> In deze map. Ik luier graag Soorten wasbare luiers? Hoe werkt het? De wasbare luier uit de doeken: plus- en minpunten...

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "> In deze map. Ik luier graag... 3. Soorten wasbare luiers? Hoe werkt het?... 4. De wasbare luier uit de doeken: plus- en minpunten..."

Transcriptie

1

2 > In deze map Ik luier graag... 3 hoe zien ze eruit? Soorten wasbare luiers? Hoe werkt het?... 4 De wasbare luier uit de doeken: plus- en minpunten... 6 milieuvriendelijk? Hulp bij moeilijkheden: luierfoon, luierouder en website Enkele tips verzameld Subsidie voor wasbare luiers Tilo geeft ze van katoen goed voor baby s billetjes? Alle drie de dochters in katoen Meer informatie en bronnen deze map is te verkrijgen bij de MilieuAdviesWinkel Verschillende merken hoeveel extra werk? Ik luier graag > de wasbare luier een modern alternatief een initiatief van het Gents Milieufront vzw (GMF) en van de MilieuAdviesWinkel (MAW) Verkooppunten in Oost- Vlaanderen en postorderbedrijven Colofon Verantwoordelijke uitgever Stefaan Claeys, Koningin Maria-Hendrikaplein 5, 9000 Gent Werkten mee Ann Bogaert, Adelheid Vanhille, Christ Willems, Indra Van Sande, Heidi Renwa, Kim Rienckens, Goedele Vanhille, Sam Van den plas, Stefaan Claeys, Vanessa Reynaert Vormgeving Rein Meyts Lay-out Adelheid Vanhille Het project > meer katoen voor minder afval werd gerealiseerd met de steun van het Electrabelfonds, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Foto s Philippe Somers, Kim Rienckens, Xavier Coppin Fotomodellen Tilo, Kjell en Esme 2

3 >Ik luier graag Kleine kindjes met grote voeten Hoe schattig die kleine voetjes! Elke nieuw geboren baby weet ons er mee te vertederen. De reële grootte van die voetjes gaat vaak aan ons voorbij. Om dit tere wezentje maximaal te koesteren en te beschermen vervoeren we deze grote schat bij voorkeur met de auto, gaan we de verwarming wat hoger zetten, kopen we meer aan dan nodig,. Ook de wasmachine mag doordraaien voor onze nieuwe spruit. Ja, ons kindje heeft zeer schattige voetjes waarmee die een grote ecologische voetafdruk kan zetten. Wanneer mama en papa ook nog voor wegwerpluiers kiezen, kan onze lieveling zelfs een afvalberg van meer dan één ton luiers achterlaten. ^ Katoenen luiers, herbruikbare luiers,... Wij opteerden voor de term wasbare luiers. Baby s en peuters hebben de meest schattige voetjes. Laten we er ook groene voetjes van baken. Er is immers een gebruiksvriendelijk, betaalbaar en milieuvriendelijk alternatief. De wasbare luier is terug en in een nieuwe gedaante! Wasbare luiers?... Euh, de oude doeken met spelden? Katoenen doeken. Het heeft in zekere zin iets nostalgisch. De goeie oude tijd met heerlijk geurende baby s gewikkeld in katoen. Dat was toen. De moderne wasbare luier is in alle opzichten modern en heeft dat geurig verleden ver achter zich gelaten. Die nieuwe wasbare luier roept verschillende vragen op: Is de wasbare luier werkelijk milieuvriendelijker? Nemen we hiermee geen stap terug? Hoeveel extra werk brengen ze met zich mee? Is het wel goed voor baby s billetjes? Hoe zien ze eruit? Welke systemen bestaan er? Waar vind ik meer informatie? Waar koop ik ze? Wandel met ons door de wereld van de wasbare luier en ontdek hoe veelzijdig die luier kan zijn. 3

4 > Soorten wasbare luiers hoe werkt het? De wasbare luier bestaat in allerlei vormen, kleuren en maten. Elk systeem heeft zijn specifieke kenmerken voor de droogtijd, de pasvorm, het absorptievermogen, de duurzaamheid, de handigheid en de prijs. De verschillende soorten bestaan niet steeds uit dezelfde delen. Je hebt steeds minstens twee delen: de luier zelf gemaakt van katoen, hennep en/of fleece zorgt voor een goede absorptie een overbroekje uit ademend nylon, fleece of wol zorgt voor de nodige waterdichtheid. Meestal komt daar nog een extra inlegger bij om de stoelgang op te vangen. En eventueel een extra dikke inlegger voor meer absorptie 1. De wasbare luier Je hebt luiers van 100% katoen en luiers van katoen gemengd met andere stoffen zoals rayon, PE, hennep, enz. ^ Kjell wacht op zijn schone luier. De luier, inlegger en het overbroekje liggen binnen handbereik. Verder wordt er onderscheid gemaakt tussen vierkante lappen, die je vroeger had: hydrofiel, oogjes of flanellen luiers strikluiers, ook bindluiers genoemd: dit is een langwerpige rechthoekige lap met twee koordjes waarmee je de luier dichtstrikt gedeeltelijk voorgevormde luiers: heb je in verschillende modellen: rechthoekige lap met een middendeel uit meerdere lagen, driehoekig,... voorgevormde luiers met velcrosluiting of drukknopen: deze bestaan in alle soorten, en prijsklassen. Soms is er slechts één maat, maar de meeste bestaan in verschillende maten. ^ In de voorgevormde luier komt een composteerbare inlegger. Dit is niet nodig. Wel handig. Dit doekje houdt de meeste stoelgang tegen. 4

5 2. Een waterdicht overbroekje, al dan niet ademend De overbroekjes bestaan in kunststof, in wol of in een mengeling van katoen en polyester. De kunststofbroekjes hebben als basismateriaal polyester, polyamide, nylon, vinyl, PUL of fleece. ^ Daarna schuif je alles onder de billetjes,... Overbroekjes zijn onder te verdelen in wolwikkels: wollen broekje met velcrosluiting kunststofbroekje met velcro of drukknopen, al dan niet ademend of waterdicht kunststof optrekbroekje, al dan niet ademend of waterdicht Sommige merken hebben de voorgevormde luier en het overbroekje aan elkaar vastgemaakt. Zo n luier doe je dan net zo gemakkelijk om als een wegwerpluier. Eventueel 3. Een papieren of vliesinlegger ^... waarna je de luier dicht kunt klitten. Dit hoeft niet, maar is zeer handig. Zo n inlegger houdt de meeste stoelgang tegen. Je kan deze makkelijker verwijderen van de luier. Dit doekje is, naargelang het merk, composteerbaar. 4. Een katoenen inlegger voor extra absorptie Afhankelijk van het systeem is deze inlegger apart, gehecht aan de luier zelf of erin ingebouwd. s Nachts gebruik je best een extra inlegger. Een gewone hydrofiel-doek kan ook dienst doen als inlegger. Voor de geïrriteerde billetjes is er een zijden variant. 5. Andere handigheden ^ De ademende overbroek komt er nog overheen. Gewone vierkante luiers of gedeeltelijk voorgevormde luiers kan je vastzetten met een Snappi luierklem. Dit is een plastic klemmetje waarmee je de luier gemakkelijk vastmaakt. Een goed alternatief voor de veiligheidsspelden en tape van vroeger. Als je een goed overbroekje hebt, is het echter niet nodig om vast te zetten. 5

6 > De wasbare luier uit de doeken plus- en minpunten Het ideale mag dan tot de verbeelding spreken, geen luier is echter ideaal. Zowel de wegwerpluier als de wasbare luier hebben elk een aantal plus- en minpunten voor het milieu, het gebruik, het gemak, en vooral voor de babybilletjes. Pluspunten Meer dan 1 ton afval per kind besparen De wasbare luier helpt de afvalberg aanzienlijk te verkleinen. Als je bedenkt dat een kind gemiddeld 5 luiers per dag verbruikt en dit gedurende 2,5 jaar, dan betekent dat stuks per kind. Dit komt overeen met één huisvuilzak per week. Een gebruikte wegwerpluier weegt gemiddeld 250 gram (50 gram voor de wegwerpluier en 200 gram ontlasting). In totaal komt dus kilogram of 1,1 ton (4.560 x 250 gram) wegwerpluiers per kind in het restafval terecht. Alleen al in Vlaanderen belandt er per jaar ongeveer ton vuile wegwerpluiers in de vuilnisbak. De hygiënische fractie (grotendeels wegwerpluiers) maakt voor Gent 7 % van het te verbranden restafval uit. Omgerekend komt dit neer op méér dan ton afval per jaar in Gent en Destelbergen! Alleen al om die reden zijn herbruikbare of wasbare luiers te verkiezen boven de wegwerpluier. En de gevolgen na één jaar luieren mogen er zijn. De ecologische voetafdruk van baby s wordt nagenoeg gehalveerd bij gebruik van wasbare luiers in plaats van wegwerp. Wegwerpluiers hebben een voetafdruk van 4.300m², terwijl luiers die thuis gewassen worden een voetafdruk van 2.300m² hebben. Om het meer tot de verbeelding te laten spreken: bij de productie, consumptie en verwijdering van wegwerpluiers is er 3,5 maal meer energie dan bij wasbare luiers, 2 maal meer afvalwater, 8 maal meer niet-hernieuwbare grondstoffen verbruikt. Bovendien hebben wegwerpluiers tot 90 keer meer hernieuwbare materialen nodig en zorgen ze voor 60 maal meer afval. Met een wasbare luier is de voetafdruk van je kind dus kleiner en heeft die meer groene voetjes. 6 ^ Betere milieubalans De ecologische voetafdruk geeft aan hoeveel oppervlakte land er nodig is voor alles wat we produceren en aan afval achterlaten. Met deze methode kan men de milieubelasting tijdens de volledige levenscyclus van een product van wieg tot graf analyseren: productie, gebruik en verwerking. Een grotere ecologische voetafdruk betekent dat de milieubelasting die veroorzaakt wordt door een bepaalde levensstijl groter is. Tilo s billen zaten in wasbare luiers verpakt. Zo spaarde hij heel wat afval.

7 Kleinere voetafdruk met biokatoen De productie van de wasbare luiers is niet altijd even milieuvriendelijk. Zo worden er in de katoenteelt veel bestrijdingsmiddelen gebruikt. Omdat een luier lang meegaat, weegt dit minder zwaar door in de berekening. Je kan bovendien kiezen voor luiers uit biologisch geteelde katoen. Nog milieuvriendelijker door wasgedrag Wasbare luiers gebruiken is milieuvriendelijk omdat je afval voorkomt. Maak het nog milieuvriendelijker door een goede waswijze toe te passen. Dit maakt wasbare luiers een ideaal alternatief voor wegwerpluiers. ^ Luiers drogen in de zon heeft twee voordelen. Je bespaart op je energierekening omdat je de droger niet gebruikt én de zon bleekt de vlekken eruit. Was op een zo laag mogelijke temperatuur met een volle trommel. Dat bespaart water en energie. Plasluiers en niet te vuile poepluiers worden op 60 graden goed schoon. Voorweken van de luiers in een emmer koud water zorgt ervoor dat vlekken er gemakkelijk uitgaan. Het gebruik van een papieren of vliesinlegger maakt het wassen stukken makkelijker. De luiers zijn bovendien minder vies en je kan ze hierdoor minder heet wassen (60 graden). De luier zelf zal uiteindelijk ook langer meegaan. Drogen aan de lijn is het meest milieuvriendelijk. Schijnt de zon, hang de luiers dan buiten. De zon bleekt ze en de eventuele vlekken verbleken door de felle zonnestralen. Als je toch een droogkast gebruikt, centrifugeer dan vooraf goed het wasgoed bij een zo hoog mogelijk toerental. Centrifugeren zelf kost weinig energie en bespaart aanzienlijk op het energieverbruik van de droger. Bij de luierwas kan je beter geen wasverzachter gebruiken. Katoen neemt bij gebruik van een wasverzachter namelijk minder snel vocht op en je baby kan er allergisch voor zijn. Pluspunten Minpunten Meer dan 1 ton afval per kind besparen Betere milieubalans Nog milieuvriendelijker door wasgedrag Meer comfort voor de baby Goed voor baby s billetjes Ruime keuze aan modellen Vooroordelen Grote begininvestering Extra tijd Vaker verschonen Meer was Anders plannen en organiseren Sneller zindelijk Goedkoper dan wegwerp Bevat geen chemische stoffen 7

8 Meer comfort voor de baby Een baby kan het je aanvankelijk niet zeggen, anders zou die zeker naar wasbare luiers vragen. Deze zijn veel zachter voor de billetjes dan wegwerpluiers. We hebben een getuigenis van een jongentje van 2 jaar dat liever door mama dan door papa in bed werd gelegd. Mama gebruikte altijd wasbare luiers. Papa verkoos wegwerpluiers. De kleine spruit vond het leuker om een wasbare luier om de billetjes te hebben en werd daarom liever door mama in bed gestopt. Goed voor baby s billetjes Baby s hebben soms een allergie voor bepaalde stoffen in de wegwerpluier, waardoor je noodgedwongen overschakelt naar de katoenen variant en ademend overbroekje. Doordat het geheel ademend is, zitten de billetjes wat luchtiger. Anderzijds zijn de billetjes duidelijk natter dan in een wegwerpluier, maar dat geeft meestal geen extra irritaties. Uit een studie van Procter & Gamble blijkt dat de kans op luieruitslag verhoogt van 7,1% tot 61% bij gebruik van wegwerpluiers. ^ Het verschonen is bijna klaar. Alleen nog de overbroek en Kjell kan verder genieten van zijn koek. Ruime keuze aan modellen Er zijn niet enkel verschillende merken op de markt, maar ook verschillende systemen zodat je kan kiezen wat het beste bij jou en je baby past. Net als tussen de verschillende merken wegwerpluiers, bestaan er ook kwaliteitsverschillen tussen de wasbare luiers. Als ze doorlekken gebruik je ze misschien verkeerd of probeer eens een ander model. Contacteer de luierfoon op Sneller zindelijk Dat baby s in wasbare luiers sneller zindelijk zijn, is moeilijk te bewijzen. Het is wel zo dat vroeger, toen er nog geen wegwerpluiers waren, de kinderen sneller zindelijk waren dan nu (rond de 2 jaar i.p.v. 2,5 jaar nu). Het is wel zo dat je met wasbare luiers gemakkelijker ziet wanneer een kind er aan toe is om zindelijk te worden. Goedkoper dan wegwerp Wasbare luiers kosten je aan het einde van de rit minder dan wegwerpluiers. Een aantal factoren, zoals het systeem, het merk, het aantal luiers, het aantal maten, het materiaal, de manier van wassen zal de prijs van wasbare luiers bepalen. In de tabel op pagina 9 vind je een kostenvergelijking die wegwerpluiers tegenover wasbare luiers stelt. De berekening gaat uit van één kind. Wanneer je dezelfde wasbare luiers gebruikt voor twee kindjes dan wordt het goedkoper en het prijsvoordeel groter. ^ Wasbare luiers zijn goedkoper dan wegwerp. Je moet wel een grote som geld ineens op tafel leggen voor de aankoop van de luiers en overbroekjes. Enkele tips Wasbare luiers maak je zelf zo goedkoop of zo duur als je wil. De keuze van de modellen zijn hierbij bepalend. Bespaar nooit op het overbroekje. Ademende overbroekjes met goed sluiting vermijden lekkage en geven je baby het meeste comfort. Je kan wel bezuinigen op wat in het broekje zit. Je kan de voorgevormde luier, die 8

9 doorgaans duurder is, vervangen door even efficiënte strikluiers of vouwdoeken. Het is weinig zinvol de kleinste maat aan te kopen bij voorgevormde luiers. De baby groeit er te snel uit en maakt het een dure investering. Kies voor strikluiers of vouwdoeken. ^ Baby s met een gevoelige huid zijn beter af met een wasbare luier en ademend overbroekje. Voor de hele gevoelige huid is er de zijden luier of zijden inlegger. Bevat geen chemische stoffen Ten onrechte worden de wegwerpluier wel papieren luiers genoemd. Ze bestaan echter voor 15 tot 30 procent uit diverse kunststoffen: plastic laagjes, elastiek, tape en een superabsorber. Deze superabsorber bestaat uit een soort kristallen die, wanneer ze vochtig worden, een gel vormen. De bedoeling van deze gel is dat hij het vocht wegtrekt van het midden van de luier. Deze producten zijn echter meestal zo absorberend dat zij ook vocht uit de huid van de baby kunnen trekken, waardoor de billetjes gevoeliger worden voor infecties. Vergelijking kostprijs voor luiergebruik gedurende 2,5 jaar De berekening gaat uit van één kind. Wanneer je dezelfde wasbare luiers gebruikt voor twee kindjes dan wordt het goedkoper en het prijsvoordeel groter. Wegwerpluiers Wasbare luiers Wasbare luiers normale besparing maximumbesparing Aankoop luiers euro 600 euro 375 euro (5 luiers/dag = (50 luiers in twee maten (50 luiers in twee maten luiers aan 0,25 euro per stuk) aan 12 euro per stuk) gemiddeld aan 7,5 euro per stuk) Overbroekjes 0 euro 150 euro 75 euro (10 stuks x 15 euro) (10 stuks x 7,5 euro) Papieren inlegger 0 euro 100 euro 100 euro (20 rollen) (20 rollen) Nachtinleggers 0 euro 75 euro 40 euro (15 stuks x 5 euro) (10 stuks x 4 euro) Waskosten 0 euro 136,5 euro 136,5 euro 1,5 wastrommels / week 1,5 wastrommels / week aan 0,7 euro / was aan 0,7 euro / was Vuilniszakken 162,50 euro 0 euro 0 euro (130 restafvalzakken aan gem.1,25 euro/per zak) TOTAAL 1.302,5 euro 1061,5 euro 726,5 euro Droogkosten 0 euro 87,75 euro 87,75 euro bij droogkast TOTAAL 1.302,5 euro 1.149,25 euro 814,25 euro 9

10 Alhoewel de producenten beweren dat de giftigheid van deze stoffen laag is, kan contact met de ogen irritatie tot gevolg hebben evenals ontstekingen van het oogvlies. Het hoofdbestanddeel van de superabsorber is natriumpolyacrylaat. In de jaren 80 werd dit product verwijderd uit tampons omdat het in verband gebracht werd met het toxic shock syndrome. Wegwerpluiers bevatten nog andere stoffen die gezondheidsrisico s kunnen inhouden. Tributyltin (TBT) Deze stof verstoort de werking van de geslachtshormonen en is terug te vinden in een aantal merken wegwerpluiers. In het Verenigd Koninkrijk werd de overheid door een Britse organisatie van milieubewuste vrouwen, Women s Environmental Network, gevraagd deze stof te bannen uit wegwerpluiers. Vluchtige organische chemicaliën (VOC) Uit wegwerpluiers komen oplosmiddelen zoals xyleen, tolueen, styreen en isopropylbenzeen vrij. Laboratoriummuizen die blootgesteld werden aan verschillende merken van wegwerpluiers vertoonden verhoogde oog-, neus-, en keelirritatie, waaronder symptomen die geleken op een astma aanval. Verdere studie is nodig om te bepalen in welke mate deze stoffen een effect hebben op de luchtwegen van kinderen. ^ Voor baby s droge billetjes voegde men een aantal chemische stoffen toe aan de wegwerpluier. De bekenste is de superabsorber. De wasbare luiers bevatten die niet. Minpunten Vooroordelen Onthaalouders en crèches zijn, veelal door hardnekkige vooroordelen, niet altijd even happig om wasbare luiers te gebruiken. Veel gehoorde tegenargumenten zijn: het plaatsgebrek voor de luieremmer, een verschoning extra, het idee dat deze luiers vaker zouden lekken en de geurhinder. Bij contacten met onze luierouders merken we dat het toch lukt onthaalouders en crèches te overtuigen. Het grootste probleem is vaak dat de jarenlange gewoonten moeten veranderen en alles wat anders georganiseerd moet worden. Een luieremmers is makkelijk te vervangen door een strikzak aan de kapstok van je kindje. Goed absorberende luiers met extra inlegger maken dat er hooguit één maal een extra luierverversing nodig is. Als je het juiste type luier kiest voor je baby dan zijn er niet meer lekken dan bij wegwerpluiers. Wasbare luiers ruiken niet meer dan wegwerpluiers wanneer je kind zijn behoeften erin heeft gedaan. Wasbare luiers in een strikzak geuren zelfs minder hevig dan wegwerpluiers in de vuilbak. 10

11 Grote begininvestering Eén van de grote struikelblokken is de relatief grote investering in het begin. Bij wegwerpluiers kan je de kosten spreiden per maand. Bij wasbare luiers gaat dit niet. De aankoop van een pakket van 20 luiers en de nodige extra s, kost al snel 250 à 300 euro. Deze begininvestering is de moeite waard. Na een jaar heb je je investering al terug. En bij een tweede kindje wordt het financieel voordeel natuurlijk groter. Door de hoge startkosten bieden sommige gemeenten een premie aan. Voor de prijsberekening zie tabel op pagina xxx Extra tijd Tegenover de milieuvriendelijkheid staat dan wel de extra tijdsinvestering van gemiddeld 2 uur per week. Niet iedereen is het hier echter over eens, één moeder verwoordt het zo: De tijd die het mij kost om de luiers in de luieremmer te gooien en in de wasmachine te steken is dezelfde tijd die ik nodig heb om de wegwerpluiers in de vuilniszak te gooien en die buiten te zetten. De tijd die ik besteed aan het ophangen en opbergen van de gewassen luiers wordt voor mij ruimschoots gecompenseerd doordat ik niet moet winkelen en moet slepen met grote pakken wegwerpluiers. Sommigen denken dat het aandoen van de wasbare luier meer tijd vergt gezien het uit verschillende lagen bestaat. Je ontwikkelt vanzelf een grote behendigheid daarin. In het begin is het even oefenen. Vooral wanneer je verschillende modellen uitprobeert. Na een tijdje gaat het verversen van een wasbare luier even snel als een wegwerpluier. Vaker verschonen Wasbare luiers worden meestel vaker verschoond. Gemiddeld is dit 6 maal per dag in plaats van 5 maal voor wegwerpluiers. Meer was Wasbare luiers leveren extra was op. Wanneer je de luiers bij de gewone was van 60 C wast, heb je gemiddeld één extra wasbeurt per week. Dus ook één extra trommelinhoud aan de wasdraad te hangen en achteraf op te vouwen. Wasbare luiers hoef je niet gescheiden te wassen wanneer het plasluiers zijn of wanneer de poep met de papieren of vliesinlegger bijna volledig verwijderd is. De extra was valt zo ook minder op omdat die met de gewone was gebeurt. ^ Het wassen, het drogen en het opvouwen vraagt extra tijd. Maar je hebt wel geen gesleur met de grote pakken wegwerpluiers. 11

12 Anders plannen en organiseren Wasbare luiers vragen een andere organisatiewijze. Het vergt niet noodzakelijk meer werk. Het is een andere gewoonte die je aanneemt. Als je op stap gaat, denk er aan je wasbaar strikzakje mee te nemen, evenals de meest absorberende luiermodellen. Voorzie iets meer ruimte voor de luiers. Wasbare luiers zijn dikker dan wegwerpluiers. Er komt nog een papieren of vliesinlegger bij kijken en een overbroekje. Je verzamelt de vuile luiers in een emmer. Alles tesamen neemt dit thuis iets meer plaats in beslag dan wegwerpluiers. Gezien wasbare luiers dikker zijn dan wegwerpluiers kies je de kleedjes van je kindje best een maatje groter. Voor je de luiers met velcro s in de was steekt draai je de luier best binnenste buiten met de velcro s tegen elkaar. Zo hangen ze na de wasbeurt niet allemaal aan elkaar. Strikluiers gaan best in een wasnetje zodat je na elke wasbeurt geen knopen hoeft te ontwarren. ^ Voorzie wat meer plaats rond het luierkussen. De wasbare luier is dikker en de meeste systemen bestaan uit twee delen. > Wegwerpluiers recycleren? Een goed afvalbeheer houdt in dat je eerst aan afvalpreventie doet, daarna aan hergebruik, daarna aan recyclage, dan aan verbranding en tenslotte aan storten (de ladder van Lansink). De recyclage van luiers is een downcycling. Beter is het om dit afval gewoon te vermijden. Enkele Vlaamse gemeenten experimenteren met de recyclage van wegwerpluiers. Een gespecialiseerde firma haalt de gebruikte wegwerpluiers op en vervoert het afval naar de verwerkingsinstallatie in Arnhem (Nederland). Vanuit Gent is dat een afstand van 200 kilometer. Daar wordt het verwerkt tot papierpulp, plastiek en gedeactiveerde superabsorber. Voor de recyclage van 1 ton luiers is 5,5 ton water nodig. Minstens 25 % van het luierafval wordt alsnog verbrand. De gedeactiveerde superabsorber kan immers niet hergebruikt worden. Een groot probleem is dat uit het verwerkte luierafval geen nieuwe luiers gemaakt kunnen worden. Dit fenomeen wordt ook wel downcycling genoemd. Het afvalprobleem wordt niet echt opgelost. De recyclage van luierafval kan dus bezwaarlijk milieuvriendelijk genoemd worden. 12

13 > Hulp bij moeilijkheden: luierfoon, luierouder en website Ben je al wat overtuigd, maar nog niet helemaal? Speel je vragen en twijfels door aan de MilieuAdviesWinkel. Wij zoeken een antwoord of brengen je in contact met een ervaren luiermama of -papa. Als je dat wenst, kan je bij iemand langs gaan voor een demonstratie. Of kom naar één van onze infoavonden. De data vind je op de website van de MilieuAdviesWinkel. Ook ben je altijd welkom in de MilieuAdviesWinkel om de verschillende modellen eens te bekijken, te bevoelen en uit te proberen op onze pop. Luierfoon Wil je de luierkoffer raadplegen? Zou je willen spreken met een luierouder? Heb je vragen rond het wasbare luier in het algemeen? Bel de luierfoon van de MilieuAdviesWinkel. Hier kan je terecht met al je vragen. Telefoonnummer luierfoon Tijdens volgende uren > maandag van 9 tot 19 u > dinsdag van 9 tot u > woensdag van 9 tot u Laatste versie luiermap De laatste versie van de luiermap is downloadbaar via de website van de MilieuAdviesWinkel Luierkoffer Bepotelen toegelaten Kom voelen aan de verschillende soorten luiers. Luiers van katoen, hennep, fleece of andere in alle kleuren en vormen met de meest verschillende overbroekjes Je vindt ze in onze luierkoffer. Je kan de luierkoffer doorsnuffelen in de MilieuAdviesWinkel. MilieuAdviesWinkel Koningin Maria Hendrikaplein 5, 9000 Gent info@milieuadvieswinkel.be Luierouders Wil je een praten met een ouder die zijn of haar kindjes in de wasbare luiers steekt? Dit kan. Bel of ga naar een luierouder. Luierouders zijn gebruikers van wasbare luiers die hun ervaring en tips willen meedelen aan ouders of aanstaande ouders die ook willen starten ermee. Je kan op hen beroep doen als je het gebruik van de luier eens in praktijk wil zien, als je zelf praktische problemen hebt met wasbare luiers en nog meer tips wenst, als je ervaringen wenst uit te wisselen. Word luierouder Heb je als ouder ervaring met katoenen luiers en wil je die ervaring delen met anderen? Contacteer de MilieuAdviesWinkel. Ervaring is de beste reclame! 13

14 > Enkele tips verzameld Algemeen Gebruik wasbare luiers waar het mogelijk is. Vervang de wasbare luiers eventueel voor wegwerpluiers op reis of als je kindje diarree heeft. Als het de eerste weken toch teveel werk is of tegenvalt, probeer het later nog eens. Indien je twijfels hebt, probeer eerst een huurpakket uit Ga langs bij of contacteer iemand met katoenen luier ervaring. Dit kan via de MilieuAdviesWinkel. Zo kan je ervaringen uitwisselen en elkaar ondersteunen om door te blijven gaan. Vraag bij de zoektocht naar een crèche of onthaalmoeder meteen of de wasbare luier ook welkom is. Het belangrijkste argument om hen te overtuigen is dat dit weinig extra werk voor hen meebrengt (hoogstens wat meer tijd om te verversen). De was gaat immers mee naar huis! Luiers wassen Vóór het wassen Gebruik daarvoor eventueel een luieremmer. Indien je er twee hebt, kun je in één de plasluiers en in de andere de vuilere luiers te week zetten. Je kan de luiers al dan niet vooraf weken. Doe er dan eventueel een beetje azijn, borax of wasmiddel bij om slechte geurtjes weg te nemen. Het wassen zelf Was op geregelde tijdstippen, aangepast aan je dagelijks leven. Spoel de erg vuile luiers met het spoelprogramma van je wasmachine. Voeg daar eventueel een scheut azijn aan toe. Was ze daarna met het gewone wasprogramma. Je kan gerust andere was toevoegen. Was op een zo laag mogelijke temperatuur. Voor plasluiers en niet te vuile luiers is 60 graden voldoende. Was met volle trommel. Kies voor een wasmiddel dat snel en volledig biologisch afbreekbaar is en gebruik de juiste dosering. Gebruik geen wasverzachter. Ook consultatiebureaus raden dit af, omdat het kan leiden tot huidirritaties bij baby s. Katoen neemt ook minder snel water op als je wasverzachter gebruikt. Gebruik een water- en energiezuinige wasmachine bvb. aangesloten aan de warmwaterleiding. Luiers drogen Gebruik zo weinig mogelijk de droogkast Hang de luiers zoveel mogelijk uit in de zon. De zon bleekt de luiers op een natuurlijke manier 14

15 > Subsidie voor wasbare luiers Wasbare luiers zijn op het einde van de rit goedkoper dan wegwerpluiers. Vaak is de beginginvestering een struikelblok. Sommige gemeenten en intercommunales stimuleren daarom het luiergebruik met een premie. Vlaamse overheid Dankzij het subsidiebesluit van de Vlaamse overheid dat eind maart 2002 werd goedgekeurd, is het voor gemeenten en intercommunales mogelijk om katoenen luiers tot 70 % te subsidiëren. Het systeem zit zo in elkaar dat gemeenten luiers aankopen in grote hoeveelheden en doorverkopen aan hun inwoners. De Vlaamse overheid betaalt 70 % van de factuur, maar met een maximum van 5,50 euro per luier of overbroekje. Spijtig genoeg laat dit systeem niet toe dat je als consument kan kiezen voor de merken en de systemen die het best bij je passen. Oost-Vlaamse gemeenten Laarne Gezinnen ingeschreven in de gemeente Laarne kunnen bij de geboorte van hun kindje herbruikbare luiers aankopen ter waarde van 25 euro bij Pluis Lieve Boffé, Husseveldestraat 15, 9270 Kalken. Meer info bij: Veronique Apers, gemeente Laarne tel: rekendienst@laarne.be website: Merelbeke Gezinnen of alleenstaanden, ingeschreven in het Merelbeeks bevolkingsregister, met kinderen tussen 0 en 3 jaar komen in aanmerking voor deze subsidie. Bij de aankoop van een pakket luiers, voor een minimumbedrag van 200 euro, bedraagt de subsidie 30 euro. Als je deze luiers eerst wilt uitproberen, kun je ook een pakket huren. De gemeente subsidieert dan 10 % van de huurprijs. Meer info bij: Dienst afvalbeheer Merelbeke, gemeentelijk containerpark Hollebeek Hundelgemsesteenweg 952, 9820 Merelbeke tel: afvalbeheer@merelbeke.gov.be website: Oosterzele De gemeente kent een premie toe aan haar inwoners met kinderen tot 3 jaar voor de aankoop of de huur van voorgevormde katoenen luiers. De premies bij aankoop bedragen 30 euro per aankoopschijf van 200 EUR en 10 % van de huurprijs bij huurpakketten. 15

16 Meer info bij: Ronny Meerpoel, milieuambtenaar van Oosterzele tel: website: Sint-Lievens-Houtem De ouders kunnen bij de geboorte van hun kindje kiezen tussen 10 gratis huisvuilzakken ter waarde van 1,25 euro per zak of een premie voor herbruikbare luiers van 25 euro na voorlegging van het betalingsbewijs. Meer info bij: Annemie Van Pamel, milieuambtenaar van de gemeente Sint-Lievens-Houtem tel: website: Beveren, Kruibeke en Zwijndrecht Intercommunale IBOGEM wil ouders die kiezen voor de herbruikbare luier een financieel hart onder de riem steken. Jonge ouders moeten hiervoor enkel een aanvraagformulier invullen en samen met de aankoopfactuur terugsturen naar IBOGEM. Zij krijgen de helft van hun aankoopfactuur terug met een maximum van 125 euro terug. Meer info bij: Schaarbeekstraat 27, 9120 Beveren tel: website: (het aanvraagformulier kan worden gedownload op afval_voorkomen/aanvraag_luiers.shtm ) En Gent? Het Gents MilieuFront probeert al sinds 2002 de stad Gent en Ivago te overtuigen een luierpremie in te voeren. Het standpunt van Ivago is hierbij beslissend. De luiersubsidie is nu geen prioriteit. In een eerste fase willen we werk maken van de bekendmaking van katoenen luiers en informatieverschaffing. Het idee van subsidies zal nog onderzocht worden. Aldus Ivago in juni Het Gents MilieuFront bleef aandringen, maar kreeg in 2004 als aanvullend antwoord dat volgens hun berekeningen een premie in combinatie met sensibilisatie te duur is vergeleken met de mogelijk te boeken winst. Het Gents MilieuFront ontdekte echter fouten in die berekening en zal Ivago weer aan de onderhandelingstafel proberen te krijgen. Wordt dus vervolgd. Andere provincies Via de projectendatabank van OVAM ( jahia/jahia/pid/796) vind je de meest recente gegevens. Door bij de trefwoorden luiers in te geven krijg je een overzicht van alle gemeenten die luierpremies uitreiken. 16

17 > Tilo geeft ze van katoen getuigenis van Kim Rienckens maart 2003 Voor ons zoontje Tilo, dat in november 2001 werd geboren, hebben we er voor gekozen om zijn billetjes in het katoen te steken. Wat ons in het begin een evidente keuze leek, bleek toch niet zo gemakkelijk te zijn. Vooreerst ging er heel wat opzoekwerk aan vooraf. Er bestaat immers een uitgebreid gamma aan soorten wasbare luiers (met elk hun voor- en nadelen), merken en prijzen. Een bezoekje bij iemand met katoenen-luier-ervaring heeft ons een heel pak vooruit geholpen. Verder ontdekten we ook enkele interessante internetadressen. Na wat wikken en wegen kozen we voor een huurpakket van Kiddy-Bips voor een maand en kochten nog enkele andere soorten luiers en overbroekjes op verschillende plaatsen. Dankzij zo n huurpakket kan je de luiers al eens uitproberen zonder meteen een grote investering te moeten doen. Na een korte (maar krachtige) bevalling begon dan het echte werk. Door ons tekort aan luierervaring liep het in het begin wel eens mis, maar dat was ook het geval bij de wegwerpluiers die we in het prille begin nog gebruikten. De katoenen luiers vergen wat extra tijd en handigheid om aan te doen, zeker de niet-voorgevormde systemen zoals strikluiers. Wat natuurlijk minder leuk is, is de extra was: zo n twee luierwassen per week. Maar ook dit wordt routine en na enkele weken ging alles reeds veel vlotter. De oma s en opa s vinden deze moderne katoenen luiers alvast veel gemakkelijker dan de versie uit hun tijd. Wegwerp - versus wasbare luiers ^ De opa s en oma s vinden deze moderne wasbare luiers alvast veel gemakkelijker dan de versie uit hun tijd. Er bestaan heel wat vooroordelen en misvattingen over wasbare luiers. Voor velen is het zelfs een onbespreekbare optie en primeert het gebruiksgemak van de wegwerpversie. Hieronder zetten wij onze ervaringen en bedenkingen met betrekking tot beide alternatieven eens op een rijtje. 17

18 1. Veel werk? Inderdaad, katoenen luiers zorgen voor extra werk: een was om de drie dagen insteken en te drogen hangen, wat vaker verversen; overbroekjes spoelen... maar eens je ermee vertrouwd bent valt dat allemaal goed mee! Het is een kwestie van routine en organisatie. 2. Beter voor de billetjes? Hier kunnen wij eerlijk gezegd geen antwoord op geven. De billetjes zijn veel natter dan in een wegwerpluier, maar dat geeft geen irritaties. Af en toe had Tilo wel eens last van luieruitslag, maar toen hij er een periode veel last van had, hielpen wegwerpluiers niet. Hetgeen wel heeft geholpen, is een katoenen luier met een zijden inlegger en een wollen overbroekje... als dat geen luxe is! 3. Sneller zindelijk? Tilo was overdag al zindelijk vóór zijn tweede verjaardag. Enkele maanden later bleef hij ook s nachts droog. Komt het doordat hij goed voelde wanneer zijn luier nat was? Wij denken van wel! 4. Beter voor het milieu? Dat wegwerpluiers milieuonvriendelijk zijn - zowel bij de productie als door de grote hoeveelheid afval die zij veroorzaken - is duidelijk. Dat blijft dan ook onze grootste motivatie om voor katoen te kiezen! Om het milieuvoordeel te vergroten proberen we energie- en waterzuinig te wassen: met volle trommels in een A-A-machine, op 60 en zonder droogkast. 5. Goedkoper? Volgens de OVAM en de verkopers van katoenen luiers zouden deze laatste een heel pak goedkoper zijn dan wegwerpluiers. Onze ervaring is dat als je comfortabel wilt luieren, dit toch wel een serieuze investering vergt. Indien je voldoende luiers en overbroekjes in huis wil hebben, als je kiest voor de voorgevormde luiers (handig voor in de crèche of bij de onthaalmoeder) en ademende overbroekjes (vooral de wollen versie is duur) dan loopt de rekening al snel op. Het totale budget zal echter de kosten van wegwerpluiers niet overschrijden, zeker niet als je de kosten van de afvalzakken erbij telt. Een aantal gemeenten, maar voorlopig stad Gent nog niet, geven subsidies voor de aankoop van katoenen luiers, waardoor deze nog voordeliger worden. Als je al in het bezit bent van een katoenen-luier-pakket, dan kan je best een tweede kindje kopen, want dan loont het echt wel de moeite!!! ^ Tilo en zijn broer Kjell: de zonen van Kim en Xavier. 18

19 > Alle drie in katoen getuigenis van een tevreden gebruikster juli 2004 Toen ik zwanger was van de eerste, ben ik pas op het eind van mijn zwangerschap (november 2000) beginnen denken om katoenen luiers te gebruiken. De eerste eigenlijke confrontatie met katoen was op een babybeurs. Dat het Kiddybips was, besefte ik pas achteraf, want toen het enige merk dat algemeen verkrijgbaar was op de Belgische markt. Maar ik vond het toen vrij duur en ik kende niemand die dit gebruikte. In die periode namen we een internetaansluiting en daar maakte ik goed gebruik van. Na heel wat opzoekingswerk was ik overtuigd. In het begin had ik hier en daar wat aangeschaft om uit te proberen wat me het beste zou liggen: een pak hydrofiel-luiers, strikluiers Galfies- en Kakeloe-luiers en inleggers Babymol-luier een Kiddybips-luier Engel-luier een gedeeltelijk voorgevormde luier met verdikt middenstuk en wat overbroekjes betreft: een plastic overbroekje (merkloos) Babymol overbroekje een Kiddybipswikkel overbroekje en tenslotte wolwikkel wolbroekje ^ Esme met een katoenen luier aan. Achter haar hangen de katoenen inlegluiers. Achteraf gezien bleek dit zowel leuk als handig verschillende soorten in huis te hebben. Als je bijvoorbeeld op stap gaat en je weet dat het nog een tijdje zal duren vooraleer je een verse luier kan aantrekken, neem je dan de luier die zeer goed absorbeert. Als onervaren en moderne moeder nam ik de voorgevormde luiers eerst, maar al gauw moest blijken dat die voor mijn baby allemaal te groot uitvielen met lekkage als gevolg. Het wolbroekje had ik bovendien onbehandeld gebruikt en het vocht liep er gewoon door. Ik wist niet dat het vervilt moest zijn Al doende leert men en met de tips van de toen pas opgerichte yahoo-groep over het gebruik van katoenen luiers raakte ik op de goede weg. Ondertussen heb ik met drie kindjes reeds meer dan 3,5 jaar ervaring. Ik geef alvast mijn gebruiken en tips mee. 19

20 Bewaren vuile luiers en het wassen Een aantal zaken zijn persoonlijke gewoonten of gebruiken en kunnen even goed op een andere manier, zoals het wassen, bewaren van vuile katoenen luiers. Ik gooi alle luiers (plas en poep) samen in de emmer en als hij vol is, steek ik ze in de wasmachine (meestal op 60, soms met ander witgoed). Er bestaan speciale luieremmers. Maar wat je enkel nodig hebt, is een grote emmer met deksel. Die van ons hebben we aangeschaft in een doe-het-zelfzaak en voldoet prima. Het soort wasmiddel en wasverzachter heeft - naar mijn mening - een invloed op baby s billetjes. Ik gebruik een ecologisch waspoeder. Het belangrijke is om niet te overdoseren zodat geen zeepresten achterblijven in het katoen. Het zijn die zeepresten die irritatie kunnen geven. Gebruik geen wasverzachter. Wasverzachter vermindert de absorptie en is ongezond voor baby s huid. Het Gentse leidingwater is zeer hard. In plaats van de wasverzachter gebruik je azijn. Die spoelt de zeepresten weg en verzacht ook een beetje. ^ Overdoseer het waspoeder niet. De zeepresten veroorzaken irritatie. Gebruik in plaats van wasverzachter azijn. Wasverzachter vermindert de absorptie van katoen. Je hebt niet speciaal een droger nodig. Wij hebben geen droger, maar ik droog tot nu toe drogen alles binnen of buiten naargelang het weer aan de lijn. Het slijt bovendien de luiers veel minder af. Kleertjes Katoenen luier zijn dikker dan wegwerpluiers. De eerste kleertjes/rompertjes koop je best een maatje groter. De eerste maanden zijn ze toch niet zo beweeglijk. Bij mijn tweede dochter heb ik al vlug (reeds binnen het eerste jaar), echte hemdjes gebruikt in plaats van rompertjes. Een katoenen luier kan je namelijk beter aanpassen zodat hij niet afzakt zoals een wegwerpluier. Dit is althans mijn ervaring. Je kan uiteraard wel met body s werken, dan moeten ze toch steeds een maatje groter zijn. Wassen, verzorgen baby s billetjes Via reclame krijg je de indruk dat je de billetjes het best en gemakkelijkst proper maakt met babydoekjes. Dit kost vrij veel en brengt ook afval met zich mee. Uit onderzoek blijkt dat de ingrediënten die gebruikt worden in deze babydoekjes lang niet zo onschuldig zijn. ^ Voor elke baby of peuter bestaat er wel een goed passende wasbare luier. Simpel en gezond voor schone billen bij het verluieren is een flesje zuivere amandelolie of persoonlijk gebruik ik nu voor mijn baby calendula babyolie (dat ook kan gebruikt worden in het badje). Ik heb ook zachte flanellen doekjes of washandjes voor het proper maken en gewone washandjes. Een bakje water staat naast de luiertafel en alle gebruikte doekjes of washandjes gaan gewoon mee in de luieremmer. Zalfjes hoef je niet noodzakelijk bij elke luierwissel aan te smeren. Dat heb ik voor mijn baby s nog nauwelijks gebruikt. Hier is het ook vooral de reclame die inspeelt op speciale extra zorgen die uw baby zou nodig hebben. Variëteit aan luiers Uiteraard is mijn collectie katoenen luiers uitgebreid met de jaren. Doordat ik nooit een groot pakket van één merk heb 20

21 gekocht, werd het een beetje een hobby om verschillende merken uit te proberen. Want zoals met alle dingen bestaan bij katoenen luiers ook goede en minder goede. Veel hangt ook af van je persoonlijke voorkeur, droogtijd, dikte, absorptievermogen, vorm enz. All-in-one, AIO versus verschillende lagen Voor de alles-in-één luiers heb je geen overbroekje nodig. Je doet dit dus aan zoals een wegwerpluier. Voor kleine baby s met borstvoedingspoep zou ik dit zeker niet aanraden. Ik ondervond dat het systeem katoenen luier en overbroekje toch altijd als veel zekerder (het overbroekje kan ook altijd nog wat tegenhouden, al is het niet de bedoeling dat dit altijd vuil wordt). Ik heb een aantal AIO luiers met leuke prints (diertjes, auto s,..) aangeschaft. Ik heb die enkel gebruikt voor het middagslaapje als ze al zindelijk waren (of begonnen zindelijk te worden) omdat die gemakkelijk aan en uit te doen zijn. Omdat de prints aantrekkelijk zijn, vinden mijn kinderen het geen probleem om nog een luier aan te trekken. Zo n luiers zijn meestal vrij duur en niet zo duurzaam omdat telkens het overbroekje mee gewassen wordt. Eerste dagen en maanden: vouwluier en wikkelbroekje De eerste dagen na de geboorte heb ik nooit katoenen luiers gebruikt. Ik vermoed dat de meconium moeilijk uit te wassen is, alhoewel ik van anderen gehoord heb dat dit toch geen probleem zou zijn. Het hangt er een beetje van af hoe groot en zwaar de baby is. Mijn derde had redelijk fijne beentjes. Na 1 maand lijken de voorgevormde Kiddybips maat S nog te groot. Er bestaat uiteraard wel nog een kleinere maat XS, maar de aanschaf lijkt me financieel voor die éne maand niet de moeite waard. Eventueel kan dit gehuurd worden. Ik vond een beter alternatief, namelijk vouwluiers. Aanvankelijk had ik nooit gedacht vouwluiers te gebruiken, maar zeker bij kleine pasgeboren baby s vind ik dit de beste oplossing en het is helemaal niet zo moeilijk. Je gebruikt dan best voor kleine baby s hydrofiel-luiers in origami gevouwen. Als dit te klein wordt, kan je overschakelen op de vliegermethode, maar deze heb ik enkel voor s nachts gebruikt. Ook de voorgevormde luiers zullen dan al passen. Je hoeft dus voor in het begin geen hele set luiers in huis te hebben. Met wat hydrofiel-luiers en goede overbroekjes kan je dus al van start gaan. ^ Een wollen overbroekje voelt prettig aan. Het broeit niet. De lanoline in de wol zorgt ervoor dat het vocht in de luier blijft. s Nachts Indien je pas begint met katoenen luiers, raad ik aan om s nachts nog wegwerp te gebruiken en éénmaal het overdag goed lukt, test dan de ideale combinatie voor s nachts. Dat is altijd wel wat uitproberen en afhankelijk van hoelang de luier aanblijft en hoe oud je baby is. Wat ik wel steeds gebruik voor s nachts is een dubbel gebreid wollen broekje. Wol broeit niet en is daardoor heel prettig voor je baby (goed om luieruitslag te voorkomen). De lanoline in de wol zorgt ervoor dat het vocht in de luier blijft. Er zit wel wat onderhoud in, maar het voordeel is dat ik daarmee nog nooit lekkage gehad heb. 21

22 Zindelijk worden... Volgens de één heeft het geen invloed, volgens de ander wel. Feit is dat de kinderen van tegenwoordig veel later zindelijk zijn dan pakweg 30 jaar geleden toen katoenen luiers nog veel gebruikt werden. Ik denk dat het ook te maken heeft met het feit dat je als ouder veel vroeger merkt wanneer je kind eraan toe is om op het potje te gaan (als de luier bijvoorbeeld na meer dan 2 uur nog droog is). Dat voel je onmiddellijk met een katoenen luier en het kind voelt allicht zelf ook wel wanneer het dan plast. Mijn twee oudste waren in elk geval ruim voor hun 2 jaar overdag zindelijk. De papieren of vliesinlegger De papieren of vliesinlegger wordt gebruikt om de poep op te vangen. Ik gebruikte vliesinleggers omdat deze lang meegaan. Ze kunnen vaak mee gewassen worden indien het enkel een plasluier is. Nog enkele tips, weetjes Ik heb enkel nog wegwerpluiers gebruikt als we voor langere tijd op vakantie gingen. Voor een daguitstap neem je de luiers mee die het beste absorberen. Ik heb ondervonden dat katoenen luiers veel beter zijn in het tegenhouden van dunne borstvoedingspoep dan wegwerpluiers. Bovendien stinken wasbare luiers niet. Toen we op vakantie waren en wegwerp gebruikten dacht ik in het begin steeds dat ze een poepluier had... Strikluiers steek je best in een wasnetje in de wasmachine, anders heb je veel werk met het ontwarren van de knopen. Als je vouwluiers gebruikt, werk je het gemakkelijkst met wikkeloverbroekjes (en geen optrekbroekjes). Je legt de vouwluier onmiddellijk op het overbroekje en wikkel je zo in. Geen gedoe met spelden of snappies. Zeker voor de eerste maanden is dit niet nodig als je een goed sluitend overbroekje hebt. In de vouwluier leg je eventueel na een aantal weken een inlegger. Je kan ook overschakelen op oogjesluiers die veel meer absorberen als hydrofiel-luiers. Ik ondervond ook dat de oppas de overbroekjes niet altijd op de juiste manier aandeden (binnenstebuiten), daarom is een overbroekje met een print wel heel handig en eigenlijk ook wel leuk. Tegenwoordig bestaan overbroekjes ook in fleece. Ik heb dat persoonlijk nooit gebruikt. Wel getest, want ik had één gekregen, maar ik vind dat dit de luier vrij dik maakt en voor de zomer lijkt me dit zeer warm. Ook als je kindje al een aantal maanden oud is, is het niet te laat om op wasbare luiers over te schakelen. Huur eens een pakket om het uit te proberen. Je kan dan al onmiddellijk overschakelen op een grotere maat. De eerste maat heb je immers niet zo lang nodig. ^ De strikluier groeit mee. Het vraagt wel wat handigheid om die goed te vouwen en te strikken. Zoals ik deed, zou ik aan iedereen ook aanraden om niet onmiddellijk een heel pakket van dezelfde luiers aan te schaffen. Test een paar merken uit (eventueel tweedehands) en beslis daarna welke je het meest bevallen. Het enige probleem is dat tot nu toe niet alle merken vlot verkrijgbaar zijn in België, maar er bestaat natuurlijk ook het internet... Je kan de MilieuAdviesWinkel steeds contacteren voor verdere info. 22

23 > Meer informatie en bronnen Veel informatie over luiers is te vinden op internet via de portaalsite voor wasbare luiers, kan je alle belangrijke informatiebronnen terugvinden. Ook als je van plan bent om je luiers via het internet te kopen is dit een goede startpagina. Een tweede portaalsite is: Op de website van OVAM (de Openbare Avalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest) is een onderdeel gewijd aan wasbare luiers: Ook de lijst met gemeenten die premies geven voor herbruikbare luiers is hier terug te vinden. Verde Verbruik en Duurzaamheid - Webstek over duurzame consumptie van het onderzoeks- en informatiecentrum van de verbruikersorganisaties (OIVO) Voor het document over de luiers: infobladen/35luiers.html OIVO, Ridderstraat 18, 1050 Brussel tel: Er bestaat een groep waar mensen ervaringen en tips uitwisselen, vragen aan elkaar stellen, tweedehands luiers verkopen, enz... je kan hem vinden via groups.yahoo.com/group/katoenen_luiers/ Nu en dan komen de leden zelfs eens samen om hun luiersystemen aan elkaar te tonen en ervaringen uit te wisselen Verder zijn er, bijvoorbeeld, ook een groot aantal sites in Groot-Brittannië met veel informatie over wasbare luiers. Bij Women s Environmental Network is er een aparte rubriek over nappies. In Groot-Brittannië is er zelfs een jaarlijkse week van de wasbare luier. Volgende bronnen raadpleegden we - voor de ecologischevoetafdruk. Sharing Nature s Interest: Ecological Footprints as an Indicator for Sustainability. Nicky Chambers, Craig Simmons and Mathis Wackernagel, Earthscan, London. Deze analyse wordt bevestigd door de studie Ökologischer Vergleich verschiedener Wickelvarianten in industrialisierten Staaten auf Basis des SPI (G. Krotscheck, Universität Graz, september 1997).. Een Britse organisatie van milieubewuste vrouwen, Women s Environmental Network, bestudeerde de hele productie -distributie -consumptie en verwijderingscyclus en concludeerde dat wanneer men de hele keten bekijkt de balans dus duidelijk in het voordeel overhelt van de wasbare luier. - voor de chemische stoffen in wegwerpluiers. Rosalind C. Anderson, Acute Respiratory Effects of Diapers Emissions, Archives of Environmental Health, Sept

24 > Vragen, ideeën of suggesties? Heb je nog vragen, contacteer om de MilieuAdvies-Winkel. Wij zoeken een antwoord of brengen je in contact met een ervaren luiermama of -papa. Als je dat wenst, kan je bij iemand langs gaan voor een demonstratie. Of kom naar één van onze infoavonden. De data vind je op de website van de MilieuAdviesWinkel ( We hopen dat je in deze infomap voldoende informatie vindt om zelf aan de slag te gaan. Laat ons dus weten of we ook jou konden overtuigen om wasbare luiers te gebruiken. Aanvullingen, ervaringen en suggesties zijn steeds welkom! > Dankwoordje Het Gents MilieuFront en de MilieuAdviesWinkel kunnen dankzij een subsidie van het Electrabelfonds, beheerd door de Koning Boudewijnstichting de wasbare luier promoten. Door de gecombineerde aanpak van sensibilisatie (door infoavonden, folder, luiermap, ) én persoonlijk advies (luierouders en infofoon) hopen we 50 nieuwe gebruikers van katoenen aan te brengen en zo 50 ton afval te besparen! 24

25 BIJLAGE: MERKEN EN VERKOOPADRESSEN De meest recente lijst van verkoopadressen in Oost-Vlaanderen vind je op onder Luiers en textiel. Tabel 1 Opsomming van de voor Vlaanderen belangrijkste merken van herbruikbare luiers. Elke producent heeft een eigen assortiment dat via verschillende verkooppunten wordt verkocht (zie verder). Meer informatie vind je op hun website. MERK ADRES TEL EN FAX INTERNET BAMBINO MIO (kan besteld worden via de colli-shop van Colruyt) BONJOUR Keiberg Heestert Tel Fax mercator@bambinomio.com Torbeek-straat Neerpelt Tel Fax info@bon-jour.nl GEMINIS Potaardestraat 74 mag Niel info@becobel.be KIDDYBIPS (Nederlandse versie van 'indisposables') Baron Ruzettelaan Brugge (Assebroek) Tel Fax ria@kiddybips.com STOF EN AARDE (DISANA) Kasteelstraat Harelbeke Tel stofenaarde@skynet.be VIKING Tel info@vikingluiers.be KUSHIES Nederland Tel info@littleones.nl KATOENKIKKERS Eksterstraat Geel Tel veerle@katoenkikkers.be Bijlage - Wasbare luiers September 2004

De wasbare luier, een modern alternatief

De wasbare luier, een modern alternatief De wasbare luier, een modern alternatief Kleine kindjes met grote voeten Waarom de wasbare luier promoten? Een kleinere ecologische voetafdruk Minder afval Onbekend is onbemind Overzicht presentatie Voor-

Nadere informatie

beter voor het milieu én uw portemonnee!

beter voor het milieu én uw portemonnee! wasbare luiers: beter voor het milieu én uw portemonnee! Nieuwe stedelijke subsidie bij de aankoop van wasbare luiers Bespaar 500 tot 700 euro per luierperiode! Kleine kindjes met een grote voetafdruk

Nadere informatie

WASBARE LUIERS. Aankoophulp

WASBARE LUIERS. Aankoophulp WASBARE LUIERS Aankoophulp COLOFON Bijlage bij de infomap Ik luier graag, De wasbare luier een modern alternatief Een initiatief van het Gents Milieu- Front vzw (GMF) en de MilieuAdviesWinkel (MAW) Verantwoordelijke

Nadere informatie

WASBARE LUIERS THUIS GEBRUIKEN

WASBARE LUIERS THUIS GEBRUIKEN WASBARE LUIERS THUIS GEBRUIKEN 1. SOORTEN WASBARE LUIERS Verschillende modellen van herbruikbare luiers tentoon gesteld tijdens een demonstratie Er zijn verschillende modellen op de markt van wasbare luiers,

Nadere informatie

Herbruikbare luiers uit de doeken gedaan. Of hoe u tot 100 euro subsidie kunt krijgen

Herbruikbare luiers uit de doeken gedaan. Of hoe u tot 100 euro subsidie kunt krijgen Herbruikbare luiers uit de doeken gedaan Of hoe u tot 100 euro subsidie kunt krijgen Beste ouder, Laten we er geen doekjes om winden: luiers verschonen is een kostelijke aangelegenheid. En voor je kindje

Nadere informatie

Wasbare Luiers. Beslisboom

Wasbare Luiers. Beslisboom Wasbare Luiers Beslisboom BESLISBOOM WASBARE LUIERS Het aanbod wasbare luiers is groot. Sommige ouders vinden het moeilijk om een goede keuze te maken. Daarom ontwierpen wij deze beslisboom: om je te helpen

Nadere informatie

Ik luier graag. De wasbare luier, een (eco)logisch alternatief

Ik luier graag. De wasbare luier, een (eco)logisch alternatief Ik luier graag De wasbare luier, een (eco)logisch alternatief Ik luier graag Ik luier graag 3 Hoe zit de wasbare luier in elkaar 4 Verschillende stappen in beeld 6 Varianten van de wasbare luier 7 Uit

Nadere informatie

Mogelijke bijlagen bij deze luierinfomap. Subsidies voor wasbare luiers in Oost-Vlaanderen. Aankoophulp

Mogelijke bijlagen bij deze luierinfomap. Subsidies voor wasbare luiers in Oost-Vlaanderen. Aankoophulp In deze map Ik luier graag 3 Hoe zit de wasbare luier in elkaar? 4 Varianten van de wasbare luier 7 hoe zien ze eruit? Uit welk materiaal bestaat een wasbare luier? 10 Plus- en minpunten van wasbare luiers

Nadere informatie

Proef wasbare incontinentie luiers

Proef wasbare incontinentie luiers Proef wasbare incontinentie luiers Test van de Popolini wasbare luiers voor volwassenen Test 1 Kombolone met Wrap De Kombolone set: bestaat uit 5 Kombolone inleg luiers (maar nu 4 want we houden er hier

Nadere informatie

Kies jij wegwerpof wasbare luiers. voor je baby? Uit ons gastenboek. superzachte, milieuvriendelijke luier van bambo de andere luier.

Kies jij wegwerpof wasbare luiers. voor je baby? Uit ons gastenboek. superzachte, milieuvriendelijke luier van bambo de andere luier. Uit ons gastenboek el afval produceren. Ik wil gewoon niet zove jk! in huis: dat is ook makkeli de andere luier ers Bovendien heb ik altijd lui ite. Wassen vind ik geenklemintoeje. n Je wast toch al veel

Nadere informatie

Parts of my Pop-in... 7 8a

Parts of my Pop-in... 7 8a A 1 C 1 5 B Parts of my Pop-in... 1 1 5 6 10 D1 9 7 8a 8b NL BELANGRIJK! BEWAREN TER REFERENTIE IN DE TOEKOMST Gebruik van de inlegdoekjes Speciale voorzorgsmaatregelen Gebruik nooit wasverzachter of drogerdoekjes

Nadere informatie

Welkom! Let op! Voor meer informatie over Bababoe en haar producten verwijzen we je naar onze website www.bababoe.nl.

Welkom! Let op! Voor meer informatie over Bababoe en haar producten verwijzen we je naar onze website www.bababoe.nl. Welkom! In tegenstelling tot wat veel mensen denken zijn wasbare luiers van tegenwoordig erg gemakkelijk in gebruik. Ze absorberen erg goed en dankzij 100% biologisch afbreekbare inlegvellen is het uitspoelen

Nadere informatie

Ten slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!

Ten slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan! inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt

Nadere informatie

Mijn kledinggebruik. Succes! Dit gedeelte gaat over het kopen van kleding.

Mijn kledinggebruik. Succes! Dit gedeelte gaat over het kopen van kleding. Mijn kledinggebruik Wellicht weet je al dat verschillende aspecten van kleding slecht zijn voor het milieu. In deze opdracht gaan we bekijken op welke manier jij zelf je steentje bij kan dragen aan het

Nadere informatie

LUIERREIS Tots Bots Bamboozle Stretch

LUIERREIS Tots Bots Bamboozle Stretch Tots Bots Bamboozle Stretch LUIERREIS 2013 losse inlegger van bamboe, die met 2 drukknoopjes wordt vastgemaakt in de luier. Je mag die gerust vastgeklikt laten zitten zowel bij wassen als drogen Verstelbaar

Nadere informatie

Wanneer zijn de kinderen klaar voor een zindelijkheidstraining? Kinderen zijn mogelijk klaar voor een zindelijkheidstraining wanneer ze:

Wanneer zijn de kinderen klaar voor een zindelijkheidstraining? Kinderen zijn mogelijk klaar voor een zindelijkheidstraining wanneer ze: Zindelijkheidstraining Net als de meeste ouders kijkt u misschien uit naar de dag dat uw kind geen luiers meer nodig heeft. Uw kind zindelijk maken kan een enorme opgave lijken, vooral wanneer familie,

Nadere informatie

Minder afval met duurzame luiers voor Rotterdamse moeders! Minder afval, minder CO2 uitstoot en chemicaliën, lagere kosten, en een gezonde toekomst

Minder afval met duurzame luiers voor Rotterdamse moeders! Minder afval, minder CO2 uitstoot en chemicaliën, lagere kosten, en een gezonde toekomst Minder afval met duurzame luiers voor Rotterdamse moeders Minder afval, minder CO2 uitstoot en chemicaliën, lagere kosten, en een gezonde toekomst voor kindjes en de planeet PROBLEEM BESCHRIJVING WEGWERPLUIERS

Nadere informatie

Zindelijk worden. De hele dag droog blijven. Positief opvoeden Drenthe

Zindelijk worden. De hele dag droog blijven. Positief opvoeden Drenthe Zindelijk worden De hele dag droog blijven Positief opvoeden Drenthe Zindelijk worden De hele dag droog blijven Elke ouder is blij als er geen luiers meer op het boodschappenlijstje staan. Het betekent

Nadere informatie

WASBARE LUIERS INVOEREN IN UW KINDERDAGVERBLIJF

WASBARE LUIERS INVOEREN IN UW KINDERDAGVERBLIJF WASBARE LUIERS INVOEREN IN UW KINDERDAGVERBLIJF Ervaringen van de proefprojecten van Leefmilieu Brussel Wasbare luiers in een kinderdagverblijf Deze fiche is bestemd voor kinderdagverblijven die wensen

Nadere informatie

Thema In en om het huis

Thema In en om het huis http://www.edusom.nl Thema In en om het huis Lesbrief 24. Een wasmachine kopen. Wat leert u in deze les? Wat u kunt zeggen als u een wasmachine wilt kopen. Zeggen hoe groot iets is. Vergelijkingen. Veel

Nadere informatie

Wij informeren u graag over de mogelijkheden, tips en handige weetjes op het gebeid van duurzaamheid en vooral wat ook zelf kunt doen.

Wij informeren u graag over de mogelijkheden, tips en handige weetjes op het gebeid van duurzaamheid en vooral wat ook zelf kunt doen. Investeren in duurzaamheid In de samenleving is er steeds meer aandacht voor duurzaamheid en energiebesparing. We gaan de komende jaren actief inzetten op duurzaam beheren. Energiezuinig wonen. Niet alleen

Nadere informatie

Dialogen website Motiveren tot rookstop

Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

Gefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:

Gefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is: Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.

Nadere informatie

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt houden over afval, afvalscheiding of recycling. Een super interessant onderwerp

Nadere informatie

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Waar op de wereld wordt het afval nog verwerkt op de manier van vroeger? Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt

Nadere informatie

Auto wassen zonder water

Auto wassen zonder water Auto wassen zonder water Cursus Welkom bij de cursus ''auto wassen zonder water'' Wij hopen van elke cursist een professioneel autowasser te maken, geoefend in auto wassen zonder water. Inleiding Sommige

Nadere informatie

ALLES OVER KLEDING & WASSEN

ALLES OVER KLEDING & WASSEN ALLES OVER KLEDING & WASSEN WAS-LABEL INSTRUCTIES De getallen geven de maximum wastemperatuur aan, was nooit heter dan deze temperatuur! E-, spaar- en halve-wasprogramma s behoren ook tot de gewone wasprogramma

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL

IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen

Nadere informatie

OASIS. Ons eigen concept voor Verzorgend Wassen. Samen voor de grote PLUS

OASIS. Ons eigen concept voor Verzorgend Wassen. Samen voor de grote PLUS OASIS Ons eigen concept voor Verzorgend Wassen Samen voor de grote PLUS Verzorgend Wassen is comfortabeler en effectiever Synergy Health introduceert een nieuw - en geheel eigen! - concept voor Verzorgend

Nadere informatie

De meeste kinderen worden vanzelf droog zonder dat je er als ouder een inspanning voor moet leveren. Plots komen ze zeggen ik moet pipi.

De meeste kinderen worden vanzelf droog zonder dat je er als ouder een inspanning voor moet leveren. Plots komen ze zeggen ik moet pipi. 1 De meeste kinderen worden vanzelf droog zonder dat je er als ouder een inspanning voor moet leveren. Plots komen ze zeggen ik moet pipi. Je zet ze op het potje en daarna heb je nooit meer een natte broek.

Nadere informatie

Zindelijkheid: op het potje! Thuis maar ook op school!

Zindelijkheid: op het potje! Thuis maar ook op school! Zindelijkheid: op het potje! Thuis maar ook op school! Juf Sahinde Schooljaar 2011-2012 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Waarom hebben de juffen graag zindelijke kleuters op school?... 4 Wanneer starten

Nadere informatie

Wasadvies Welke maat moet ik hebben? Krimp Katoen of polyester? Juiste maat van een judoband? Een losse judobroek kopen nodig? IJF Approved uitleg

Wasadvies Welke maat moet ik hebben? Krimp Katoen of polyester? Juiste maat van een judoband? Een losse judobroek kopen nodig? IJF Approved uitleg Wasadvies Welke maat moet ik hebben? Krimp Katoen of polyester? Juiste maat van een judoband? Een losse judobroek kopen nodig? IJF Approved uitleg Wasadvies Er gaan vele verhalen en misverstanden rond

Nadere informatie

U begrijpt dat het voor de kinderen ook een tijd is geweest waarin veel besproken en gespeeld is.

U begrijpt dat het voor de kinderen ook een tijd is geweest waarin veel besproken en gespeeld is. Gastouderschap De Blauwe Driehoek Daphne de Swart Thomaslaan 22 5631 GL Eindhoven 06-19 370 470 www.deblauwedriehoek.com info@deblauwedriehoek.com Eindhoven, 18 mei 2013 Beste ouder(s)/verzorger(s), Wat

Nadere informatie

Inleiding Soort voeding Starten met de voeding

Inleiding Soort voeding Starten met de voeding FLESVOEDING 1186 Inleiding In deze folder leest u informatie en adviezen over flesvoeding. Borstvoeding is de beste zuigelingenvoeding. Er kunnen echter verschillende redenen zijn waarom ouders kiezen

Nadere informatie

Kruidvat luiers Ouders van Nu testpanelresultaten

Kruidvat luiers Ouders van Nu testpanelresultaten Kruidvat luiers Ouders van Nu testpanelresultaten De Kruidvat luiers zijn vernieuwd en nu zachter dan ooit. Voor dit Ouders van Nu testpanel hebben we 212 ouders geselecteerd die de Kruidvat NewBorn luiers

Nadere informatie

Soorten wasbare luiers 3 Het tweedelig systeem 3 Niet-voorgevormde luiers 3 De klassieke tetra- of hydroliefdoek 3 Een prefold of voorgevouwen luier

Soorten wasbare luiers 3 Het tweedelig systeem 3 Niet-voorgevormde luiers 3 De klassieke tetra- of hydroliefdoek 3 Een prefold of voorgevouwen luier Wasbare luiers. Soorten wasbare luiers 3 Het tweedelig systeem 3 Niet-voorgevormde luiers 3 De klassieke tetra- of hydroliefdoek 3 Een prefold of voorgevouwen luier 4 De strikluier 4 Voorgevormd 5 Eéndelig

Nadere informatie

Visietekst de Boomgaard Op het potje!

Visietekst de Boomgaard Op het potje! Visietekst de Boomgaard Op het potje! Zindelijkheid, wat is dat? Ø Een kind is zindelijk als het zijn/haar urine/stoelgang kan ophouden op het moment dat het aanvoelt dat hij/zij naar toilet moet en daar

Nadere informatie

Het verzorgen van de baby

Het verzorgen van de baby Het verzorgen van de baby Inleiding Binnenkort mag u met uw baby naar huis. Waarschijnlijk voelt u zich in het begin nog een beetje onwennig bij het verzorgen van uw baby. In deze folder geven wij u daarom

Nadere informatie

De wasbare luier, een modern alternatief LUIERINFOMAP

De wasbare luier, een modern alternatief LUIERINFOMAP De wasbare luier, een modern alternatief LUIERINFOMAP In deze map: Van kleine kindjes met grote voeten 3 Hoe zit de wasbare luier in mekaar? 4 Varianten van de wasbare luier 6 Uit welk materiaal bestaat

Nadere informatie

GEEF LUCHT AAN JE HUIS!

GEEF LUCHT AAN JE HUIS! GEEF LUCHT AAN JE HUIS! Zorg voor een gezonde woning: geef vocht en schadelijke stoffen geen kans! Laat voortdurend frisse lucht binnen via een ventilatiesysteem, ventilatierooster of door een raam op

Nadere informatie

Handleiding voor de leerkracht Werkbundel - Social Profit

Handleiding voor de leerkracht Werkbundel - Social Profit Handleiding voor de leerkracht Werkbundel - Social Profit Vooraf Als leerkracht speel je een begeleidende rol. De bedoeling van deze les is dat de leerlingen meer te weten komen over de sector social profit.

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Verbeter de aarde. Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013

Verbeter de aarde. Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013 Verbeter de aarde Waarom en hoe je mee kunt doen! Anneke Brom 24-2-2013 Lees hoe je door eenvoudige acties kunt meewerken aan het welzijn van de aarde. Bekijk de aardevriendelijke producten en campagnes

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Het zindelijkheidstraining beleid is van toepassing op alle medewerkers in loondienst.

Het zindelijkheidstraining beleid is van toepassing op alle medewerkers in loondienst. ZINDELIJKHEIDSTRAINING BELEID 1. TOEPASSING Het zindelijkheidstraining beleid is van toepassing op alle medewerkers in loondienst. 2. DOEL VAN HET DOCUMENT Het doel van het document is dat alle medewerkers

Nadere informatie

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014 LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit

Nadere informatie

Aankoopgids. Lave-linges Wasmachines. Koop slim en laat u informeren door Unigro!

Aankoopgids. Lave-linges Wasmachines. Koop slim en laat u informeren door Unigro! Aankoopgids Lave-linges Wasmachines Koop slim en laat u informeren door Unigro! Kijk regelmatig op onze website voor updates en nieuwe aankoopgidsen. LAAT ONZE WASMACHINES HET VUILE WERK OPKNAPPEN! Vandaag

Nadere informatie

Wassen en de wasmachine bedienen.

Wassen en de wasmachine bedienen. Dit document is onderdeel van de site www.huishoudeninhokjes.nl Wassen en de wasmachine bedienen. Stap 1. Leg wat er gewassen moet worden bij elkaar. Dat wil zeggen: zoek het wasgoed uit. Daarvoor moet

Nadere informatie

slaap veilig slaap lekker

slaap veilig slaap lekker slaap veilig slaap lekker waarom deze folder? Soms overlijden kinderen tussen de 0 en 2 jaar onverwacht in hun slaap. Die kinderen leken gezond. Dat heet wiegendood. Er is veel onderzoek gedaan naar de

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Welke voorkeur heb jij?

Welke voorkeur heb jij? Pedagogische vaardigheden: Welke voorkeur heb jij? Als pedagogisch medewerker maak je in de omgang met de kinderen in jouw groep gebruik van verschillende pedagogische vaardigheden. Wat zijn jouw voorkeursvaardigheden

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK?

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? Hoi, ik ben Maarten Milieu. Ik werk voor Cyclus en haal bij jou thuis het afval op. De ene dag leeg ik groene minicontainers met een zijlader. De andere dag zie je me zakken

Nadere informatie

De familie schaap. Praat eens zoals een schaap Welke dierengeluiden ken je nog? Doe ze eens na?

De familie schaap. Praat eens zoals een schaap Welke dierengeluiden ken je nog? Doe ze eens na? Het schaap De familie schaap Schapen zijn bange dieren. Daarom leven ze met velen samen en blijven ze dicht bij elkaar. Een groepje schapen noemen we een kudde. Schapen praten met elkaar door te blaten.

Nadere informatie

Mannenberoepen, vrouwenberoepen of beroepen voor mannen en vrouwen?

Mannenberoepen, vrouwenberoepen of beroepen voor mannen en vrouwen? Mannenberoepen, vrouwenberoepen of beroepen voor mannen en vrouwen? MANNELIJKE VROEDVROUW bron: De Standaard, 2008-03-01 en De metro job deluxe, 2011-09-30 Enkele reacties van mannelijke vroedvrouwen:

Nadere informatie

Bevordering recycling belangrijk onderdeel van strategie duurzamer textiel. DuurzaamheidsDialoog 11/09/12 1

Bevordering recycling belangrijk onderdeel van strategie duurzamer textiel. DuurzaamheidsDialoog 11/09/12 1 Bevordering recycling belangrijk onderdeel van strategie duurzamer textiel DuurzaamheidsDialoog 11/09/12 1 Achtergrond 1 2 Productie en gebruik van textiel vormen een behoorlijke belasting van het milieu

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: is erg belangrijk. We weten dat als je in de puberteit komt er allerlei dingen aan je lijf gaan veranderen. We hebben in een eerdere bijeenkomst al een aantal van

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Milieuverantwoord aankopen binnen je bedrijf. Kathelijne De Ridder

Milieuverantwoord aankopen binnen je bedrijf. Kathelijne De Ridder Milieuverantwoord aankopen binnen je bedrijf Kathelijne De Ridder Hoeveel kilo papier gebruikt de gemiddelde Belg per jaar? a) 265 kilo/jaar b) 354 kilo/jaar c) 358 kilo/jaar Hoeveel kilogram restafval

Nadere informatie

Belangrijk! Bewaar deze gebruiksaanwijzing zorgvuldig.

Belangrijk! Bewaar deze gebruiksaanwijzing zorgvuldig. Belangrijk! Bewaar deze gebruiksaanwijzing zorgvuldig. Gebruiksaanwijzing NATURAL COMFORT FOR YOUR BABY geschikt voor baby s van 2,5 tot 15 kg De Tri-cotti is verkrijgbaar in 3 maten: Small = 34, 36, 38,

Nadere informatie

Persbericht. s Nachts lenzen dragen en overdag scherp zien zonder bril of lenzen. Steeds meer sporters stappen over op nachtlenzen

Persbericht. s Nachts lenzen dragen en overdag scherp zien zonder bril of lenzen. Steeds meer sporters stappen over op nachtlenzen Persbericht www.nachtlenzen.nl s Nachts lenzen dragen en overdag scherp zien zonder bril of lenzen Nachtlenzen; de nieuwe manier van lenzen dragen. s Avonds voor het slapen gaan, doet men de nachtlenzen

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

1 Flesvoeding... 1. 2 Wanneer geef je je kind een voeding?... 1. 3 Welk merk?... 1. 4 Hoeveel melk doe je in de fles?... 1

1 Flesvoeding... 1. 2 Wanneer geef je je kind een voeding?... 1. 3 Welk merk?... 1. 4 Hoeveel melk doe je in de fles?... 1 Flesvoeding Inhoudsopgave 1 Flesvoeding... 1 2 Wanneer geef je je kind een voeding?... 1 3 Welk merk?... 1 4 Hoeveel melk doe je in de fles?... 1 5 Krijgt je kind genoeg?... 2 6 Extra vitamines?... 2 7

Nadere informatie

Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan

Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan Voldoende warm kleden zodat de verwarming een graadje lager kan Het is natuurlijk ook niet de bedoeling om kou te lijden in de klas. Een ideale temperatuur voor een klaslokaal is 19 à 20 C. Is het in jullie

Nadere informatie

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Je ouders kunnen perfecte last minute studie oriëntatiecoaches zijn, maar weten ze eigenlijk wel wat je dromen en ambities zijn? En omgekeerd: weet jij hoe jouw

Nadere informatie

BESTEMMING BEREIKT?! Opdrachtenblad Niveau:

BESTEMMING BEREIKT?! Opdrachtenblad Niveau: Opdrachten Opdracht 1 a) Wesley gaat lekker op vakantie. Welk onderdeel heeft hij niet zo goed voorbereid? b) Waarom is dat wel belangrijk? c) Hoe heeft hij dat eerder opgelost? d) Welk advies geef je

Nadere informatie

pedagogische leermiddelen het afvalstripverhaal van jean rivert

pedagogische leermiddelen het afvalstripverhaal van jean rivert pedagogische leermiddelen het afvalstripverhaal van jean rivert Wat drijft ons om steeds te consumeren? Wat is de impact van deze overconsumptie op het leefmilieu? Dat is de discussie die deze cartoons

Nadere informatie

Interview Rob van Brakel

Interview Rob van Brakel Interview Rob van Brakel Atributes Consequences Values Hallo Rob van Brakel, mag ik jou een aantal vragen mogen stellen? Prima. Hoe oud ben je? 21 jaar Wat is je woonsituatie op het moment? Op het moment

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Flesvoeding praktische tips

Flesvoeding praktische tips Flesvoeding praktische tips In deze folder vindt u informatie over flesvoeding. Soorten flesvoeding Als u van tevoren al weet dat u kunstvoeding wilt gaan geven, kunt u voor de bevalling alvast de voeding

Nadere informatie

hart Ouderschap vanuit je Lida van Ruijven-Bank Een natuurlijke visie op ouderschap dragen van je kind

hart Ouderschap vanuit je Lida van Ruijven-Bank Een natuurlijke visie op ouderschap dragen van je kind Ouderschap vanuit je hart ouderschap dragen van je kind Een natuurlijke visie op slapen borst(op)voeding voedselallergie en vele andere onderwerpen Lida van Ruijven-Bank Uitgeverij Akasha Inhoud Voorwoord

Nadere informatie

Feedback. in hapklare brokken

Feedback. in hapklare brokken Feedback in hapklare brokken Jan van Baardewijk Zorgteamtrainer Op zorgteamtraining.nl is de meest recente versie van feedback gratis beschikbaar. Mocht je willen weten of je de meest recente versie hebt,

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

KLEINE MENSEN GROTE WENSEN

KLEINE MENSEN GROTE WENSEN KLEINE MENSEN GROTE WENSEN Voor de betere kinderopvang DOOR DE OGEN VAN KINDEREN Dit boekje laat je kinderopvang zien door de ogen van kinderen. Een praktische gids voor iedereen die nadenkt over de opvang

Nadere informatie

Astma en COPD VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER

Astma en COPD VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER Astma en COPD WAT ZIJN DE KLACHTEN MEDICIJNEN OM UW KLACHTEN TE VERMINDEREN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK INFORMATIE MEDICIJNEN OP RECEPT VRAAG OVER UW MEDICIJNEN?

Nadere informatie

Vrije Kleuter-en Lagere school De Link Patronaatstraat 28 Jan Verbertlei 46 2650 Edegem Tel. 03 369 66 33 Fax 03 458 04 97 E-mail delink@telenet.

Vrije Kleuter-en Lagere school De Link Patronaatstraat 28 Jan Verbertlei 46 2650 Edegem Tel. 03 369 66 33 Fax 03 458 04 97 E-mail delink@telenet. Vrije Kleuter-en Lagere school De Link Patronaatstraat 28 Jan Verbertlei 46 2650 Edegem Tel. 03 369 66 33 Fax 03 458 04 97 E-mail delink@telenet.be Achtergrondinformatie zindelijkheid Vanaf wanneer kan

Nadere informatie

Werkblad 3: Gravenfeest China

Werkblad 3: Gravenfeest China 1. Lees onderstaande mails en noteer op een apart blad wat je leert over Qing Ming Jie. 2. Bedenk een verhaal over het gravenfeest dat je kan vertellen aan de andere kinderen van je klas. Welke prenten

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Energie bespaartips van Woningstichting Bergh

Energie bespaartips van Woningstichting Bergh Energie bespaartips van Woningstichting Bergh Energietips van Woningstichting Bergh - 1 Op tijd omlaag is geld besparen U kunt ook besparen in een energiezuinige woning U woont in een woning van Woningstichting

Nadere informatie

In het kader van het actualiseren van het gemeentelijk afvalbeleid is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente Bunnik.

In het kader van het actualiseren van het gemeentelijk afvalbeleid is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente Bunnik. Gemeente Bunnik Verantwoording In het kader van het actualiseren van het gemeentelijk afvalbeleid is een enquête gehouden onder de inwoners van gemeente Bunnik. Deze heeft plaatsgevonden van 30 maart t/m

Nadere informatie

Flesvoeding Praktische tips

Flesvoeding Praktische tips Flesvoeding Praktische tips Vrouw Moeder Kind-Centrum Inleiding Ook al heeft borstvoeding de voorkeur en verdient het de eerste keus, toch kan het zijn dat u geen borstvoeding kunt geven. In dat geval

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Lesbrief: Grote wasjes, kleine wasjes Thema: Hoe kom ik daar?

Lesbrief: Grote wasjes, kleine wasjes Thema: Hoe kom ik daar? Lesbrief: Grote wasjes, kleine wasjes Thema: Hoe kom ik daar? Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Zou het profiel Zorg & Welzijn bij jou passen? Een onderdeel

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Wat Sibomat doet, doet het goed. www.sibomat.be

Wat Sibomat doet, doet het goed. www.sibomat.be Wat Sibomat doet, doet het goed. www.sibomat.be Koen (34) en Eva (31) zijn fervente wereldreizigers. Vier continenten bezoeken in tien maanden? Dat is voor het koppel een kleintje. Zo reisden ze deze zomer

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Veilig werken met schoonmaakmiddelen. Zo werk je prettiger!

Veilig werken met schoonmaakmiddelen. Zo werk je prettiger! Veilig werken met schoonmaakmiddelen Zo werk je prettiger! Vooraf Als schoonmaker maak je schoon. Logisch natuurlijk. Helaas worden veel dingen niet schoon door er met een doekje overheen te wrijven. En

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. ik ga verhuizen

Inhoud. Mijn leven. ik ga verhuizen Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Plannen... 4 Hoofdstuk 2 Meubels enzo... 6 Hoofdstuk 3 Geld... 8 Hoofdstuk 4 Winkelen... 10 Hoofdstuk 5 Adreswijziging... 12 Hoofdstuk 6 De sleutel!... 14 Hoofdstuk 7 Voorbereiden...

Nadere informatie

Item Toelichting Stuks. 1 Zak witte watten Onder andere om alcohol mee te deppen Bedzeil Een beschermend zeil ter grootte van je matras.

Item Toelichting Stuks. 1 Zak witte watten Onder andere om alcohol mee te deppen Bedzeil Een beschermend zeil ter grootte van je matras. Uitzetlijst Voor moeder (een kraampakket met de volgende inhoud) Zak witte watten Onder andere om alcohol mee te deppen. Steriele navelklem De verloskundige gebruikt de navelklem om de navelstreng af te

Nadere informatie

Wie weet wat Avri doet?

Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 Welkom Wie weet wat Avri doet? Opdracht 1 antwoord Welkom Wie weet wat Avri doet? In Rivierenland zamelt Avri afval in. Opdracht 2 Woordweb Als je het woord afval hoort, waar denk je dan aan?

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Vuurtje in de tuin? KIES VOOR EEN GEZOND ALTERNATIEF! www.stookslim.be

Vuurtje in de tuin? KIES VOOR EEN GEZOND ALTERNATIEF! www.stookslim.be Vuurtje in de tuin? KIES VOOR EEN GEZOND ALTERNATIEF! www.stookslim.be WETGEVING GEEN VUUR ZONDER ROOK Een vuurtje stoken in de tuin is nooit zonder risico s. De rook is het grootste probleem. Die is ongezond,

Nadere informatie

4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten?

4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? 4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? Deze zomer was ik op familiebezoek in Honduras. Geheel onverwacht liep ik er twee oude bekenden tegen het lijf. Ze stonden pardoes voor mijn neus. Ik

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie