6.4. Profielwerkstuk door een scholier 6560 woorden 27 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:

Transcriptie

1 Profielwerkstuk door een scholier 6560 woorden 27 januari keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: Inleiding 1. Het Plan 1.1 Het doel 1.2 De taakverdeling 1.3 Onze mening over het plan 2. De voorbereiding 2.1 De voorbereiding 2.2 Onze mening over de voorbereiding 3. De uitvoer 3.1 Het verhaal van generaal Urquhart 3.2 Het verhaal van majoor Frost 3.3 Het verhaal van de Polen 3.4 Operatie Berlijn 3.5 Onze mening over de uitvoer 4. De gevolgen en de uiteindelijke bevrijding van Arnhem 4.1 De gevolgen 4.2 De uiteindelijke bevrijding van Arnhem 4.3 Onze mening over de gevolgen en de uiteindelijk bevrijding Conclusie Literatuurlijst Logboek Inleiding Wij houden ons profielwerkstuk over de slag om Arnhem. Dit is een belangrijk onderdeel geweest binnen de verovering van Nederland. Wij hebben voor dit onderwerp gekozen, omdat we iets over de Tweede Wereldoorlog wouden doen en ook iets wat belangrijks is geweest voor de geschiedenis van Nederland. Wat ook hielp bij de keuze was dat onze grootouders de oorlog mee hebben gemaakt en hier ons wel eens over vertelden. Maar het belangrijkste motief was toch wel dat dit onderwerp net in het nieuws was geweest. Dit kwam aanbod omdat het toen zestig jaar geleden was gebeurd. Een laatste klein hulpmiddel hierbij was het spel Battlefield Hierin kon je de missie Market Garden naspelen. In ons werkstuk Pagina 1 van 14

2 willen we vooral bekijken of deze operatie succesvol is geweest of juist een grote mislukking. Op tien september 1944 bedenkt generaal Montgomery een plan om Nederland te bevrijden. Deze operatie ging schuil onder de naam Operation Market Garden. Wat was precies de bedoeling van deze operatie en hoe wouden ze dit realiseren? Toen andere generaals van dit plan hoorden, bestempelden zij het als gewaagd. Waarom vond men dit een gewaagd plan? De operatie richtte zich vooral op de brug bij Arnhem. Waarom was juist de brug bij Arnhem belangrijk? Dan op zeventien september begint de operatie. Drie bataljons gaan op weg naar de Rijnbrug. Twee van deze bataljons stuitten onderweg op veel tegenstand van de mannen van Sepp Krafft. Het bataljon van Frost kent onderweg geen tegenstand en stoot in een keer door naar de Rijnbrug. Hoe kon het voorkomen dat het bataljon van Frost geen tegenstand kende? Dan als volgende vraag willen we bekijken hoe de gevechten op en rondom de brug verliepen ook kijken we naar hoe de Duitsers tegenstand boden en op welke schaal. Uiteindelijk verloor men de brug weer uit handen. Wat was hier de belangrijkste oorzaak van? Dan zeven maanden later word Arnhem alsnog bevrijdt. We kijken dan terug op wat de gevolgen waren van deze veldslag voor het verdere verloop van de oorlog. Hoofdvraag: Hoe kon het gebeuren dat de slag om Arnhem uitdraaide op een grote mislukking? Deelvragen: 1. Wat was de bedoeling van operatie Market Garden? 2. Waarom werd deze operatie van tevoren als gewaagd bestempeld? 3. Waarom was juist de brug bij Arnhem belangrijk? 4. Wat maakte het dat de bataljons van Frost de brug wel bereikte en vele andere bataljons niet? 5. Hoe verliepen de gevechten op en rondom de brug? 6. Op welke manier en op welke schaal boden de Duitsers tegenstand? 7. Hoe kon het gebeuren dat men uiteindelijk de brug uit handen verloor? 8. Wat waren de gevolgen voor Nederland en voor de rest van de oorlog? Hoofdstuk 1 Het Plan Op zeventien september 1944 dreunt in de vroege ochtend de grootste luchtlandingsvloot uit de geschiedenis over Het Kanaal, op weg naar het doel Arnhem. Meer dan 2020 vliegtuigen met parachutisten kleurden de hemel zwart. Kort daarna begint bij Arnhem de indrukwekkende luchtlanding. Duizenden parachutisten stortten zich boven Arnhem ter aarde, zware transportzweefvliegtuigen landden om hun lading aan mensen en materieel uit te spuwen. Door deze onverwachte actie komt de Duitse oorlogsmachine hortend en stotend op gang. Aan de andere kant, bij de grenzen van België en Nederland, vertrekt een onafzienbare colonne van geallieerde voertuigen voor een doorstoot in noordoostelijke richting. De operatie Market Garden is begonnen. 1.1 Het doel Wat precies het plan en het doel van Market Garden was beschrijven we hieronder. Pagina 2 van 14

3 De bedenker van deze operatie was generaal Montgomery. Hij wilde de Rijnbrug bij Arnhem innemen na er eerst de bruggen over de Maas in te nemen. Hierdoor konden de Duitse legertroepen in het Westen van Nederland niet meer terug naar Duitsland. Door de Rijnbrug in te nemen konden de geallieerden om de Siegfriedlinie heen het Ruhrgebied binnentrekken om daar de belangrijkste industrieën uit te schakelen. Daarna zou via de Noord-Duitse laagvlakte naar Berlijn kunnen doorstoten. Het bruggenhoofd zou moeten worden gevormd door het Britse 2e leger dat ten zuiden van de Belgisch-Nederlandse grens stond. Langs de route van de Belgische grens naar Arnhem zouden bij alle rivier en kanaalovergangen luchtlandingstroepen worden neergelaten. Die zouden als het ware een loper vormen waarover de Britse troepen razendsnel naar Arnhem moesten oprukken. Eisenhower, de opperbevelhebber van West-Europa, ging akkoord met dit plan, omdat het de beweging naar het noorden zou stimuleren en er een bruggenhoofd zou ontstaan over de Rijn. 1.2 De taakverdeling 1 Voor de uitvoer van zijn plan kreeg Montgomery het 1e luchtlandingkorps tot zijn beschikking, onder leiding van luitenant-generaal F.A.M. Browning. Deze was onder verdeeld in de 101e luchtlandingdivisie, de 82e luchtlandingdivisie en de 1e luchtlandingdivisie. De taakverdeling onder deze drie divisies was als volgt: 1. De Amerikaanse 101e luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor Maxwell D. Taylor, bestaande uit: zou worden neergelaten bij Sin Oedenrode, Son en Veghel. Deze divisie moest de brug over het Wilhelminakanaal bij Son en de brug over de Zuid- Willemsvaart bij Veghel nemen. Verder moest ze nog een aantal bruggen over de Dommel en de Aa in handen zien te krijgen en Eindhoven binnenrukken om daar contact te maken met het uit het zuiden komende Britse 30e legerkorps. 2. De Amerikaanse 82e luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor James M. Gavin, zou worden neergelaten bij Grave Overasselt en Groesbeek. Deze divisie moest de brug over de Maas bij Grave nemen, een aantal bruggen over het Maas-Waalkanaal en de brug over de Waal bij Nijmegen. Verder moest ze het hooggelegen terrein ten oosten ven zuidoosten van Nijmegen bezet houden om te voorkomen dat in dat gebied vanuit het Reichswald Duitse troepen zouden doordringen. 3. De Britse 1e luchtlandingsdivisie, onder leiding van generaal-majoor R.E. Urquhart, zou worden neergelaten bij Arnhem. Haar voornaamste taak was het nemen van de Rijnbrug bij Arnhem en het vestigen van bruggenhoofden aan de zuidzijden van die brug. Aan de divisie was toegevoegd de Poolse 1e parachutistenbrigade onder Generaal-majoor Sosabowski. Deze brigade zou ten zuiden van de brug bij Elden worden neergelaten. In een later stadium zou de Britse 52e Lowland-divisie ten noorden van Arnhem worden neergelaten om het gevestigde bruggenhoofd te versterken. Het 30e Britse legerkorps onder Luitenant-generaal Brian Horrocks moest uit het bruggenhoofd over het Maas-Scheldekanaal bij Neerpelt oprukken over de door de luchtlandingstroepen gelegde loper. Ze moesten de route volgen langs Eindhoven, Sint Oedenrode, Veghel, Uden, Grave Nijmegen, Arnhem en daarna doorstoten naar het IJsselmeer om de Duitse troepen in West-Nederland vast te zetten. Daarna zou het Britse 30e legerkorps bruggenhoofden over de IJssel moeten slaan bij Doesburg, Zutphen en Deventer van waaruit het in het Ruhrgebied zou kunnen doordringen. De voorhoede van het Britse 30e legerkorps zou worden gevormd door een pantserdivisie. Daarachter kwamen de 43e Pagina 3 van 14

4 Wessex- en de 50e Northhumberland-infanteriedivisie en ten slotte de 8e pantserdivisie en de Nederlandse Prinses Irenebrigade. Het gehele Britse 30e legerkorps omvatte voertuigen en meer dan man. Dat moest allemaal over die ene weg. De operaties van de luchtlandingstroepen kregen de codenaam Market. Die van de grondtroepen kregen de codenaam Garden. De totale operatie heette: Market Garden Onze mening over het plan: Het plan op zich is goed ontworpen, maar een van de grootste gevaren vinden wij dat alles precies goed zou moeten gaan. Hierbij doelen we op de verschillende troepen die van verschillende kanten komen. Als nou een van de troepen onderweg onverwachts oponthoudt zou krijgen te verduren door bijvoorbeeld felle tegenstand, zouden de troepen bij de bruggen manschappen te kort kunnen komen. Wat ook weer een nadeel is, is dat als je via Arnhem om de Siegfriedlinie heen het Ruhrgebied binnen wil trekken je een omweg maakt. Je zou dan denken dat dit tijdverlies oplevert, maar doordat je nu onderweg minder tegenstand ondervindt denken wij dat het niet veel uitmaakt. Voordelen van het plan zijn wel dat als je de bruggen in handen hebt je snel het Ruhrgebied binnen kan trekken en hier alle belangrijke industrieën uit kan schakelen. Door deze industrieën stil te leggen zal het leveren van wapens en dergelijke aan de Duitsers vertraging opleveren of helemaal stil komen te liggen. Hierdoor kan Duitsland dus sneller en makkelijker verslagen worden. Een laatste voordeel van dit plan vinden wij dat als je de bruggen bij Arnhem in handen hebt de Duitsers in West-Nederland zich niet meer terug kunnen trekken naar Duitsland en ook hier de levering van wapens stil gelegd kan worden. Hoofdstuk 2 De Voorbereiding1 2.1 De voorbereiding Men wou op zeventien september beginnen met de operatie. Ze hadden dus maar zeven dagen de tijd om de grootste luchtlandingsoperatie ooit voor te bereiden. Aan dergelijke andere operaties gingen maanden van voorbereiding vooraf. Voor de operatie kon beginnen moest men eerst veel voorbereidingen treffen: Het vervoer: Voor het vervoer van al het materieel gebruikte men gliders (zweefvliegtuigen) en transportvliegtuigen. Deze vliegtuigen zouden de man (inclusief materieel) naar het landingsgebied, vijfhonderd kilometer verderop, moeten vliegen. Maar voor dat dit kon gebeuren moest men eerst deze vliegtuigen bij elkaar krijgen op twintig verschillende Britse vliegvelden en moest er een zeer ingewikkeld verkeersschema ontworpen worden. Als dit schema goed ontworpen werd, zouden alle duizenden vliegtuigen precies in goede volgorde de landingsplaats bereiken. Kaarten: Voor de operatie werden er verkenningsvliegtuigen richting Arnhem gestuurd om de landings- en gevechtsgebieden in kaart te brengen. Deze kaarten moesten dan duizenden malen worden afgedrukt en verdeeld onder alle troepen. Inlichtingen: Pagina 4 van 14

5 Er moest van tevoren ook informatie worden verzameld over de Duitse troepen, hoe groot deze waren en waar ze zich precies bevonden. Zodat de luchtlandingstroepen goed wisten waar hun vijand zich verschuilde. Voor de piloten van de transportvliegtuigen was het nog belangrijk om te weten waar het afweergeschut van de Duitsers zich bevond en om deze op te sporen stuurde men verkenningsvliegtuigen naar dit gebied. Als men dan alle benodigde informatie verzameld had konden de generaals een gedetailleerd aanvalsplan opstellen. Het grootste probleem bij luchtlanding was het aantal transportvliegtuigen, want men had meer zweefdan transportvliegtuigen, zo kon men dus niet in een keer met al het materieel naar Arnhem. Op zich zou je denken wat nou het probleem is, maar om de zweefvliegtuigen in de lucht te krijgen heb je de transportvliegtuigen nodig. Nu moest men dus het verplaatsen van het materieel over twee dagen verspreiden en dit zou gevaar op kunnen leveren, want in de tussentijd kon de Duitsers versterking naar het gebied toe sturen. Een andere gevaarlijke factor zou het weer kunnen zijn, want deze zou van de een op de andere dag plotseling om kunnen slaan. Nu in het volgende stuk spitsen wij ons meer toe op alleen de Rijnbrug, omdat dit toch wel de belangrijkste brug binnen de operatie was. Het aanvalsplan om de Rijnbrug in te nemen verliep onder leiding van Generaal Urquhart. Zijn divisie (Britse Eerste Luchtlandingsdivisie) had een van de zwaarste taken gekregen (Rijnbrug), want deze lag het verst binnen de Duitse linies, ruim honderd kilometer. Het is algemeen bekend dat luchtlandingstroepen zo dicht mogelijk bij hun doel moeten landen of het liefst er boven op. Een probleem hierbij was wel dat de directe omgeving van de brug niet geschikt was voor zo n landing, want ten zuiden van de brug lag drassig polderland met sloten en ten zuiden van de brug begon gelijk de stad. Ondanks deze risico s waren een paar mannen van Urquhart best bereid om vlak bij de brug te landen, maar dat ging niet door omdat de RAF (Britse Luchtmacht) hier bezwaar tegen maakte. Dit deden zij omdat het afweergeschut rond de brug de laatste tijd sterk was toegenomen. Tenslotte besloot Urquhart dat zijn mannen zouden landen op de Ginkelse en Renkumse Heide. Deze terreinen waren wel geschikt voor de landing, want zij deze heiden waren groot, droog en vlak. Een nadeel was wel dat ze ongeveer tien tot vijftien kilometer van de brug vandaan lagen. De luchtlandingstroepen werden in totaal drie keer overgevlogen. Dit kwam omdat er ook nog andere luchtlandingstroepen moesten landen om de brug over de waal en de maas te veroveren. Deze twee taken hadden voorrang want als ze deze twee bruggen niet in handen hadden, was het zinloos om de rijnbrug in handen te hebben. Er ontstond een soort eiland waarin de geallieerden de Rijnbrug in handen hadden met daarom land dat in Duitse handen was. Op deze manier kon er geen aansluiting komen van de grondtroepen. De mannen van de eerste vlucht hadden twee belangrijke taken, het veroveren van de brug en het beschermen van de luchtlandinggebieden voor de volgende twee landingen Onze mening over de voorbereiding: Hét grote nadeel van deze voorbereiding was natuurlijk het korte tijdsbestek waarin men alles moest regelen. Hierdoor zouden er dus snel fouten gemaakt kunnen worden, doordat je te snel moet werken. Een ander groot probleem was het aantal transportvliegtuigen. Men had namelijk meer gliders dan transportvliegtuigen, hierdoor moest men dus het materiaal in 2 dagen op de plek van bestemming brengen in plaats van 1 dag. Hierdoor kregen de Duitsers de kans om op tijd versterkingen naar het gebied te sturen. Wij vinden dat men dit toch iets anders uit hadden moeten denken, zodat ze meer tijd hadden Pagina 5 van 14

6 gehad om alles voor te bereiden en er een kleinere kans was op fouten. Wat betreft het probleem van de vliegtuigen, het had heel mooi kunnen zijn als ze nog vliegtuigen hadden kunnen lenen van bondgenoten. Maar doordat er zo weinig tijd was zou men dit wel niet meer hebben kunnen regelen om de vliegtuigen nog op tijd in Engeland te krijgen. Hoofdstuk 3 De Uitvoer 3.1 Het verhaal van Generaal Urquhart1: Dan op 17 september is dé dag gekomen. Voordat men alle parachutisten boven Arnhem konden droppen moest men eerst alle luchtafweerstellingen vernietigen. Hiervoor stuurde men s ochtends jachtvliegtuigen naar het gebied waar later de werkelijke operatie uitgevoerd zou worden. Wat wel een voordeel was, was dat de Duitse Luftwaffe sinds de zomer van 1944 zo verzwakt dat men dus niet veel tegenstand hiervan hoefde te verwachten. Deze verzwakking werd men name veroorzaakt door het tekort aan brandstof. Toen in de middag generaal Urquhart de Renkumse heide naderde zag hij dat het een drukte van belang was. Tijdens de landingen op de Renkumse heide ondervonden de zweefvliegtuigen geen tegenstand van de Duitsers. Als dan de eerste vliegtuigen geland zijn beginnen de eerste jeeps, kanonnen en manschappen te vertrekken. Tot op dit moment leek alles volgens plan te verlopen, totdat de radiotelegrafisten contact probeerden te leggen met het hoofdkwartier. Omdat Urquharts radiotelegrafisten geen verbinding kon krijgen met wie dan ook, besloot Urquhart er zelf op uit te gaan. Bovendien hoorde Urquhart dat de vliegtuigen van Gough niet aangekomen waren, dit was een groot probleem, want Gough had namelijk de taak gekregen om als eerste de brug te bezetten. Urquhart was met zijn jeep terechtgekomen bij het derde bataljon die van Heelsum naar Oosterbeek trokken. Daar treft hij Lathbury, dit is de commandant van die brigade en tevens zijn plaats vervanger. De bedoeling van Urquhart was nu om terug te gaan naar zijn hoofdkwartier, maar Lathbury raadde hem dit sterk af, omdat er Duitse troepen achter hen zaten. Dan de volgende morgen trekken ze verder. Urquhart besluit nu te blijven, omdat hij toch naar de brug moet. Onderweg worden de Britten voortdurend beschoten door sluipschutters. Afgelopen nacht hebben verschillende Duitse tanks en kannonnen zich verzameld bij het in het westen van Arnhem waar de wegen uit Utrecht en Ede samenkomen. De Britten moeten hierlangs om de brug te bereiken. Als dan de Britten het punt bereiken ontstaat er een grote chaos: De coördinatie is compleet verdwenen en Britse parachutisten schieten soms op elkaar. Urquhart en Lathbury raken hier ingesloten en vluchtten een huis binnen. Nu, op de tweede dag van de operatie ziet het er dus al niet best uit. Op dinsdagmorgen, 19 september, word Urquhart bevrijd uit het huis waar hij de dag ervoor naar gevlucht was. Hij reed nu onmiddellijk naar het hoofdkwartier, dat inmiddels in het hotel Hartenstein te Oosterbeek gevestigd was. Eenmaal hier aangekomen kreeg hij eindelijk een beeld van de huidige en zeer ernstige situatie. s Middags zou de RAF voorraden uitgooien, ten noorden van de weg Arnhem-Ede. Maar omdat het gebied onder controle stond van de Duitsers stuurde Urquhart meteen een bericht naar Engeland om te zeggen dat men hier dus de dropping niet uit kon voeren. Het bericht kwam echter niet over doordat er nog steeds problemen waren met de radiografie. Hierdoor werden de vliegtuigen dus toch gestuurd. Eenmaal aangekomen op de bestemming probeerden de troepen op de grond de aandacht van de Pagina 6 van 14

7 vliegtuigbemanning te trekken. Tevergeefs, de voorraden werden toch gedropt en vielen zo in Duitse handen. Dit zou deze week nog enkele malen vaker gebeuren en dat terwijl de Britten op het laatst zaten te springen om voedsel en munitie. 3.2 Het verhaal van Majoor Frost2: De bedoeling was eerst dat John Frost samen met de 1e en de 3e bataljons als eerste de brug zou bereiken. De Duitse Generaal-majoor Sepp Krafft beschikte maar over een paar honderd man, maar brachten het 1e en 3e bataljon toch veel problemen. Vooral doordat de Britse para s zeer voorzichtig te werk gingen liepen ze veel vertraging op. Achteraf gezien hadden de para s beter onmiddellijk kunnen doorstoten naar Arnhem, zonder eerst de Duitse weerstand rondom Arnhem op te ruimen. Toch is het wel te begrijpen dat de para s niet zoveel risico namen, want de oorlog was toch bijna voorbij? Als alles volgens plan zou lopen hadden de Britten Arnhem toch binnen twee dagen veroverd. Alleen de opmars van het 2e bataljon van Frost verliep snel. Hij had op zijn zuidelijke route geen last gehad van Krafft. Bovendien had Harzer deze weg nog niet geblokkeerd. Om even kort wat over Harzer te vertellen volgt hieronder het plan. Nog voor half twee kreeg Luitenantgeneraal Bittrich het bericht dat er Britten waren geland bij Arnhem. Hij wist meteen dat de Britten de brug wouden veroveren en gaf daarom het volgende bevel aan de 9e SS-pantserdivisie onder leiding van Harzer. De divisie moest meteen tot actie over gaan, het gebied van Arnhem bezetten en de vijandelijke strijdkrachten vernietigen die bij Arnhem geland waren. Een directe ingreep was van groot belang, want zo kon men als eerste de brug veroveren en verdedigen. Dan om acht uur s avonds bereikt Frost onbeschadigd de Rijnbrug. Hier trof hij een bijna onbezette brug aan. Meteen begon Frost met het bezetten van huizen en gebouwen aan beide kanten van de weg. Precies op dit moment trok er een colonne van Duitse vrachtwagens over de brug, maar Frost beval zijn mensen niet te vuren om zo hun positie niet te verraden. Uiteindelijk weten de mannen de huizen te bereiken die zicht hebben op de brug. Als dan alle huizen bezet zijn stuurt Frost een groep van zeven man de brug op. Zij treffen op de brug een konvooi van Duitse vrachtwagens aan, ze wachtten tot deze verder reed en slopen toen verder de brug op. Eenmaal midden op de brug ontdekte men dat er op elke hoek een Duitse soldaat stond geposteerd. Een van de mannen riep naar hen en schoot er een paar neer. Later op de avond geeft Majoor Digby Tatham-Warter aan Frost het advies om troepen over de brug te sturen om zo de zuidelijke kant van de brug te bezetten. Als de troepen eenmaal op de brug zijn ondervinden ze hevige tegenstand van de Duitsers. Er vallen veel doden en gewonden en men besluit om zich terug te trekken. Ondertussen heeft Frost aan de andere kant van de brug al weer meer huizen bezet. Vlak voor de brug stond nog een Duitse bunker hinderlijk in de weg. Frost stuurde hier een paar mannen met vlammenwerpers op af, zij kregen de opdracht de bunker uit de weg te ruimen. Deze taak volbrachten zij ook wel, maar per ongeluk raakte een van hen ook een houten schuurtje, volgepakt met munitie. Het schuurtje vloog in brand en ontstak een grote explosie. Hierbij vlogen ook gedeeltes van de Rijnbrug in brand. Met deze actie wordt dan de 17e september afgesloten. Woensdag 20 september begreep Urquhart dat het onmogelijk was Frost bij de brug te bereiken. Harzer was erin geslaagd met zijn tanks en kannonen de stad hermetisch af te sluiten. Urquhart besloot zich terug te trekken naar hotel Hartenstein en hier te wachten op de troepen die vanuit België zouden arriveren. Ondertussen kregen de Duitsers steeds meer controle over de situatie. Ze hadden de brug Pagina 7 van 14

8 dringend nodig om hun tanks richting Nijmegen te rijden. s Middags bieden de Duitsers Frost nog aan om zich over te geven, maar Frost weigert zich over te geven. Als reactie hierop stuurden ze een tank over de brug om de huizen waarin Frost zich verschool op te blazen. Bij deze actie raakt Frost ernstig gewond. Op 21 september negen uur s ochtends ziet Frost in dat verdere tegenstand geen zin meer heeft en hij besluit dan ook tot overgave. Toch was de strijd die Frost geleverd had niet helemaal zinloos geweest, want zonder zijn tegenstand hadden de Duisters ongehinderd naar Nijmegen kunnen rijden. Hierdoor zouden de geallieerden deze brug ook niet in handen kunnen houden. 3.3 Het verhaal van de Polen3: Vrijwel vanaf begin af aan heeft de deelname van de Eerste Onafhankelijke Parachutistenbrigade in een kwaad daglicht gestaan. Het begon al bij de voorbereidingen, toen Generaal Stanislaw Sosabowski, als enige van de geallieerde bevelhebbers, grote twijfels had over het slagen van de operatie. Hij zag als enige in dat de Duitsers nog veel kracht over hadden, zelfs na grote verliezen. Dit was niet het enige onderwerp waarover hij onenigheid zou krijgen met zijn Britse bevelhebbers. Eenmaal van start gegaan leverde de operatie, voor de Polen, niets dan tegenslagen. Op 18 september landden de eerste Polen, met tien gliders en antitankwapens, veilig bij Heelsum. De volgende dagen ging echter alles mis. De tweede Poolse groep, die op 19 september in 35 zweefvliegtuigen ten zuidoosten van Wolfheze landden, leed door het Duitse afweergeschut zware verliezen. De eigenlijke hoofdmacht van de Polen zou op 19 en 20 september naar Arnhem vertrekken, maar door de dichte mist die boven Engeland hing werd dit alsmaar uitgesteld. Het eigenlijke plan van de hoofdmacht was dat zij zouden landden bij Elden en van daar moesten zij oprukken naar de zuidelijke kant van de Rijnbrug, deze veroveren en aan de overkant, samen met de Britse parachutisten een groot bruggenhoofd voor de Britse grondtroepen vormen. Op 20 september realiseerde ook Urquhart zich dat het vormen van een bruggenhoofd, zoals volgens het plan de bedoeling was, niet meer gemaakt kon worden. Met deze conclusie werd dus duidelijk dat de landing van de Polen bij Elden weinig zin meer zou hebben. Hun nieuwe landingsplaats werd Driel. De donkere schaduw die over de Polen heerste verliet hen nog niet. De dag dat de Polen naar Driel zouden vliegen was het wederom slecht vliegweer, maar tegen een uur s middags klaarde het op en werd na tien minuten de eerste groep vliegtuigen op pad gestuurd. Direct zaten deze 27 Dakota s in een dik wolkendek. 25 van hen zagen geen enkele mogelijkheid om door te vliegen en besloten terug te keren naar de basis. De twee resterende vliegtuigen lukte het, na veel rondcirkelen, bij de volgende groep aan te sluiten. Om volgde de start van drie andere groepen. Ze vlogen tot boven de wolken en verzamelden zich daar. Toch kwam zes van deze 87 vliegtuigen zo in de problemen dat zij ook naar hun basis terug moesten keren. Nu waren er al 31 vliegtuigen uitgevallen, maar nog was het einde van de problemen nog niet in zicht. De vluchtleider van een serie Dakota s ontving boven het Kanaal een radioboodschap, die hij niet kon ontcijferen. Gezien het weer dacht hij dat het een bevel tot terugkeren was en leidde hij de tien vliegtuigen terug naar huis. Van de 114 Dakota s die nu gestart waren, waren er nog 73 over. Tussen een uur bereikten de 73 resterende Dakota s hun eindbestemming. De Duitsers ontvingen hen met een overweldigend vuur van afweergeschut. Veel van de toestellen werden hierdoor getroffen. Ze hadden geen escortes van jagers en hoewel ze onderweg niet door Duitse jachtvliegtuigen werden lastig gevallen, beleefde menig vlieger een benauwd kwartier. Slechts enkele machines keerden s avonds op hun basis terug. Men beschouwde de overgrote meerderheid nu dan ook als verloren. De Pagina 8 van 14

9 volgende dag bleek echter dat de vliegtuigen, op vijf na, een noodlanding hadden gemaakt in België of in Zuid-Engeland. De meeste als gevolg van zware schade of door de dikke mist. Er waren in totaal 33 Dakota s beschadigd waarvan 14 ernstig. Een grote tegenslag voor de Polen was dat zij geen gebruik konden maken van hun voertuigen en geschut. Dit kwam doordat deze gedropt waren ten noorden van de brug. In eerste instantie was dit ook wel goed, want Sosabowski zou met zijn mannen ten zuiden van de Rijn landden en met een pondje de Rijn oversteken. Zo hoefde zij niet al het materieel mee te slepen over de Rijn. Voordat Sosabowski vertokken was, was hem ook nog medegedeeld dat de pond nog intact was, maar toen hij op de plek arriveerde constateerde hij dat de pond buiten werking was. Ze konden ook geen radiocontact maken met de overkant, zodat zij letterlijk en figuurlijk aan hun lot waren overgelaten. Nu de pond er niet meer was, besloot Sosabowski, dat zijn mannen defensieve posities moesten innemen rond Driel om daar te wachten op het landleger van Horrocks. Hij was benieuwd of de Britten de beloofde boten en vlotten van de overkant van de Rijn naar zijn mannen zouden sturen. Nog die zelfde avond krijgt hij antwoord op deze vraag. Sosabowski had zich ondertussen gevestigd in een boerderij nabij. Plotseling komt er een man, helemaal doorweekt en onder de modder, binnenstappen. Het blijkt een boodschapper van Urquhart zijn te die de Rijn had over gezwommen. Hij bevestigde dat de Duitsers het pondje hadden veroverd en dat de komende nacht vlotten over de rivier gebracht zouden worden. Er kwam die nacht echter geen boot noch vlot opdagen. Ook konden de Polen geen activiteit signaleren die erop wezen dat de vlotten in gereedheid werden gebracht. De volgende ochtend werden de Polen zwaar bestookt met Duits artillerievuur. Ze hadden ook de grootste moeite met het tegenhouden van de Duitse oprukkende tanks, maar er kwam hulp. Een Engelse cavalerie rukte op vanuit België om de Polen bij Driel te komen helpen. Nu dat de Polen versterking hadden gekregen van de Engelsen kon niets een succesvolle poging om de overkant te bereiken meer in de weg staan. Mits er voldoende overzetmateriaal aanwezig was, dit was helaas niet het geval. Men beschikte wel over een paar amfibievoertuigen, maar bij lange na niet genoeg om alle Polen aan de overkant te krijgen. Ook stonden er en aantal van deze voertuigen een eindje terug klaar, maar doordat de Duitsers de aanvoerweg geblokkeerd hadden bereikten deze pas laat in de avond de Polen. Aan het einde van de dag beschikte men over twee 2-persoons bootjes en twee 1-persoons bootjes. Hiermee begonnen de Polen een begin te maken met het overzetten van mannen en materieel, maar bij de eerste poging werden de meeste bootjes al tot zinken gebracht door de Duitsers. Toen alle bootjes verdwenen waren, hadden welgeteld twee soldaten de overkant bereikt, maar doordat ook de amfibievoertuigen wat soldaten over hadden gebracht kwam het totaal op ongeveer 52 uit. De volgende dag gaan de Polen een tweede poging aan om hun soldaten en materieel over de Rijn te zetten. Nu beschikten zij wel over meer boten, deze hadden ze namelijk gekregen van generaal Browning die in de buurt was en hem de benodigde boten leverde. Ook deze pogingen liep weer dramatisch af, want men hield aan het eind nog maar 1 bootje over. Dan verhuizen ze naar een andere oversteekplek en krijgen weer nieuwe bootjes aangeleverd van Browning. Nu is de poging meer succesvol en bereiken in totaal 153 Polen de overkant. Op 24 september word er dan in Valburg een conferentie gehouden over hoe het nu verder moet met de operatie Market Garden. Op deze conferentie wordt dan het volgende besluit3 genomen. Ze willen nog één keer proberen munitie, boten en brugmaterieel naar Driel te brengen om het bruggenhoofd te versterken en een brug te slaan. Kort daarna blokkeerden de Duitsers de aanvoerweg opnieuw. Voor een Pagina 9 van 14

10 duur van 48 uur werd de weg bezet door hen. Geen van de geleverde materialen kwam er langs. Hiermee was het plan van de conferentie van Valburg mislukt en dit leidde ook meteen tot het einde van de operatie Market Garden Operatie Berlijn4: Het doel van deze operatie was het veilig laten terugkeren van de parachutisten die bij de Rijnbrug zaten. De operatie ging van start op maandagavond om tien uur. Op deze tijd bereidde men een afleidingsmanoeuvre voor, hierdoor hadden de Duitsers pas enkele uren later door dat men bezig was met een evacuatie. Bijna 2400 man worden met succes geëvacueerd uit het bezette gebied. Om veiligheidsredenen word de operatie op dinsdagmorgen stilgelegd. Het bruggenhoofd over de Rijn bestaat niet meer, het had de springplank moeten zijn naar het IJsselmeer en het Ruhrgebied. Het ambitieuze plan van Montgomery is mislukt. Het plan om de oorlog voor de kerst van 1944 te beëindigen is dus niet gerealiseerd. 3.5 Onze mening over de uitvoer: In dit hoofdstuk is te lezen dat er heel veel mis ging rond de slag om Arnhem. Deze fouten varieerden van droppingen op verkeerde plaatsen tot het per ongeluk opblazen van een munitie gebouwtje. Wij denken dat veel van deze fouten voorkomen hadden kunnen worden als men beter had gelet op met name de kwaliteit van de radio s. Deze gaven op het slagveld grote problemen, want vaak werkte ze niet en zo werkten de troepen vaak langs elkaar heen. Ook de bevoorrading was allerminst goed te noemen. Vaak werd er te weinig geleverd of op verkeerde plaatsen. Een oorzaak hiervan was dat de weg waarlangs de voorraden moesten vaak kleine en moeilijke begaanbare wegen waren, hierdoor konden de Duitsers vaak en veel van de bevoorradingen onderscheppen. Achteraf gekeken had men ook beter eerst Antwerpen denken wij, want als men Antwerpen in handen had, had men ook de haven in handen. Zo had men dus voorraden vanuit Engeland naar Antwerpen kunnen verschepen. Een volgende oorzaak van het mislukken was dat de troepen die uit België oprukten zich veel te verdedigend gedroegen. Bij elk schot dat ze hoorden vloog iedereen al in dekking. Dit kwam vooral doordat veel soldaten al het gevoel hadden dat de oorlog al bijna voorbij was en zij wilden niet op het laatste moment nog sneuvelen. Een paar punten in de uitvoer die wel goed gingen waren bijvoorbeeld het lange stand houden van Generaal Frost en zijn mannen bij de Rijnbrug. Wij hadden namelijk niet gedacht dat Frost met zo weinig man zo lang stand kon houden tegen een overmacht aan Duitsers. Een ander punt wat niet zozeer belangrijk is voor Arnhem, maar des te belangrijker voor de operatie Market Garden als geheel, is dat acht van de negen bruggen werden veroverd. Hoofdstuk 4 De gevolgen en de uiteindelijke bevrijding van Arnhem 4.1 De gevolgen1: 1. Een eerste gevolg van het verliezen van de slag om Arnhem was dat de oorlog niet, zoals van tevoren gedacht werd, was afgelopen voor de kerst van Pagina 10 van 14

11 2. Mede hierdoor kwamen delen Nederland terecht in de hongerwinter. Met deze delen bedoelen we dan de gebieden die nog in Duitse handen waren. De extreme koude winter en het uitstel van het einde van de oorlog zorgden er voor dat in Nederland in de winter van 1944 duizenden mensen stierven. De oorzaak hiervan was dat Wilhelmina had opgeroepen tot een staking voor de machinisten. Men dacht dat men hiermee de Duitsers benadeelden, want zij konden de soldaten niet meer bevoorraad worden. Maar doordat de geallieerden de slag verloren en de machinisten des ondanks hun staking hielden kon er ook geen voedsel worden aangevoerd voor de Nederlandse burgers. 3. Een derde gevolg was dat het Ruhrgebied in Duitse handen bleef. Hierdoor konden zij het produceren van wapens gewoon voortzetten. Dit gevolg was ook de aanzet tot het Ardennenoffensief, want doordat zij wapens konden blijven produceren waren zij op 16 december sterk genoeg om een nog een laatste poging te ondernemen om hopelijk tot aan Antwerpen door te stoten. Het voornaamste doel van dit offensief was het veroveren van de haven Antwerpen. Als men deze haven namelijk in handen had kregen de geallieerden opnieuw problemen met hun aanvoer van wapens, proviand en dergelijke. 4. Doordat de brug bij Arnhem in Duitse handen bleef en dus ook het Ruhrgebied, kreeg de moraal van de Duitsers een enorme boost. 5. Een laatste gevolg was het verloop van de bevrijding van Berlijn. Eerst was afgesproken dat de geallieerden en de Russen allebei ongeveer de helft zouden bevrijden, maar doordat de Russen veel sneller konden oprukken dan de geallieerden hadden zij Berlijn al veel eerder bereikt. Omdat de geallieerden nog lang niet waren gearriveerd besloten de Russen eerst verder op te rukken om Berlijn heen. De Russen waren nu dan al zover opgerukt dat de grondtroepen van de geallieerden Berlijn niet meer konden bereiken. Doordat de geallieerden toch graag Berlijn wouden bereiken, in verband met belangrijke documenten en wetenschappers die dan in Russische handen zouden vallen, stuurden zij parachutisten hierheen. Om uiteindelijk de helft van Berlijn te bevrijden. 4.2 De uiteindelijke bevrijding van Arnhem2: Op 8 februari 1945 begint de laatste en tevens succesvolle operatie rond Arnhem. De operatie genaamd, Veritable, moet de geallieerden dan over de Rijn brengen. Een oorverdovend geknal van 1300 kannonen en verwoestende bombardementen luidden het begin in van de opmars van de geallieerden richting het Reichswald. Maar weer heeft Montgomery zijn tegenstanders onderschat. Zij geven de Duitse bodem pas stukje bij beetje prijs. Dan na een lange strijd trekken de geallieerden, eind maart, de Rijn over. De laatste grote veldslag in het westen is gestreden. De Britten konden nu, zonder noemenswaardige tegenstand, via Westervoort naar Arnhem oprukken. Twee dagen later wordt dan de Gelderse hoofdstad bevrijd. 4.3 Onze mening over de gevolgen en de uiteindelijke bevrijding van Arnhem: Achteraf gezien heeft het verlies van de slag om Arnhem later toch nog veel grote gevolgen met zich meegebracht. Het belangrijkste gevolg voor Nederland was uiteindelijk de hongerwinter. Dit had voorkomen kunnen worden door geen staking uit te roepen voor de machinisten. Uiteindelijk heeft het de bevrijding van Arnhem toch nog ongeveer een half jaar op zich laten wachten. Wij vinden, en er zijn er denk ik velen met ons die dit denken, toch wel erg lang. Dat dan Montgomery zijn tegenstanders ook nog eens voor een tweede keer onderschat laat, volgens ons, toch wel een beetje zien dat de gehele operatie Pagina 11 van 14

12 niet van het beste niveau was. Maar wat natuurlijk altijd geldt: Beter laat dan nooit, want anders hadden u en ik er nu heel anders bij gezeten en waarschijnlijk nog steeds in handen geweest van de Duitsers. Conclusie: Hoofdvraag: Hoe kon het gebeuren dat de slag om Arnhem uitdraaide op een grote mislukking? De belangrijkste reden voor het mislukken van de slag om Arnhem waren de vele fouten die tijdens de operatie gemaakt werden. Het grootste mankement voor de troepen was het niet functioneren of in ieder geval het slechte functioneren van de radio s. Een andere belangrijke oorzaak was de hoeveelheid van de bevoorrading en de plaatsen waar deze gedropt werden. Ook de troepen die vanuit België oprukten waren veel te verdedigend ingesteld en liepen zo veel vertraging op. Men had van tevoren ook wel een beetje kunnen bekijken dat er een grote kans was dat de operatie Market Garden niet volledig zou slagen, want velen hadden het plan al voor het begin bestempeld als gewaagd. Alles zou precies op de goede manier en precies binnen de afgesproken tijd uitgevoerd moeten worden. Deelvraag 1 Wat was de bedoeling van operatie Market Garden?: Het belangrijkste doel van operatie Market Garden was het bezetten van het Ruhrgebied en vanuit hieruit zouden ze dan door kunnen stoten naar Berlijn. Het tweede grote streven was het afzetten van West- Nederland, zodat de Duitse troepen die hier waren gevestigd zich niet meer terug konden trekken naar Duitsland. Deelvraag 2 Waarom werd deze operatie van tevoren als gewaagd bestempeld?: Bij de presentatie van het plan van operatie Market Garden, bestempelde vele officieren het als een gewaagd plan. Een van de grootste redenen voor deze uitspraak was het feit dat alle puzzelstukjes op de juiste tijd op de goede plek zouden moeten vallen. Hierbij doelde men vooral op de troepen die vertraging op zouden kunnen lopen en zo niet op tijd de Rijnbrug zouden bereiken. Deelvraag 3 Waarom was juist de brug bij Arnhem belangrijk?: Men wou juist de brug bij Arnhem in handen hebben, omdat men van hieruit gemakkelijk om de Siegfriedlinie heen konden trekken. Als men deze brug bezat waren ook gelijk de Duitsers in West- Nederland ingesloten en konden dus niet terug naar Duitsland zonder door vijandelijk gebied te moeten gaan. Deelvraag 4 Wat maakte het dat de bataljons van Frost de brug wel bereikte en vele andere bataljons niet?: John Frost, Generaal van het 2e Bataljon, moest samen met de eerste en derde bataljon Arnhem bereiken. Alleen de opmars van Frost ging snel, omdat hij geen last ondervond van Krafft. Hij beschikte over een Pagina 12 van 14

13 paar honderd man en zorgde voor grote problemen bij de andere twee bataljons, die uiteindelijk Arnhem nooit wisten te bereiken. Deelvraag 5 Hoe verliepen de gevechten op en rondom de brug?: Vooral doordat alleen het bataljon van Frost de brug bereikte en op dezelfde dag er ook een colonne van vrachtwagens en tanks Arnhem binnen trok zag het er voor Frost niet bijzonder rooskleurig uit. Frost heeft hierna een paar keer mensen de brug opgestuurd op met de missie om de overkant te bereiken, maar deze werden negen van de tien keer onherroepelijk neergeschoten. Na een aantal van deze pogingen en gevechten vanuit de huizen richting de brug besloot John Frost op 20 september dat het beter was dat hij zich overgaf aan de Duisters. Deelvraag 6 Op welke manier en op welke schaal boden de Duitsers tegenstand?: De Duitsers boden op grote schaal tegenstand, want zoals vaak te lezen is, ondervonden veel van de geallieerde troepen wel tegenstand van de Duitsers. Daardoor kon er geen aansluiting komen bij de troepen van Frost. Zo was het voor de Duitsers een koud kunstje om uiteindelijk de Rijnbrug in handen te houden. Wat hierbij ook nog van belang is was de instelling van geallieerde troepen. Zij stelden zich namelijk heel verdedigend op, omdat ze dachten dat de oorlog toch al bijna voorbij was. Deelvraag 7 Hoe kon het gebeuren dat men uiteindelijk de brug uit handen verloor?: De belangrijkste verklaring hiervoor is het feit dat John Frost, tijdens zijn periode bij de brug, geen aansluiting kreeg van onder andere de Polen. Hierdoor was Frost overduidelijk in de minderheid en moest hij, zoals eerder genoemd, zich op 20 september overgeven aan de Duitsers. Deelvraag 8 Welke gevolgen bracht het mislukken van de operatie Market Garden met zich mee?: De gevolgen waren: * Het einde van de oorlog wordt uitgesteld. * Delen van Nederland belandden in de hongerwinter. * Het Ruhrgebied bleef in Duitse handen. * Duitse moraal werd enorm opgekrikt. * De afgesproken scheidingslijn, tussen wat later Oost- en West-Duitsland wordt, kan niet worden gehandhaafd, omdat de Russen Berlijn eerder bereiken dan de geallieerden. Literatuurlijst: * Corridor naar de Rijn, Terra Zutphen 1988, Auteur: Hen Bollen * De slag om Arnhem, Lekturama BV Rotterdam 1978, Auteur: C.W. Star Busmann * * * voorbereidingen Pagina 13 van 14

14 * Pagina 14 van 14