ADLO project: VerKOHt! Korteomloophout (KOH) voor (bio)diversiteit in het landbouwlandschap

Transcriptie

1 ADLO project: VerKOHt! Korteomloophout (KOH) voor (bio)diversiteit in het landbouwlandschap 16 december 2010 Pieter Verdonckt, Proclam

2 Projectperiode: 1 februari januari 2012 Budget: Partners: - Proclam vzw - Vereniging voor Bos in Vlaanderen vzw - Instituut voor natuur- en bosonderzoek (INBO) - Sylva Van Hulle - Gemeente Zedelgem - New Holland - Ugent

3 Doelstellingen: - sensibiliseren + informeren rond de teelt Studieclubs Infoloket Brochure teelt in beeld Website ( - demonstreren, optimaliseren en advies & begeleiding Praktijkonderzoek - verhogen van de genetische diversiteit en het gebruik van inheemse boomsoorten. - nagaan van potenties voor multifunctionele toepassingen voor KOH - opvolgen huidige proefpercelen en optimaliseren beheer

4 GWh Kader Europese doelstelling in Vlaanderen Potentieel hernieuwbare energie 2020 per hernieuwbare energiebron Wind offshore +/- 10% Wind onshore +/- 5% Zon +/- 5% Ondergrondse technieken / warmtepompen +/- 10% Biomassa +/- 70% BAU 2020 PRO 2020 Bron: VEA

5 KOH in Vlaanderen A-hout en kleinschalig blijkt beste optie: Ketels met vermogen < 300KW (rubriek 43 Vlarem I) vrij van vergunning of meldingsplicht (verplicht jaarlijks onderhoud, geen emissiemetingen) niet-afvalhout (biomassaproducten) Exploitatie van productiebossen Hout van eigen kweek: - Kleine landschapselementen - Korteomloophout Vergunning klasse < 300 kw: geen 300 kw 0.5 MW: MW 5 MW: 2 > 5 MW: 1 Afvalhout Vergunning klasse Niet toegelaten voor verbranding Massief onbehandeld afvalhout A-hout 5 MW: 2 *Snoeihout afkomstig (enkel mechanische behandeling) > 5 MW: 1 van tuinen, stedelijk groen aangevoerd (1): hergebruik door compostering of mulching (Ladder van naar Lansink) containerparken (2): hergebruik in spaanplaatindustrie (1) Niet verontreinigd behandeld afvalhout B-hout (geverfd, verlijmd gelakt of veredeld hout plaathout) * Afval van houten verpakkingen (2) Status van snoeihout uit natuurgebieden met beheerplan = A-hout (1): hergebruik door compostering of mulching (Ladder van Lansink) (2): hergebruik in spaanplaatindustrie Verontreinigd behandeld afvalhout C-hout (verduurzaamd) (zware metalen, PAK s, ) Massief onbehandeld afvalhout A-hout 1 < 300 kw: geen

6 Landbouwer Dirk Talpe, Wervik (±2ha) - aanplant in m² serre (sierteeltbedrijf) - 30 ton droog hout/jaar l stookolie - hout afkomstig van KOH en KLE Lokale productie en afzet! Energie-inhoud van 1m³ hout is tot 10x lager dan van 1m³ stookolie, in combinatie met de relatief lage houtprijzen => verre transporten niet interessant.

7 Proefpercelen Aanplant in 2004: 1 ha in Brugge (Ryckevelde) Aanplant in 2008: 0,5 ha in Beitem 1 ha in Wervik Aanplant in ha in Wervik Aanplant in 2010: 2 ha in Zedelgem 0,5 ha in Brugge

8 Rendement DS(kg/ha/jaar) Opbrengsten van bestaande percelen Rendement KOH Beitem TORA RAAMBERGER OLOF INGER TORDIS => Gemiddelde DS opbrengst is 11,39 ton

9 opbrengsten van bestaande percelen Ryckevelde (1 ha) ton DS jr/ha Beitem (0,5ha) stekken/ha Rendement DS (ton/ha/jaar) Stekken / ha Torhild 8,5 7,3 Tora 15,4 12,1 Tordis 15,3 10,1 Schwerinnii 11,1 6,6 Olof 12,9 11,1 Rap 5,0 3,9 Gemiddelde 11,4 8,5 Rendement DS (ton/ha/ jaar) TORA 8,91 RAAMBERGER 7,70 OLOF 13,75 INGER 11,33 TORDIS 15,27 Gemiddelde 11,39 Oogsttijdstip na eerste 3 groeiseizoenen. Oogsttijdstip na eerste 2 groeiseizoenen.

10 Inschatting Rendabiliteit Inschatting biomassaproductie: => 10 ton DS (0% vocht)/ha/jaar => 13 ton droge houtsnippers (30% vocht)/ha/jaar => 15,6 ton verse houtsnippers (50% vocht)/ha/jaar Equivalent aan 3900l stookolie/ha/jaar => Iedere 3 jaar kan 39 ton droog hout geoogst worden per ha = ±1/3 ton droge houtsnippers

11 Rendabiliteit

12 Berekeningen voor 3 ha KOH 3 verschillende scenario s: 1- Landbouwer plant 3 ha KOH en droogt zijn houtsnippers zelf (<30%) om ze te verkopen tegen de marktprijs van 75 /ton. - 3ha KOH - droogruimte 2- Landbouwer plant 3 ha KOH en verkoopt de snippers nat, net na de oogst tegen de marktprijs van 25 /ton. - 3 ha KOH 3- Landbouwer plant 3 ha KOH en droogt zijn houtsnippers zelf (<30%) om ze te gebruiken voor verwarming op zijn bedrijf. - 3ha KOH - droogruimte - verwarmingsketel op hout

13 Inschatting Rentabiliteit Kosten aanleg Jaar 1 kost (excl. BTW) Terreinvoorbereidende werken Chemische onkruidbestrijding 73 Bemesten (stalmest) 0 inwerken met cultivator 50 Ploegen en eggen 140 Aantal stekken (15000/ha) Prijs stekken (0,12 ) 1800 Aanplanten met preiplanter (4pers) 900 Mechanische onkruidbestrijding 1320 Algemeen beheer 100 Subtotaal 1 ha Totaal 3 ha

14 Kosten en investeringen voor de aanplant Investeringskosten Kostprijs (excl BTW) Aanplant 3 ha KOH Verwijderen aanplant na 21 jaar 2500 kosten /ha Jaar 1, 2, 3 (cyclus 1) Cyclus 2 Kostprijs (excl BTW) Algemeen beheer 100 Oogst 900 Bemesten 0 Etc. => 1000 per cyclus (3 jaar)

15 In het geval u de snippers droog wil verkopen of zelf gebruiken investering Prijs (excl BTW) droogruimte 5000 In het geval u de snippers zelf wil gebruiken voor verwarming Verondersteld verbruik ±10.000l stookolie/jaar Prijs houtverbrandingsinstallatie Verwarmingsketel 100kW Aanvoersysteem houtsnippers en vooropslag 5500 Vlif-steun (30%) buffervat l 6500 Onderhoud en nazicht (21j) 300 x 21 jaar = 3600 Totale investeringskost

16 Scenario 1 Landbouwer verkoopt droge houtsnippers ( 3ha ) Productieprijs per ton 52,36 Bruto inkomsten per ton houtsnippers = ((jaarlijkse afschrijving 3ha en droogruimte) + beheerkosten)) 39 ton 75 Winst per ton 22,64 Jaarlijkse netto-opbrengst per ha x 13 ton x 3 ha 883,07 Statische terugverdientijd investering (jaar) 24,78

17 Scenario 2 Landbouwer verkoopt verse houtsnippers (w= 50%) (3ha ) Productieprijs per ton 38,54 = (jaarlijkse afschrijving 3ha +beheerkosten) 46,8 ton Bruto inkomsten per ton houtsnippers 25 Winst per ton -13,54 x 15,6 ton x 3 ha Jaarlijkse netto-opbrengst per ha -633,84 Statische terugverdientijd investering (jaar) /

18 Scenario 3 Landbouwer gebruikt zelf geproduceerde houtsnippers voor verwarming Productieprijs per ton Bruto inkomsten per ton droge houtsnippers 89,78 = (afschrijving 3ha en droogruimte) + beheerkost + afschrijving en onderhoud verwarmingsketel) 39 ton 171,15 Winst per ton 81,37 Jaarlijkse nettoopbrengst per ha Statische terugverdientijd investering (jaar) 3173,54 = (uitgespaarde kost 10000l stookolie + verkoop overschot snippers) - (afschrijving aanplant, droogruimte en ketel + beheerkost +onderhoudskost ketel) 8,60

19 Inschatting Rendabiliteit Interessantste scenario: Landbouwer plant 3 ha KOH en droogt zijn houtsnippers zelf (<30%) om ze te gebruiken voor verwarming op zijn bedrijf. => Actualisatievoet 4% => Rekening houdend met prijsstijging energie 5% Netto contante waarde IRR (Internal rate of return) Dynamische terugverdientijd (jaar) 10,4 ton droog hout/ha (=8 ton DS) 1 3 ton droog hout/ha (=10 ton DS) 15,6 ton droog hout/ha (=12 ton DS) 18,2 ton droog hout/ha (=14 ton DS) ,07% 13,69% 14,94% 16,72%

20 Inschatting Rendabiliteit Vergelijking van jaarlijks netto inkomen/ ha met akkerbouwteelten Korteomloophout => 3173 /ha Rotatie wintertarwe- aardappelen-maïs =>1466 /ha Let op! Sinds 2010 kunnen toeslagrechten geactiveerd worden voor KOH (gem. voor Vlaanderen 460 /ha) teeltcyclus bespuiten 0,5u ploegen Eggen Arbeidsuren/ha Cyclus 21j planten 32u (4 personen x 8u) onkruidbestrijding 3u 2u 12u =(4x3u) Algemeen beheer 42u = 2u x 21 Totale arbeid (21j) Gemiddelde jaarlijkse arbeid 91,5 u 4,35 u Houd er verder rekening mee dat een verwarmingsketel op hout ook meer werk en opvolging vraagt.

21 Randvoorwaarden - Opbrengsten zijn variabel en hangen af van; - bodemomstandigheden en type - plagen zoals wilgenhaantje en eventuele ziekten of schimmels (bv. roest) - Oogstmachines zijn schaars (oogstkost 900 ) - Kopakker moet apart gevaloriseerd worden, niet meegenomen in berekening omdat grootte van de kopakker (12 m breed) is erg variabel: bv. perceel 1 ha : 100m x 100m => maximaal 24% is kopakker

22 ECONOMISCH x ECOLOGISCH ECONOMISCH - Diversificatie van de landbouwteelten - Ontwikkeling lokale economie en houtige biomassamarkt - Zelfvoorzienend of deelname aan lokale projecten betreffende hernieuwbare energie ECOLOGISCH - Meerjarige teelt en weinig gewasbeschermingsmiddelen - Stabieler en natuurlijker milieu dan gangbare intensievere jaarlijkse akkerteelten -ontwikkeling van kruidachtige vegetatie en rijk bodemleven -natuurlijk evenwicht (insecten en hun predatoren) - Ruime kopakker, geen nadelige invloed van gewasbeschermingsmiddelen van de nabijgelegen teelt.

23 KOH voor (bio)diversiteit in het landbouwlandschap Studie Labo Bosbouw Ugent Zomer 2010: onderzoek van een 8-tal locaties (Nederland, België en Frankrijk) Vergelijking van biodiversiteit in een KOHperceel en een maïsakker gelegen in een vergelijkbare landbouwmatrix. Bemonstering van planten en hogere (in de voedselpiramide) ongewervelden (natuurlijke vijanden wilgenhaantje) Opvolging door INBO (O. Dochy) ( )

24 Biodiversiteit sterk afhankelijk van: Omliggend landschap Fase van ontwikkeling Structuurdiversiteit Beheer van KOH

25 Insecten Hoge aantallen en soorten insecten in vgl met andere gewassen. Naast verschillende potentiële plaagsoorten als bv. wilgenhaantje, wilgen-galwesp-mug, bladwespen en blad- en bastluizen komen ook tal van nuttige insecten zoals kevers, spinnen, vliegen, motten en vlinders voor.

26

27 Vogels Volgens literatuur meest frequente vogelsoorten aangetroffen in KOH; merel, heggenmus, graspieper, roodborst, zanglijster, fitis en winterkoninkje Totaal Wervik Beitem Ryckevelde: 25 soorten Steeds aangetroffen soorten: merel, koolmees, pimpelmees, tjiftjaf Meest bijzondere waarnemingen: bosrietzanger, spotvogel en houtsnip Let op: Akkervogels van open landschappen (zoals veldleeuwerik, gele kwikstaart, patrijs, ) kunnen nadelige effecten ondervinden als KOH in open landschap wordt aangeplant.

28 Plantengroei Eenjarige => Meerjarige Afhankelijk van: - Bodemtype - Voorgaand landgebruik en beheer (bv. bemesting, gebruik v herbicides) - Frequentie van oogst - Licht 101 plantensoorten aangetroffen (allen algemeen en kenmerkend voor voedselrijke graslanden, akkers en ruigten)

29 - reeën en konijnen - muizen (6 soorten) - vleermuizen Zoogdieren

30 Biodiversiteit verhogen

31 Biodiversiteit verhogen Gebruik van streekeigen boomsoorten of aanplant van streekeigen houtkant langs de aanplant. => Verhogen structuurdiversiteit en nestgelegenheid

32 Zedelgem 1 ha klassiek KOH-perceel Gudrun (Salix dasyclados) Tordis (Salix schwerinii x S. Viminalis) x S. Viminalis) Klara ((Salix burjatica x S. Viminalis)x S.burjatica) x (S. viminalis x (S. Schwerinii x S. Viminalis)) 1 ha inheems beworteld plantgoed ruwe berk zwarte els boswilg Rijckevelde (Brugge) 0, 5 hectare inheems beworteld plantgoed gewone esdoorn zwarte els gewone es Aanvulling bestaande klassieke KOH-perceel Tora

33 Biodiversiteit verhogen Zorg voor verschillende leeftijdsklassen in de aanplant en verzeker habitatcontinuïteit => Scheppen van een leefomgeving voor natuurlijke vijanden van mogelijke plagen als wilgenhaantjes, stam- en bladluizen => Voorzien van dekking en nestgelegenheid voor vogels en kleine zoogdieren

34 Wervik Aanplanting machinaal oogstbare inheemse houtkant Oogst tegelijk met KOH-aanplant Doelstellingen van de landbouwer: - verhogen structuur en soortendiversiteit - habitatcontinuïteit verhogen (nooit helemaal gekapt) - hogere biodiversiteit en ecologisch evenwicht wat resistentie en productie ten goede kan komen

35 Biodiversiteit verhogen Natuurvriendelijk beheer van kopakker of inzaai van pollen en nectarplanten

36 Potenties voor biodiversiteit - Meerwaarde voor biodiversiteit en landschap in kleinschalig landschap - Korteomloophout voor realiseren van natuurverweving en natuurverbinding in bosrijke gebieden - Buffer langs waterloop, natuurgebieden of bosrand - Bufferen van industrie en infrastructuur Bedreiging! verdwijnen van open ruimten (bv. polders en leemstreek) en akkervogels van open landschap

37 Andere potentiële functies - CO2-neutrale en hernieuwbare brandstof - koolstofvastlegging - Phytoremediatie - Erosie - Groenfilters - Rendabel groen -

38 Knelpunten - Oogstmachines zijn nog schaars - Kortemloophout niet volledig uit het bosdecreet gehaald - Geen vergoedingssysteem voor ecosysteemdiensten geleverd door de aanplant van korteomloophout (cfr agromilieumaatregel) - In tegenstelling tot andere Europese landen is er geen investeringssteun vanuit de overheid bv UK tot 50% investeringssteun Ierland tot 60% investeringssteun - Relatief lage marktprijs van houtsnippers

39 Bedankt voor uw aandacht!