en grootvolume printers in de grafische industrie. Veel drukkerijen hebben deze kans gegrepen en printers in huis gehaald om zodoende hun markt te vergroten. Het proces van sturen en interpreteren van gegevens was al bekend en kan nu gebruikt worden voor het besturen van printers. Zeker in het kleine oplagegebied is dit een aantrekkelijke markt voor veel drukkerijen. Hoewel niet zo sterk als in de prepress hebben de computerontwikkelingen ook invloed gehad op de drukpersen. De techniek van het drukken is niet echt veranderd; wel is de bouw en technische verbetering van de drukpersen sterk aan verandering onderhevig. Automatische plaatinspaninrichtingen, computerbesturing van de inktgeving en persinstellingen zijn hier voorbeelden van. Ook de CCI systemen voor het automatisch sturen van de inktgeving gekoppeld aan densiteiten is sterk ontwikkeld. Door al deze verbete- De Surinaamse grafimedia industrie 7

12 sur aug :59 Pagina 8 Ook op het gebied van drukwerkopslag is het een en ander in de afgelopen jaren veran- derd. Tot een aantal jaar geleden was het gebruikelijk dat klanten hun drukwerk bij de drukkerij lieten opslaan en het dan op afroep konden laten bezorgen. Er zijn enkele oorzaken aan te geven waardoor dit minder of bijna niet meer gebeurt. Door de steeds duurder wordende vierkante meterprijs bij de drukkerij werd dit erg duur voor de klanten. Ook werd er dikwijls wat efficiënter besteld waardoor er geen grote voorraden meer ontstonden. De opkomst van het digitale drukken heeft meer invloed gehad. Doordat veel documenten nu digitaal in databases kunnen worden bewaard en het digitaal snel kon worden gedrukt is het niet meer nodig om voorraden bij de drukker te hebben. Meestal kan je iets bestellen, daar wijzigingen in aanbrengen en dan digitaal verwerken. ringen is de snelheid van de drukpersen sterk toegenomen en is het proces van drukken en inrichten veel sneller geworden. Het zelfde geldt voor de nabewerking. De basistechnieken zijn niet echt veranderd, maar ook hier zit de verandering in de technische verbeteringen van de apparatuur. Geavanceerde snijmachines en volledig geautomatiseerde bindstraten zijn hier duidelijke voorbeelden van technische innovaties. Het verschil tussen conventioneel en digitaal kan schematisch als volgt worden weergegeven. Vroeger Zetsytemen met uitdraai op papier of film Camera s en drumscanners voor het opnemen en rasteren van foto s Contactkasten voor het inbelichten van teksten in foto s e.d. Kleinmontage technieken Negatieve en positieve films voor grootmontage Drukplaten maken Drukpersen voor verschillende technieken Bind en afwerkingapparatuur Opslag Nu Mac en PC die op film of papier kunnen uitdraaien maar ook volledig op kunnen maken van pagina s en inslagschema s. Door het toepassen van extensies uit de computerwereld zijn bijna alle bestanden bij de drukkerijen bruikbaar geworden. Toepassen van RIP-technieken heeft mogelijkheden sterk verbeterd. Workflow van het hele proces is beter beheersbaar en voorspelbaar geworden. Scanners die hoogwaardig kunnen scannen. De output van digitale camera s kan simpel in Photoshop verwerkt worden. Gebeurt nu volledig op de computer. Gebeurt nu volledig op de computer. Er wordt vanuit de computer rechtstreeks op de film belicht. De CTF systemen. Worden gemaakt via belichtingstechnieken met film maar kan ook volledig door de computer uitgevoerd worden. De CTP systemen. Veel persen zijn technisch verbeterd druktechniek is gelijk gebleven. Opkomst van de print/kopieersystemen heeft een grote invloed gehad op de kleinere systemen, waardoor de markt sterk veranderd is voor veel kleine bedrijven. Basistechnieken niet echt veranderd. Door technische verbetering en innovatie is er veel veranderd en is de productiesnelheid verhoogd en de kwaliteit van het product verbeterd. Er is bijvoorbeeld een drukkerij in Nederland die alle wijzigingsbladen van de Wet op de Ondernemingsraad heeft gemaakt, deze drukte en naar de klanten stuurde. Als er weer een nieuwe wijziging kwam, moest alles vernietigd worden en weer opnieuw worden gedrukt. Nu wordt alles digitaal bewaard op bijvoorbeeld CD en DVD, en direct veranderd als dat nodig is. Als er weer een zending moest worden gedaan, dan werden de documenten uit de database gebruikt en samen met een klantenadres geprint en verstuurd. 8 De Surinaamse grafimedia industrie

Thema: Algemene kennis grafimedia. Producten

Thema: Algemene kennis grafimedia. Producten grafimedia Producten OPDRACHTKAART AK-01-01-01 Bedrijven en producten Voorkennis: geen Intro: Printmediabedrijven zijn gespecialiseerd in bepaalde producten. Een krantendrukkerij drukt geen boeken. Een

Nadere informatie

Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht

Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO Opdracht Opdrachtkaart DR-06-01-01 Voorkennis: Grafische vorming Intro: Er zijn verschillende druktechnieken in de printmedia. Digitaal printen is een vrij nieuw

Nadere informatie

Werkbladen Grafische Techniek Grafische theorie: Project 1

Werkbladen Grafische Techniek Grafische theorie: Project 1 Werkbladen Grafische Techniek Grafische theorie: Project 1 Beste GV2R-studenten Voor je ligt het eerste deel van het werkboek grafische theorie. Totaal krijg je 2 van deze werkboekjes, namelijk bij project

Nadere informatie

DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Arbeidsinspectie Directie Uitvoeringstaken, Juridische Zaken en Beleidsinformatie Afdeling Collectieve Arbeidsvoorwaarden Nr. : AI/UITVOERING/CAV/03/24768

Nadere informatie

Welkom bij Flyersonline. Hoewel onze naam anders doet vermoeden omdat u ook al jaren online bij ons terecht kunt, zijn we een echte drukkerij.

Welkom bij Flyersonline. Hoewel onze naam anders doet vermoeden omdat u ook al jaren online bij ons terecht kunt, zijn we een echte drukkerij. Echt drukkers Welkom bij Flyersonline. Hoewel onze naam anders doet vermoeden omdat u ook al jaren online bij ons terecht kunt, zijn we een echte drukkerij. Een drukkerij met meer dan 30 jaar ervaring,

Nadere informatie

Van beeldscherm tot output

Van beeldscherm tot output Van beeldscherm tot output Uw grafische specialist en partner Grafinex ondersteunt de grafimedia industrie met een breed spectrum aan diensten en producten. Met deskundig advies en oplossingen op maat.

Nadere informatie

Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement

Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement Richard van Hoorn & Alex Kunst Geld verdienen in de drukkerij Slimmer werken dankzij Lean Printmanagement Richard van Hoorn &

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. 1. Printing & Document Management 2010. 2. De markt in cijfers. 3. Printing contracten. 4. Digitalisering. 5. Homogeen vs.

INHOUDSOPGAVE. 1. Printing & Document Management 2010. 2. De markt in cijfers. 3. Printing contracten. 4. Digitalisering. 5. Homogeen vs. Whitepaper INHOUDSOPGAVE 1. Printing & Document Management 2010 2. De markt in cijfers 3. Printing contracten 4. Digitalisering 5. Homogeen vs. heterogeen 6. Printing authorisaties 1. Printing & Document

Nadere informatie

Research & development

Research & development Research & development Publishing on demand Workflow ondersteuning Typesetting Documentproductie Gespecialiseerd document ontwerp Web ontwerp en onderhoud Conversie Database publishing Advies Organisatie

Nadere informatie

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren

Nadere informatie

prepress offset digitaal afwerking

prepress offset digitaal afwerking prepress offset digitaal afwerking » duurzaam » Duurzaam drukwerk door zonne-energie Drukkerij De Bie streeft naar een maximaal milieubewustzijn. Om de impact van onze activiteiten op het leefmilieu te

Nadere informatie

Océ TCS500. Tijd is kostbaar. Grootformaat. kleurenprint-, kopieer- en. scansysteem

Océ TCS500. Tijd is kostbaar. Grootformaat. kleurenprint-, kopieer- en. scansysteem Océ TCS500 Tijd is kostbaar Grootformaat kleurenprint-, kopieer- en scansysteem Klaar voor elke klus: hoge Prestaties waarop u kunt productiviteit rekenen Hoge capaciteit in kleur en Volledig te configureren

Nadere informatie

DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Directie Uitvoeringstaken Arbeidsvoorwaardenwetgeving Afdeling Collectieve Arbeidsvoorwaarden Nr. : UAW/CAV/06/56902/06 DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN

Nadere informatie

Buitenlandse investeringen door het MKB

Buitenlandse investeringen door het MKB M00408 Buitenlandse investeringen door het MKB Toenemende investeringen in lagelonenlanden of op kousenvoeten naar buurlanden? Jolanda Hessels Maarten Overweel Zoetermeer, 13 oktober 004 Buitenlandse investeringen

Nadere informatie

Onderzoek naar het register van verwerkingen EEN ONDERZOEK NAAR HET REGISTER VAN VERWERKINGEN BIJ GEMEENTEN EN PROVINCIES

Onderzoek naar het register van verwerkingen EEN ONDERZOEK NAAR HET REGISTER VAN VERWERKINGEN BIJ GEMEENTEN EN PROVINCIES Onderzoek naar het register van verwerkingen EEN ONDERZOEK NAAR HET REGISTER VAN VERWERKINGEN BIJ GEMEENTEN EN PROVINCIES Maarten Visser OPEN STATE FOUNDATION JUNI 2019 Achtergrond De Algemene Verordening

Nadere informatie

Bedrijfsopleidingen in de industrie 1

Bedrijfsopleidingen in de industrie 1 Bedrijfsopleidingen in de 1 M.J. Roessingh 2 Het aantal bedrijfsopleidingen dat een werknemer in de in 1999 volgde, is sterk gestegen ten opzichte van 1993. Ook zijn er meer opleidingen gaan volgen. Wel

Nadere informatie

Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen

Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Rapport Aandeel MKB in buitenlandse handel en investeringen Drie afbakeningen van het MKB Oscar Lemmers Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Er waren geen

Nadere informatie

Amsterdamse haven en innovatie

Amsterdamse haven en innovatie Amsterdamse haven en innovatie 26 september 2011, Hoge School van Amsterdam Haven Amsterdam is een bedrijf van de gemeente Amsterdam Oostelijke handelskade (huidige situatie) Oostelijke handelskade (oude

Nadere informatie

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015

Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2008 tot en met 2012

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2008 tot en met 2012 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 28 tot en met 212 Maart 213 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht

Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO Opdracht Theorie Opdrachtkaart DR-06-02-01 Voorkennis: Opdracht DR-06-01 'Introductie digitaal printen' Intro: Er bestaan verschillende systemen om digitaal te printen.

Nadere informatie

ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING

ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING ONDERZOEKSRAPPORT CONTENT MARKETING EEN ONDERZOEK NAAR DE BEHOEFTE VAN HET MKB IN REGIO TWENTE AAN HET TOEPASSEN VAN CONTENT MARKETING VOORWOORD Content marketing is uitgegroeid tot één van de meest populaire

Nadere informatie

The digital transformation executive study

The digital transformation executive study The digital transformation executive study De noodzaak van transformatie voor kleine en middelgrote producerende bedrijven Technologie verandert de manier waarop kleine en middelgrote bedrijven zakendoen.

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquete 2014

Resultaten Conjunctuurenquete 2014 Willemstad, april 15 Inhoud Inleiding... 2 Methodologie... 2 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Investeringsbelemmeringen en bevorderingen...3 Concurrentiepositie...5 Vertrouwen in de economie...5 Vertrouwen

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2011 tot en met 2015

ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2011 tot en met 2015 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en Analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 211 tot en met 215 Februari 216 Overzicht van het aantal verleende beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015

Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Resultaten Conjuntuurenquête jaar 2015 Willemstad, Mei 2016 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Methodologie... 3 Resultaten conjunctuurenquête... 3 Concluderende opmerkingen... 17 1 CBS Curaçao mei 2016 Inleiding

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

Smart Industry. KvK Ondernemerspanel onderzoek

Smart Industry. KvK Ondernemerspanel onderzoek KvK Ondernemerspanel onderzoek Smart Industry Algemene gegevens: Start- en einddatum onderzoek: 02-07-2014 tot 22-07-2014 Aantal deelnemende ondernemers: 484 (doelgroep mkb-topsectoren) In dit document

Nadere informatie

cerm wat is JDF administratieve automatisering voor drukkerijen april 2007

cerm wat is JDF administratieve automatisering voor drukkerijen april 2007 wat is JDF april 2007 administratieve automatisering voor drukkerijen 1. wat is JDF de afkorting van Job Definition Format een standaard-beschrijving van een drukkerij-job beschrijft zowel het product

Nadere informatie

HALFJAARLIJKS ONDERZOEK. Conjunctuurenquête voorjaar 2015

HALFJAARLIJKS ONDERZOEK. Conjunctuurenquête voorjaar 2015 HALFJAARLIJKS ONDERZOEK Conjunctuurenquête voorjaar 2015 Samenvatting Uit de FME Conjunctuurenquête voorjaar 2015 wordt duidelijk dat veel bedrijven een gezonde uitgangspositie hebben om de uitdagingen

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014

Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014 Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 214 Willemstad, Maart 214 Inleiding In juni 214 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) de bedrijven benaderd met vragenlijsten op Curaçao. Doel van deze

Nadere informatie

26 november 2015 Rapportage & achtergronden

26 november 2015 Rapportage & achtergronden 26 november 2015 Rapportage & achtergronden Inhoud 1. Inleiding 1. Onderzoeksopdracht 2. Onderzoeksmethode 3. Respons en betrouwbaarheid 2. Steekproefsamenstelling 3. Resultaten 1. Eerder onderzoek 2.

Nadere informatie

Leiderschap in Turbulente Tijden

Leiderschap in Turbulente Tijden De Mindset van de Business Leader Leiderschap in Turbulente Tijden Onderzoek onder 175 strategische leiders Maart 2012 Inleiding.. 3 Respondenten 4 De toekomst 5 De managementagenda 7 Leiderschap en Ondernemerschap

Nadere informatie

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D. M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten

Nadere informatie

Structurele ondernemingsstatistieken

Structurele ondernemingsstatistieken 1 Structurele ondernemingsstatistieken - Analyse Structurele ondernemingsstatistieken Een beeld van de structuur van de Belgische economie in 2012 en de mogelijkheden van deze databron De jaarlijkse structurele

Nadere informatie

Presentatie onderzoek Richard van Hoorn. Nieuwegein 26 mei 2011

Presentatie onderzoek Richard van Hoorn. Nieuwegein 26 mei 2011 Presentatie onderzoek Richard van Hoorn Nieuwegein 26 mei 2011 Agenda Nieuwe Drukvormen, 2009 Actuele trends en ontwikkelingen Nieuwe structuur bedrijfstak 2009: Nieuwe Drukvormen Wat maakt drukkerijen

Nadere informatie

ICT-behoeften in het mkb. Onderzoek van TNS-NIPO

ICT-behoeften in het mkb. Onderzoek van TNS-NIPO ICT-behoeften in het mkb Onderzoek van TNS-NIPO ICT-behoeften in het mkb Onderzoek TNS-NIPO Koninklijke vereniging MKB-Nederland Beleid, Onderzoek en Communicatie Delft, 13 april 26 Contactpersoon: drs.

Nadere informatie

De belangrijkste trends voor het genereren van bedrijfskansen in 2019

De belangrijkste trends voor het genereren van bedrijfskansen in 2019 De belangrijkste trends voor het genereren van bedrijfskansen in 20 MONDIALE TRENDS IN DE GROOTFORMAAT GRAFISCHE INDUSTRIE IN 20 Waarom volgen als u kunt leiden? Succesvolle ondernemers bepalen het tempo.

Nadere informatie

Monitor Volwaardige Arbeidsrelaties

Monitor Volwaardige Arbeidsrelaties Monitor Volwaardige Arbeidsrelaties in de architectenbranche QUICKSCAN mei 2013 Inhoud Monitor Volwaardige Arbeidsrelaties 3 Resultaten 6 Bureau-intermediair I Persoonlijk urenbudget 6 Keuzebepalingen

Nadere informatie

SAMENWERKEN MET CENTRALE PRINTSERVICES

SAMENWERKEN MET CENTRALE PRINTSERVICES SAMENWERKEN MET CENTRALE PRINTSERVICES Richard van Hoorn Trendseminar 4 februari0 Centrale printservices? Definitie: Centrale printservices (CPS) zetten productieprinters in voor andere afdelingen binnen

Nadere informatie

Eén loket voor al uw grafische dienstverlening

Eén loket voor al uw grafische dienstverlening Eén loket voor al uw grafische dienstverlening G R A F I S C H Wie zijn wij Paswerk Grafisch is een veelzijdig grafimedia- en drukkerij/print bedrijf met een enthousiast creatief team van professionele

Nadere informatie

thinking about the next step in THE business of outcome

thinking about the next step in THE business of outcome thinking about the next step in THE business of outcome www.ovimex.nl Ik zoek een partner in printing die snel en efficiënt zorgt voor de oplossing die precies aansluit bij mijn manier van werken thinking

Nadere informatie

Samenvatting mediapartners Shopping2020

Samenvatting mediapartners Shopping2020 Samenvatting eindrapport expertgroep Online Ondernemen Webwinkeliers te optimistisch over overlevingskansen. Op basis van data van de Kamer van Koophandel (N=26.250), een online enquête (N=500) en interviews

Nadere informatie

Impact Cloud computing

Impact Cloud computing Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie

Nadere informatie

knkpublishing Microsoft Dynamics De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware Nieuwe kansen in een veranderende media wereld

knkpublishing Microsoft Dynamics De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware Nieuwe kansen in een veranderende media wereld De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware INTEGRATIE CONTINUE INNOVATIE WORKFLOW ONDERSTEUNING ABECON-CONSULTANCY OVER ABECON Microsoft Dynamics Nieuwe kansen in een veranderende media wereld Standaard

Nadere informatie

Verslag bezoek grafisch bedrijf Thema 1 groep 5 Kapsenberg van Waesberge Olivier van Dommele, M2A. Aankomst

Verslag bezoek grafisch bedrijf Thema 1 groep 5 Kapsenberg van Waesberge Olivier van Dommele, M2A. Aankomst Verslag bezoek grafisch bedrijf Thema 1 groep 5 Kapsenberg van Waesberge Olivier van Dommele, M2A Aankomst Wij kwamen keurig op tijd aan (09:25). Wij hadden de afspraak om 09:30. Wij stelden ons voor aan

Nadere informatie

Rabobank Cijfers & Trends

Rabobank Cijfers & Trends Grafische Industrie De grafische industrie behoort tot de grotere branches in het midden- en kleinbedrijf. De ondernemingen in de branche houden zich bezig met het bewerken en vermenigvuldigen van informatie.

Nadere informatie

COLLECTIEVE PENSIOENREGELING

COLLECTIEVE PENSIOENREGELING COLLECTIEVE PENSIOENREGELING VOOR HET KARTONNAGE- EN FLEXIBELE VERPAKKINGENBEDRIJF INTRODUCTIE VOOR WERKGEVERS 1 COLLECTIEVE PENSIOENREGELING VOOR HET KARTONNAGE- EN FLEXIBELE VERPAKKINGENBEDRIJF 20075w14

Nadere informatie

ProduPlus. Wat is ProduPlus

ProduPlus. Wat is ProduPlus ProduPlus Wat is ProduPlus ProduPlus is een machine monitoring systeem welke ook functies heeft voor order registratie, product data beheer en preventief onderhoud. ProduPlus is ontwikkeld voor gebruik

Nadere informatie

Voorwaarden voor groei en ontwikkeling van het Middenen Kleinbedrijf (MKB)

Voorwaarden voor groei en ontwikkeling van het Middenen Kleinbedrijf (MKB) Voorwaarden voor groei en ontwikkeling van het Middenen Kleinbedrijf (MKB) R. Radjie 15 Februari 2011 Inhoudsopgave Definitie en gegevens MKB sector in Suriname Kwalitatieve analyse MKB sector Aanbevelingen

Nadere informatie

Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Cisco-enquête IoE Value Index (Index voor IoE-waarde) onder besluitvormers uit 12 landen

Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Cisco-enquête IoE Value Index (Index voor IoE-waarde) onder besluitvormers uit 12 landen Internet of Everything (IoE) Top 10 inzichten uit de Cisco-enquête IoE Value Index (Index voor IoE-waarde) onder 7.500 besluitvormers uit 12 landen Joseph Bradley Jeff Loucks Andy Noronha James Macaulay

Nadere informatie

e-leren in een KMO, kan dat?

e-leren in een KMO, kan dat? e-leren in een KMO, kan dat? Mathy Vanbuel ATiT mathy.vanvuel@atit.be Overzicht Kennismaking Wat is e-leren, Waar komt e-leren vandaan en waar gaan we naartoe? e-leren in de praktijk voorbeelden De 9 geboden

Nadere informatie

M201107. Mix and Match. Het gebruik van digitale media in het MKB. drs. R van der Poel

M201107. Mix and Match. Het gebruik van digitale media in het MKB. drs. R van der Poel M201107 Mix and Match Het gebruik van digitale media in het MKB drs. R van der Poel Zoetermeer, maart 2011 Mix and Match Ondernemers moeten goed voor ogen houden welke doelstellingen zij met digitale media

Nadere informatie

RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018

RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018 RESULTATEN CONJUNCTUURENQUETE 1STE HELFT 2018 Willemstad, september 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Investeringsbelemmeringen Vertrouwen in de economie... 4 Vertrouwen in de toekomst... 5 Perceptie investeringsklimaat...

Nadere informatie

Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap

Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap J. Mevissen, L. Heuts en H. van Leenen SAMENVATTING Achtergrond van het onderzoek Het verschijnsel zelfstandige zonder personeel (zzp er) spreekt tot de verbeelding.

Nadere informatie

Communiceren in zakelijke omgevingen

Communiceren in zakelijke omgevingen Communiceren in zakelijke omgevingen Slimmer communiceren Communiceren in zakelijke omgevingen Slimmer communiceren Vodafone december 2010 Leefritme heeft een belangrijke invloed op de relatie tussen mensen

Nadere informatie

Checklist: In 5 stappen naar professionele productfoto s

Checklist: In 5 stappen naar professionele productfoto s : In 5 stappen naar professionele productfoto s Aan de slag met betere productfoto s voor meer rendement Goede productfoto s zijn onmisbaar wanneer u een succesvolle webshop wilt runnen. Ze geven namelijk

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 3324 22 februari 2011 Bekendmaking wijziging van de verplichtstelling tot deelneming in het Pensioenfonds voor de Grafische

Nadere informatie

Marktonderzoek naar de markt van personeelsplanningssystemen, tijdregistratiesystemen en urenverantwoordingssystemen.

Marktonderzoek naar de markt van personeelsplanningssystemen, tijdregistratiesystemen en urenverantwoordingssystemen. Marktonderzoek naar de markt van personeelsplanningssystemen, tijdregistratiesystemen en urenverantwoordingssystemen. Uitgevoerd in opdracht van: Anneke Kersten Augustus 2009 1 Inhoudsopgave Pagina 1.

Nadere informatie

Starten in een dal, profiteren van de top

Starten in een dal, profiteren van de top M200715 Starten in een dal, profiteren van de top drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, november 2007 2 Starten in een dal, profiteren van de top Ondernemers die in 2003 een bedrijf begonnen, waren zich

Nadere informatie

MKB investeert in kennis, juist nu!

MKB investeert in kennis, juist nu! M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,

Nadere informatie

Transitie van speciaaldrukkerij Lijnco naar een digitale speler

Transitie van speciaaldrukkerij Lijnco naar een digitale speler Transitie van speciaaldrukkerij Lijnco naar een digitale speler Over Lijnco Lijnco is een speciaaldrukkerij die van plan was om hun diensten via het web aan te bieden. Een nieuw e-commerce kanaal zou de

Nadere informatie

ideeën.doen.groeien W2P 2012 De Techniek Eddy Hagen

ideeën.doen.groeien W2P 2012 De Techniek Eddy Hagen ideeën.doen.groeien W2P 2012 De Techniek Eddy Hagen VIGC 29/03/2012 Introductie Inhoud Introductie De Perfecte Storm Vele antwoorden Na de click Topsport Het S-woord Conclusies Vlaams Innovatiecentrum

Nadere informatie

SALISBURY BV Koninginneweg 62-3331 CG Zwijndrecht Tel.: (078) 620 00 00 Fax: (078) 619 74 75 internet: www.salisbury.nl e-mail: info@salisbury.

SALISBURY BV Koninginneweg 62-3331 CG Zwijndrecht Tel.: (078) 620 00 00 Fax: (078) 619 74 75 internet: www.salisbury.nl e-mail: info@salisbury. CD Artwork-pakket SALISBURY BV Koninginneweg 62-3331 CG Zwijndrecht Tel.: (078) 620 00 00 Fax: (078) 619 74 75 internet: www.salisbury.nl e-mail: info@salisbury.nl Een goed begin is het halve werk... Dit

Nadere informatie

Starters zien door de wolken toch de zon

Starters zien door de wolken toch de zon M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische

Nadere informatie

TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK

TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK NUT VAN TIJDSTUDIES VOOR HET METEN VAN VERSPILLINGEN Good enough never is TIJDSTUDIES IN DE PRAKTIJK Het nut van tijdstudies voor het meten van verspillingen Auteur Drs. Carla van der Weerdt RA is managing

Nadere informatie

Impact Cloud computing

Impact Cloud computing Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt 2 inleiding De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is onder invloed van de schuldencrisis in een nieuwe recessie beland; de economische

Nadere informatie

Kenmerk ontheffing in de Bijstands Uitkeringen Statistiek 2009 Versie 2

Kenmerk ontheffing in de Bijstands Uitkeringen Statistiek 2009 Versie 2 Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie sociale en regionale statistieken (SRS) Sector statistische analyse voorburg (SAV) Postbus 24500 2490 HA Den Haag Kenmerk ontheffing in de Bijstands Uitkeringen

Nadere informatie

PDF-WORKFLOW. Hogeschool Gent 2e kan grafische en reclame vormgeving Departement KASK academiejaar 2002-2003

PDF-WORKFLOW. Hogeschool Gent 2e kan grafische en reclame vormgeving Departement KASK academiejaar 2002-2003 PDF-WORKFLOW Hogeschool Gent 2e kan grafische en reclame vormgeving Departement KASK academiejaar 2002-2003 1.0 Wat is PDF? Portable Document Format Is het standaard formaat voor het uitwisselen van belangrijke

Nadere informatie

Knelpunten en praktische richtlijnen

Knelpunten en praktische richtlijnen Knelpunten en praktische richtlijnen Erik Koldenhof Koldenhof Grafimedia Expertise Problematiek en kernpunten Ondanks gebruik van ICC toch onvoorspelbaar kleurgedrag Partijen presenteren verschillende

Nadere informatie

Web2Print 25 jaar. Herman Hartman. Herman Hartman 29 maart 2012 - Web2Print 25 jaar + Herman Hartman. Herman Hartman Grafisch Advies

Web2Print 25 jaar. Herman Hartman. Herman Hartman 29 maart 2012 - Web2Print 25 jaar + Herman Hartman. Herman Hartman Grafisch Advies Web2Print 25 jaar + Herman Hartman + Web2Print 25 jaar Meer dan 25 jaar geleden zetten we in de grafische sector al de bulletinboards in waarop klanten met een modem konden inloggen en zo bestanden aanleveren

Nadere informatie

Antwoorden Economie H1; Productie en Productiefactoren (Present)

Antwoorden Economie H1; Productie en Productiefactoren (Present) Antwoorden Economie H1; Productie en Productiefactoren (Present) Antwoorden door een scholier 1164 woorden 25 maart 2004 5,1 76 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1: productie en productiefactoren

Nadere informatie

Conjunctuurenquête voorjaar 2013

Conjunctuurenquête voorjaar 2013 Conjunctuurenquête voorjaar 2013 Vereniging FME-CWM, Zoetermeer, februari 2013 Kasper Buiting, beleidsadviseur Onderzoek en Economie www.fme.nl Vereniging FME-CWM, Zoetermeer, februari 2013 Alle rechten

Nadere informatie

Panelonderzoek Smart Indusrty

Panelonderzoek Smart Indusrty Panelonderzoek Smart Indusrty Geacht panellid, In juli/ augustus 2014 heeft u via het online KvK Ondernemerspanel deelgenomen aan een onderzoek over Smart Industry. Nogmaals hartelijk dank voor uw deelname!

Nadere informatie

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers Prognose 2020 Door Alexander Otgaar, RHV Erasmus Universiteit Rotterdam Diverse studies zijn in het verleden uitgevoerd met als doel om de economische bijdrage van Rotterdam the Hague Airport (hierna aan

Nadere informatie

Omvang Collectief Mentaal Verzuim in organisaties

Omvang Collectief Mentaal Verzuim in organisaties Omvang Collectief Mentaal Verzuim in organisaties Feitelijk Energie het & Potentie Onbenut in Vermogen uw Bedrijf in en van organisaties in percentages en euro s! Hans Visser - United Sense Per 23 juli

Nadere informatie

De verborgen schatten van ERP Een onderzoek naar ERP-optimalisatie bij middelgrote bedrijven. succeed IT. better results together

De verborgen schatten van ERP Een onderzoek naar ERP-optimalisatie bij middelgrote bedrijven. succeed IT. better results together De verborgen schatten van ERP Een onderzoek naar ERP-optimalisatie bij middelgrote bedrijven succeed IT better results together Een onderzoek naar ERP-optimalisatie bij middelgrote bedrijven in handel

Nadere informatie

Werkloosheid Redenen om niet actief te

Werkloosheid Redenen om niet actief te Sociaal Economische Trends 2013 Sociaaleconomische trends Werkloosheid Redenen 2004-2011 om niet actief te zijn Stromen op en duren de arbeidsmarkt Werkloosheidsduren op basis van de Enquête beroepsbevolking

Nadere informatie

M Scholing in het MKB. Waarom, hoe gevonden en bekostigd en wat knelt er? drs. W.D.M. van der Valk

M Scholing in het MKB. Waarom, hoe gevonden en bekostigd en wat knelt er? drs. W.D.M. van der Valk M200605 Scholing in het MKB Waarom, hoe gevonden en bekostigd en wat knelt er? drs. W.D.M. van der Valk Zoetermeer, juli 2006 Scholing in het MKB Een overgrote meerderheid van de bedrijven in het MKB besteedt

Nadere informatie

Grafimedia. Iets voor jou? mooie dingen maken 4 6 Drukken. en prepress. 8 Nabewerking 10 Opleiding. en werk

Grafimedia. Iets voor jou? mooie dingen maken 4 6 Drukken. en prepress. 8 Nabewerking 10 Opleiding. en werk VaN MIj! Grafimedia. Iets voor jou? 2 Iedere dag mooie dingen maken 4 Media, 6 Drukken vormgeving en prepress 8 Nabewerking 10 Opleiding en werk iedere dag mooie dingen maken! PrEprEss media vormgeven

Nadere informatie

Talent Scanner. Voorlopig onderzoek naar de Sfeer van invloed vragenlijst

Talent Scanner. Voorlopig onderzoek naar de Sfeer van invloed vragenlijst Talent Scanner Voorlopig onderzoek naar de Sfeer van invloed vragenlijst 1. Voorlopig onderzoek naar de Sfeer van invloed vragenlijst 1.1. Respondenten De deelnemers aan het voorlopige onderzoek naar de

Nadere informatie

DE AUTOKOPER 2008-2013 Studie naar trends onder autokopers. AutoTrack.nl - Afdeling marketing E: marketing@autotrack.

DE AUTOKOPER 2008-2013 Studie naar trends onder autokopers. AutoTrack.nl - Afdeling marketing E: marketing@autotrack. DE AUTOKOPER 2008-2013 Studie naar trends onder autokopers AutoTrack.nl - Afdeling marketing E: marketing@autotrack.nl T: 020-5175175 Inhoud De achtergrond Resultaten autokoper Conclusies onderzoek Discussie

Nadere informatie

XBRL voor ondernemers. Wat betekent dat voor u?

XBRL voor ondernemers. Wat betekent dat voor u? XBRL voor ondernemers. Wat betekent dat voor u? Makkelijker, sneller, betrouwbaarder en dus goedkoper aan administratieve verplichtingen voldoen! www.xbrlvoorondernemers.nl BESPAREN OP UW ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it. Jack van Daal Business Development Manager

Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it. Jack van Daal Business Development Manager Lighting and Electronics the way you want it Lighting and Electronics the way you want it Jack van Daal Business Development Manager RENA Electronica Profiel Ervaren in innovatieve elektronica Opgericht

Nadere informatie

Resultaten Conjuntuurenquete 2018

Resultaten Conjuntuurenquete 2018 Resultaten Conjuntuurenquete 2018 Datum, maart 2019 Inleiding In november en december 2018 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) ruim 500 bedrijven benaderd. Doel van deze enquête is om op reguliere

Nadere informatie

Grafimedia. Iets voor jou? mooie dingen maken 4 6 Drukken. en prepress. 8 Nabewerking 10 Opleiding. en werk

Grafimedia. Iets voor jou? mooie dingen maken 4 6 Drukken. en prepress. 8 Nabewerking 10 Opleiding. en werk VaN MIj! Grafimedia. Iets voor jou? 2 Iedere dag mooie dingen maken 4 Media, 6 Drukken vormgeving en prepress 8 Nabewerking 10 Opleiding en werk iedere dag mooie dingen maken! Drukwerk is er altijd en

Nadere informatie

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT Exact Online CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY GROEI DOOR PROACTIEF ADVIES Het gaat goed bij Joanknecht & Van Zelst: dit Eindhovens

Nadere informatie

UIT de arbeidsmarkt

UIT de arbeidsmarkt Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid

Nadere informatie

Wij zijn een bedrijf die zich bezig houdt met het ondersteunen van ondernemingen als het gaat om zakelijke dienstverlening.

Wij zijn een bedrijf die zich bezig houdt met het ondersteunen van ondernemingen als het gaat om zakelijke dienstverlening. Allturn Group International Wij zijn een bedrijf die zich bezig houdt met het ondersteunen van ondernemingen als het gaat om zakelijke dienstverlening. Binnen onze organisatie is er expertise aanwezig

Nadere informatie

Editie Noord Limburg 3 7 juni POM Limburg Corda Campus, 3500 Hasselt T

Editie Noord Limburg 3 7 juni POM Limburg Corda Campus, 3500 Hasselt T Editie Noord Limburg 3 7 juni 2019 POM Limburg Missie, Visie & Activiteiten Missie De organisatie inspireert, ontwikkelt en versterkt de basisvoorwaarden voor duurzame sociaaleconomische groei in de provincie

Nadere informatie

December 2014 Betalen aan de kassa 2013

December 2014 Betalen aan de kassa 2013 December 2014 Betalen aan de kassa 2013 Betalen aan de kassa 2013 Betalen aan de kassa 2013 Uitkomsten DNB/Betaalvereniging Nederland onderzoek naar het gebruik van contant geld en de pinpas in Nederland

Nadere informatie

KANSDOSSIER LANDBOUWMACHINES Australië. September 2015

KANSDOSSIER LANDBOUWMACHINES Australië. September 2015 KANSDOSSIER LANDBOUWMACHINES Australië September 2015 Disclaimer Dit rapport is opgesteld door de Economische Afdeling van het. Het is tot stand gekomen door persoonlijke contacten met overheidsinstanties

Nadere informatie

Kortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt.

Kortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt. Vrijwilligersbeleid binnen de schaatsvereniging Van beleid tot uitvoering in de praktijk Schaatsverenigingen en de vrijwilligersproblematiek De doorsnee schaatsvereniging in Nederland is een vrijwilligersorganisatie:

Nadere informatie

Plan van aanpak Het plan van aanpak voor dit project bestaat uit drie fasen:

Plan van aanpak Het plan van aanpak voor dit project bestaat uit drie fasen: Samenvatting tussenrapport Toekomstvisie FNV KIEM Testen van de geformuleerde visies op de vakbond van de toekomst aan de huidige behoeften van leden en potentiële leden. Aanleiding Project FNV KIEM in

Nadere informatie

Resultaten Conjunctuurenquête jaar 2017

Resultaten Conjunctuurenquête jaar 2017 Willemstad, april 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Investeringsbelemmeringen... 3 Vertrouwen in de economie... 4 Vertrouwen in de toekomst... 5 Perceptie investeringsklimaat... 6 Conjunctuurindex... 7

Nadere informatie

UIT arbeidsdeling

UIT arbeidsdeling Arbeidsdeling Het streven van de mens is om zijn welvaart te laten toenemen. Meer welvaart is te bereiken door een hogere productie. Een hogere productie kun je op verschillende manieren bereiken. Een

Nadere informatie

Resultaten Bedrijven Census 2014: hoe is de administratie van bedrijven op Curacao geregeld?

Resultaten Bedrijven Census 2014: hoe is de administratie van bedrijven op Curacao geregeld? Resultaten Bedrijven Census 2014: hoe is de administratie van bedrijven op Curacao geregeld? Dainadira Eustatius-Martis Inleiding Het Centraal Bureau voor Statistiek van Curaçao (CBS) heeft in de tweede

Nadere informatie

Innovatieve dienstverlening. Een scenario-onderzoek onder de gebruikers van Loket.nl.

Innovatieve dienstverlening. Een scenario-onderzoek onder de gebruikers van Loket.nl. Innovatieve dienstverlening. Een scenario-onderzoek onder de gebruikers van Loket.nl. In het kader van het project Innovatieve Dienstverlening doet kenniscentrum ICOON onderzoek naar de omstandigheden

Nadere informatie

Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu

Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu Effectiviteitonderzoek naar de kennisoverdracht van I&E Milieu SAMENVATTING dr. L.A. Plugge 1, drs. J. Hoonhout 2, T. Carati 2, G. Holle 2 Universiteit Maastricht IKAT, Fac. der Psychologie Inleiding Het

Nadere informatie

Onderzoeksrapport. Wat voor soorten stages zijn er?

Onderzoeksrapport. Wat voor soorten stages zijn er? Onderzoeksrapport Wat voor soorten stages zijn er? Eliza Friedrich 74956 M2A2 Week 1 5 verschillende soorten bedrijven / stages. Stay in Touch Media. Wat is de Stay in Touch Media? Stay in Touch Media

Nadere informatie