???????????? Grontmij, de klimaatbewuste en duurzame onderneming

Transcriptie

1 ???????????? Grontmij, de klimaatbewuste en duurzame onderneming

2 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 7 De deltadijk 9 De zandmotor 11 Bollenmeer 13 De klimaatneutrale waterketen 15 Een zuivering als energiefabriek 17 De biomassarotonde 19 De Bavelse Berg 21 Moderne sanitatie 23 Duurzame behandeling ziekenhuisafval en -afvalwater 25 Klimaatatelier Rijnenburg 27 De charrette 29 De klimaatbank 31 Hotspot klimaat en landbouw Noord-Nederland 33 Agriport A7 35 Actieve bijdrage aan doelstellingen Countdown Klimaatbestendigheid ondergrondse en bovengrondse infrastructuur 39 Almere Hout Noord, een sociaal duurzame wijk 41 Stationsgebied Utrecht duurzaam ontwikkeld 43 Sponsoring FEE-Nederland en ECO XXI 45 Windenergie 47 Windpark A7 49 Energieweb Zuidplaspolder 51 Restwarmte en CO 2 voor tuinders 53 Elektriciteitopwekking met Geothermie 55 Op zoek naar de beste afvangtechnologie 57 Grontmij partner in onderzoeksprogramma CATO-2 59 Strategienota Energie en Klimaat voor provincie Zeeland 61 Waterplas Emerput als natuurlijke koelmachine 63 Haalbaarheid van een lokaal duurzaam energiebedrijf 65 Waterrobuust bouwen 67 Waterschapsgebouw Rivierenland 69 Kantoor Westraven, Rijkswaterstaat 71 Meten is weten (BREEAM) 73 Maastricht krijgt duurzaamste zwembad van Nederland 75 Logistiek Park Moerdijk met Cradle-to-Cradle-principes 77 Geld verdienen met een pinchanalyse 79 Filebestrijding 81 De auto uit voor een beter klimaat! 83 Hammarby Sjöstad (Zweden) 85 Landfill Nanchang (China) 87 Greenport Shanghai 89 Colofon 90 3

3 4

4 Voorwoord Stelt u zich eens voor dat vanaf nu alle projecten die worden uitgevoerd klimaatneutraal en duurzaam zouden zijn. Hoe lang zou het dan duren voordat we de trend van steeds maar verdergaande klimaatverandering zouden kunnen keren? Deze vraag stellen wij ons keer op keer. Jaarlijks is Grontmij betrokken bij projecten. Wanneer het ons lukt om samen met onze opdrachtgevers klimaat en duurzaamheid bij al deze projecten prioriteit te geven, kunnen wij een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van het wereldwijde klimaatprobleem. Vaak blijven duurzaamheidsambities bij mooie voornemens die blijven steken in procedures of financiële haalbaarheid. Met dit boekje willen wij met een aantal inspirerende voorbeelden laten zien dat het anders kan. Dat door samenwerking en creativiteit projecten duurzaam en klimaatbewust kunnen worden uitgevoerd. Gert Dral Directeur Grontmij Nederland Essentieel daarvoor is dat al onze adviseurs de klimaatboodschap uitdragen. Daar werken wij al jaren hard aan. In 2001 heeft Grontmij zich laten certificeren voor ISO 14001, het duurzaamheidskeurmerk. Wij hebben onszelf toen opgelegd om in elke offerte onze opdrachtgevers attent te maken op duurzame oplossingen. Momenteel loopt landelijk een groot klimaatprogramma met als doel opnieuw alle medewerkers het belang van klimaat en duurzaamheid in hun werk tussen de oren te krijgen. 5

5 WETENSCHAP EN INNOVATIE Klimaat en duurzaamheid Milieu Water Energie Bouw Industrie Mobiliteit Economische haalbaarheid Occupatie Netwerken Ondergrond PRAKTIJK 6

6 Inleiding Het klimaat verandert en dat heeft grote gevolgen voor ons dagelijks wonen, werken en recreëren. We maken het al mee: zachte winters, warme zomers, extreme regenbuien, een stijgende zeespiegel en nieuwe planten- en dierensoorten. Tijd om in actie te komen! In de genen De samenleving en onze omgeving zijn ons werkterrein bij uitstek. Duurzaam ondernemen, maatschappelijke betrokkenheid en het ontwikkelen van een veilige omgeving zit ons in de genen. We kunnen op alle fronten waarde toevoegen. Nederland zo inrichten dat het ook op de zeer lange termijn klimaatbestendig is, veilig tegen overstromingen, en een aantrekkelijke plaats is en blijft om te leven: wonen, werken, recreëren en investeren. Integrale aanpak de enige juiste Klimaat in Nederland gaat niet alleen om veiligheid en droge voeten. Voorbereid zijn op de toekomst ligt veel meer in de samenhang: wonen en werken, landbouw, natuur, recreatie, landschap, infrastructuur en energie. Een integrale aanpak is de enige juiste. Niet alleen met onze kennis en kunde, maar ook in de samenwerking met anderen, nationaal en internationaal. Samen kunnen en moeten we de klimaatverandering beter opvangen en nieuwe kansen creëren. Verankering van onze klimaatrol Grontmij speelt een leidende rol bij het oplossen van de gevolgen van klimaatveranderingen. Zolang Grontmij bestaat, bijna 100 jaar, zijn wij betrokken bij de inrichting van ons land. Met ons motto planning, connecting, respecting the future zijn duidelijke doelstellingen gedefinieerd. Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen is structureel verankerd in onze strategische uitgangspunten en bedrijfsprocessen. Management en medewerkers conformeren zich hier van harte aan en leveren dagelijks een gedreven bijdrage aan verdere optimalisatie van onze leefomgeving. Onze kracht Onze kracht ligt in onze decentrale vestigingen. Hierdoor hebben wij een groot netwerk en een grote gebiedskennis. Grontmij brengt partijen en opgaven samen en verbindt deze tot integrale, uitvoerbare oplossingen. Op deze manier leveren wij onze bijdrage aan een duurzame en klimaatbewuste wereld. Enrico Moens Programmamanager Klimaat en Duurzaamheid 7

7 8

8 De deltadijk Nederland moet zich aanpassen aan de klimaatverandering. De bescherming tegen overstromingen is daarbij onze belangrijkste prioriteit bij de aanpassing aan klimaatverandering. Dat gaat om het op sterkte houden van onze kustverdediging, rivierdijken en regionale waterkeringen. Dijkversterking vraagt ruimte. Niet alleen nu, maar ook in de toekomst, als gevolg van zeespiegelstijging en toename van rivierafvoeren. Deze ruimte is vaak schaars. We hebben daarom de deltadijk ontworpen waarop door zijn robuustheid ook gebouwd en gewoond kan worden. Eigenlijk is het concept van de deltadijk heel simpel: een hele brede en hoge dijk. De dijk is zo groot dat deze niet kan doorbreken en daardoor nooit meer hoeft te worden versterkt. Op de dijk kan worden gebouwd en het dijklichaam zelf biedt mogelijkheden voor bijvoorbeeld ondergrondse infrastructuur of seizoensberging. Contactpersoon: Mario Hartog 9

9 10 Foto: Henk de Jong

10 ???????????? De zandmotor De zandmotor is een innovatieve oplossing die de veiligheid van de kust verbetert en tegelijkertijd meer ruimte voor natuur en recreatie biedt. De zandmotor is een locatie langs de kust waar een grote hoeveelheid zand wordt afgezet. Dus veel meer zand dan de huidige jaarlijkse hoeveelheid die nodig is voor onderhoudssuppleties. Het zand wordt via de natuurlijke getijdebeweging verspreid langs de Nederlandse kust. Voor dit innovatieve staaltje van bouwen met natuur is een pilotproject van 75 hectare opgezet. Grontmij maakte een MER startnotitie voor dit uitdagende project. Hierbij zijn diverse alternatieven beoordeeld op aspecten als hydromorfologie en ecologie. Contactpersoon: Jana Steenbergen-Kajabová 11

11 12

12 ???????????? Bollenmeer Door klimaatverandering moeten we rekening houden met drogere zomers. Dit heeft grote gevolgen voor de landbouw. De hoeveelheid en de kwaliteit van beregeningswater zullen afnemen. Het is daarom van belang dat onderzoek wordt gedaan naar waterbesparende teeltsystemen. Samen met Wageningen Universiteit en de Vries & van de Wiel is Grontmij op proefboerderij de Oostwaardhoeve in de Wieringermeer een praktijkonderzoek gestart naar innovatieve watersystemen. Op 20 hectare worden op commerciële basis bollen geteeld en tegelijkertijd wordt onderzoek gedaan naar waterbesparende systemen, zoals telen op zoetwaterlenzen, recirculatie en telen op een ondoorlatende laag (folie). Mogelijk wordt de pilot in de toekomst nog uitgebreid met onderzoek naar de toepassing van ondergrondse wateropslag. Contactpersoon: Frank Vliegenthart 13

13 14

14 De klimaatneutrale waterketen Het bepalen van een klimaatvoetafdruk is een interessant middel om te komen tot klimaatbewuste maatregelen. Samen met KIWA, VROM en STOWA bepaalde Grontmij dat de waterketen verantwoordelijke is voor 0,8% van de totale CO 2 -uitstoot in Nederland. Deze uitstoot komt vrij als gevolg van het energiegebruik dat nodig is voor de productie van drinkwater en het transport en de zuivering van afvalwater. Er is winst te behalen met nieuwe sanitatieconcepten. Een voorbeeld is de gescheiden inzameling van vuilstromen, waardoor de zuivering efficiënter wordt. Een ander voorbeeld is het opwekken van energie uit zuiveringsslib door vergisting. Contactpersoon: Marijn Kunst marijn.kunst@grontmij.nl 15

15 16

16 Een zuivering als energiefabriek Het energieverbruik voor de zuivering van rioolwater is hoog. Het is dus een grote uitdaging om dit energieverbruik naar beneden te brengen. Maar onze ambitie gaat verder: samen met Waterschap Aa en Maas en andere instanties onderzoeken we of een zuivering energie kan produceren! Dat doen we door reststromen uit het rioolwater, eventueel in combinatie met andere energiehoudende stromen (zoals maaisel of industriële reststromen), te vergisten tot groene elektriciteit, groen gas en warmte. Contactpersoon: Marijn Kunst 17

17 18

18 De biomassarotonde In Nederland komt jaarlijks veel groenafval en biomassa beschikbaar die geschikt is als bron voor duurzame energie. Vagroen is een deelneming van Grontmij met eigen opslagpunten voor groenafval en biomassa, waar deze worden verwerkt tot hoogwaardige energieproducten als houtchips, biomassapellets en schoon resthout (A-hout). Om de vrijkomende biomassa geschikt te maken is coördinatie van verschillende organische stromen en kwaliteitscontrole belangrijk. Hiervoor heeft Vagroen op diverse locaties in het land zogenaamde biomassarotondes in het leven geroepen: locaties waar inname, verwerking, kwaliteitscontrole en afzet worden gecoördineerd. Vagroen werkt daarbij samen met een netwerk van biomassaverwerkers in Nederland, België, Duitsland en Denemarken. Contactpersoon: Rudi van Hedel 19

19 20

20 De Bavelse Berg Nabij Breda ligt op een aantrekkelijke plaats bij stad en snelwegen een voormalige stortplaats van 23 meter boven maaiveld: De Bavelse Berg. Grontmij is eigenaar van deze locatie en herontwikkelt de stortplaats samen met ING Real Estate tot een multifunctioneel vrijetijdspark. Door krachten te bundelen en met een goede procesaanpak wordt deze locatie opnieuw ingericht waarbij interactiviteit, sport en wellness een centrale plaats innemen. De locatie wordt hoogwaardig, duurzaam en klimaatbestendig ingericht, gebruikmakend van de kennis die binnen Grontmij aanwezig is. Verwezenlijken van deze ambitie is een continue zoektocht naar technologisch haalbare en maatschappelijk aanvaardbare maatregelen. Naast het instandhouden van de huidige nazorgvoorzieningen van de afvalberg vormen innovatief bouwen, afvalbewustzijn en een duurzame omgang met mobiliteit, watersystemen en energie uitgangspunten voor het ontwerp. Na inrichting van de 65 hectare grote locatie is een park gerealiseerd waarin verschillende typen (actieve) binnen- en buitenvrijetijds-besteding een plek kunnen vinden. Ook zullen evenementen worden georganiseerd en is er plaats voor gerelateerde horeca en retail. Contactpersoon: Nicolaas Veltman 21

21 22

22 Moderne sanitatie Afvalwater, eens een afvalstroom die we moesten zuiveren, nu steeds meer een grondstof waar we energie en waardevolle nutriënten uit kunnen winnen. Met nieuwe toiletten en nieuwe verwerkingstechnologieën wordt gewerkt aan een meer duurzame afvalwaterketen. Door het scheiden van afvalwaterstromen kan urine als kunstmestvervanger worden toegepast in de landbouw. Dat scheelt twee keer energie. Er is minder energie nodig voor de productie van kunstmest en er is minder energie nodig om de stikstof uit het afvalwater te verwijderen. Om efficiënter met energie en nutriënten in het afvalwater om te gaan is scheiding aan de bron nodig. Dat zal op termijn het gehele afvalwaterconcept in Nederland veranderen. Niet alleen uit oogpunt van energie (en klimaat) maar ook uit oogpunt van duurzaamheid en Cradle to Cradle. Afval is voedsel! Contactpersoon: Bjartur Swart 23

23 24

24 Duurzame behandeling ziekenhuisafval en -afvalwater Ziekenhuizen en andere zorginstellingen produceren veel afval en afvalwater die vaak hoge concentraties farmaceutica, pijnstillers en antibiotica bevatten en het milieu belasten. Grontmij werkte in een consortium met Pharmafilter B.V. en in opdracht van STOWA een nieuw concept uit om afval en afvalwater duurzaam, efficiënt en veilig te zuiveren. De kern bestaat uit het slim verwerken en zuiveren van biologisch afbreekbare materialen en afvalwater in ingenieuze installaties. Het principe gaat uit van zuivering van gekoppelde afvalstromen waarbij serviesgoed, kleding, verpakkingen, infuusmateriaal en ander afval is gemaakt van bioplastics, een biologisch afbreekbaar materiaal. Dit afval van een afdeling wordt vermalen in een blender, die het samen met bijvoorbeeld afvalwater van toiletten en douches via een buizenstelsel afvoert naar de reinigingsinstallaties. Het afval uit de blenders en het afvalwater wordt gereinigd in een installatieketen met een bioreactor, een ozoninstallatie en een actiefkoolfilter. De bioplastics worden vergist en omgezet in onder andere water, energie en herbruikbaar restproduct. Een deel van het afval wordt omgezet in biogas, dat vervolgens wordt verstookt. Dit levert ongeveer 50% van de energie die nodig is voor de zuiveringsinstallatie. Door middel van membraantechnologie en adsorptieve en oxidatieve technologieën wordt de afvalstroom van farmaceutica ontdaan zodat het milieu er veel minder mee wordt belast. Contactpersoon: Marijn Kunst 25

25 26

26 Klimaatatelier Rijnenburg In Rijnenburg, een nieuwbouwlocatie van circa woningen, staat de gemeente Utrecht voor een aanzienlijke en bijzondere opgave. Rijnenburg is één van de nieuwbouwlocaties die vanwege de ligging en schaalgrootte kansen biedt om een voorbeeld te zijn van een duurzame wijk en van een succesvolle voorbereiding op de gevolgen van klimaatverandering. De gemeente Utrecht, de provincie Utrecht en het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden hebben gezamenlijk de ambitie uitgesproken om Rijnenburg klimaatbestendig en duurzaam te ontwikkelen. Hiervoor is het klimaatatelier Rijnenburg opgericht. De uitdaging is om gezamenlijk de vernieuwende ideeën, ontwerpen en middelen te ontwikkelen die nodig zijn voor het opstellen van een duurzame en klimaatbestendige structuurvisie. Grontmij begeleidt de partijen hierin en organiseert het proces van het klimaatatelier. Binnen het klimaatatelier is de door Grontmij ontwikkelde methode climate and the city toegepast. Deze methode verbindt ambities op diverse thema s aan kennis en ervaring uit wetenschap en praktijk. Met behulp van de lagenbenadering leidt dit tot een integraal, realistisch en breed gedragen ontwerp. Contactpersoon: Enrico Moens enrico.moens@grontmij.nl 27

27 28

28 De charrette Het vertalen van een duurzaamheids- of klimaatambitie naar uitvoerbare oplossingen is een grote uitdaging. De sleutel ligt in een gecoördineerde procesaanpak, waarbij alle belanghebbenden in een vroeg stadium inzicht krijgen in wat de gekozen ambitie in de praktijk gaat betekenen. Samen kan dan besloten worden over de haalbaarheid van het ambitieniveau. Een in de praktijk bewezen procesaanpak is de charrette. De charrette is ontwikkeld door Lab R+E+M, een samenwerkingsverband tussen Bosch Slabbers, KNN en Grontmij. Onder deskundige en specialistische begeleiding worden belanghebbenden uitgedaagd hun duurzaamheidsambitie concreet uit te werken in haalbare oplossingen. Bosch Slabbers landschapsarchitecten, KNN en Grontmij, delen de overtuiging dat een duurzaam gebruik van energie, een aantrekkelijke functionele ruimte en een leefbaar milieu onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Samen staan zij voor het Laboratorium voor Ruimte, Energie en Milieu. Contactpersoon: Bjartur Swart 29

29 30

30 De klimaatbank De klimaatbank is een concept dat Grontmij heeft ontwikkeld met Ymere, AM en Amvest. Het heeft als doel grootschalig bij te dragen aan klimaatoplossingen en klimaatbewustzijn van de bestaande stad. Het idee achter de klimaatbank is om nieuwe stedelijke ontwikkelingen aanjager te laten zijn voor duurzame maatregelen in de regio. In de klimaatbank worden regionale energie- en waterbergingsopgaven gebundeld en ingevuld. Via de reguliere infrastructuur kan de waterberging en groene energie ten goede komen aan zowel de nieuwe als de bestaande stad. Deze bundeling biedt schaal-, efficiëntie-, procedure- en synergievoordelen. De klimaatbank is feitelijk een sturingsinstrument om klimaatmaatregelen zo effectief mogelijk in te zetten en ook financieel kansrijker te maken. De klimaatbank biedt bovendien veel aanknopingspunten om burgers en bedrijven te laten participeren in duurzame klimaatoplossingen. Contactpersoon: Alex Hekman 31

31 32

32 Hotspot klimaat en landbouw Noord-Nederland Grontmij onderkende al vroeg de invloed die de klimaatverandering zou kunnen hebben op de landbouw, en daarmee op de toekomstige ontwikkeling van het landelijk gebied. Samen met LTO Noord en de Wageningse instituten Alterra en Plant Research International is daarom onder het BSIK-programma Klimaat voor Ruimte een onderzoek naar de gewenste adaptatiestrategieën gestart. Duidelijk wordt dat verschillende gewassen door droogte, wateroverlast, warmere winters, meer warme en vochtige perioden, in toenemende mate in de problemen komen, waardoor jaarlijks per hectare voor duizenden euro s schade kan ontstaan. Samen met de sector onderzoekt Grontmij op welke wijze door inrichtingsof beheersmaatregelen schade kan worden voorkomen en wat die maatregelen betekenen voor de regionale infrastructuur (bijvoorbeeld de waterhuishouding) en voor de andere functies in een gebied. Contactpersoon: Jelle Zoetendal jelle.zoetendal@grontmij.nl 33

33 34

34 Agriport A7 De grootste winst wordt bereikt wanneer klimaatoplossingen kunnen worden gecombineerd met winstoptimalisatie. Deuren gaan dan een stuk makkelijker open en de klimaatwinst kan zeer groot zijn. Het glastuinbouwgebied Agriport A7 is een agribusinesscentrum in de Wieringermeer waar het concurrentievoordeel voor een belangrijk deel wordt behaald door clustering van logistieke bewegingen. Winst voor de ondernemer en winst voor het klimaat. Daarnaast zijn binnen dit nieuwe enorme glastuinbouwgebied tal van innovaties doorgevoerd op het gebied van duurzaamheid. Ondergrondse berging van regenwater, warmte- en koudeopslag systemen, hergebruik van restwarmtestromen; allemaal gericht op winstmaximalisatie door energiebesparing! Contactpersoon: Han Hartman 35

35 36

36 Actieve bijdrage aan doelstellingen Countdown 2010 Tijdens de internationale conferentie European Regions As Champions For Biodiversity 2010 in 2007 heeft Grontmij als eerste advies- en ingenieursbureau in Nederland de Countdown 2010 verklaring ondertekend. Hiermee schaarde Grontmij zich achter de Countdown 2010-doelstelling om wereldwijd de achteruitgang aan biodiversiteit tot stilstand te brengen. Omdat we steeds meer gebruik maken van ecosystemen (bossen, moerassen, zeeën) en natuurlijke rijkdommen, gaat biodiversiteit in een alarmerend tempo verloren. We zien nu al dat ecosystemen ontregeld raken, met negatieve gevolgen voor het menselijk welzijn. Deze gevolgen zullen toenemen als we geen actie ondernemen om biodiversiteit te beschermen en duurzaam te gebruiken. Met de ondertekening van de verklaring bekrachtigde Grontmij dat zij een actieve bijdrage wil leveren aan het stoppen van het verlies van biodiversiteit. Ook zetten wij ons samen met onder andere de provincie Noord-Brabant en diverse Brabantse gemeenten in om extra aandacht te genereren voor het belang van biodiversiteit. Sinds 2007 heeft Grontmij diverse gemeenten en andere organisaties geholpen om hun ambities ten aanzien van biodiversiteit om te zetten in concrete plannen en projecten. Hiervoor ontwikkelde Grontmij op eigen initiatief een model voor een biodiversiteit actieplan. Dit is inmiddels gebruikt voor het opstellen van actieplannen voor meer dan 20 Brabantse gemeenten waaronder: s-hertogenbosch, Eindhoven, Tilburg, Best, Hilvarenbeek, Bladel, Reusel-de Mierden en Waterschap De Dommel. Samen met het waterschap stelden wij een biodiversiteitactieplan op. Elke gemeente heeft in dit kader een ambassadeursoort benoemd die het gezicht vormt voor de biodiversiteitacties. En in 2010, het internationale jaar van de biodiversiteit, neemt Grontmij ook de nodige initiatieven op het gebied van biodiversiteit. Contactpersoon: Rob van Schijndel 37

37 38

38 Klimaatbestendigheid ondergrondse en bovengrondse infrastructuur Klimaatverandering kan aanzienlijke gevolgen hebben voor Nederland. Veranderingen in gemiddelde regenval en temperaturen, maar vooral de stijging van de zeespiegel en de grotere kans op extreme(re) regenval, extreme(re) temperaturen en periodes van extreme(re) droogte zullen zonder aanvullende maatregelen, grote gevolgen hebben voor de Nederlandse samenleving. Deze consequenties kunnen leiden tot (tijdelijke) ontwrichting van de maatschappij en tot grote maatschappelijke en economische schade. Het project Klimaatbestendig Nederland van het Planbureau voor de Leefomgeving heeft als doel een aantal langetermijnstrategieën te formuleren opdat Nederland is opgewassen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Het project wordt uitgevoerd op verzoek van het ministerie van VROM. Een belangrijk onderdeel van het project Klimaatbestendig Nederland is de inschatting van de kwetsbaarheid van de nationale bovengrondse en ondergrondse infrastructuur. Met een workshop en interviews inventariseert Grontmij de faalkansen van de verschillende netwerken als gevolg van de mogelijk optredende klimaatextremen; de zogenaamde knikpuntanalyses. Basis daarvoor zijn de vier klimaatscenario s van het KNMI. Contactpersoon: Kees Everse kees.everse@grontmij.nl In dit geval is een langetermijnstrategie een verzameling van opties voor aanpassing aan klimaatverandering (adaptatieopties) die zijn gekozen aan de hand van een bepaalde visie over de gewenste overheidsdoelen en ontwikkelingsrichtingen van Nederland. Recente onderzoeksprojecten uit de programma s Klimaat voor Ruimte en Kennis voor Klimaat (zoals Routeplanner en Waterrobuust Bouwen) zijn al met voorstellen gekomen voor adaptatieopties. 39

39 40

40 Almere Hout Noord, een sociaal duurzame wijk Almere bereidt zich voor op een schaalsprong. In het kader daarvan heeft de gemeente corporaties gevraagd een visie in te zenden voor de ontwikkeling van Almere Hout Noord. Grontmij is adviseur van de winnende inzending en de daaropvolgende planuitwerking van woningcorporatie Ymere. Almere Hout Noord bestaat uit een woongedeelte en een bedrijvenlocatie. In Hout Noord is ruimte voor ongeveer woningen en de wijk biedt plaats aan tot inwoners. Almere Hout Noord wordt een sociaal duurzame wijk. Dat betekent dat de wijk met zoveel zorg en kwaliteit wordt ontworpen en gerealiseerd dat die ook in de toekomst aantrekkelijk blijft. De wijk bestaat uit een min of meer zelfvoorzienende en zelfsturende gemeenschap met bewoners die verantwoordelijkheid nemen voor hun omgeving. Hierdoor zijn bewoners betrokken bij en trots op de wijk. Om dit te bereiken wordt er een participatieonderneming opgericht die zelf het beheer voert over de wijk en een eigen duurzaam energiebedrijf exploiteert. Daarnaast moet Almere Hout Noord een klimaatneutrale en ecologische wijk worden. Dat gebeurt met opwekking van duurzame energie, terugdringen van het energiegebruik, aanleg van een duurzaam watersysteem en een duurzaam sanitatiesysteem. Naar verwachting start de bouw in Contactpersoon: Alex Hekman 41

41 42

42 Stationsgebied Utrecht duurzaam ontwikkeld Het stationsgebied in Utrecht krijgt een grondige facelift. Het uiteindelijke doel is om een nieuw centrum te realiseren door van het nieuwe Stationsgebied en de oude binnenstad een geheel te maken. Tot 2030 gaan het station, Hoog Catharijne en de omgeving behoorlijk op de schop. De gemeente wil deze make-over een duurzaam karakter geven. De catalogus Het Utrechtse Stationsgebied geeft duurzame energie legt hiervoor de basis. Eén van de duurzame oplossingen uit de catalogus is de toepassing van een biowasmachine die warmte-koude opslag (WKO) combineert met een grootschalige grondwatersanering. Het is de eerste keer dat de combinatie van warmte-koude opslag en grondwatersanering op deze schaal wordt toegepast. In één klap kan de gemeente een flinke slag slaan met haar beleidsdoelstelling voor duurzame energie en een schijnbaar onoplosbaar bodemsaneringsprobleem verhelpen. Begin dit jaar heeft een aantal private en publieke betrokken partijen hiervoor de Intentieverklaring Bodem, WKO en biowasmachine stationsgebied Utrecht ondertekend. Eind 2009 wordt deze aanpak verder uitwerkt tot een convenant. De projectmanager Duurzaamheid had een belangrijke rol bij dit convenant. Grontmij vervulde de managersrol en heeft daarmee een sleutelrol in de totstandkoming van deze ambitieuze en unieke duurzame oplossing. Contactpersoon: Rob Heijer 43

43 44

44 Sponsoring FEE-Nederland en ECO XXI Grontmij sloot in het najaar van 2009 een sponsorovereenkomst met FEE-Nederland. FEE-Nederland is de Nederlandse dochterorganisatie van de Foundation for Environmental Education (FEE), een non-governmental en non-profitorganisatie die duurzame ontwikkeling wil stimuleren via natuur- en milieueducatie. FEE bestaat sinds 1981 en is de internationale parapluorganisatie voor dochterorganisaties in 59 landen wereldwijd. Met 5 milieueducatieprogramma s werkt zij aan haar doelstellingen: Blue Flag Eco-Schools Young Reporters for the Environment Learning about Forests Green Key Door haar sponsoring steunt Grontmij de programma s van FEE- Nederland en maakt zij het mogelijk nieuwe ontwikkelingen in gang te zetten. Een voorbeeld van zo n nieuwe ontwikkeling is ECO XXI. Dit programma heeft FEE-Portugal ontwikkeld. Aan de hand van dit programma kunnen met name gemeenten de inrichting van hun gebied op duurzaamheid toetsen en verder ontwikkelen. Grontmij heeft in opdracht van FEE-Nederland het basismodel uit Portugal vertaald naar de Nederlandse situatie en gedigitaliseerd. Dit Nederlandse model wordt op verzoek van en in nauwe samenwerking met de provincie Zeeland in drie Zeeuwse gemeenten getoetst. Het is de wens van Zeeland om de eerste provincie in Nederland te zijn die het keurmerk kan gaan voeren. Daarna willen FEE-Nederland en Grontmij het model in de rest van Nederland gaan inzetten als toetssteen voor duurzame gebiedsontwikkeling. Contactpersoon: Wim Twigt wim.twigt@grontmij.nl NEDERLAND 45

45 46

46 Windenergie Wind is er bijna altijd, is gratis en is een superschone en daardoor duurzame energiebron. Maar een windpark starten is een ander verhaal. Horizonvervuiling, effecten op Natura 2000 gebieden, slagschaduw, scheepvaartveiligheid; het zijn zo een aantal hobbels die een initiatiefnemer moet nemen. Grontmij heeft veel ervaring met windenergie, van de plaatsing van een enkele molen, tot de begeleiding van het bouwen van grote off-shore windparken. Voorbeelden zijn het off-shore park bij Egmond aan Zee en off-shore parken voor de kust van Denemarken. Wij doen dat in opdracht van bijvoorbeeld Shell, NUON of Eneco en werken daarbij samen met TNO Bouw en Ondergrond, Waardenburg, IMARES, Deltares en MARIN. Van windberekening en funderingsadvies tot milieueffectrapportage en landschappelijke inpassing. Grontmij overziet het hele traject. Contactpersoon: Herman Postma 47

47 48

48 Windpark A7 Verduurzaming van onze energievoorziening is één van de grootste uitdagingen in de komende decennia. Windenergie is één van de beste mogelijkheden om op korte termijn resultaten te boeken. Grontmij adviseert zowel over de planvorming en techniek van grote off-shore windprojecten als de ontwikkeling van windparken op land. Een recent voorbeeld is het Windpark A7. Dit is een project waarbij twaalf particuliere windturbines zijn vervangen door een cluster van vier nieuwe windturbines van 2 MW. In dit project heeft Grontmij de initiatiefnemers begeleid bij de planontwikkeling en het planologisch proces (artikel 19 procedure, NB-wet vergunning), inclusief beroepsprocedures bij de Raad van State. Er is nauw samengewerkt met gemeente en provincie om de planologische aspecten rond te krijgen. Met name de motivering om af te wijken van het streekplan, de wijze waarop de sanering gewaarborgd kon worden en hardnekkig verzet van enkele omwonenden vormden uitdagende kwesties die uiteindelijk succesvol werden opgelost. Het windpark is op 7 mei 2009 geopend door minister Cramer (VROM). Contactpersoon: Jaap Wisse jaap.wisse@grontmij.nl 49

49 50

50 Energieweb Zuidplaspolder De Zuidplaspolder is gelegen in de driehoek Rotterdam- Zoetermeer-Gouda. In de komende jaren zullen in dit gebied vele ontwikkelingen plaatsvinden op het gebied van woningbouw, groen en water, bedrijven en glastuinbouw. Onder leiding van de provincie Zuid Holland hebben gemeenten, provincie, milieubeweging en marktpartijen samen het initiatief genomen om deze ontwikkelingen duurzaam vorm te geven. Grontmij heeft samen met AT Osborne een convenant opgesteld en uitonderhandeld waarin afspraken zijn gemaakt over het gebruik van duurzame energie. In november 2007 hebben de partijen dit convenant ondertekend. Ook minister Cramer tekende het convenant. De kern van het convenant bestaat er uit dat minimaal 20% van de energie duurzaam wordt opgewekt. De energieprestatie op locatie score is minimaal 8. Het energiegebruik van de glastuinbouw is als eerste beschouwd, omdat daar het energieverbruik relatief hoog is. Verder moet er een CO 2 -leiding naar het gebied komen om in de tuinbouw duurzaam met energie om te kunnen gaan en worden er per cluster energiewebs gebouwd die indien mogelijk en nodig aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Contactpersoon: Roelof Kooistra roelof.kooistra@grontmij.nl 51