werken aan zuiver water Geconsolideerde jaarrekening 2013 Volgens IFRS Bijlage bij het jaarverslag

Transcriptie

1 werken aan zuiver water Geconsolideerde jaarrekening 2013 Bijlage bij het jaarverslag Volgens IFRS

2

3 5 27 Verslag van de raad van bestuur over het boekjaar 2013 Jaarrekening

4 4 Geconsolideerde jaarrekening 2013

5 Verslag van de raad van bestuur over het boekjaar 2013 Geconsolideerde jaarrekening Verslag van de raad van bestuur 6 Belangrijkste evoluties tijdens het boekjaar 7 Uitbouw van de zuiveringsinfrastructuur voor het Vlaamse Gewest 11 Beheer van de zuiveringsinfrastructuur voor het Vlaamse Gewest 14 Diensten buiten de overeenkomst met het Vlaamse Gewest 18 Onderzoek en productontwikkeling 21 Belangrijkste risicofactoren 23 Belangrijkste evoluties na het boekjaar 24 Commentaar bij de geconsolideerde balans 25 Commentaar bij de geconsolideerde winst- en verliesrekening 26 en het overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten

6 6 Geconsolideerde jaarrekening 2013 Verslag van de raad van bestuur over het boekjaar 2013 Proper water in alle beken en rivieren, dat is wat de Kaderrichtlijn Water beoogt en dat blijft ook de belangrijkste doelstelling van Aquafin. Daarnaast willen we vanuit onze kennis van de waterzuiveringsinfrastructuur en de interactie met de waterlopen, ook op het gebied van water beheersing een toegevoegde waarde leveren voor onze klanten was een uitdagend jaar door de moeilijke financiële omstandigheden bij de gemeenten en de bijzondere weersomstandigheden. Toch bereikten we voor het Vlaamse Gewest onze vooropgestelde doelstellingen voor de optimalisatie van de infrastructuur en de kwaliteit van het gezuiverde water. Dat deden we door intern de juiste focus te bepalen en in alle processen de klant voor ogen te houden. Op de gemeentelijke markt is Aquafin nog steeds de grootste speler in Vlaanderen. We zijn er in 2013 geslaagd om als eerste operator een volledig afgewerkt en meteen bruikbaar hemelwaterplan af te leveren voor een klantgemeente. De volgende jaren leggen we voor onze klant-gemeenten de nadruk op producten die gericht zijn op een adaptatie aan de klimaatverandering en een goed beheer van de infrastructuur. Hoe schaarser de financiële middelen, hoe belangrijker het immers is dat elke euro juist wordt besteed.

7 Belangrijkste evoluties tijdens het boekjaar STATUTEN AANGEPAST Het Vlaamse Gewest draagt Aquafin via het Optimalisatie programma geregeld projecten op om regen- en oppervlaktewater af te koppelen van het rioleringsstelsel. Daarom werd tijdens de Algemene Vergadering van 15 oktober 2013 het statutaire doel van Aquafin uitgebreid met betrekking tot het scheiden, opvangen, verzamelen en behandelen van afval- en hemel water. Tegelijk biedt dit Aquafin de mogelijkheid om ook andere activiteiten rond waterbeheersing uit te oefenen zoals de opmaak van hemelwaterplannen. BELANG VAN ONDERHOUD EN VERVANGING INFRASTRUCTUUR WORDT STEEDS GROTER De laatste jaren verschuift het accent meer en meer van de uitbouw naar het beheer van de bovengemeentelijke zuiverinsinfrastructuur. Niet enkel de infrastructuur die Aquafin van zijn voorgangers overnam veroudert stilaan, ook de oudste eigen gebouwde installaties hebben de leeftijd van 20 jaar bereikt. Uiteraard heeft Aquafin vanaf het begin aan risicobeheer gedaan voor zijn infrastructuur. Tot voor 2013 zaten de verschillende deeldomeinen hiervan echter verspreid binnen het bedrijf. Vorig jaar zijn alle diensten en afdelingen die zorgen voor betrouwbare installaties samengebracht in een nieuwe directie Asset Management, nadat een jaar eerder Performante en betrouwbare installaties als een van de vijf kernprocessen werd gedefinieerd. De synergie die hierdoor ontstaat, moet leiden tot een goed zicht op de totale levenscyclus van onze infrastructuur, vanaf de ontwerpfase tot en met de uitdienstneming. Asset Management vormt dan ook een brug tussen de overige kernprocessen Visie, Versnelde Uitvoering, Financieren en Transporteren en zuiveren van afvalwater. ISO55000, een kwaliteitslabel voor het hele bedrijf In 2013 startte Aquafin met de voorbereidingen voor het behalen van het ISO55000-certificaat, de inter nationale norm voor Asset Management. Omdat de garantie voor kwaliteitsvolle installaties begint vanaf het ontwerp en over de hele levenscyclus loopt, zal Aquafin de ISO55000-standaard invoeren als kwaliteits label voor het hele bedrijf. De nieuwe norm voor Asset Management geeft eigenaren van kapitaal goederen een instrument in handen om hun assets gedurende de hele levens - cyclus op een doelmatige, duurzame en kosteneffectieve wijze te beheren, afgestemd op de behoeften van de stakeholders. EEN TWEEDE LOKAAL PACT Begin december 2013 keurde de Vlaamse Regering de verlenging goed van het Lokaal Pact. Het eerste Lokaal Pact dateert van 2008 en had een looptijd van zeven jaar, waarin het Vlaamse Gewest jaarlijks voor 100 miljoen euro riolerings - projecten overneemt van de gemeenten en voor uitvoering opdraagt aan Aquafin. Hiermee tracht het gewest de financiële druk bij de gemeenten voor een stuk te verlagen terwijl de noodzakelijke investeringen voor het milieu toch gebeuren. De laatste schijf van het eerste Lokaal Pact zal opgedragen worden via het Optimalisatieprogramma De verlenging van het Lokaal Pact houdt opnieuw de toewijzing in van extra projecten voor een jaarlijks bedrag van 100 miljoen euro, dit keer voor een periode van vijf jaar. De opdrachten zullen opgenomen worden in de Optimalisatieprogramma s Verslag van de raad van bestuur 7

8 8 Geconsolideerde jaarrekening 2013 OPGEDRAGEN PROJECTEN mio euro Waarde projecten Lokaal pact Toegezegd budget 0 IP IP OP OP OP OP OP OP OP OP OP OP GOEDKEURING OPTIMALISATIE - PROGRAMMA 2015 Op 20 december 2013 heeft de Vlaamse Regering het budget voor de uitbouw van de bovengemeentelijke zuiverings - infrastructuur voor het programmajaar 2015 goedgekeurd. Het totaal beschikbare budget werd vastgelegd op 230 miljoen euro, vermeerderd met 20 miljoen euro voor de afbouw van de gecumuleerde overschrijding van het investerings- en renovatieprogramma van vroegere programmajaren. Van het budget van 230 miljoen euro is 69,6 miljoen euro voorzien om toekomstige prijsstijgingen voor de nieuw opgedragen projecten op te vangen. Rest er nog het bedrag van 160,4 miljoen euro voor nieuwe projecten, waarvan 78,4 miljoen euro is toegewezen voor investeringen in het kader van het Lokaal Pact met de gemeenten. Het Optimalisatieprogramma 2015 draagt 142 nieuwe projecten op en 21 projecten werden doorgeschoven. Verder wordt er voor 10 projecten alleen het studiewerk (opmaak technisch plan) opgedragen. De optimalisatieprogramma s worden opgemaakt door de Vlaamse Milieumaatschappij, in overleg met Aquafin, de provincies en de bekkenbesturen. Ze omvatten projecten gericht op de bijkomende sanering van lozingspunten, de bouw van kleinschalige zuiveringsinstallaties en de aanleg van strategische regenwaterleidingen om de bestaande infra - structuur te verbeteren. Bij de keuze van de projecten wordt gelet op hun ecologisch en economisch rendement. WERKINGSBUDGET IN EIGEN BEHEER Vanaf 2014 kent het Vlaamse Gewest het werkingsbudget van Aquafin toe op basis van de kostprijs van de geleverde eindproducten. De basis voor een nieuw berekeningsmodel legde Aquafin zelf. In overleg met de leden van het Budgetoverleg (Vlaamse Gewest Kabinetten Leefmilieu en Begroting, VMM, Rekenhof en Inspectie van Financiën) werd het model verder verfijnd en op 7 juni 2013 werd het goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Het nieuwe begrotingsmodel wordt toegepast op de werkingskosten die gerelateerd zijn aan de activiteiten binnen de beheersovereenkomst met het Vlaamse Gewest. De budgetten voor het uitvoeren van opgedragen projecten op het optimalisatieprogramma en van projecten voor verbetering, aanpassing en vervanging van de infrastructuur, vallen hier buiten net als de rentelasten en vergoeding eigen middelen die hiermee gepaard gaan. Volgens het nieuwe begrotingsmodel worden de werkings kosten voortaan vergoed op basis van de geleverde eindproducten. Dit zijn enerzijds het volume gezuiverd afvalwater en anderzijds het goed beheer van het patrimonium. Deze nieuwe werkwijze houdt in dat de Economisch Toezichthouder bij de Vlaamse Milieumaatschappij de controle op een aangepaste manier zal moeten uitvoeren. Na het eerste implementatiejaar 2014, zal het model geëvalueerd en indien nodig bijgesteld worden. Het nieuwe begrotingsmodel wordt ook prestatiebudget genoemd, omdat het de toegekende budgetten rechtstreeks koppelt aan het eindproduct. Hiermee zetten het Vlaamse Gewest en Aquafin een nieuwe stap in de richting van een volledige resultaatsverbintenis.

9 FOCUS EN DOEL METEN MET BALANCED SCORECARD Sinds meer dan tien jaar werkt Aquafin met de Balanced Scorecard (BSC), een meetinstrument dat de organisatie helpt om de focus op de vastgelegde strategie te houden. Omdat Aquafin zijn organisatie gekanteld heeft in de richting van de klant en procesgericht is gaan werken, is in 2013 werk gemaakt van een volledige revisie van de BSC. Per kernproces werden een business model en een strategy map opgemaakt. Bovenop werd een nieuwe corporate strategy map uitgetekend. Vanaf het voorjaar van 2014 zullen de eerste metingen gebeuren met de vernieuwde BSC en kunnen we heel gericht de prioriteiten en doelstellingen opvolgen voor de vernieuwde organisatie. FINANCIERING VAN AQUAFIN IN EEN VERANDERENDE MARKT BELANG VAN INSTITUTIONELE INVESTEERDERS BEVESTIGD Als gevolg van de start van het Basel III akkoord van het Basel Committee on Banking Supervision begin 2013, werd duidelijk dat de lange termijn kredietverstrekking door banken zowel duurder als schaarser werd. Aquafin had zich hierop voorbereid en heeft meer en meer financiering gezocht bij institutionele investeerders zoals pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Ook in 2013 vormden zij samen met de Europese Investeringsbank het zwaartepunt van de lange termijn kredietverleners. Aquafin heeft voor het eerst sinds de opstart van het commercial paper -programma gebruik gemaakt van tranche B, die voorziet in opnames op lange termijn. Daarnaast werd de private placement van 100 miljoen euro, die in 2013 op vervaldag kwam, gedeeltelijk geherfinancierd via obligaties en kredieten verstrekt door verzekeringsmaatschappijen. HERONDERHANDELING VAN KREDIETLIJNEN OP KORTE TERMIJN Aquafin heeft een grote portefeuille aan korte termijn lijnen om tijdelijke kastekorten op te vangen en het commercial paper -programma te ondersteunen. Omwille van de strengere financiële regelgeving in de bankwereld werden deze lijnen opnieuw onderhandeld. Hierdoor blijven de reserverings - commissies en de opnamemarges ook in de toekomst betaalbaar. Deze operatie is gestart in 2012 en werd in 2013 volledig afgerond. VERNIEUWING VAN DE AGENT VAN DE AFFECTATIE - OVEREENKOMST Op vraag van de Vlaamse Regering werd de toekenning van het agentschap aan Belfius herbekeken. Na marktconsultatie wees Aquafin de rol van agent opnieuw toe aan deze bank. Sinds de start van de affectatieovereenkomst heeft Belfius deze functie ononderbroken uitgeoefend. Belfius heeft Aquafin altijd ondersteund bij de diverse aanpassingen van de beheers - overeenkomst en acteerde daardoor als woordvoerder voor alle lange termijn investeerders. ACTIEF RENTEMANAGEMENT OPTIMALISEERT DE FINANCIERINGS KOST Door het actief rentemanagement kan Aquafin de financieringskosten voor de leningen op lange termijn optimaliseren. In 2006 heeft de raad van bestuur de krijtlijnen van het renterisicobeheer goedgekeurd. Deze zijn voor het laatst aangepast in Het rentebeleid bepaalt dat het actief rentemanagement mag toegepast worden op 35 % van de uitstaande schuld op lange termijn, waarvan maximum 10 % volledig variabel mag zijn. Naast de indekking van de bestaande schuld mogen ook de toekomstige rentelasten ingedekt worden en dit tot maximum 50 % van de toekomstige gebudgetteerde leningen op lange termijn met een horizon van 5 jaar. Dit alles is mogelijk op voorwaarde dat er steeds een onderliggende lening gebudgetteerd is tegenover elke indekkingstructuur. Het financieel resultaat van het rentemanagement wordt berekend door de actuele rentelast te vergelijken met de benchmark (de geldende vaste rente op het ogenblik van het opzetten van de structuur). De besparing die gerealiseerd werd is conform de afspraken met het Vlaamse Gewest verrekend met de drinkwatermaatschappijen. Ook bij de onderhandeling van deze financiële transacties ondervindt Aquafin de impact van het Basel III akkoord. De tegenpartijen waarmee Aquafin indekkingen afsluit moeten meer en meer rekening houden met het uitstaand risico ten opzichte van hun eigen vermogen. Dit zorgt ervoor dat het ook voor deze structuren moeilijker wordt om tegenpartijen te vinden voor transacties met een zeer lange looptijd. AFREKENINGEN VAN DE FINANCIËLE JAREN 2011 & 2012 GOEDGEKEURD Op 19 juli 2013 heeft de Vlaamse Regering beslist om het financieel verslag voor het boekjaar 2011 goed te keuren. Een bedrag van EUR werd verworpen. Nog net voor het jaareinde, op 21 december 2013, werd ook het financieel verslag voor het boekjaar 2012 goedgekeurd. Hierin werd 0 EUR verworpen. Beide verslagen werden opgemaakt conform art.5 bis-1 van de beheersovereenkomst. Ze gaan op een gedetailleerde wijze in op de financiële inkomsten en uitgaven. Ze schetsen hoe de middelen die aan Aquafin toegewezen zijn op een redelijke wijze benut worden. Verslag van de raad van bestuur 9

10 10 Geconsolideerde jaarrekening 2013 EUROPESE BOETE VOOR BELGIË In 2004 veroordeelde het Europees Hof de lidstaat België een eerste keer voor het niet naleven van de bepalingen van de Europese richtlijn Stedelijk Afvalwater voor de agglomeraties boven inwoners. Op dat moment ging de redelijke termijn in waarbinnen België zich nog in regel kon stellen. In juni 2009 volgde een laatste waarschuwing van de Europese Commissie omdat ze meende dat op dat moment nog steeds 1 Vlaamse, 21 Waalse agglomeraties en het Hoofdstedelijk Gewest Brussel niet voldeden aan de richtlijn. Op 19 oktober 2011 heeft de Europese Commissie België opnieuw gedagvaard voor het Europees Hof. Deze laatste dagvaarding heeft geleid tot een tweede veroordeling in oktober 2013, waarna het Europees Hof boetes mag opleggen. De lidstaat België kreeg een boete opgelegd van 10 miljoen euro, beduidend lager dan de ruim 15 miljoen euro die de Europese Commissie in haar dagvaarding van 2011 had geëist. Het Europees Hof stelt dat België met de 9 jaar tussen de eerste en de tweede veroordeling een redelijke termijn heeft gekregen om de richtlijn correct uit te voeren en daar niet in geslaagd is. Anderzijds erkent het Europees Hof dat België in deze periode evenwel zware inspanningen heeft geleverd waardoor bijna alle agglomeraties, uitgezonderd 5 agglomeraties in het Waalse Gewest, intussen beantwoorden aan de richtlijn. Precies om ervoor te zorgen dat ook in deze laatste 5 agglomeraties snel orde op zaken wordt gesteld, legt het Europees Hof een dagelijkse dwangsom op van euro. Of het Waalse Gewest ook werkelijk deze som zal moeten betalen, is nog niet zeker omdat het Hof pas over een half jaar nazicht doet van de nieuwste stand van zaken. De kans is groot dat ook dat Gewest tegen dan volledig in orde is. Europa erkent enkel de lidstaten en kan dus alleen België veroordelen, terwijl milieu en dus ook waterzuivering in België al lange tijd een gewestelijke bevoegdheid is. In de bijzondere wet die de staatshervorming regelt, wordt wel de mogelijkheid geboden dat de federale overheid deze boete kan doorrekenen naar de gewesten. Dat gebeurde tot vandaag niet. Het Vlaamse Gewest en de twee andere gewesten kijken op een verschillende manier naar de boete. Vlaanderen meent dat het niet moet mee betalen omdat het voor de dagvaarding van oktober 2011 al voldeed aan de richtlijn. Volgens Wallonië en Brussel echter werd de rechtszaak aangespannen op basis van gegevens uit 2009, toen ook Vlaanderen nog niet in orde was zij het voor slechts één enkele agglomeratie. De boete zal in elk geval geen rechtstreekse gevolgen hebben voor Aquafin.

11 Uitbouw van de zuiverings - infrastructuur voor het Vlaamse Gewest In 2013 heeft Aquafin de gestelde targets gehaald voor hydronautstudies en aanbestedingen, en werden alle ingediende projecten voor oplevering in gebruik genomen. Multilaterale overeenkomsten met studie bureaus en goede afspraken met partners en medeopdrachtgevers hebben gezorgd voor een verbetering van de kwaliteit en de efficiëntie van de uitgevoerde werken. De actieve opdrachtenportefeuille met investerings - projecten voor het Vlaamse Gewest bedroeg op 31 december 2013 ruim 1,2 miljard euro voor projecten. Aquafin leverde tot die datum investerings- en renovatieprojecten op voor 3,2 miljard euro. Per 31 december 2013 was Aquafin verantwoordelijk voor de exploitatie van 281 rioolwaterzuiveringsinstallaties. Om het afvalwater naar de zuiveringsinstallaties te transporteren, heeft Aquafin km leidingen in beheer. Aquafin beheert bovengemeentelijke pompstations en bergbezinkings - bekkens. VISIE-ONTWIKKELING OVER DE UITBOUW EN HET BEHEER VAN DE ZUIVERINGSINFRASTRUCTUUR In hydraulische studies worden de fysische parameters van het stelsel geregistreerd en vastgelegd. In 2013 heeft Aquafin 86 hydronautstudies opgeleverd, voor een totaal van 3,4 miljoen euro. Hiervan waren 80 studies nodig voor de uitbouw van het rioolstelsel, de overige 6 studies hadden tot doel de kennis over de zuiveringsgebieden te vergroten. De target voor 2014 ligt opnieuw op 3,4 miljoen euro. In 2013 besteedde Aquafin extra aandacht aan een intensere wisselwerking tussen zijn kernprocessen Transporteren en zuiveren van afvalwater enerzijds en Visie op het netwerk anderzijds. Een nog actiever gebruik van de gebiedskennis vormt immers een belangrijke meerwaarde om te komen tot een goed werkend zuiveringsgebied. Vorig jaar werden in dat kader voor 153 miljoen euro projectvoorstellen ingediend. Uiteraard moeten we daarvoor ook nauw samenwerken met overheden, administraties en andere instanties. WAARDE PROJECTENPORTEFEUILLE op 31 december 2013 OPLEVERINGEN HYDRONAUTS mio euro Opgeleverd 3.278,11 Gegund en aanbesteed 432,83 In ontwerp 797,92 mio euro mio euro mio euro 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0, Verslag van de raad van bestuur 11

12 12 Geconsolideerde jaarrekening 2013 EERSTE JAAR MET MULTILATERALE OVEREENKOMSTEN Eind 2012 startte Aquafin met multilaterale overeen - komsten waarbij we jaarlijks een percentage van onze portefeuille voor transportprojecten toekennen aan een selectie van studiebureaus die voldoen aan onze kwaliteitseisen. Een jaar later stellen we vast dat het kwaliteitsniveau van de studies binnen deze overeenkomsten sterk gestegen is. Volgens een bevraging door ORI, een sectororganisatie van advies- en ingenieursbureaus, eind 2013 bij haar leden blijkt dat bijna 93 % van de deelnemende bureaus de multilaterale overeenkomsten ervaart als een eerste stap naar een volwaardig partnership. Dat is alleszins ook de richting die Aquafin uit wil in zijn relatie met de studiebureaus. Een betere samenwerking met een open en transparante communicatie leidt immers tot betere projecten. Over het systeem van de kwaliteitsbeoordeling is 71 % van de studiebureaus die deelnamen aan het onderzoek tevreden. AANBESTEDINGEN PIEKTEN IN HET NAJAAR Aquafin bracht in 2013 projecten op de markt voor een totaal bedrag van 190 miljoen euro, ruim boven de target van 160 miljoen euro. In de projecten waarvan Aquafin bouwheer is, werden gelijktijdig nog aandelen van medeopdrachtgevers aanbesteed voor een totaal bedrag van 42 miljoen euro. Het is duidelijk dat Aquafin voor de aannemerssector een zeer belangrijke opdrachtgever blijft. De realisatie van projecten moet wel in een steeds complexere omgeving gebeuren. In 2013 lagen de budgetten van medeopdrachtgevers in de projecten van Aquafin, de gemeenten en de rioolbeheerders, veel lager dan vroeger. Onder meer hierdoor was tegen het bouwverlof nog maar een vierde van de target van 160 miljoen euro projecten aanbesteed. Projectteams binnen Aquafin inventariseerden vanaf de zomer de risico s op blokkering van alle projecten. Vervolgens werd een actieplan opgesteld om de resterende knelpunten op te lossen. Met de medeopdrachtgevers werden zeer strikte tijdsafspraken gemaakt, wat betekent dat voor sommige projecten bepaalde partners om budgettaire redenen uit het project stapten. AANBESTEDINGSRITME mio euro De meerwaarde van een kernproces Visie Sinds enkele jaren is Visie een kernproces in het bedrijf. De doelstelling is om een visie te ontwikkelen enerzijds over hoe het rioleringsstelsel er in de toekomst moet uitzien en anderzijds over hoe die gewenste toestand moet bereikt worden, uitgaande van de bestaande toestand. Zowel waterkwaliteit als water kwantiteit spelen daarin een belangrijke rol. Het bundelen van de activiteiten in dit proces heeft geleid tot een synergie van knowhow en ervaring. Een mooi voorbeeld hiervan is het ecologisch modelleren, waarvoor Visie in 2013 de eerste stappen heeft gezet. Het team Onderzoek binnen Asset Management ontwierp een model om de vuiluitworp te berekenen uit het rioleringsstelsel via overstorten, lozingen en de restlozing van de RWZI. Visie heeft voor een tiental zuiveringsgebieden het rioolstelsel op een vereenvoudigde manier voorgesteld in wat een riool - deelbekkenschema genoemd wordt. Vervolgens is de vuiluitworp berekend, zodat kan worden bepaald wat de beste optie is om de vuiluitworp uit het rioolstelsel te beperken: meer transporteren afwaarts, of net minder doorvoeren en/of bijkomend bergen. Dit model zal in 2014 verder ontwikkeld en toegepast worden. FOCUS OP ASSET MANAGEMENT Door de formulering van het kernproces Betrouwbare en performante installaties en de focus op Asset Management die daaruit voortvloeide, kon het budget voor verbeteringen en aanpassingen aan de infrastructuur in 2013 voor het eerst volledig ingevuld worden. Aquafin voerde voor 8 miljoen euro projecten uit in het kader van efficiëntieverbetering, aanpassingen in de wetgeving, veiligheidsaspecten of kleine aanpassingen die renderen. Ook het budget van 3 miljoen euro voor vervangingsinvesteringen werd volledig besteed. Waar vroeger de nadruk lag op de investeringskost van de infrastructuur zal in de toekomst meer de totale kost over de volledige levensduur in rekening genomen worden. ALLE INGEDIENDE PROJECTEN DOEN HUN WERK VOOR HET MILIEU De strenge winter van was een vertragende factor voor de uitvoering van projecten. Toch had Aquafin tegen het einde van het jaar voor 167 miljoen euro projecten voor oplevering ingediend bij het Vlaamse Gewest, terwijl de target op 160 miljoen euro lag. Voor 135 miljoen euro aan projecten werd ook daadwerkelijk opgeleverd. Het overige deel vereiste nog enkele administratieve aanvullingen maar alle ingediende projecten waren eind 2013 wel in gebruik en vervullen dus hun ecologische functie.

13 Uiteraard zal Aquafin blijven focussen op de vormelijke aspecten van de dossiers die we indienen. De doelstelling voor 2014 voor de opleveringen bedraagt 140 miljoen euro. NIEUWE AFSPRAKEN VOOR EEN VLOTTERE SAMENWERKING Aquafin ondervond de laatste jaren dat meer dan vroeger de redelijkheid van kosten werd betwist bij het opleveren van nieuwe installaties. Ook wat betreft de administratieve volledigheid van opleveringsdossiers stelt de economisch toezichthouder (AENT) zich veel strenger op dan voorheen. In de tweede jaarhelft van 2013 heeft Aquafin onder - handelingen aangeknoopt met AENT om inzake de oplevering van investeringsprojecten tot bindende afspraken te komen waar beide partners zich in kunnen vinden. Zowel de opleveringsprocedure op zich als de regeling omtrent de op dat ogenblik nog niet definitief gekende kosten (nagekomen kosten) werden verwerkt in aparte protocols. Beide protocols zouden het risico op niet-oplevering en dus niet-terugbetaling van de investeringskosten, zoals vermeld in het jaarverslag van 2012, aanzienlijk moeten doen dalen. Daarnaast maakte Aquafin eind 2013, begin 2014 nieuwe afspraken met AENT over de tijdige verwerving van gronden die nodig zijn voor de investeringsprojecten. In het bijzonder gaat het over de behandeling van aanvragen voor het opstellen van Verklaringen van Openbaar Nut en van onteigeningsbesluiten. Deze afspraken moeten de versnelde uitvoering van projecten een duw in de rug geven. OPLEVERINGSRITME mio euro In 2013 werden vijftien nieuwe zuiveringsinstallaties opgeleverd: in Avekapelle, Sint-Margriete, Hoogstade, Mesen, Wannegem-Lede, Wijer, Sint-Maria-Aalter, Gooik-Oetingen, Galmaarden-Waarbeke, Lokeren- Doorslaer, Bornem-Oude Schelde, Lokeren-Daknam, Zottegem-Plankebeek, Steenkerke en Langemark. Drie zuiveringsinstallaties werden gerenoveerd of uitgebreid. Het gaat om de installaties in Heusden, Hamont en Liedekerke. Verslag van de raad van bestuur 13

14 14 Geconsolideerde jaarrekening 2013 Beheer van de zuiverings - infrastructuur voor het Vlaamse Gewest Na een slechte start door de lange winter, heeft Aquafin op het einde van het jaar toch zeer goede zuiveringsresultaten voor het aangevoerde huishoudelijke afvalwater voorgelegd. Een goede procesopvolging en de positieve invloed van een zacht najaar brachten het eindresultaat op 97,7 % van de zuiveringsinstallaties die aan alle normen voldeden. De effluentresultaten van 2013 werden geëvalueerd voor 265 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI s). Dat zijn de zuiveringsinstallaties waarvan het Vlaamse Gewest in 1994 de exploitatie aan Aquafin toevertrouwde en de installaties die Aquafin zelf bouwde en opleverde aan de aannemer vóór juli 2013 én waarvoor de Vlaamse Milieumaatschappij een controleprogramma lopende heeft. 97,7 % VAN DE RIOOLWATER - ZUIVERINGSINSTALLATIES VOLDEDEN AAN ALLE OPGELEGDE NORMEN In 2013 voldeden 259 installaties of 97,7 % aan alle opgelegde emissiegrenswaarden (witte balken in de figuur). De grafiek geeft de evolutie weer over tien jaar. Twee geëvalueerde RWZI s voldeden niet aan de normen van de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater, die tot april 2004 ook de sectorale normen waren van het Vlaamse Gewest. Daarnaast voldeden vier installaties niet aan de huidige strengere Vlaamse normen. Ze worden in de figuur aangegeven met een blauw balkje. De RWZI s Hamme, Heule en Bambrugge kwamen 1 à 2 % te kort voor het verplichte verwijderingspercentage voor stikstof, RWZI Duffel kwam 2 % te kort voor het verplichte verwijderingspercentage voor BZV. EVALUATIE VAN DE RWZI'S % Voldaan t.o.v. alle normen Niet voldaan (t.o.v. de strengere normen Vlarem Kleine Trein) Niet voldaan (t.o.v. de normen van 2003)

15 Geen enkele van deze RWZI s had een overschrijding, zelfs geen lichte, van de concentratienormen. KWZI Dikkel venne kende tijdens een regendag een uitspoeling van organisch materiaal vanuit het rietveld en hierdoor was er een eenmalige zware overschrijding van de concentratienorm voor BZV. Op de RWZI Vlamertinge was er een slibuitspoeling die leidde tot een zware overschrijding van de concentratienorm voor zwevende stoffen. Hierdoor werd ook het verplichte verwijderingspercentage voor zwevende stoffen op deze installatie dit jaar niet gehaald. VERWIJDERINGSRENDEMENTEN STATUS QUO De gemiddelde verwijderingspercentages bleven voor alle parameters quasi ongewijzigd ten opzichte van 2012: BZV (98 %), CZV (90 %), zwevende stoffen (95 %), stikstof (80 %) en fosfor (84 %). De winst of het verlies van rendement bedraagt afhankelijk van de parameter maximaal 0,3 %. De verwijderings percentages voor de nutriënten blijven met 5 % (stikstof) en 9 % (fosfor) ruim boven de target van 75 % die de Vlaamse Regering in 1995 vastlegde voor de totaliteit van de openbare waterzuiveringsinstallaties. Eerste waterlopen voldoen aan Kaderrichtlijn Water met goede toestand Uit de meest recente metingen door de Vlaamse Milieumaatschappij in 2012, waarvan de resultaten eind december 2013 werden gepubliceerd, blijkt dat de waterkwaliteit in het algemeen opnieuw is verbeterd ten opzichte van De verschillen zijn misschien niet spectaculair op jaarbasis maar bekeken over de afgelopen decennia is er wel een enorme vooruitgang geboekt. Hoewel de waterkwaliteit er in alle rivierbekkens stelselmatig op vooruit gaat, zijn er nog steeds grote verschillen tussen de bekkens onderling. Waar bepaalde meetplaatsen nu de score aanvaardbaar halen, hebben andere beken al bijna de doelstelling van de Kader - richtlijn Water bereikt. Zo voldoet het waterlichaam Kleine Nete I in het Netebekken al voor de tweede keer aan de felbegeerde goede toestand die werd beoogd tegen Voor de Wamp, ook in het Netebekken, was dat in 2012 voor de eerste keer het geval. Grote impact van het weer op de zuiveringsresultaten Het jaar 2013 was voor het KMI globaal genomen een normaal jaar wat betreft de gemiddelde temperatuur en het neerslagtotaal. Toch was het voorbije jaar klimatologisch gezien allerminst doorsnee. Het eerste semester was te koud met abnormaal veel winterdagen en maar liefst 35 sneeuwdagen die aanhielden tot ver in maart. Een ernstig probleem vormde de snelle dooi eind januari, die gepaard ging met felle regen. Bijgevolg werd het dooiwater samen met de strooizouten versneld afgevoerd, deels via de riolering naar de RWZI s. De micro-organismen van het actief slib werden geparalyseerd door de koude en door de aangevoerde strooizouten. Ook de nabezinking kreeg het moeilijk door de zouten en door de grote debieten die moesten verwerkt worden. Met ook nog eens een zeer natte meimaand waren de verwijderings percentages midden 2013 nog erg laag. Dat we de rest van het jaar nog veel konden goedmaken, was enkel mogelijk door een intensieve procesopvolging en een erg mild tweede semester. Hierdoor voldeden veel RWZI s pas laat in het najaar aan de verplichte verwijderingspercentages en was er op veel plaatsen weinig marge. MEESTE VUILVRACHT OOIT VERWIJDERD In 2013 noteerden we voor alle parameters nieuwe records voor het aantal ton verwijderde vuilvracht. Omdat de verwijderingspercentages constant bleven, is dit een gevolg van de verhoogde aangevoerde vuilvrachten. Alleen voor BZV is de stijging van de verwijderde vuilvracht te danken aan het licht verbeterde verwijderingsrendement. AANGEVOERDE VUILVRACHT BEANTWOORDT AAN THEORETISCHE VERWACHTINGEN De gemeten vuilvrachten die op de RWZI s aangevoerd worden, kunnen vertaald worden naar het aantal inwoners die al op de zuiveringsinfrastructuur aangesloten zijn. Het Vlaamse Gewest telt ruim 6,38 miljoen inwoners. Gezien de zuiverings - graad in 2013 meer dan 80 % bedroeg, zouden in theorie 5,1 miljoen inwoners moeten aangesloten zijn op een RWZI. Wanneer we dit aantal verminderen met de Vlaamse huishoudens waarvan het afvalwater in een Brusselse RWZI gezuiverd wordt, dan komen we op maximum 5,0 miljoen inwoners waarvan de vuilvracht zou aangesloten zijn op een RWZI van Aquafin. Dit getal houdt echter geen rekening met bedrijven die aangesloten zijn op de collectieve zuivering, maar ook niet met de gezinnen die hun afvalwater zelf zuiveren met een IBA. Verslag van de raad van bestuur 15

16 16 Geconsolideerde jaarrekening 2013 VERWIJDERDE VUILVRACHT EN ZUIVERINGSRENDEMENT VAN ALLE RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIES Biologisch zuurstofverbruik Zwevende stoffen Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Chemisch zuurstofverbruik Stikstof Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) Verwijderingspercentage Fosfor Verwijderde vuilvracht (in ton/jaar) 3,2 2,8 2, Verwijderingspercentage In de grafieken wordt de verwijderde vuilvracht van de totaliteit van de rioolwaterzuiveringsinstallaties voorgesteld, samen met het verwijderingspercentage. Per gemeten parameter (BZV, CZV, zwevende stoffen, stikstof en fosfor) wordt het verschil bepaald tussen de biologisch behandelde vuilvracht en de restvuilvracht die geloosd wordt na biologische zuivering. Het verschil is de verwijderde vuilvracht, aangegeven in ton/jaar. Het verwijderings percentage is gelijk aan de tijdens de biologische behandeling verwijderde vuilvracht, gedeeld door de totale biologisch behandelde vuilvracht. 2, Verwijderde vuilvracht Verwijderingspercentage

17 Voor het ontwerp van RWZI s wordt rekening gehouden met de theoretische dagelijkse vuilvracht van elke Vlaming: 54 g BZV, 135 g CZV, 90 g zwevende stoffen, 10 g stikstof en 2 g fosfor. Als we de vuilvrachten die in 2013 aangevoerd werden herrekenen naar deze hoeveelheden, zou er momenteel een vuilvracht van 4,9 miljoen inwoners aangevoerd worden (gemiddelde van de schattingen op basis van de 5 parameters). De gegevens over nutriënten geven een overschatting, de gegevens over BZV en zwevende stoffen geven een onderschatting. Hieruit kan afgeleid worden dat de vuilvracht die theoretisch zou moeten aangevoerd worden op de rioolwaterzuiveringsinstallaties, in de praktijk ook werkelijk wordt aangevoerd. Voor de opgemerkte onderschatting op basis van BZVgegevens zijn er twee verklaringen. Metingen uitgevoerd op het rioolstelsel van Tielt hebben een daling van de BZV-concentratie van 18 % aangetoond ten gevolge van biodegradatie. Dat betekent dat micro-organismen het BZV in de riool afbreken. Bovendien blijkt de theoretische dagelijkse vuil - vracht van BZV niet te kloppen. Volgens een EPAS-studie in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij zou een inwoner geen 54 g BZV per dag lozen, maar slechts 44 g. Latere studies van EPAS gaven een gemiddelde BZV-vuilvracht van maar 38 g per inwoner aan. Als het aantal aangesloten inwonerequivalenten bepaald wordt op basis van 44 g/ie/dag, dan is het resultaat voor BZV ook 4,8 miljoen IE. De overschatting voor nutriënten kan verklaard worden door nutriëntenrijk insijpelend of geloosd grondwater en water van aangesloten grachten. Tijdens het afval water transport worden geen nutriënten verwijderd. Organische stikstof wordt weliswaar bacterieel omgezet in ammonium, maar dit vermindert de totale stikstofvracht niet. Normen voor gezuiverd huishoudelijk afvalwater Het gezuiverde afvalwater (effluent) moet aan bepaalde normen voldoen, die afhankelijk zijn van de agglomeratiegrootte waarvoor de installatie gebouwd is. Tot 2004 waren deze normen een kopie van de Europese normen, opgelegd via de richtlijn Stedelijk Afvalwater (ERSA). Op Vlaams niveau werden ze door een Vlaremwijziging tussen 2004 en 2006 verstrengd. Aquafin volgt vijf parameters op: biologisch zuurstofverbruik (BZV), chemisch zuurstofverbruik (CZV), totaal stikstof, totaal fosfor en zwevende stoffen. Het biologische zuurstof - verbruik geeft aan hoeveel zuurstof bacteriën nodig hebben om op 5 dagen tijd bij 20 C de organische vuilvracht in 1 liter gezuiverd afvalwater af te breken. Bij hoge BZV-waarden ontwikkelen de bacteriën zich zo snel dat het risico bestaat dat ze door hun ademhaling alle zuurstof uit het water opnemen. Het chemische zuurstofverbruik geeft aan hoeveel zuurstof er nodig is om de aanwezige vuilvracht volledig te oxideren. De parameter zwevende stoffen geeft een maat voor de zwevende (niet oplosbare) stoffen die in het gezuiverde afvalwater mogen achterblijven. Te veel stikstof en fosfor in het water, brengt een explosieve algenbloei op gang. s Nachts onttrekken deze algen zuurstof aan het water, waardoor vissen, waterplanten en andere organismen het moeilijk krijgen. Verslag van de raad van bestuur 17

18 18 Geconsolideerde jaarrekening 2013 Diensten buiten de overeenkomst met het Vlaamse gewest De minister van Leefmilieu blijft Aquafin stimuleren om zijn knowhow te valoriseren bij de gemeenten en de industrie in Vlaanderen, maar ook in het buitenland. Gemeenten die ervoor kiezen om voor de uitbouw en het beheer van hun rioleringsstelsel een samenwerking op te zetten met Aquafin, kunnen erop rekenen dat de middelen die hiervoor geïnd worden via de drinkwaterfactuur, daadwerkelijk worden aangewend voor de saneringsinfrastructuur. Dochtermaatschappij Aquaplus maakte voor de binnenlandse, industriële markt nooit eerder zo veel offertes op en haalde nooit eerder zo veel opdrachten binnen als het voorbije jaar. In het buitenland werden in het belang van ASEWater Technologies de contacten verscherpt met lokale beslissingnemers. BETROUWBARE PARTNER VOOR DE UITBOUW EN BEHEER VAN DE GEMEENTELIJKE ZUIVERINGS - INFRASTRUCTUUR De grootste uitdaging voor Vlaanderen om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water, ligt nog op lokaal niveau. Met de verlenging van het Lokaal Pact en het optrekken van de jaarlijkse subsidiëring van gemeentelijke rioleringsprojecten, vangt het gewest een deel van de investeringen op. Toch resten er voor de gemeenten nog heel wat projecten die moeten uitgevoerd worden, waarvoor veel gemeenten zelf niet de nodige technische kennis in huis hebben. Waar RioAct de gemeenten bijstaat in de uitbouw, het beheer en onderhoud van hun rioleringsstelsel, is RioP een constructie die het rioleringsstelsel van de gemeenten volledig overneemt. Beide samenwerkingsvormen vallen onder RioPACT, de business unit voor rioleringsactiviteiten van De Watergroep en Aquafin. In 2013 werden 69 commerciële projecten beëindigd. In opdracht van de gemeenten werden nog 49 commerciële projecten aanbesteed met een bijkomend aandeel van 10 miljoen euro van medeopdrachtgevers. Spreiding inwoners per contractvorm Concessie 12 % Rio-link 28 % RioAct 39 % RioP 9 % RTD 12 % Sinds 2004 mag Aquafin mee concurreren met de andere riooloperatoren op de gemeentelijke markt. Gemeenten kunnen kiezen voor een rechtstreekse concessieovereenkomst met Aquafin, of aansluiten bij één van de samenwerkings - verbanden die Aquafin is aangegaan met Vivaqua, TMVW en AWW (rio-link) en De Watergroep (RioAct en RioP). Rio-link is een samenwerking tussen Aquafin en het drinkwaterbedrijf water-link waarin beide bedrijven hun sterktes bundelen en met een compleet aanbod naar de gemeenten in het Antwerpse trekken. Aquafin neemt in rio-link vooral het projectmanagement en de exploitatieopdrachten voor zijn rekening. Water-link staat o.a. in voor het onderhoud en het contact met de burger. Spreiding gemeenten per contractvorm Concessie 16 % Rio-link 12 % RioAct 46 % RioP 15 % RTD 12 %

19 Aquafin kon vorig jaar vijf nieuwe klanten verwelkomen. Kappelle-op-den-bos, Kortijk, Lennik en Leuven traden toe tot RioAct, Hamme koos voor een langlopende Rio-Totaal dienstverleningsovereenkomst. Aartselaar en Brasschaat, voorheen klant van rio-link, kozen in 2013 voor een andere rioolbeheerder. Het aantal concessies bleef stabiel. Eind 2013 had Aquafin 95 commerciële klanten. Daarmee blijven we de grootste speler op de markt, zowel wat betreft het aantal klant-gemeenten als wat betreft het totaal aantal inwoners. Klimaatevent kaart gevolgen klimaat - wijziging aan Hoewel de gevolgen van de klimaatverandering zich nu al enige tijd manifesteren, bestaat er nationaal en internationaal nog veel verwarring rond. Op 26 september 2013 organiseerde Aquafin een informatieve en inspirerende namiddag rond het onderwerp met gerenommeerde gastsprekers. Anticiperen op de behoeften van de klant Door onze uitgebreide gebiedskennis en onze brede kijk op de interactie tussen riolen, waterlopen en buffersystemen, kan Aquafin voor de gemeenten een belangrijke bijdrage leveren op het vlak van beheersing van de waterkwantiteit. Meer neerslag in de winter en zware piekbuien in de zomer verhogen de kans op wateroverlast. Ruimte geven aan water zal de uitdaging van de toekomst zijn. In 2013 is Aquafin er als eerste speler op de markt in geslaagd om een concreet hemelwaterplan uit te werken voor een Vlaamse gemeente. Dat omvat een duidelijke visie en voorstellen voor ruimtelijke ingrepen op middellange en lange termijn. Door de goede oplossingen voor hemelwater te combineren met architecturale stads - landschappelijke elementen, kan het hemelwaterplan ook een toegevoegde waarde bieden op het vlak van stadsontwikkeling. ONDERSTEUNING GEMEENTEN MET FINANCIËLE KENNIS Aquafin heeft sinds 2009 gemeentelijke transport - projecten lopen waarbij de investering gedurende 15 jaar op de balans van Aquafin blijven, samen met de financiering ervan. Over deze periode factureert Aquafin de gespreide kosten door aan de gemeente of intercommunale. Na de periode van 15 jaar worden de activa om niet overgedragen aan de tegenpartijen. In 2013 heeft Aquafin de financiering van zes nieuwe transportprojecten opgestart, met name in Brasschaat, Geel, Vilvoorde, Boechout, Kortenberg en Hove. Samen vertegen - woordigen ze 44 % van de lopende contracten met betrekking tot transportprojecten. ADVIEZEN VOOR ACTUALISATIE ZONERINGS PLANNEN EN GEBIEDS - DEKKENDE UITVOERINGSPLANNEN In maart 2013 kregen de Vlaamse steden en gemeenten van de Vlaamse Milieumaatschappij de vraag om de gemeentelijke zoneringsplannen te herzien tegen uiterlijk 15 juni Aquafin heeft haar klant-gemeenten die dat wensten, een tachtigtal in totaal, begeleid in dit proces en hen bijgestaan met advies. De specifieke kennis van onze gebieds - ingenieurs kon deze gemeenten een grote meerwaarde bieden binnen de zeer strikte deadline. FOCUS OP ASSET MANAGEMENT De watersector beheert voorzieningen met een geschatte vervangingswaarde van miljarden euro s. Dat terwijl de gemeentelijke rioleringen nog niet volledig uitgebouwd zijn. Volgens een rekenmodel van de VMM, moet er tussen 2013 en 2027 nog km gemeentelijke riolering bijkomen om te voldoen aan de kaderrichtlijn Water. De aanleg van die km vraagt nog grote budgettaire inspanningen van de gemeenten. Een goed asset management zorgt ervoor dat de gemeenten hun budget precies aanwenden daar waar het nodig is, zowel voor de aanleg als het onderhoud van hun rioolstelsel. De volgende jaren wil Aquafin zich daarom meer gaan richten op asset management voor de gemeenten. Verslag van de raad van bestuur 19

20 20 Geconsolideerde jaarrekening 2013 ONDERSTEUNING VAN DE INDUSTRIE EN BUITENLANDSE PROJECTEN VIA AQUAPLUS In 2013 heeft Aquaplus NV, het commerciële dochter - bedrijf van Aquafin, verder gebouwd op het business plan dat een jaar eerder werd opgesteld. In het binnenland richt Aquaplus zich op de industrie en biedt het de knowhow van Aquafin aan op het vlak van exploitatie en onderhoud van zuiveringsinstallaties, de uitvoering van studies en audits en de uitvoering van nieuwbouw of projectmanagement. Het aantal offertes dat Aquaplus in 2013 opmaakte, lag opmerkelijk hoger dan de voorgaande jaren. Meer dan de helft daarvan kon ook daadwerkelijk omgezet worden in nieuwe opdrachten. Sinds eind 2011 is Aquaplus partner in ASEwater Technologies, een joint venture met het Indo-belgische ASE Structure Design en gevestigd in Indië. Ter plaatse werden de contacten versterkt met de lokale beslissingnemers inzake drink- en afvalwaterprojecten. Verder heeft Aquaplus in 2013 in het buitenland zijn knowhow kunnen vermarkten in China en Oman, respectievelijk met projecten rond adviesverlening en opleidingen. Preventief rioolonderzoek bespaart Denderleeuw miljoenen euro s Preventief investeren, is altijd stukken goedkoper dan reactief moeten herstellen. Het rioleringsonderzoek dat Aquafin in 2013 voor Denderleeuw uitvoerde, is daarvan een mooi voorbeeld. De structurele toestand van 67 km kritische leidingen werd in kaart gebracht, wat neerkomt op ongeveer 40 % van de riolering. De studie kostte Denderleeuw euro en bracht 25 prioritaire acties en projecten in beeld. 2 % van de onderzochte riolen was structureel beschadigd en 12 % had nood aan onderhoudsacties. De acties waren het ruimen van rioleringen om de afvoercapaciteit te behouden zodat wateroverlast vermeden wordt. Projecten zijn de lokale herstellingen die Denderleeuw moest uitvoeren. Deze acties en projecten kostten samen euro, een aanzienlijk bedrag voor een gemeente. Maar als Denderleeuw wacht tot de rioleren daadwerkelijk instorten, spreken we al gauw over ettelijke miljoenen euro s.

21 Onderzoek en productontwikkeling Aquafin blijft inzetten op optimalisatie en innovatie om de zuiveringsinfrastructuur die ons toevertrouwd is optimaal uit te bouwen en te beheren, met zo min mogelijk impact op het milieu. We trachten met duurzame technologische oplossingen op maat een antwoord te bieden op de vragen van onze klanten. Ondertussen hebben we uiteraard ook aandacht voor nieuwe uitdagingen en toekomstige topics. Met ons direct toepasbaar onderzoek richten we ons op kostenbeheersing, de garantie van de effluentkwaliteit en de toepassing van de best beschikbare technologie. Het strategisch langere termijn onderzoek is gegroepeerd rond drie pijlers: het duurzamer maken van de (afval)waterketen, integraal water - beheer en asset management van de (riool)infrastructuur. Uiteraard stemmen wij ons onderzoek binnen de hierboven vermelde thema s ook af op de actuele klemtonen die zowel nationaal als internationaal gelegd worden. Energiebesparing en terugwinning van grondstoffen, micro polluenten en maatregelen tegen een teveel of tekort aan hemelwater zijn vandaag wereldwijd belangrijke onderzoeksdomeinen. DUURZAME WATERZUIVERING Lachgas of N 2 O is een broeikasgas dat vrij komt bij het waterzuiveringsproces. Aquafin voerde in het kader van een Europees onderzoeksproject metingen uit op de RWZI Leuven en deed modelleringswerk om de emissies van lachgas terug te dringen. Fosfor is een essentiële bouwsteen van het menselijk lichaam en het is ook een belangrijke voedingsstof voor planten en dieren. Omdat de natuurlijke reserves van fosfor stilaan uitgeput geraken, worden nieuwe manieren gezocht om deze grondstof te recupereren. Op de zuiveringsinstallatie in Leuven werd in 2013 een proefproject geïnstalleerd rond het terugwinnen van struviet uit het zuiveringsslib. Struviet is een mineraal dat ontstaat uit het neerslaan van fosfor, een van de nutriënten die in het waterzuiveringsproces uit het afvalwater worden gehaald. Het project loopt nog door begin MEEWERKEN AAN EEN INTEGRAAL WATERBEHEER De nieuwe dochterrichtlijn van de Kaderrichtlijn Water (richtlijn prioritaire stoffen 2013/39/EU) voert een waar - nemings lijst in om betere meetgegevens te verzamelen over een aantal nieuwe zorgwekkende stoffen in het afvalwater. Voor de eerste drie stoffen op de lijst en voor nog een reeks andere farmaceutische stoffen onderzoekt Aquafin het voorkomen ervan in influent en effluent en zoekt het mee naar mogelijke technologieën voor de verwijdering van deze medicijnresten uit het afvalwater. Op onze RWZI Schilde loopt in het kader van het EU-project Minotaurus een onderzoeksproject met een membraanbioreactor op piloot - schaal. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Real time control op eerste rioolstelsels in gebruik Real time control (RTC) is een intelligente sturing van het rioolstelsel. Metingen van het waterpeil wijzen uit welke delen van het stelsel het meest belast zijn. Vervolgens worden acties genomen om de belasting zo gelijkmatig mogelijk te verdelen over het stelsel. Dit zal het globaal overstortvolume reduceren, met een gunstig effect op het milieu. Aquafin heeft de voorbije jaren de haalbaarheid onderzocht van real time control op zijn rioolstelsels. Vorig jaar werd het systeem in Vlaanderen voor het eerst geïmplementeerd en dit op twee locaties. In Olsene bestaat de toepassing uit pompen met als voorwaarde dat de capaciteit van de RWZI niet mag overschreden worden. De opstelling in Kessel-Lo is ingrijpender. Naast een pompstation werden op zes locaties regel - afsluiters (schuiven) geplaatst. Om de stromen door het rioolstelsel te regelen kunnen met behulp van het RTC-algoritme pompen af en aan worden gezet en schuiven open of dicht gaan. Om de biogasproductie in zijn bestaande slibgistings - installaties verder op te drijven, onderzocht Aquafin op pilootschaal de haalbaarheid van electroporatie als nieuwe techniek. Hierbij wordt het slib door een elektrisch veld gestuurd waardoor de celwand afbreekt en ook het organisch materiaal verder kan afbreken. Op deze manier ontstaat meer biogas. Verslag van de raad van bestuur 21

22 22 Geconsolideerde jaarrekening 2013 EUROPESE EN VLAAMSE PROJECTEN In 2013 was Aquafin betrokken in 11 onderzoeksprojecten met externe partners. Vijf projecten worden gefinancierd door Europa, één ervan werd pas vorig jaar goedgekeurd en is gestart begin R3Water staat voor reuse (hergebruik van afvalwater), recovery (recuperatie van grondstoffen) en resource efficiency (duurzaam omgaan met energie en grondstoffen) in het zuiveringsproces van huishoudelijk afvalwater. Aquafin is een van de werkpakketleiders in dit nieuwe project, dat de bedoeling heeft om binnen deze drie thema s een aantal technologieën die bijna marktklaar zijn op volle schaal te demonstreren in Zweden, België en Spanje. De overige vier onderzoeksprojecten waarin we betrokken zijn, startten al eerder en liepen in 2013 gewoon door. Aquafin onderzoekt binnen het project INNERS de voordelen van recuperatie van warmte uit de riolen voor het milieu op grote schaal. Minotaurus test nieuwe technologieën uit om organische vervuilende stoffen uit afvalwater, grondwater en de bodem te verwijderen. Sanitas wil de impact van het stedelijk watersysteem op klimaatverandering mini ma liseren en omgaan met toekomstige variaties in waterkwantiteit en -kwaliteit. Binnen Raingain wordt gewerkt aan de beschik baar - heid van gedetailleerde neerslag- en wateroverlastgegevens. Die moeten operationele water beheerders in de stad in staat stellen adequaat te reageren op hevige neerslag en de schade door wateroverlast te voorkomen. ` Verder zette Aquafin zijn deelname voort aan drie Vlaamse projecten die in 2012 werden opgestart. Van restwarmte naar proceswarmte is een Vlaams gesubsidieerd onderzoeksproject van de hogeschool West-Vlaanderen, dat tot doel heeft restwarmte in de industrie op te waarderen voor verschillende toepassingen. De blauwe cirkel is een Vlaams collectief innovatietraject van een ruime groep van grote bedrijven en KMO s rond het duurzaam hergebruik van water en valorisatie van reststromen met hoge concentratie aan zouten. Innovatieve stikstof verwijdering in actief-slib is een Vlaams gesubsidieerd onderzoeksproject gericht op de optimalisatie van het Anammoxproces. Bij dit proces verloopt de biologische stikstofverwijdering via een verkorte stikstofcyclus, wat leidt tot een hogere energie-efficiëntie. STRATEGISCHE INNOVATIE EN KLIMAAT Eind 2012 introduceerde Aquafin de staffunctie manager strategische innovatie en klimaat om zowel nationaal als internationaal de evoluties op te volgen in de watersector, met specifieke aandacht voor de link met het klimaat. Deze input is belangrijk voor onze interne strategie rond onderzoek en innovatie. Deelname aan allerlei relevante fora geeft bovendien toegang tot netwerken die interessant kunnen zijn voor toekomstige opportuniteiten in het kader van onderzoek en/of het vermarkten van onze knowhow. Ook innovatiemanagement scoort hoog in benchmark In 2013 heeft Aquafin opnieuw aan de onderzoeken van EBC en Aquabench deelgenomen. De resultaten liggen zoals verwacht in de lijn van de vorige jaren, maar het proces biedt interessante mogelijkheden tot netwerking en kennisuitwisseling met andere deelnemers. De European Benchmarking Cooperation is een non-profit organisatie die de prestaties van (afval)water - bedrijven onderling vergelijkt. Aan de vorige workshop namen veertig bedrijven deel, voornamelijk Europese afvalwateroperatoren. Onze personeelskost, uitgedrukt in aantal VTE per gezuiverde kubieke meter afvalwater, ligt nog steeds bij de laagste bedragen. Gezien de hoge loonkosten in België is dat een bewijs dat we efficiënt werken. Aquabench is als organisatie vergelijkbaar met EBC, maar dan specifiek gericht op Duitse (afval) water - bedrijven. Negen operatoren in afvalwaterzuivering van verschillende grootte deden mee. Ook in 2013 was Aquafin de enige buitenlandse deelnemer. Onze kost per gezuiverd inwonersequivalent ligt ongeveer 20 % lager dan bij de andere deelnemers, de kost per VTE ligt op het gemiddelde. De specifieke energieconsumptie (kwu/ie) ligt ± 15 % lager dan de referentiegroep. Voor het eerst nam Aquafin ook deel aan de Global Innovation Excellence Survey. Uit het algemeen besluit van het rapport blijkt dat Aquafin in vergelijking met onze collega s uit de referentiegroep nutsbedrijven in de hoogst scorende groep zit qua innovatiemanagement.