ACTIVITEITENPROGRAMMA 2015

Transcriptie

1 ACTIVITEITENPROGRAMMA 2015 Den Haag, september 2014

2 2 INHOUD Blz. Ter introductie 3 ProDemos in A. ProDemos Binnenhof voor Bezoekers 7 1. Kinderen 2. Volwassenen 3. Professionals B. ProDemos Binnenhof voor Scholen (PBS) 9 1. Kinderen en jongeren 3. Professionals C. ProDemos op School Kinderen en jongeren 3. Professionals D. ProDemos in Gemeenten en Provincies Kinderen en jongeren 2. Volwassenen 3. Professionals E. ProDemos op de Rechtbank Jongeren 2. Volwassenen 3. Professionals F. ProDemos Online Kennis 2. Kiezen 3. Participeren G. ProDemos Academie Programmeren van colleges, debatten, lezingen en evenementen 2. Maatwerkprogramma s en cursussen voor specifieke doelgroepen 3. Europese en internationale informatieoverdracht en kennisontwikkeling 4. Publicaties en informatieoverdracht 5. Onderzoek samen met universiteiten en kenniscentra H. Innovatie, kwaliteit en promotie 36 Begroting 2015

3 3 Ter introductie Het Activiteitenprogramma voor 2015 is in een aantal opzichten bijzonder. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft aangekondigd vanaf 2015 de subsidie te korten met 7 ton, bovenop de vierde en laatste tranche van oplopende kortingen tot 6% (dat is 3 ton) ten opzichte van Deze extra bezuiniging was al voor 2014 afgekondigd, maar is een jaar opgeschort, zodat er geen gat zou vallen tot 2015, het jaar dat de voor ProDemos bestemde middelen uit de begroting van de Tweede Kamer beschikbaar zouden zijn. Inmiddels heeft de Tweede Kamer besloten om met ingang van 2015 een subsidie van ruim 1,9 miljoen beschikbaar te stellen, zijnde het voor het Huis voor democratie en rechtsstaat bestemde bedrag van 2,5 miljoen na aftrek van inspanningsverplichtingen en door de Kamer gemaakte kosten. Bijna 5 ton van dit bedrag is geoormerkt voor lopende projecten. En de Kamer verwijst naar de in juli 2013 bij motie uitgesproken wens van het parlement om het aantal bezoekende scholieren te verdubbelen tot per jaar. Het Activiteitenprogramma 2015 is mede afgestemd op de wensen van de Tweede Kamer. Het deel van de subsidie dat door de Kamer is geoormerkt voor bepaalde doelen is als zodanig opgenomen. Wat de op termijn beoogde verdubbeling van het aantal scholieren betreft is in goed overleg met de Kamer gekozen voor een opbouw in een aantal fasen tot In 2015 en 2016 zal een deel van het beschikbare budget worden gebruikt voor noodzakelijke investeringen in het gebouw. Door de subsidie van de Tweede Kamer is het in 2015 mogelijk minder BZK-geld te gebruiken voor de scholierenprogramma s. Daardoor kunnen wij de activiteiten van de ProDemos Academie, de programma s met en voor rechtbanken, gemeenten, provincies en maatschappelijke instellingen, dus buiten Den Haag, op peil houden. Dit laatste is voor een evenwichtige ontwikkeling van ProDemos belangrijk, wat ook met klem is gesteld in het rapport van de visitatiecommissie, die in opdracht van BZK ProDemos heeft onderzocht en beoordeeld. Deze visitatiecommissie geeft krachtig steun aan de missie van ProDemos. Tijdens het visitatieproces is de commissie er van overtuigd geraakt dat ProDemos een belangrijke rol te vervullen heeft in het verspreiden van het gedachtegoed op het terrein van de democratische rechtsstaat. De commissie doet vanuit deze overtuiging aanbevelingen voor een versterking en verdieping van het werk van ProDemos. Verbreding en verdieping is afhankelijk van extra middelen. We zullen met de verschillende stakeholders blijven streven naar structurele samenwerking waardoor ook het financiële draagvlak voor ons werk wordt versterkt. Dit Activiteitenprogramma voor 2015 is uiteraard afgestemd op de beschikbare subsidiemiddelen en een begroting van te verwachten eigen inkomsten. Duidelijk is dat veel van de beschreven activiteiten uitgebreid kunnen worden wanneer daarvoor middelen beschikbaar komen. De mogelijkheden om de verschillende doelgroepen te bereiken zijn zeker niet uitgeput. Kars Veling, directeur ProDemos Huis voor democratie en rechtsstaat

4 4 ProDemos in 2015 Doelgroepen en werkterreinen In paragraaf 3 van ons Strategisch Plan wordt de positie van ProDemos getypeerd als een verbindingspoort tussen de samenleving en de instituties van de democratische rechtsstaat. Daarmee is ook gezegd dat onze activiteiten op verschillende manieren kunnen worden geordend, namelijk naar groepen in de samenleving en ook naar de verschillende terreinen die in het werk van ProDemos zijn te onderscheiden. De opzet van het Activiteitenprogramma 2015 is ten opzichte van het vorige veranderd. De nieuwe subsidierelatie die met de Tweede Kamer, naast die met BZK, ontstaat is één van de redenen. In voorgaande jaren zijn de plannen geordend naar doelgroepen. Deze benadering blijft belangrijk, zoals ook verderop in dit eerste, algemene deel van dit Activiteitenprogramma zal blijken. Maar in de specificering van activiteiten is de onderscheiding van werkterreinen het uitgangspunt: ProDemos Binnenhof (voor scholen en bezoekers), ProDemos op Scholen, ProDemos in Gemeenten en Provincies, ProDemos op Rechtbanken, ProDemos online en de ProDemos Academie. De twee manieren van ordenen van activiteiten kunnen worden weergegeven in een matrix. Doelgroepen Kinderen en jongeren Leerlingen BO Leerlingen VO Studenten MBO Kinderen en jongeren met een beperking Volwassenen Algemeen publiek Geïnteresseerde burgers Mensen met een beperking Mensen op afstand van politiek en rechtsstaat Professionals Docenten BO in opleiding Docenten VO en MBO Docenten HBO en WO Volksvertegenwoordigers en bestuurders Magistratuur Politieke partijen en jongerenorganisaties ProDemos Binnenhof voor Bezoekers ProDemos Binnenhof voor Scholen ProDemos op School ProDemos in gemeenten en provincies ProDemos op de Rechtbank ProDemos Online ProDemos Academie Deze indeling van activiteiten is onder andere bruikbaar om aan te wijzen waar intensivering gewenst is. Daarbij gaat het om doelgroepen, maar ook in combinatie met onze werkterreinen. Een overzicht in deze matrix van het kwantitatieve bereik van onze activiteiten levert ook relevante informatie voor het beleid.

5 5 In het overzicht is ook aan te geven waar het mogelijk is inkomsten te genereren naast de subsidies. Dat kunnen inkomsten zijn uit deelnemersbijdragen, maar ook inkomsten uit betaalde opdrachten. Samenwerking met het oog op bepaalde groepen kan ook betekenen dat de kosten van activiteiten (mede) door partners worden gedragen. Hoofdstuk H is apart in het activiteitenprogramma opgenomen om expliciet aandacht te geven aan de inspanningen die nodig zijn om de opbrengst en de kwaliteit van het werk van ProDemos te optimaliseren. Zoals al gezegd zal ProDemos in de komende jaren zijn capaciteit vergroten en annex daarmee extra opstellingen en activiteiten toevoegen, waarvoor speciaal ook de tweede verdieping wordt aangepast. Voor de duidelijkheid wordt dit project (H1.01) in dit Activiteitenprogramma in hoofdstuk H apart beschreven. Aandacht voor speciale doelgroepen De laatste jaren hebben wij het Activiteitenprogramma opgebouwd vanuit doelgroepen. Deze aandacht voor doelgroepen blijft van groot belang, al was het maar om ons erbij te blijven bepalen dat niet alle groepen in de samenleving even goed worden bereikt. Er zijn groepen voor wie de democratie en de rechtsstaat op grote afstand staan, soms vanwege cognitieve belemmeringen, soms vanwege onbekendheid, soms vanwege onverschilligheid of wellicht cynisme. Juist op die groepen wil ProDemos zich extra richten. In dit verband is de samenwerking met scholen van grote betekenis omdat daardoor de hele jeugd in alle verscheidenheid kan worden bereikt. Maar ook in de programma s ProDemos Binnenhof voor Scholen is extra inspanning nodig om beroepsgerichte opleidingen en onderwijs aan jongeren met een beperking of met een extra zorgbehoefte te bereiken. De visitatiecommissie wijst terecht op het belang daarvan. Ook in de samenleving van volwassenen blijft extra inspanning nodig om eenzijdigheid in het bereik zoveel mogelijk tegen te gaan. De visitatiecommissie oppert dat het voor moeilijk bereikbare groepen aan te bevelen is programma s aan te bieden dichter bij huis, bijvoorbeeld in gemeenten, provincies en rechtbanken. ProDemos ziet de waarde daarvan en zet zich in voor activiteiten van deze aard op locatie. Maar wij blijven ernaar streven om groepen die nu nog achterblijven - bijvoorbeeld VMBO-bb/kb ook in Den Haag te laten kennismaken met de wereld van de politiek en de rechtsstaat. Een andere strategie om groepen te bereiken die niet gemakkelijk zelf de plekken van de politiek of de rechtspraak opzoeken, is het bieden van programma s in hun eigen omgeving. Bijvoorbeeld met organisaties van migranten, organisaties die zich inzetten voor mensen in een sociaal isolement, zoals Resto VanHarte, of instellingen voor ondersteuning van mensen met een beperking. Met een aanbod voor een breed publiek op beurzen en festivals lukt het ProDemos ook om mensen te bereiken die niet vanzelfsprekend interesse hebben voor politiek. Serieuze inhoud op een aansprekende manier brengen ProDemos heeft als missie mensen te informeren over en te betrekken bij de democratische rechtsstaat. Daar komt niets van terecht als de activiteiten, diensten en producten niet aantrekkelijk zijn. Een groot publiek trekken is voor ons geen doel op zichzelf. ProDemos wil bereiken dat mensen het belang van democratie en rechtsstaat beseffen en zich betrokken voelen. Om relevant te zijn en te blijven zal er onverminderd aandacht moeten zijn voor de inhoud. Richting de samenleving en de instituties betekent dit onder andere dat ProDemos een actieve rol speelt in de discussies over actuele thema s.

6 6 Niet door partijpolitieke standpunten in te nemen, maar wel door onderwerpen te agenderen, te streven naar verdieping door een platform te bieden voor debat en verschillende deskundigen uit te nodigen onderwerpen van diverse kanten te belichten. De kernwaarden van de democratische rechtsstaat zijn daarbij leidend. De visitatiecommissie moedigt ProDemos aan om deze rol op een zelfbewuste manier te versterken. ProDemos blijft hierin actief samenwerken met expertisecentra, onderzoeksinstellingen, adviesraden en netwerken van wetenschappers. Wij bundelen deze inspanningen in de ProDemos Academie, in combinatie met publicaties en publieksactiviteiten als lezingen, debatten, politieke cafés en presentaties. De gerichtheid op inhoud is voor de missie van ProDemos van groot belang. Maar indirect is de aandacht voor inhoudelijke onderwerpen ook onmisbaar voor de medewerkers die op allerlei plaatsen en op uiteenlopende niveaus met mensen werken. In het concrete werk met de verschillende doelgroepen moet de inhoud van wat ProDemos nastreeft aanspreken. Relevante inhoud is steriel als mensen er niet door worden aangesproken. Democratie en rechtsstaat moeten dichtbij komen, ze moeten worden beleefd. De methoden die zijn ontwikkeld en de inrichting van het gebouw dragen bij aan die beleving. In 2015 zal daarin een nieuwe stap worden gezet, in het bijzonder door een nog aansprekender inrichting van de tweede verdieping van ons gebouw op de Hofweg, in verbinding met de derde en de vierde. De bezoekers worden als het ware meegenomen op een safari door onze democratische rechtsstaat, waarbij leren en beleven samengaan. Met de verrijking van het aanbod willen we tevens bereiken dat ook bezoekers buiten de georganiseerde scholierenprogramma s aangesproken worden. We denken aan individuele bezoekers, gezinnen die een bezoek brengen aan Den Haag, enzovoort. Daardoor kunnen we de faciliteiten aan de Hofweg beter benutten en het publieksbereik vergroten, ook in weekends en schoolvakanties. Gebouw Zoals al gezegd gaan we in 2015 de mogelijkheden van het gebouw verder benutten. Dit is een omvangrijke onderneming, zowel inhoudelijk (overtuigende programma s van hoge kwaliteit) als bouwkundig. In 2015 en 2016 zal een deel van de subsidie van de Tweede Kamer daarin worden geïnvesteerd. Om de toegankelijkheid te verbeteren en de doorstroming te bevorderen, zal in 2015 een lift worden aangelegd die vanuit het bezoekerscentrum toegang geeft tot de verdiepingen met alle educatieve ruimten. De ruimte achter het ProDemos bezoekerscentrum -die we de Achterkamer hebben gedoopt- gaan we in 2015 gebruiken voor onderdelen van de publieksprogramma s. De wens van ProDemos om de openbare ruimte vóór het gebouw veiliger en aantrekkelijk te maken, wordt met de ambitie om meer bezoekers te trekken dringender. Voor de groeiende bezoekersstroom wordt de situatie op de stoep en bij het oversteken naar het Binnenhof steeds meer als beletsel ervaren. De visitatiecommissie heeft in haar rapport ook opmerkingen gemaakt over het gebouw. Terecht wordt de locatie hoog gewaardeerd, maar de buitenkant van het gebouw heeft onvoldoende smoel. Naar onze mening kan de publieke uitstraling van het gebouw ook verbeteren door stedenbouwkundige aanpassingen aan de ruimte tussen het ProDemos-gebouw en het Binnenhof en de Tweede Kamer. Daarover zal verder worden gesproken met de gemeente Den Haag.

7 7 A ProDemos Binnenhof voor Bezoekers Mensen horen en zien dagelijks nieuws uit politiek Den Haag via de media. Ze zien de gebouwen op en rond het Binnenhof en raken geïnteresseerd in hoe het er uit ziet en wat zich daar afspeelt. Ook willen bezoekers de politici graag tegenkomen en aan het werk zien. ProDemos is dé organisatie voor rondleidingen door de Eerste en Tweede Kamer en de Ridderzaal. Het doel is om de gebouwen en de instellingen rond democratie en rechtsstaat op het Binnenhof en omgeving te laten zien en te laten beleven en de deelnemers daarmee de rol en het belang van ons democratisch stelsel duidelijk te maken. De rondleidingen beginnen en eindigen in het Bezoekerscentrum van ProDemos op de begane grond van de Hofweg, naast brasserie Dudok. Het Bezoekerscentrum heeft ook een uitgebreid winkelassortiment kaarten, boeken, spellen en gadgets op het gebied van politiek, bestuur en rechtsstaat. Tevens staat in een vitrine doorlopend een interessant object (bijv. historisch boek of wetstekst) ter bezichtiging uitgestald. A1 Voor kinderen A Kinderrondleiding Binnenhof en Ridderzaal ProDemos organiseert ten minste een maal per week een spannende rondleiding speciaal voor kinderen van 6 t/m 12 jaar. In de Haagse schoolvakanties worden de rondleidingen dagelijks aangeboden. Toegangsbewijzen kunnen via een online reserveringssysteem worden besteld. Tijdens de kinderrondleiding ontdekken kinderen het Binnenhof met een koffertje vol bijzondere voorwerpen. Waar leest de koning de troonrede voor? En hoe ziet zijn troon eruit? De kinderen mogen van alles vragen en kunnen muntjes verdienen, die ze later als échte ministers van Financiën mogen uitgeven. Waar zou het geld naartoe gaan als zij de baas waren? A2 Voor volwassenen A Rondleidingen ProDemos Binnenhof voor een breed publiek Het Bezoekerscentrum vormt voor veel activiteiten het start- en eindpunt en het biedt ook zelfstandig veel informatie en een aantrekkelijk aanbod in onze winkel. We organiseren zes dagen per week rondleidingen, wandelingen en fietstochten. Er zijn speciale rondleidingen voor blinden en slechtzienden. Ook organiseert ProDemos de tour Vrede en Recht in samenwerking met o.m. het Vredespaleis en het Internationaal Strafhof. Tevens is er een steeds wisselend gezamenlijk aanbod met andere Haagse organisaties en instellingen, waaronder het Humanity House, de Gevangenpoort, het Huis van Europa en het Nationaal Archief. In 2015 komt Madurodam daar bij. Tot die gezamenlijke activiteiten behoren de Museumnacht, het Open Monumentenweekend, de Dag van de Grondwet en de Haagse Vrijheidsweken. Toegangsbewijzen kunnen via een online reserveringssysteem worden besteld. In 2015 zal extra aandacht worden besteed aan het inzetten van educatieve onderdelen en belevenissen voor een breed publiek. Ook willen we bezoekers met behulp van een app op onderzoek uit laten gaan op het Binnenhof. A Presentaties en exposities In 2015 en 2016 gaan we investeren in een groter bereik van bezoekers (zowel groepen als individuen) door uitbreiding en verdieping van het aanbod in ons gebouw aan de Hofweg.

8 8 Voor burgers die zich verder willen verdiepen, bijv. na de rondleidingen, zijn er aanvullende activiteiten bij ProDemos. Verdiepende activiteiten zijn onder meer tentoonstellingen (in de Ridderzaal en in de Achterkamer), het DemocratieLab, de StemWijzerwinkel, de expositie Tweehonderd jaar Koninkrijk en films ter ondersteuning van tentoonstellingen, lezingen of actuele thema s. ProDemos zoekt bij de exposities naar samenwerking met o.a. musea en archieven. In het Bezoekerscentrum wordt in samenwerking met het Nationaal Archief wisselend een historisch archiefstuk gepresenteerd. Ook heeft ProDemos een expositieruimte in de ontvangstruimte van de Ridderzaal. Hier is een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van Prinsjesdag ingericht. In 2015 willen we twee speciale exposities organiseren, naast de vaste tentoonstellingen. A ProDemos Binnenhof voor Bezoekers Bereik: Subsidie BZK en Staten-Generaal: Kinderrondleiding Binnenhof en Ridderzaal Rondleidingen Binnenhof voor een breed publiek (volwassenen en kinderen) Presentaties en exposities

9 9 B ProDemos Binnenhof voor Scholen (PBS) ProDemos Binnenhof biedt scholen een gratis educatieve dag in politiek Den Haag. Op een aantrekkelijke en laagdrempelige wijze maken de leerlingen kennis met onze democratische rechtstaat en de politieke wereld op en rond het Binnenhof. Deze dag wordt geleid door enthousiaste en betrokken jonge begeleiders, bestaat uit activerende werkvormen (bijv. films, rollenspellen en een speurtocht) en standaard een bezoek aan de Tweede Kamer en indien mogelijk ook de Eerste Kamer of de Ridderzaal. Er zijn verschillende programma s voor alle onderwijsniveaus. Leerlingen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs zijn nieuwsgierig naar de wereld om hen heen en staan open voor kennis over de democratische rechtsstaat. In deze leeftijdsgroep willen we een bodem leggen voor de burgerschapsvorming tijdens de rest van hun schooltijd. Leerlingen in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs zijn bijna meerderjarig en staan dus op het punt als volwassen burger een rol te gaan spelen in de democratische rechtsstaat. Scholieren vinden de democratische rechtsstaat op het gehoor een saai onderwerp. In het aanbod van ProDemos Binnenhof voor scholen wordt daarom meer dan in de lessen maatschappijleer of geschiedenis op school kan - de nadruk gelegd op beleven, ervaren en doen. Studenten in het Middelbaar Beroepsonderwijs zijn nog net minderjarig of pas kort meerderjarig. Dat maakt het terrein van politiek-juridisch burgerschap belangrijk en actueel voor deze doelgroep. Het middelbaar beroepsonderwijs heeft een inspanningsverplichting om in elke opleiding onderwijsactiviteiten op het gebied van loopbaan en burgerschap aan te bieden. ProDemos ondersteunt het MBO bij het invulling geven aan deze verplichting, met als doel de studenten te leren en te laten ervaren hoe onze democratische rechtsstaat werkt en hoe zij daar als volwaardig burger aan kunnen deelnemen. De programma s van ProDemos Binnenhof voor het voortgezet onderwijs zijn ook geschikt voor het MBO. Daarnaast biedt ProDemos op scholen (zie hoofdstuk C) ook specifieke programma s voor het MBO. Voor leerlingen in het Praktijkonderwijs is er bij ProDemos Binnenhof voor scholen het educatieve programma Politiek in Praktijk. In dat programma houden we rekening met het feit dat ze moeilijker leren. Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben extra aandacht nodig om hen te betrekken bij politiek, democratie en rechtsstaat. Die extra aandacht ontbreekt vaak, veel informatie en communicatie over de democratische rechtsstaat is voor hen te ingewikkeld. In 2015 willen we zowel binnen als buiten ons gebouw nog meer belevenissen toevoegen aan het programma PBS. Daarbij willen we zo veel mogelijk gebruik maken van instellingen in de buurt van het Binnenhof -zoals de Gevangenpoort, het Nationaal Archief en de Raad van State. We werken toe naar een meer modulair aanbod, waarbij zoveel mogelijk onderdelen zelfsturend zijn. In 2015 willen we leerlingen met behulp van een app op onderzoek uit laten gaan op het Binnenhof. In aanloop naar het schooljaar zal ProDemos onderzoeken hoe de dagprogramma s omgevormd kunnen worden tot samenhangende modules. Bij de ontwikkeling van nieuwe onderdelen wordt ook gezocht naar externe fondsen voor financiering. ProDemos wil er op die manier voor zorgen dat vanaf 2016 een nog groter aantal leerlingen en andere bezoekers gebruik kan maken van ons aanbod. De programma s van PBS worden intensief gemonitord en geëvalueerd door de gebruikers (docenten en leerlingen). Op basis van de uitkomst worden de programma s bijgesteld en de begeleiders aanvullend getraind.

10 10 B1 Voor kinderen en jongeren B1.1 ProDemos Binnenhof basisonderwijs Leerlingen uit groep 7 en 8 leren hoe de landelijke politiek werkt en bezoeken het Binnenhof en de Tweede Kamer. In de programma s Ontdek het Binnenhof en Democracity staan beleven en ervaren centraal. Naar aanleiding van de evaluaties zijn in 2015 geen grote aanpassingen te verwachten in Ontdek het Binnenhof. Naar aanleiding van onze gesprekken met Madurodam willen we onderzoeken of het spel Democracity (gecombineerd met een bezoek aan de Tweede Kamer en het Binnenhof) in Madurodam gespeeld zou kunnen worden. Ook zouden we een variant voor Madurodam kunnen ontwikkelen die uitgaat van gebouwen die in die miniatuurstad staan. B1.2 ProDemos Binnenhof voortgezet onderwijs Leerlingen op en rond het Binnenhof maken kennis en doen ervaring op met politiek, democratie en rechtsstaat. In het aanbod van ProDemos voor het voortgezet onderwijs wordt in 2015 (nog) meer dan voorheen ingezet op aspecten als beleven en ervaren. De reis naar en het bezoek aan het Binnenhof vormen voor de leerlingen een bijzondere ervaring, onvergelijkbaar met een gewone schooldag. De werkvormen zijn zoveel mogelijk zelfsturend. In 2015 zal de verdere groei in de jaren daarna worden voorbereid. We gaan vanaf het schooljaar met een modulair opgebouwd aanbod werken. Dit betekent dat we een aantal thematische programma s niet langer aanbieden. Wel zullen we waar mogelijk de inhoud van de thematische programma s opnemen in het modulaire aanbod. Tegelijkertijd zoeken we naar mogelijkheden om in samenwerking met andere organisaties in Den Haag modules aan te bieden die niet in ons gebouw plaatsvinden, maar die des te meer bijdragen aan beleven en ervaren. B Maatschappelijke stage Tweede Kamer De maatschappelijke stage in de Tweede Kamer is een vier dagen durende stage voor leerlingen uit het VMBO. De scholieren mogen meelopen met activiteiten in de Kamer en kruipen onder meer in de rol van de media en van belangengroeperingen. Het is niet alleen een meeloopstage, er wordt ook actief input van de jongeren verwacht. B1.3 ProDemos Binnenhof MBO Leerlingen op en rond het Binnenhof doen kennis en ervaring op met politiek, democratie en rechtsstaat. Hierboven wordt onder B1.02 ProDemos Binnenhof voortgezet onderwijs beschreven wat de ontwikkelingen in 2015 zullen zijn. B1.4 ProDemos Binnenhof Praktijkonderwijs ProDemos wil de leerlingen uit het Praktijkonderwijs laten zien dat politiek dichterbij is dan je denkt. We hebben hier het afgelopen jaar goede ervaringen mee opgedaan. In het programma wordt rekening gehouden met de lage taal- en leesvaardigheid van de leerlingen. We werken met veel afbeeldingen en zo weinig mogelijk tekst. Kennisoverdracht is niet het belangrijkste leerdoel, het gaat voor een groot deel om zien en ervaren.

11 11 B3 Voor professionals B3.1 Docenten basisonderwijs in opleiding Extra aandacht voor (toekomstige) docenten basisonderwijs is van belang omdat er op PABO s niet veel tijd wordt besteed aan het onderwerp democratische rechtsstaat en docenten zelf aangeven over onvoldoende kennis op dit terrein te beschikken. B Politiek voor PABO s ProDemos biedt groepen PABO-studenten een gratis educatief programma in Den Haag om kennis te maken met de politiek en de instellingen op en rond het Binnenhof. Ze bezoeken onder meer de Tweede Kamer en krijgen veel praktische ideeën en werkvormen die ze in hun lessen kunnen gebruiken. B3.2 Docenten voortgezet onderwijs en MBO ProDemos wil bijdragen aan goede lessen en projecten over democratie en rechtsstaat op scholen, en is daarbij de natuurlijke partner van de docenten die maatschappijleer, geschiedenis of loopbaan en burgerschap geven. We bieden docenten handvatten om die lessen te kunnen geven. Daarbij gaat het zowel om kennis als om werkvormen, bij voorkeur in onderlinge samenhang. Ook hier benadrukt ProDemos het belang van ervaren, zien en doen. B Docentendag Maatschappijleer Omdat de doelstellingen van maatschappijleer in het verlengde van de educatieve doelstellingen van ProDemos liggen, dragen we via de Docentendag bij aan de verdieping en verbreding van de kennis en vaardigheden van docenten, zodat zij in hun lessen de bovengenoemde educatieve doelstellingen effectiever kunnen bereiken. Op 5 en 6 februari 2015 organiseert ProDemos samen met de vakvereniging NVLM weer de jaarlijkse Docentendag Maatschappijleer in de Tweede Kamer en in het gebouw van ProDemos. Door een workshop en stand kunnen docenten op die dag (nader) kennismaken met ProDemos. Daarnaast biedt het programma inhoudelijke lezingen, workshops die de lespraktijk verrijken en enkele rondleidingen. B Workshops voor leraren ProDemos wil bijdragen aan goede interactieve lessen over democratie en rechtsstaat op scholen. Daarom verzorgen wij workshops voor docenten geschiedenis (in opleiding) en docenten maatschappijleer (in opleiding). In deze workshops presenteren wij een best of: onze tien leukste werkvormen. Er zijn workshops met verschillende thema s: politiek, rechtsstaat, Europese Unie en staatsinrichting. De eerste drie workshops zijn vooral bedoeld voor docenten maatschappijleer in opleiding. De laatste workshop is gericht op docenten geschiedenis in opleiding. B VIP-programma leraren in opleiding Voor lerarenopleidingen geschiedenis en maatschappijleer organiseren we ten minste 10 keer een VIP-programma. Dit programma volgt voor een groot deel de leerlingenprogramma s, maar er is extra aandacht voor de werkvormen van ProDemos en wat je daar in de klas mee kunt doen. Daarnaast krijgen de leraren in opleiding extra informatie meer naar huis, waaronder ons werkvormenboekje The best of ProDemos.

12 12 B Kamerdebat in de Klas Dit is een speciaal programma in Den Haag voor docenten (in opleiding). De deelnemers krijgen tijdens een workshop praktische tips om een Kamerdebat in de klas te kunnen naspelen. Ze kunnen hun leerlingen op school zo spelenderwijs duidelijk maken wat democratie inhoudt en hoe de politiek werkt. De workshops vinden plaats in het Tweede Kamergebouw. Na de workshop Kamerdebat in de Klas krijgen de docenten (in opleiding) een rondleiding door het kamergebouw. B ProDemos Binnenhof voor Scholen Bereik: Subsidie BZK en Staten-Generaal: ProDemos Binnenhof basisonderwijs Totaal PBS: ProDemos Binnenhof voortgezet onderwijs scholieren ProDemos Binnenhof middelbaar beroepsonderwijs ProDemos Binnenhof Praktijkonderwijs Maatschappelijke stage Tweede Kamer 60 Politiek voor PABO s 250 Docentendag Maatschappijleer 450 Workshops voor leraren 400 VIP-programma voor leraren in opleiding 300 Kamerdebat in de klas 250

13 13 C C1 ProDemos op School Voor kinderen en jongeren C1.1 Voor leerlingen in het basisonderwijs C Kinderverkiezingen Via de website kunnen leerkrachten op hun eigen school Kinder- Verkiezingen organiseren. Leerlingen maken zo kennis met het kiesrecht en ons politieke systeem. Als er landelijke verkiezingen zijn, organiseert ProDemos altijd Kinderverkiezingen. In 2015 worden ook voor de Provinciale Statenverkiezingen Kinderverkiezingen gehouden. C KinderStemWijzer (proefproject) Met deze digitale stemhulp kunnen leerlingen zich inhoudelijk voorbereiden op de Kinderverkiezingen bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen en leren zo veel over de standpunten van politieke partijen. Samen met Wytze Walstra, een enthousiaste scholier die al eerder een kieshulp voor kinderen maakte, gaan we in 2015 een proef doen om een KinderStemWijzer te maken. We bedenken met een aantal klassen in het land wat belangrijke onderwerpen zijn, zodat we een test-kinderstemwijzer hebben, hoewel er nog geen landelijke verkiezingen zijn. Daarbij willen we ook alvast oefenen met eenvoudig taalgebruik en een aansprekende vormgeving ontwikkelen voor een KinderStemWijzerwebsite. C Werkvormenboekje en Aan de slag met In de lessen van groep 7 en 8 van de basisschool wordt met interactieve werkvormen aandacht geschonken aan actuele ontwikkelingen op het gebied van rechtsstaat en democratie. ProDemos stuurt ongeveer 8 keer per jaar digitaal een toegankelijke werkvorm naar docenten in het primair onderwijs onder de titel Aan de slag met. In 2015 wordt het bestaande werkvormenboekje geactualiseerd, waarbij gebruik gemaakt zal worden van de werkvormen die in Aan de slag met zijn verschenen. C Lespakket De Derde Kamer ProDemos zal in 2015 het project De Derde Kamer overnemen van de Eerste en Tweede Kamer. Via de website en het lespakket maken leerlingen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs kennis met politiek en democratie. Grote veranderingen in de aanpak zullen we niet doorvoeren, tenzij het onderzoek naar het huidige lespakket dat de Kamers willen laten uitvoeren daar aanleiding toe geeft. C Materiaal voor spreekbeurten en werkstukken Bij ProDemos komen vragen binnen van kinderen die een spreekbeurt moeten houden of een werkstuk maken. Die worden nu nog individueel beantwoord. Vanaf 2015 kunnen we hen meer gestandaardiseerde informatie verstrekken. We maken een (digitaal) dossier met informatie en een aantal afbeeldingen/posters die leerlingen kunnen gebruiken voor hun spreekbeurt of werkstuk.

14 14 C1.2 Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs C Scholierenverkiezingen Met Scholierenverkiezingen betrekken we leerlingen in het voortgezet onderwijs en MBOstudenten en laten hen zo kennis maken met het kiesrecht en ons politieke systeem. ProDemos organiseert Scholierenverkiezingen voorafgaand aan de verkiezingen voor Provinciale Staten op 18 maart C ScholierenStemWijzer (proefproject) Met deze digitale stemhulp kunnen leerlingen zich inhoudelijk voorbereiden op de Scholierenverkiezingen bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen en leren zo veel over de standpunten van politieke partijen. Samen met Wytze Walstra gaan we in 2015 een proef doen om een ScholierenStemWijzer te maken. We bedenken met een aantal klassen in het land wat belangrijke onderwerpen zijn, zodat we een test-scholierenstemwijzer hebben, hoewel er nog geen landelijke verkiezingen zijn. Daarbij willen we ook alvast oefenen met eenvoudig taalgebruik en een aansprekende vormgeving ontwikkelen voor een ScholierenStemWijzerwebsite. C Onderwijskrant Provinciale Staten We maken twee onderwijskranten om leerlingen kennis te laten maken met politieke besluitvorming en verkiezingen op provinciaal niveau: één voor VMBO/MBO en één voor HAVO/VWO. C Onderwijskrant Actueel De Onderwijskrant Actueel is een met daarin werkvormen op het terrein van democratie en rechtsstaat rond een actueel thema. We willen docenten hiermee een handvat geven om in de les de actualiteit te behandelen en te koppelen aan democratie en rechtsstaat. In 2015 brengen we tien keer een Onderwijskrant Actueel uit. C Werkvormenboekjes ProDemos heeft inmiddels een aantal werkvormenboekjes uitgebracht voor docenten in het voortgezet onderwijs. Met interactieve werkvormen wordt aandacht geschonken aan actuele ontwikkelingen op het gebied van de rechtsstaat en de democratie. In 2015 zal het werkvormenboekje voor geschiedenisdocenten worden geactualiseerd. Daarbij maken we gebruik van werkvormen die we eerst in het vakblad voor docenten geschiedenis (Kleio) zullen publiceren. C Materiaal voor spreekbeurten en werkstukken Bij ProDemos komen vragen binnen van scholieren die een spreekbeurt moeten houden of een werkstuk maken. Die worden nu nog individueel beantwoord. Vanaf 2015 kunnen we hen meer gestandaardiseerde informatie verstrekken. We maken een (digitaal) dossier met informatie en een aantal afbeeldingen/posters die leerlingen kunnen gebruiken voor hun spreekbeurt of werkstuk. C1.3 Voor studenten in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) C Gastlessen MBO ProDemos wil MBO-studenten in de klas kennis en ervaring op laten doen met politiek, democratie en rechtsstaat. Docenten kunnen kiezen uit een aantal verschillende modules.

15 15 Een enthousiaste en kundige gastdocent van ProDemos komt over het gekozen onderwerp een gastles verzorgen. In 2015 werken we verder aan de inhoud en materialen voor deze gastlessen. Daarbij willen we MBO-studenten een ervaring meegeven die afwijkt van (en uitstijgt boven) lessen door hun eigen docenten. Begin 2015 wordt binnen het bestaande aanbod aandacht besteed aan de verkiezingen voor Provinciale Staten op 18 maart. C Polderen voor beginners (website: Jongerenkamer.nl) ProDemos wil MBO-studenten laten ervaren hoe de democratie in de praktijk werkt. Met het lespakket Polderen voor beginners kunnen docenten zelf met hun studenten MBO niveau 3 en 4 aan de slag. Hoe los je een (maatschappelijk) probleem op? Hoe maak je een plan dat in de praktijk kan worden uitgevoerd? Dit kan door samen te werken en compromissen te sluiten. De Jongerenkamer is de website die bij dit lesmateriaal hoort. Docenten kunnen hier het lespakket aanvragen, deels downloaden en meer informatie vinden. In 2015 zal worden onderzocht of Polderen voor beginners via en onze webshop kan worden verspreid, zodat we meer docenten kunnen bereiken. C1.4 Voor (jonge) mensen met een beperking C Onderwijswerkvorm Politiek in Praktijk ProDemos wil docenten op Praktijkscholen een handvat geven om burgerschap en actualiteit op een toegankelijke manier te behandelen in de klas, zodat de les aansluit bij de leefwereld van de leerlingen. ProDemos stuurt ongeveer 8 keer per jaar digitaal een toegankelijke werkvorm naar docenten in het praktijkonderwijs. Deze werkvormen zijn ook geschikt voor het speciaal onderwijs en het VMBO bb/kb. C3 Voor professionals Docenten C Workshops op PABO s ProDemos biedt workshops aan op PABO s door het hele land over democratie en rechtsstaat. De docenten in opleiding leren dan hoe onze democratische rechtsstaat in elkaar zit, maar ze krijgen ook praktische ideeën en werkvormen voor hun lessen mee, die ze kunnen gebruiken als ze zelf voor de klas staan. Ook zien ze hoe ProDemos leerlingen uit groep 7 en 8 betrekt bij de democratische rechtsstaat. C Vakblad en website Maatschappij & Politiek Omdat de doelstellingen van maatschappijleer in het verlengde van de educatieve doelstellingen van ProDemos liggen, dragen we via het vakblad Maatschappij & Politiek bij aan de verdieping en verbreding van de kennis en vaardigheden van docenten maatschappijleer. In 2015 brengt ProDemos het vakblad voor docenten maatschappijleer Maatschappij & Politiek 7 keer uit. Ook wordt de gelijknamige website onderhouden.

16 16 C Studiedagen, stands, materialen ProDemos wil op studiedagen en tentoonstellingen van docenten aanwezig zijn om hen zo kennis te laten maken met ProDemos en de projecten en werkvormen die wij ontwikkelen. ProDemos maakt materialen waarmee we docenten en leerkrachten kunnen informeren over onze projecten en werkvormen. Zo zullen meer leraren gebruik gaan maken van ons aanbod. C ProDemos op School Subsidie BZK en Staten-Generaal: Bereik: Kinderverkiezingen KinderStemWijzer (proefproject) 100 Werkvormenboekje basisonderwijs Lespakket De Derde Kamer Materiaal voor spreekbeurten en werkstukken 200 Scholierenverkiezingen ScholierenStemWijzer (proefproject) 100 Onderwijskrant Provinciale Staten Onderwijskrant Actueel Werkvormenboekje voortgezet onderwijs 750 Gastlessen MBO Polderen voor beginners Onderwijswerkvorm Politiek in Praktijk 500 Workshops op PABO s 500 Maatschappij & Politiek (Vakblad) 650 Maatschappij & Politiek (Website) Studiedagen, stands, materialen 2.000

17 17 D ProDemos in Gemeenten en Provincies Democratie en rechtsstaat zijn niet beperkt tot Den Haag. Daarom werken we onder meer samen met provincies, gemeenten en maatschappelijke organisaties aan activiteiten overal in het land, door het jaar heen en in verkiezingstijd. Voor scholieren zijn er gastlessen, bezoeken aan het provincie- of gemeentehuis, educatieve spelen en simulaties van staten- of raadsvergaderingen en de Kinder- en Scholierenverkiezingen voorafgaand aan de echte verkiezingen. Het investeren in goed geïnformeerde, kritische en actieve burgers stopt niet na de leerplichtige leeftijd. De democratische rechtsstaat heeft onderhoud nodig. Samen met gemeenten en provincies bieden wij cursussen, informatiebijeenkomsten en activiteiten als de Dag van de democratie. Op verzoek helpen wij overheden om inwoners te betrekken bij besluitvorming. Maar wij zoeken burgers ook actief op buiten de gemeente- en provinciehuizen. Bij evenementen als de Bevrijdingsfestivals zijn wij aanwezig om mensen aan het denken te zetten over de democratische rechtstaat. En samen met maatschappelijk organisaties als de Stichting RestoVanHarte en buurthuizen organiseren wij bijeenkomsten voor mensen die ver afstaan van de democratische rechtsstaat. ProDemos streeft naar een groot bereik overal in het land. Wij weten inmiddels tienduizenden burgers buiten Den Haag te bereiken. Maar onze ambities zijn groter dan de beschikbare middelen van het Rijk toelaten. Samenwerkingspartners als gemeenten en provincies dragen bij aan de verschillende activiteiten. Meestal in de vorm van organisatorische en logistieke ondersteuning. Soms in de vorm van betaalde opdrachten. De komende jaren moet nog veel gebeuren om een structurele samenwerking met vooral gemeenten en provincies op te bouwen, in nauwe verbinding ook met landelijke koepelorganisaties van het provinciale en lokale bestuur. De missie van ProDemos kan rekenen op veel draagvlak, maar het aantal burgers dat we samen met gemeenten en provincies bereiken moet nog sterk groeien. Een geslaagd voorbeeld is de samenwerking met de provincie Overijssel. Onder de noemer Jij & Overijssel hebben de provincie Overijssel en ProDemos in 2014 samen inwoners, vooral jongeren bereikt. Ook met de provincie Zuid-Holland wordt structureel samengewerkt. In 2014 kwamen daar ook de provincies Noord-Holland en Noord-Brabant bij. Met het oog op de Provinciale Statenverkiezingen en de Waterschapsverkiezingen op 18 maart 2015 hopen wij de samenwerking verder uit te breiden. D1 Voor kinderen en jongeren D1.1 Leerlingen basisonderwijs D Democracity Democracity is een twee uur durend educatief rollenspel voor kinderen uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Met mooi vormgegeven elementen (bijv. een school of een fabriek voorstellend) bouwen ze samen een stad. Ze leren daarmee spelenderwijs hoe het lokale bestuur werkt. Voor de inrichting van de stad richten de kinderen nl. verschillende politieke partijen op. Tijdens het spel ervaren ze dat overleg, argumentatie, meerderheid en consensus nodig zijn in een democratische samenleving. Tegelijk wordt de interesse gewekt voor democratische besluitvorming. Verder draagt het spel bij aan de ontwikkeling van hun burgerschap.

18 18 Het spel wordt sinds medio 2013 ingezet. De waardering van scholen en gemeenten is groot. In 2015 laten wij twee tot vier extra spellen maken. Hiermee kunnen uiteraard meer kinderen worden bereikt maar het vereenvoudigt ook de logistiek. ProDemos zorgt voor deskundige en enthousiaste spelleiding. Gemeenten zorgen voor de locatie, uitnodigingen en overige faciliteiten. D Kindergemeenteraad (KGR) Het project Kindergemeenteraad laat basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 zien hoe beleid tot stand komt, gebaseerd op het principe leren door ervaren. De leerlingen gaan op de stoel van een gemeenteraadslid zitten en bedenken concrete plannen die in de gemeente kunnen worden uitgevoerd. Tijdens de afsluitende vergadering, meestal geleid door de burgemeester en met veel enthousiaste (groot)ouders op de publieke tribune, nemen de kinderen zelf een politiek besluit over de plannen. Zo leren ze hoe de lokale democratie werkt en hoe het toegaat op het gemeentehuis. Het project bestaat uit een voortraject op school en een middag op het gemeentehuis. De gemeenten betalen grotendeels de uitvoeringskosten. Madurodam Kindergemeenteraad In het schooljaar voert ProDemos in opdracht van Madurodam het project Madurodam Kindergemeenteraad uit: in elke provincie wordt samen met een gemeente een Kindergemeenteraad uitgevoerd. Madurodam financiert de uitvoering, inclusief de realisatie van het winnende project. Aan het eind van de Kindergemeenteraad op het gemeentehuis wordt er uit de deelnemende kinderen één Madurodambassadeur gekozen. De Madurodambassadeur neemt samen met de Madurodambassadeurs uit de andere 11 provincies, zitting in de Nationale Madurodamraad. Deze raad komt een aantal keren samen en kiest in iedere deelnemende gemeente een goed doel welke een bijdrage van Madurodam ontvangt. D1.2 Leerlingen voortgezet onderwijs D Jongerengemeenteraad (JGR) Het project Jongerengemeenteraad laat leerlingen uit het voortgezet onderwijs zien hoe beleid tot stand komt, gebaseerd op het principe leren door ervaren. De leerlingen werken zelf een project uit, vragen ambtenaren en raadsleden om advies, en nemen in een eigen raadvergadering een écht besluit. Zo leren ze hoe de lokale democratie werkt en hoe het toegaat op het gemeentehuis. De gemeenten betalen het grootste deel van de uitvoeringskosten. D Klassenbezoek@Gemeentehuis Het project Klassenbezoek@Gemeentehuis is bestemd voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Onder deskundige begeleiding maken de scholieren kennis met de lokale democratie en raken ze wegwijs op het gemeentehuis. Daarnaast stimuleert het bezoek de leerlingen om te participeren en biedt het ondersteuning aan het onderwijs bij de opdracht om actief burgerschap te bevorderen. De leerlingen krijgen een gevarieerd en actief programma aangeboden waarbij rekening wordt gehouden met het onderwijsniveau van de groep (VMBO bbl/kbl, VMBO gl/tl en HAVO/VWO). Het klassenbezoek vindt plaats in de raadzaal en bestaat uit verschillende onderdelen.

19 19 Naast een ontmoeting met de burgemeester, een wethouder of enkele raadsleden kan er gekozen worden uit: een quiz (Wat is waar? Wie zit waar?), het Politiek Krachtenveld, een realistisch lokaal rollenspel, een workshop Eigen invloed en een workshop Debatteren afgesloten met een echt debat. ProDemos zorgt voor de begeleiding en de spelleiding. Gemeenten verzorgen de locatie, uitnodigingen en overige faciliteiten. Het spel duurt ongeveer twee uur. In 2015 willen we ook een aanbod voor het MBO ontwikkelen. D (Jong) Overijssel doet mee! De provincie Overijssel en ProDemos werken sinds 2011 intensief samen. Met het programma (Jong) Overijssel doet mee! betrekt Overijssel haar inwoners, met de nadruk op jongeren. De provincie organiseert hiervoor verschillende activiteiten en ProDemos ondersteunt haar hierbij. ProDemos levert formats, werkmateriaal en moderators voor een gastles in de klas en een politiek rollenspel op het provinciehuis of gemeentehuis. Gastles in de klas Onder begeleiding van ProDemos verzorgen een Statenlid en een raadslid de les in de klas. Het verschil tussen de provincie en de gemeente is voor jongeren vaak lastig, maar door beide politici tegelijkertijd te ontvangen maken we het verschil zichtbaar. Rollenspel in de Statenzaal of raadzaal Onder begeleiding van ProDemos en met actieve medewerking van echte politici laten we de leerlingen in de huid van een Statenlid of raadslid kruipen. Aan de hand van een actuele casus uit de provincie wordt een vergadering nagespeeld. Leerlingen worden ingedeeld in fracties en gaan met elkaar in debat. Verkiezingen 2015 In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen gaan we extra inzetten op het MBO, nl. de klassen met jongeren die voor de eerste keer mogen stemmen. In de gastles wordt extra aandacht besteed aan de Statenverkiezingen en Waterschapsverkiezingen. Van beide overheden zal een bestuurslid aanwezig zijn. D Sinds enkele jaren verzorgt ProDemos ook op het provinciehuis van Zuid-Holland samen met de provincie een programma voor scholen. Scholieren maken kennis met de provinciale overheid en spelen een politiek rollenspel in de Statenzaal van het provinciehuis in Den Haag. In 2014 hebben wij klassenbezoeken verzorgd voor de provincies Noord-Brabant en Noord-Holland. Deze activiteiten willen we voortzetten en hopen we uit te breiden naar andere provincies. Het verkiezingsjaar 2015 is hiervoor een mooie gelegenheid. D.1.4 Voor moeilijk lerende (jonge) mensen D Stem jij ook? (verkiezingen Provinciale Staten) ProDemos wil met organisaties als MEE Nederland, Ieder(in) en LFB in aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen in 2015 materiaal maken waarmee voorlichtingsbijeenkomsten en workshops kunnen worden georganiseerd. Voor de bekostiging van dat project wordt deels gezocht naar externe financiering.

20 20 ProDemos wil met dit project jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking en moeilijk lerenden voorbereiden op de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2015 en hen stimuleren om gebruik te maken van hun stemrecht. Hierbij wordt de expertise van de verschillende organisaties gebundeld. We maken een verkiezingskrant voor mensen met een licht verstandelijke beperking en een workshop-pakket. Als we samen met onze partnerorganisaties fondsen kunnen vinden, zullen we ook workshops verzorgen. D2 Voor volwassenen D Dag van de Democratie op Locatie Jaarlijks organiseert ProDemos activiteiten in het kader van de door de Verenigde Naties uitgeroepen Internationale Dag van de Democratie op 15 september. In 2014 heeft minister Plasterk de Dag geopend in de Noord-Hollandse gemeente Schagen. We hebben dat jaar bij de promotie speciale aandacht besteed aan de provincies. In 2015 wil ProDemos de inzet continueren: we zullen de doe-het-zelf handleiding actualiseren en weer beschikbaar stellen, zodat gemeenten en provincies zelf de organisatie van de Dag van de Democratie ter hand kunnen nemen. Verder stellen we weer een pool van begeleiders beschikbaar, die waar nodig de organisaties op de dag zelf kunnen bijstaan. We hopen in 2015 met de Dag van de Democratie op Locatie 40 gemeenten en provincies te Bereiken. D2.4 Voor mensen op afstand van de politiek ProDemos heeft als missie om ook mensen op afstand van de politiek te informeren over de beginselen van onze democratische rechtsstaat en hen te stimuleren gebruik te maken van hun democratische rechten. Voor deze moeilijker bereikbare groepen zijn op maat gesneden activiteiten ontwikkeld. Die zijn laagdrempelig, bijvoorbeeld op straat en bij bijeenkomsten waar veel mensen komen. Ook zoeken wij de samenwerking met andere organisaties, zoals buurthuizen en sportclubs, om toch in contact te komen met deze groepen. D ProDemos op straat en bij evenementen Om burgers te informeren en te laten nadenken over zaken als politiek en grondrechten en hun eigen standpunten zoeken we hen bij verschillende gelegenheden actief op. Met bijvoorbeeld de mobiele StemWijzermarkt(kraam) en de StickerStemWijzer staan we op plaatsen waar veel publiek komt is. Ook in 2015 wil ProDemos weer aanwezig zijn op de Bevrijdingsfestivals in de provincies. Festival Mundial en drukbezochte evenementen als de Libelle Zomerweek zijn voorbeelden van andere gelegenheden om een groot publiek te bereiken. In 2015 investeren we in de doorontwikkeling van de formats en willen we meer aandacht besteden aan de democratische rechtsstaat los van specifieke verkiezingen. ProDemos wil in 2015 op 20 locaties aanwezig zijn. Onderzocht zal worden of er subsidies of fondsen gevonden kunnen worden voor specifieke activiteiten of evenementen. Wellicht kan met ambassadeurs/bn ers als publiekstrekkers worden samengewerkt. D ProDemos schuift aan ProDemos wil burgers die zich niet aangesproken voelen door een uitnodiging van de gemeente actief opzoeken. Wij brengen hen dan op een laagdrempelige manier, in hun eigen omgeving, in contact met de lokale democratie en stellen hen in staat hun stem te laten horen.

21 21 Om het bereik te vergroten wil ProDemos de samenwerking uitbreiden met organisaties die voor de verschillende groepen een belangrijke rol spelen. Concrete voorbeelden zijn de stichting Resto VanHarte, kerken, migrantenorganisaties, de Nederlandse Vrouwenraad, voedselbanken, buurthuizen en sportclubs. De opzet van de bijeenkomsten wordt zoveel mogelijk aan de doelgroepen aangepast. In 2015 zal tijdens de informatiebijeenkomsten aandacht worden besteed aan de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de Waterschappen. D3 Voor professionals D3.4 Voor volksvertegenwoordigers en bestuurders D Inspiratiebijeenkomsten voor bestuurders ProDemos ontvangt in Den Haag lokale en regionale bestuurders. De deelnemers maken kennis met de activiteiten van ProDemos en ontmoeten collega s van de landelijke instellingen. Het thema burgerparticipatie staat hierbij centraal. D Regiobijeenkomsten en trainingen-op-maat ProDemos wil (nieuwgekozen) volksvertegenwoordigers ondersteunen in hun taak door het verzorgen van workshops over verschillende onderwerpen. Kennisuitwisseling staat hierbij centraal. Ons aanbod betreft: (Regio)bijeenkomsten in het land voor en met volksvertegenwoordigers en griffiers. Samen met partners als de Vereniging van Griffiers, de VNG en de Vereniging voor Raadsleden, het IPO en de provincies organiseren we voor de direct betrokkenen bijeenkomsten of leveren hieraan een inhoudelijke bijdrage. Voortzetting van het succesvolle project De ervaring leert, waar we in 2014 mee zijn begonnen. Ervaren raadsleden dragen daarbij hun kennis over op nieuwgekozen collega s. Regiobijeenkomsten die voortborduren op het project Raad van de Toekomst en tevens aandacht besteden aan de verhouding tussen representatieve en doe-democratie. Deze bijeenkomsten richten zich op volksvertegenwoordigers, bestuurders en actieve burgers. D Participatiewijzer en bijeenkomsten burgerparticipatie ProDemos wil met de door haar ontwikkelde website Participatiewijzer en het afwegingskader gemeenteambtenaren en volksvertegenwoordigers stimuleren en toerusten om burgers (meer) te betrekken bij het lokale bestuur. De site trekt enkele duizenden bezoekers per jaar. In 2014 is de website verbeterd en geactualiseerd. De nieuwe site zal in 2015 online worden gebracht. De Participatiewijzer en het afwegingskader worden ook gebruikt als basis voor trainingen en bijeenkomsten, bijvoorbeeld over de doe-democratie. D Monitor Burgerparticipatie Sinds 2009 voert ProDemos tweejaarlijks de Monitor Burgerparticipatie uit. De Monitor geeft een beeld van de aandacht die burgerparticipatie krijgt in de politiek-bestuurlijke organisatie en de concrete mogelijkheden die de inwoners van gemeenten wordt geboden om (politiek) actief te worden. Om de vinger aan de pols te houden zal dit onderzoek in 2015 weer via een digitale vragenlijst in alle gemeenten worden uitgevoerd.