Handboek EHBSO Eerste Hulp Bij Sport Ongevallen

Transcriptie

1 Handboek EHBSO Eerste Hulp Bij Sport Ongevallen Wil je weten wat je moet doen als er een situatie met een sportongeval plaatsvindt? Lees dan het Pink Panters EHBSO handboek goed door. Je leest hoe moet je handelen tijdens een sportongeval. En hoe je veelvoorkomende sportblessures herkent en op de juiste manier behandelt.

2 Inhoud STAPPENPLAN BIJ EHBSO 3 1. Schat de situatie in 3 2. Neem leiding en zorg voor een taakverdeling 3 3. Bij inschakeling 1-1-2: verleen eerste hulp en wacht op hulpdiensten 3 4. Bij gematigde incidenten: behandel de verwonding en neem vervolgstappen 3 WAT TE DOEN BIJ HOOFDLETSEL? 4 Glasgow Medical Scale (GMS) 4 WAT TE DOEN BIJ MATIGE INCIDENTEN/ BLESSURES? 6 RICE-principe 6 WAAR KUN JE ALLES VINDEN? 7 Centrale EHBO kist 7 IJS 7 AED (automatische externe Defibrillator) / Basic Life Support (reanimatie) 7 WIE IS VOOR WAT VERANTWOORDELIJK? 8 BEHANDELROUTE BIJ SOMATIC FYSIOTHERAPIE 9 Locaties en tijdstippen van inloop-sportspreekuren: 9 BIJLAGE A: BLESSURES EN HOE TE HANDELEN 10 Bloedhygiëne en wonden 10 Bloedneus en neusbreuk 11 Epilepsie 12 Kneuzingen, ontwrichting of breuk 13 Spierscheur 14 Kramp 15 Oogletsel 16 Pijn op de borst 17 Tand eruit 18 Flauwte of dreigende flauwte 19 Benauwdheid, astma aanval 20 Chronische blessures 21 BIJLAGE B: WAT HOORT ER IN DE EHBO KIST? 22 BIJLAGE C: REANIMEREN IN 6 STAPPEN 23

3 Stappenplan bij EHBSO 1. Schat de situatie in Er vindt een sportongeval plaats. Mensen zien de getroffen speler liggen. Probeer eerst de situatie te overzien. Maak een inschatting van de ernst van het sportongeval. Bekijk hiervoor de verwondingen van de rugbyspeler(s). Beoordeel de situatie in eerste instantie intuïtief door de volgende vragen te beantwoorden: - Is de situatie acuut bedreigend voor het leven of de gezondheid van de rugbyer op langere termijn? - Of is er risico op zo n situatie? Dan is met spoed deskundige hulp nodig. Alarmeer dan zo snel mogelijk Neem leiding en zorg voor een taakverdeling Neem als coach, begeleider of EHBSO er de leiding over de situatie en zorg voor een taakverdeling. Bijvoorbeeld: - * Taak persoon 1: Jij gaat de ambulance (1-1-2) bellen en zodra je daarmee klaar bent kom je terug. - * Taak persoon 2: Jij blijft hier bij mij bij de getroffen sporter. - * Taak persoon 3: Jij gaat op zoek naar de verbandkoffer, dekens, defibrillator, enzovoorts en komt dan terug. 3. Bij inschakeling 1-1-2: verleen eerste hulp en wacht op hulpdiensten - Bij bewusteloosheid: controle op ademhaling en hartslag. Bij niet aanwezig: start reanimatie. Bijlage C: Reanimeren in 6 stappen Bij wel aanwezig: leg de persoon in de stabiele zijhouding en probeer deze bij bewust zijn te krijgen door te schudden en te praten - Bij nek/rug trauma: verplaats persoon niet, stabiliseer nek en voorkom afkoeling. - Bij hevig bloeden: houd druk op de wond en leg zo mogelijk eerste verband aan - Bij overige gevallen: vermijdt belasting en voorkom afkoeling 4. Bij gematigde incidenten: behandel de verwonding en neem vervolgstappen Kun je de situatie zelfstandig goed beoordelen en behandelen? Behandel de verwonding dan op de juiste manier zodat er geen verdere schade ontstaat. Zie Bijlage: Blessures en hoe te handelen. Heeft de speler na jouw behandeling nog deskundige hulp nodig? Ga dan samen naar de (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Of zorg ervoor dat de speler hier zelf naar toe gaat. Neem hier ook een besluit of hij dit alleen kan of begeleiding nodig heeft. In het geval dat directe hulp niet noodzakelijk is kan het wel verstandig zijn dezelfde week nog (gratis) diagnose te laten stellen van de blessure door een fysiotherapeut. Zie Behandelroute bij Somatic Fysiotherapie.

4 Wat te doen bij hoofdletsel? Wanneer moet je direct en urgent naar het ziekenhuis? Als er sprake is van één van onderstaande zaken: - Progressieve, verergerende of nieuwe (neurologische) symptomen - Glasgow Coma Score lager dan 15 - Mogelijk nek-/rugletsel Glasgow Medical Scale (GMS) Bij overig hoofdletsel: Bij iedere inwerkende kracht of klap op het hoofd dient men rekening te houden met de mogelijkheid van licht traumatisch hersenletsel (LTHL) en de atleet hierop expliciet te beoordelen!! Zodra LTHL wordt geconstateerd mag de speler niet terug te keren in het veld! Een verdenking op LTHL bestaat bij aanwezigheid van eéń of meer van onderstaande symptomen:

5 Voor het controleren van de alertheid kunnen er vragen gesteld worden zoals de vragen van het Maddocks score lijst: Als er sprake is van Licht Traumatisch Hersenletsel (LTHL) wordt er geadviseerd om gebruik te maken van het sportmedisch protocol van Rugby Nederland: edisch%20protocol%20-%20licht%20traumatisch%20hersenletsel%20%28lthl%29.pdf Een hersenschudding moet zeer ernstig worden genomen om het welzijn van de spelers op korte en lange termijn te waarborgen. Hoewel deze doorgaans veroorzaakt wordt door een klap op het hoofd, kan het ook komen van een slag op het lichaam waarbij de kracht van de botsing wordt doorgegeven aan de hersenen. Het gaat niet altijd samen met het verlies van bewustzijn.

6 Wat te doen bij matige incidenten/ blessures? In de meeste gevallen kan er bij kneuzingen, verstuikingen, zwellingen, verrekking en scheuren van spieren middels de RICE regel gehandeld worden. Ook kan de RICE helpen tegen pijn. De RICEmethode kan toegepast worden tot 72 uur na het ongeval. Zie Bijlage A: Blessures en hoe te handelen Daarnaast kunt u ook gebruik maken van de Blessurechecker via de Somatic App. Als je een blessure hebt opgelopen, meldt je dit natuurlijk eerst aan de trainer, verzorger of leider. Deze kunnen wellicht al wat voor je betekenen met adviezen. Zijn de klachten na 3-5 dagen nog niet veranderd of worden de symptomen al eerder erger, neemt dan contact op met Somatic (zie Behandelroute bij Somatic Fysiotherapie). In dreigende situaties wordt geadviseerd contact op te nemen met de huisarts of specialist. RICE-principe Rust: het ledemaat rust geven IJs: minimaal 10 minuten koelen Compressie: druk geven Elevatie: hoog houden/leggen van geblesseerde ledemaat Koelen is de eerste hulp die je verleent bij kneuzingen, verstuiking, verrekking en scheuren van pezen of spieren. Het koelen kan met stromend water of met een ice-pack. Ook kan je koelen met ijsblokjes in een zakje. Koel je met ijs, zorg dan dat er altijd een doek (theedoek, mitella, zakdoek, speciaal ice-pack-zakje) tussen de huid en het ijs zit om bevriezing van de huid te voorkomen. Koelen doe je minimaal 10 minuten en zolang de geblesseerde plek warmte uitstraalt. - Imobilisatie/Rust Dit betekent dat het slachtoffer geen druk op het gekwetste lichaamsdeel mag uitvoeren voor minimaal 24 uur. Voor armen kan dit met een mitella of brede das en voor benen kan dit met krukken, rolstoel of ondersteunt door iemand. Verband of intapen kunnen het lichaamsdeel onbeweeglijk maken. - Compressie Dit betekent druk. Dit kun je doen met een drukverband. Hiermee kun je het lichaamsdeel ondersteunen, onbeweeglijk maken en druk geven op de zwelling. Het slachtoffer voelt zelf het best of het drukverband goed zit. Laat altijd vingers en tenen buiten dit verband om te zien of het niet te strak zit. Bij verkleuring opnieuw verbinden. Een drukverband leg je aan met een wattenrol en een ideaalzwachtel. Leg dit stevig aan. Vergeet niet dat de watten onder de ideaalzwachtel uit moeten komen om afknellen te voorkomen. - Elevatie Elevatie is het hoog houden van het lichaamsdeel. Dit hoog houden is in geval van een arm in een mitella of brede das iets hoger dan horizontaal. Ook bij benen geldt iets hoger dan horizontaal bijvoorbeeld op een stoel of bed met een kussen eronder. Hierdoor vermindert de bloedtoevoer en vergemakkelijkt de bloedafvoer waardoor zwelling makkelijker wegtrekt.

7 Waar kun je alles vinden? Centrale EHBO kist Deze koffer is gevuld met alle benodigdheden en ligt op een centraal punt, bij de ijskast in de gang. Deze koffer wordt met regelmaat gecontroleerd door Christa van Nieuwpoort EHBO koffer per team beschikbaar Elk team heeft beschikking over eigen koffer. Deze is beschikbaar tijdens wedstrijden en wordt mee genomen door de coach. Ook zijn de trainer/ coach verantwoordelijk voor de aanvulling hiervan. IJS Naast een EHBO koffer is er op de vereniging ook een centraal punt voor het ijs wat evt nodig is bij blessures. Deze kast is voor iedereen toegankelijk. De ijskast staat in de kast in de gang, naast de centrale EHBO kist. Indien je gebruik maakt van het ijs, pas dan de RICE methode toe. AED (automatische externe Defibrillator) / Basic Life Support (reanimatie) Een AED is een draagbaar toestel dat wordt gebruikt bij een persoon met een circulatiestilstand. Met de AED wordt op een geautomatiseerde manier een elektrische schok toegediend, met als doel het hart weer in een normaal ritme te brengen. Een AED is eenvoudig te bedienen. Dankzij de automatische werking hoeft het de brilleren niet uitsluitend door professionele hulpverleners te worden uitgevoerd. Iedereen die een introductie-/ demonstratiebijeenkomst heeft meegemaakt, kan de AED bedienen. De AED geeft instructie tijdens het gebruik en dient in acute situaties bij afwezigheid getrainde personen alsnog gebruikt te worden. Ook op de vereniging is er een AED beschikbaar, deze hangt in gang bij de kleedkamers LET OP: IEDEREEN MAG EN KAN HEM GEBRUIKEN INDIEN NOODZAKELIJK! Surf voor meer info naar

8 Wie is voor wat verantwoordelijk? Spelers De taak van de spelers is om open te communiceren in geval van blessures naar de trainer, verzorger, begeleiders/coaches. De speler neemt zijn eigen verantwoordelijkheid voor zijn/haar gezondheid. Trainer De hoofdtaak van de trainer is het begeleiden en trainen van een team gericht op het verbeteren van het prestatievermogen in de sport en het spelen in teamverband. In het kader van de EHBSO is het voor de trainer van belang om bepaalde zaken zoals blessures te signaleren en hier tijdens de training correct naar te handelen. Tijdens het trainersoverleg zal er twee keer per jaar kort worden teruggekomen op blessures, hoofdletsels, blessurepreventie en aanvulling van de EHBSO kit. Begeleiders/coaches Begeleiders/coaches zijn van belang om bij een wedstrijd te bepalen hoe het spel gespeeld gaat worden m.b.t. tactiek e.d. Hiernaast is het van belang om te signaleren wanneer een speler geblesseerd is. Ook bij een blessure speelt een begeleider/coach een rol voor de besluitvorming of een speler ingezet kan worden of niet. Hierbij moet soms de begeleider/coach in samenwerking met de verzorger de doorslaggevende beslissing nemen om de speler (tegen zichzelf) te beschermen. De begeleider/coaches zijn verantwoordelijk voor het meebrengen van de EHBSO kit, waterzak en flessen (sport)drank naar de wedstrijden. Elk team heeft beschikking tot een eigen EHBSO kit. Technische commissie De technische commissie is verantwoordelijk voor de informatieoverdracht van het EHBSO plan naar de teammanagers en trainers. Dit vindt plaatst tijdens trainersoverleg. Hierin wordt er verteld over de aanwezigheid van dit handboek en het gebruik van de blessurechecker app ( inlog gegevens via Somatic) EHBO ers / BHV ers op de vereniging - Demis Jansen - Frederik Hengeveld Helaas zijn er te weinig opgeleide EHBO ers binnen onze vereniging. Ben je toch EHBO er of BHV er, maar staat je naam er niet bij? Laat dit dan weten via tb@rcthepinkpanthers.nl

9 Behandelroute bij Somatic Fysiotherapie Heb je ondanks je preventieve maatregelen toch een blessure opgelopen of heb je overige vragen met betrekking tot preventie dan kun je contact opnemen met Somatic Fysio & Sport. Tel : (optie 1) info@somatic.nl RC the Pink Panthers heeft met Somatic een overeenkomst dat al zijn leden gratis diagnose kunnen laten stellen tijdens het sport spreekuur. U kunt gebruik maken van het fysiotherapeutisch inloop-(sport)spreekuur op verschillende locaties van Somatic. Daar wordt dan een eerste screening gedaan en indien wenselijk kan er gelijk een eerste behandeling worden afgesproken. Ook op doordeweekse (trainings-) avonden is Somatic bereikbaar en zijn er inloopspreekuren. Hoe sneller een blessure behandeld wordt, hoe beter af de sporter is! De geblesseerde sporter kan rekenen op een professionele beoordeling van de blessure in relatie tot de beoefende sport. Indien nodig wordt er contact gezocht met of verslag uitgebracht aan de huisarts, een specialist of eigen fysiotherapeut van de sporter. Locaties en tijdstippen van inloop-sportspreekuren: Somatic locatie Doorn Maandagochtend: uur Adres: Dorpsstraat 23, 3941 JK Doorn Somatic locatie Amerongen Maandagavond: uur Adres: Industrieweg Noord 4c, 3958 VT Amerongen Somatic locatie Driebergen Dinsdagavond: uur Adres: Hoendersteeg 7, 3972 HA Driebergen Blessurebeoordeling: Woensdag- en donderdagavond voor uur aangemeld ( optie 1) is dezelfde avond nog gezien op één van de locaties.

10 Bijlage A: Blessures en hoe te handelen Bloedhygiëne en wonden Hoe herken je wonden? Een wond herken je aan bloedverlies. Is er sprake van een schaafwond of snijwond met weinig bloedverlies? Dan is dit een oppervlakkige wond. Is er sprake van een snijwond met veel bloedverlies? Dan is dit een diepe wond. Bloedhygie ne: hoe handel je? Bloed kan een transportbron zijn voor allerlei infectieziekten zoals AIDS en He- patitis B. Goede bloedhygie ne is daarom zeer belangrijk. Er bestaat namelijk een reeël besmettingsgevaar bij het verzorgen van wonden. Je eigen veiligheid zet je voorop door bloedcontact te vermijden! 1. Zorg dat je voldoende materialen hebt om wonden te behandelen 2. Was je handen met zeep voor en na het verzorgen van de wond. 3. Was je handen met desinfecterende zeep voor en na het verzorgen van de wond. 4. Stelp de bloeding door rechtstreeks druk op de wond uit te oefenen. 5. Zorg altijd voor een extra schoon shirt, dat een sporter kan aantrekken als zijn eigen shirt bloedvlekken bevat (zogenoemd bloedshirt ). Diepe wonden met veel bloedverlies: hoe handel je? Heeft iemand een wond met veel bloedverlies in korte tijd? Stop of verminder dit bloedverlies dan zo snel als mogelijk. 1. Laat de sporter altijd liggen. 2. Breng het gewonde lichaamsdeel omhoog en oefen met je hand druk uit op de wond met een steriel wonddrukverband. Is er geen EHBSO-kit aanwezig? Zoek dan naar alternatieven waarmee je druk op de wond kunt uitoefenen (bijvoorbeeld een kledingstuk). 3. Stopt de bloeding? Leg dan een kompres (bij voorkeur niet-verklevend) aan. 4. Stop de bloeding niet en verslechtert de situatie? Geef iemand dan opdracht te bellen. 5. Stopt de bloeding niet en verslechtert daarbij de situatie niet? Ga dan samen naar de (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Of zorg ervoor dat de sporter hier zelf naar toe gaat. Oppervlakkige wonden met weinig bloedverlies: hoe handel je? 1. Is de oppervlakkige wond klein? Spoel deze dan schoon met water. 2. Is de oppervlakkige wond groot? Dek deze dan steriel af met een verband of pleister. 3. Laat de wond daarna zoveel mogelijk drogen aan de lucht. Dit bevordert het genezingsproces. 4. Heb je het vermoeden dat een snijwond gehecht moet worden? Ga dan samen naar de (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Of zorg ervoor dat de sporter hier zelf naar toe gaat.

11 Bloedneus en neusbreuk Hoe herken je een bloedneus en neusbreuk? Een bloedneus kan ontstaan door bijvoorbeeld een val of een hoog opkomende knie, elleboog of vuist. In ernstige gevallen kan een bloeduitstorting in het neustussenschot ontstaan. Of de neusbotjes kunnen breken. We spreken dan van een neusbreuk, herkenbaar aan het scheef staan van de neus. Hoe handel je? Als EHBSO er kun je begeleiding geven bij het stoppen van een bloedneus. Het vaststellen van een neusbreuk wordt niet van je verwacht. Je kunt natuurlijk wel het vermoeden hebben van een breuk door een afwijkende stand van de neus. Of na een krakend geluid bij een botsing. Bloed kan besmettelijk zijn. Vermijd daarom bloedcontact. Gebruik handschoenen of vraag de sporter om zelf de bloedneus te stoppen (als dit mogelijk is). 1. Laat de sporter zitten met het hoofd iets voorover (zoals in een schrijfhouding). 2. Vraag de sporter eventueel om eéń keer de neus te snuiten. Let op: is de bloedneus veroorzaakt door een slag of een stoot tegen het hoofd (niet tegen de neus)? Dan mag de neus niet worden gesnoten! Schedel- en aangezichtsletsel kunnen ook een bloeding uit de neus veroorzaken. Is er sprake van een schedelbasisbreuk? Dan kan het snuiten slijm en bloed in de schedelholte persen. 3. Knijp de neusvleugels op het neustussenschot dicht (onder het harde gedeelte van de neus). 4. Houd dit 10 minuten vol. 5. Gebruik witte watten, steriele gaasjes of een schone handdoek om het bloed uit de neus op te vangen. 6. Is de bloeding na 10 minuten nog niet gestopt? Of vermoed je een neusbreuk? Raadpleeg dan een (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis.

12 Epilepsie Hoe herken je epilepsie? Een epilepsieaanval ontstaat door een abnormale prikkeling van een gebied in de hersenen. Een epilepsieaanval kun je herkennen aan schoksgewijze bewegingen in eéń of meer spieren. Soms verliezen sporters het bewustzijn gedurende 3 tot 15 minuten. En krijgen zij (bloederig) schuim om de mond. Bij een epilepsieaanval laten zij vaak hun urine lopen. De meeste aanvallen zijn na enkele minuten voorbij. Hoe handel je? 1. Zorg dat de sporter zich niet kan verwonden. Maak de directe omgeving vrij van obstakels. En leg iets zachts onder het hoofd. Of houd het hoofd zo vast dat tegen de grond stoten onmogelijk is. 2. Probeer de sporter niet in bedwang te houden, maar begeleid bewegingen van armen, benen en hoofd. 3. Zorg er na een aanval voor dat de sporter goed kan blijven ademen. Leg hem op zijn zij, in een stabiele zijligging. 4. Maak knellende kleding los. 5. Blijven de aanvallen elkaar opvolgen? Laat iemand dan bellen

13 Kneuzingen, ontwrichting of breuk Hoe herken je een kneuzing, ontwrichting of breuk? Het is lastig om als leek een botbreuk van een kneuzing of ontwrichting te onderscheiden. Dit wordt ook niet van je verwacht. Een kneuzing, ontwrichting of breuk herken je direct aan: + pijn; + zwelling; + het niet kunnen gebruiken gebruiken of belasten van het lichaamsdeel; + (blauwe) verkleuring. Bij een ontwrichting of botbreuk staat het lichaamsdeel soms ook in een abnormale stand met een abnormale beweeglijkheid. Hoe handel je bij een kneuzing? Als EHBSO er verleen je eerste hulp als een sporter gewond geraakt door een kneuzing of verstuiking. Je past dan de RICE-regel toe. Twijfel je over de ernst van de verwonding? Ga dan samen naar de (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Of zorg ervoor dat de sporter hier zelf naar toe gaat. Je mag een kneuzing of verstuiking in ieder geval niet masseren. Hierdoor kunnen klachten langer aanhouden. Hoe handel je bij een botbreuk of ontwrichting? 1. Houd het gewonde lichaamsdeel zo onbeweeglijk mogelijk. 2. Bel bij een gebroken been (zie pagina 5) zodat je het slachtoffer op een verantwoorde manier kan laten vervoeren. Bij een beenbreuk kan er namelijk sprake zijn van veel onzichtbaar bloedverlies. 3. Ga met een gebroken arm of enkel direct samen naar de (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Of zorg ervoor dat de sporter hier zelf direct naar toe gaat. Laat het slachtoffer zelf de gewonde arm ondersteunen. 4. Pas de RICE-regel nooit toe bij een botbreuk of ontwrichting.

14 Spierscheur Hoe herken je een spierscheur? Door een botsing of een snelle beweging kan een spier geblesseerd raken. In lichte gevallen is er sprake van een verrekking. In ernstige gevallen is er sprake van een spierscheuring. Een spierscheuring komt vaak voor in de kuit en wordt dan zweepslag genoemd (zie ook pagina 13). Ook in de spieren aan de voorzijde (quadriceps) en de achterzijde (hamstrings) van het bovenbeen kan een spierscheuring of verrekking optreden. Dit is vooral het geval bij intensief en herhaald sprinten. Je herkent een spierscheuring aan: + pijn die plotseling optreedt (die lijkt op een messteek of zweepslag); + gedeukte en/of abnormaal gezwollen spierbuik, boven of onder de betreffende plek; + blauwe verkleuring onder de betreffende plek (na enkele uren of dagen); + blijvende stijfheid van de getroffen plek. Hoe handel je? Als EHBSO er verleen je eerste hulp als een sporter gewond geraakt aan zijn spieren. 1. Pas de RICE-regel toe. Is koelen niet mogelijk omdat de hulp- middelen hiervoor ontbreken op de sportvereniging? Start dan direct met het immobiliseren. 2. Na deze eerste handelingen kan in principe worden afgewacht totdat de klachten verminderen. Merkt de sporter na de eerste 48 uur geen vermindering van de pijn? En kan hij de getroffen spier nog steeds niet belasten? Raadpleeg dan een arts of fysiotherapeut (zie Somatic inloopspreekuur) Hoe voorkom je een spierscheur? Je voorkomt een spierscheur door je training of -wedstrijd te starten met een goede warming-up inclusief dynamische rekoefeningen. Zorg er daarnaast voor dat je niet te snel weer start met sporten. Je voorkomt een herhaling van de spierscheur door te wachten tot de pijn verdwenen is. Bouw het sporten daarna weer geleidelijk op.

15 Kramp Hoe herken je kramp? Kramp komt heel vaak voor bij sporters. Het kan duiden op oververmoeidheid van de spier. Maar kan ook ontstaan door verwonding van de spier. Bij kramp trekken bepaalde spieren zich voortdurend samen. Kramp komt vaak voor in de kuitspier. Hoe handel je? 1. Laat de persoon ontspannen zitten of liggen. 2. Probeer de verkramping eruit te krijgen door de getroffen spier losjes te schudden. 3. Helpt schudden niet? Probeer dan het volgende bij kramp: in de kuitspier: strek het been en trek de tenen op. Laat daarna even los. Herhaal deze handeling als het nodig is. Verdwijnt de kramp niet op deze manier? Vraag de sporter dan voorzichtig de kuitspier te rekken door zijn tenen richting het gezicht te drukken (zie tekening hieronder); onder de voet: breng de tenen zoveel mogelijk richting scheenbeen; achterkant van het bovenbeen: strek het been en breng de romp (neus) van je voet richting het gestrekte been. Hoe voorkom je kramp? 1. Zorg voor een goede warming-up (inclusief dynamische rekoefeningen) Dit verkleint de kans op kramp. 2. Drink voldoende water bij hoge temperaturen 3. Zorg voor een goede trainingsopbouw en bouw voldoende herstelmomenten in Heeft een sporter vaak last van kramp in de kuiten? Laat hem dan een specialist bezoeken, zoals een sportarts, sportfysiotherapeut of orthopeed. Zij kunnen bijvoorbeeld adviseren de oorzaak van de kramp achterhalen. En op basis daarvan een gericht advies uitbrengen. In sommige gevallen kan kramp worden voorkomen door bijvoorbeeld een verandering in de stand van de voet, waardoor de kuit minder zwaar wordt belast

16 Oogletsel Hoe herken je een vuiltje in het oog? Veel sporten worden buiten uitgeoefend. Het kan daardoor voorkomen dat een sporter een vuiltje in het oog krijgt. Dit wordt als een irriterend gevoel in het oog ervaren. Daarnaast wordt het oog rood en gaat dit tranen. Hoe handel je? 1. Adviseer de sporter niet in het oog te wrijven. 2. Help de sporter het vuiltje uit het oog te verwijderen. Doe dit alleen als het vuiltje op het oogwit zit. Gebruik hiervoor de punt van een schone zakdoek. Is het vuiltje verwijderd? Dan verdwijnt de irritatie meestal binnen 24 uur. Kleine, oppervlakkige beschadigingen van het bindvlies en hoornvlies gene- zen vaak heel snel. 3. Kan het vuiltje niet worden verwijderd? Zit het vuiltje op het oog zelf? Of blijven de klachten van het oog aanhouden? Raadpleeg dan een arts voor advies. 4. Is het oogletsel ernstiger dan een vuiltje in het oog? Schakel dan altijd direct een (oog)arts in. Doe dit voor ieder ernstig oogletsel.

17 Pijn op de borst Oorzaken pijn op de borst Pijn op de borst, die erger wordt bij inspanning en weer afzakt in rust, wordt Angina Pectoris genoemd. Angina Pectoris is een hart- en vaatziekte die wordt veroorzaakt door aderverkalking (atherosclerose). Bij aderverkalking ontstaan vernauwingen in de kransslagaderen. De kransslagaders regelen de bloedvoorziening naar de hartspier, waardoor bij vernauwing minder bloed en zuurstof naar de hartspier stromen. Hierdoor kan een zuurstoftekort ontstaan. In het ergste geval kan er sprake zijn van een afsluiting van een kransslagader door een bloedstolsel (een hartaanval of hartinfarct). Hierdoor kan de hartspier beschadigd raken. In extreme gevallen kan dit leiden tot de dood. Klachten die optreden Je herkent een zuurstoftekort door een vernauwing van de kransslagaderen aan: + plotselinge, pijnlijke druk op de borst; + uitstraling van pijn en drukkend gevoel naar de kaak, schouder of arm; + onrustig gevoel; + bleek zien; + misselijkheid; + klam gevoel en overmatig zweten. Hoe handel je? 1. Adviseer de sporter rustig te gaan zitten of liggen. 2. Vraag de sporter of hij deze klachten vaker heeft en of hij medicatie van een arts hiervoor heeft. 3. Bel zo snel mogelijk Pijn op de borst kan ook worden veroorzaakt door minder ernstige zaken dan een ziekte aan het hart. Maar neem nooit onnodig risico bij twijfel over de herkomst van de pijn op de borst. Bel altijd

18 Tand eruit Oorzaak tand eruit Door een val of harde slag kunnen tanden afbreken. Of zelfs geheel uit de kaak vallen. Door goed en snel te handelen kun je de schade soms beperken. Hoe handel je? 1. Geef een ander de opdracht een tandarts te bellen en vraag of de sporter snel kan komen. 2. Probeer de (stukjes) tand zo goed en snel mogelijk bij elkaar te zoeken. 3. Pak een uitgeslagen tand vast aan de kroon, niet aan de wortel. En spoel deze alleen bij zichtbare vervuiling vluchtig en kort schoon met melk of koud water. 4. Plaats de tand terug op zijn plaats als duidelijk is waar deze vandaan komt. 5. Weet je niet hoe dit moet? Zorg er dan voor dat de tand niet uitdroogt. Bewaar de tand in een bekertje met wat melk, een zoutoplossing of water. Ook kan het slachtoffer de tand in de wangzak bewaren. Zorg ervoor dat het slachtoffer zo snel mogelijk naar een tandarts gaat. Deze kan de tand(delen) soms nog terugplaatsen.

19 Flauwte of dreigende flauwte Een flauwte wordt veroorzaakt door een tijdelijke verminderde bloedtoevoer naar de hersenen. Hierdoor is het bewustzijn korte tijd verminderd. Een flauwte kan ontstaan door: honger, zwakte na en ziekte, uitputting, plotselinge schrik, emoties, zien van bloed, een benauwde omgeving en bloedarmoede. Symptomen Een bleke gelaatskleur Zweten-Geeuwen Duizelig Soms zwarte vlekken zien Soms vermindering van het gehoor Na enige tijd bewustzijnsvermindering Uiteindelijk bewustzijnsverlies Soms trekkingen die op epilepsie lijken Wat te doen? Probeer te voorkomen dat het slachtoffer het bewustzijn verlies, door hem plat neer te leggen en voor frisse lucht te zorgen. Leg een natte doek, bv een washandje of handdoek op zijn of haar voorhoofd. Maak knellende kleding los. Laat hem of haar 10 minuten liggen. Als hij of zij tocht het bewustzijn verlies, komt hij of zij normaal gesproken na 1 minuut weer bij. Als de patiënt niet bijkomt, is er iets anders aan de hand. Handel dan als bij een gestoord bewustzijn. Zie hier boven bij buiten bewustzijn raken.

20 Benauwdheid, astma aanval Hoe herken je een astma aanval? Hebben mensen astma of een andere chronische ziekte aan de luchtwegen? Dan kunnen zij last krijgen van plotselinge benauwdheid en een piepende ademhaling. Deze benauwdheid ontstaat door een vernauwing van de luchtwegen, die veel verschillende oorzaken kan hebben. Heeft een voetballer aan het begin van het sporten moeite met ademhalen? Dan is er sprake van een inspanningsastma. Deze herken je aan: + veel moeite met ademhalen (alsof iemand adem haalt door een rietje); + piepend, zagend of brommend geluid bij uitademen (doordat lucht de vernauwde luchtwegen passeert); + beklemmend, pijnlijk of drukkend gevoel op de borst; + niet in staat om te kunnen praten; + in zeer zeldzame gevallen ontstaat een levensbedreigde situatie waarin de sporterniet genoeg lucht krijgt. Blauwe verkleuring van de nagels, lippen en tong zijn dan het gevolg. Daarna kan de voetballer bleek worden. De hartslag van de voetballer loopt op, en hij kan zich suf en slap gaan voelen. Hoe handel je? 1. Weet als coach, begeleider of hulpverlener altijd of je sporter astma of COPD (chronische longziekte genaamd Chronic Obstructive Pulmonary Disease) hebben. Inventariseer dit aan het begin van het seizoen. 2. Vraag de sporter bij een sportongeval (of omstanders die de voetballer kennen) of hij (nog steeds) astma heeft of COPD. En of hij medicatie bij zich heeft, zoals een inhalatiepufje met luchtwegverwijdend medicijn. Zo ja, blijf dan bij de sporter en geef een ander de taak deze medicatie te halen. 3. Probeer de sporter te kalmeren. Laat hem rustig ademen. Het helpt om dit voor te doen aan de sporter. 4. Verdwijnt de aanval van benauwdheid bij de voetballer niet snel en is er geen medicatie beschikbaar? Neem dan zo snel mogelijk contact op met een (huis)arts of de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Hoe voorkom je een aanval? Heeft een sporter een longziekte zoals astma of COPD? Adviseer hem dan om altijd medicatie in de buurt te hebben. Ook de plaats waar de sporter deze medicatie bewaart (bijvoorbeeld in de sporttas), moet bekend zijn. Bijvoorbeeld bij teamgenoten maar ook bij de coach en/of begeleider. Laat de sporter in het vervolg voldoende tijd nemen voor een warming-up. Zo neemt de kans op een aanval af.

21 Chronische blessures Een chronische blessure herken je aan pijn. Hierin zijn 4 fases te onderscheiden, van ernstige tot zeer ernstige pijn: fase 1: alleen pijn na het sporten; fase 2: ook pijn bij aanvang van het sporten (die verdwijnt tijdens de warming-up); fase 3: ook pijn tijdens het sporten; fase 4: zelfs pijn in rust. Oorzaken: Loop je als sporter te lang door met een acute blessure? Dan kan deze chronisch worden. Chronische blessures ontstaan in de regel door overbelasting. Dit komt vooral voor bij pezen en gewrichten. Oorzaken van overbelasting zijn: het te snel opvoeren van de sportbelasting. Bijvoorbeeld als een voetballer te vaak en/of te intensief traint. En als hij zijn lichaam te weinig tijd geeft om te herstellen na een training; voortdurend maken van eenzijdige bewegingen; grote en langdurige belasting door bijvoorbeeld een combinatie van voetbal en (zwaar) werk; het dragen van verkeerd of versleten schoeisel; bij blessures te weinig tijd nemen om te herstellen. CHRONISCHE BLESSURES FASE 1 EN 2: HOE HANDEL JE? Heb je alleen pijn na het sporten of als je begint? Pas je trainings- en wedstrijd- programma aan. Train minder vaak en minder lang. En zorg er ook voor dat je minder intensief traint. Neem voldoende rust om te herstellen tussen de trainingen. De pijn moet hierdoor verdwijnen. Is de pijn na 2 weken nog niet weg? Raadpleeg dan een huisarts, sportarts of een sportfysiotherapeut. CHRONISCHE BLESSURES FASE 3 EN 4: HOE HANDEL JE? Heb je pijn tijdens het sporten? Of zelfs pijn in rust? Raadpleeg dan een huisarts, sportarts of een sportfysiotherapeut. HOE VOORKOM JE CHRONISCHE BLESSURES? Heb je een chronische blessure? Dan is de kans op een (herhaling van een) acute blessure groter. Een chronische blessure zorgt namelijk voor een spierzwakte en/of bewegingsbeperking. Wil je dit voorkomen? Besteed dan extra aandacht aan een goede warming-up en belast je lichaam op een verstandige manier. Neem voldoende rust om te herstellen van een training.

22 Bijlage B: Wat hoort er in de EHBO Kist? Inhoud van de centrale EHBSO kist kleefpleisterbandage (bijv.acrylastic) 8 cm. (steun- en drukverband voor benen) kleefpleisterbandage (acrylastic) 6 cm. (steun -en drukverband voor armen) 1 esje alcohol 100 cc. (desinfectie bij huidwonden) 1 esje betadine jodium (idem) 1 spuitbus chlooraethyl (koudeprikkel/pijnstilling) 1 doosje compeed klein (bescherming bij schaafwonden) 1 doosje compeed groot (idem) 1 driekante doek en 2 veiligheidsspelden (ontlasting arm bij schouder/armletsel) 4 gazen 10 x 10 (wondafdekking) 1 rol hansaplast (idem) hydro ele windsels 8 cm. ( xeren, wondafdekking, voetbalkousen ophouden) 1 ideaal zwachtel 8 cm. (steun en drukverband) 1 schuimrubber polster 2 mmo dik (tegendruk bij dreigende bloeduitstortingen 2 rollen leukotape 4 cm. (steun bij gewrichten en zwellingen en ontlasting spier/peesweefsel) 1 meter tubigrip D en E ( xatieverband) 1 rol underwrap (bescherming huid onder tape) 1 verbandschaar (gebogen schaar met platte punten) 1 pincet (voor splinters) 1 paar steriele handschoenen (bij bloedige wonden) 1 pak watten 25 gr. (bloedstelping/vuiltje uit oog) enkele vaccinostyles (blarenprikkers) 1 tube Azaron (insectenbeten) 1 doos zwaluwstaartjes (snijwonden, huidranden tegen elkaar)

23 Bijlage C: Reanimeren in 6 stappen Bij een hartstilstand is er acuut levensgevaar. Direct starten met reanimeren en het aansluiten van een AED redt levens. Hou hierbij de onderstaande 6 stappen aan van hartstichting.nl Door te reanimeren neemt u de bloedsomloop en ademhaling over van het slachtoffer. U stelt de hersenfunctie veilig en overbrugt u de tijd tot de AED of de ambulance er is. Volg deze 6 stappen bij een hartstilstand: 1. Controleer het bewustzijn Schud voorzichtig aan de schouders en vraag: Gaat het? Geen reactie? Het slachtoffer is bewusteloos. Blijf bij het slachtoffer. Roep om hulp. 2. Controleer ademhaling Leg een hand op het voorhoofd en kantel het hoofd voorzichtig naar achteren om de luchtweg te openen. Til de kin op met 2 vingertoppen van de andere hand (kinlift). Kijk, luister en voel maximaal 10 seconden of er ademhaling is. Geen normale ademhaling? 3. Bel direct 112 (of laat bellen) Vraag om een ambulance. Zeg dat het om een reanimatie gaat. Vraag om een AED of haal zelf een AED (indien beschikbaar). Een AED is een apparaat dat een elektrische schok toedient, waardoor het hartritme kan herstellen. 4. Start direct met 30 borstcompressies Zet uw handen midden op de borstkas. Duw het borstbeen 5 à 6 cm in. Doe dit 30 keer in een tempo van tenminste 100 keer per minuut (maximaal 120 per minuut). Duw niet met de vingers op de ribben, om te voorkomen dat er ribben breken. 5. Beadem 2 keer Doe de kinlift (zie stap 2). Kantel het hoofd naar achteren. Knijp de neus dicht. Pas mond-op-mondbeademing toe. Beadem 1 seconde zó dat de borstkas omhoog komt (kijk naar de borstkas). Laat het slachtoffer uitademen. Beadem in totaal 2 keer.

24 Ga door met reanimatie en wissel 30 borstcompressies af met 2 beademingen. Als er een 2e hulpverlener is: wissel elke 2 minuten. Onderbreek de reanimatie altijd zo kort mogelijk. 6. Als de AED er is Onderbreek de borstcompressies zo kort mogelijk. Ontbloot de borstkas. Zet de AED aan en doe altijd wat de AED zegt. Bevestig de elektroden. Volg de opdrachten van de AED op, totdat de ambulancezorgverleners zeggen dat u mag stoppen.

25 Bronnen Sport blessure vrij sportzorg.nl somatic.nl Rugby Nederland IRB, International Rugby Board