De gevangen otters worden losgelaten door Geke Faber en Jan Oosterwijk. Nr

Transcriptie

1 De gevangen otters worden losgelaten door Geke Faber en Jan Oosterwijk. Nr

2 WIJ LATEN U NIET ZWEMMEN De natuur heeft veel te bieden. Dat ervaart u in Aqualutra maar ook in uw eigen omgeving kunt u er dagelijks van genieten. AOC Friesland verzorgt opleidingen met de natuur als basis. Opleidingen op VMBO- en MBO- niveau. Korte en lange cursussen voor beroep en hobby. AOC Friesland laat u niet zwemmen. Voor informatie: openingstijden: ma t/m za / zon- en feestdagen Wijde Burgstraat CC Sneek Telefoon Folgersterloane 92, 9222 LK Drachtstercompagnie, tel: ALG0281 De Hege Stjelp B. Veenstra Kofje drinke yn Boukje s molken kelder logies met ontbijt ook voor groepen M. van Coehoornweg 17, 9251 LV Burgum Tel.: (0511) / (06) Onderhoudsbedrijf ROORDA Jupiterweg AD Leeuwarden Telefoon (058) Fax (058) KOM de Natuurwinkel ONTDEKKEN De natuurwinkel is een landelijke winkelorganisatie. U koopt hier uitsluitend producten die afkomstig zijn van de biologische en biologisch-dynamische landbouw. U herkent deze producten aan het1 -keurmerk of het demeter -logo. Deze keurmerken garanderen dat onze producten volgens milieuvriendelijke methodes worden geteeld. Dus zonder chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Tijdens de productie worden er geen chemische en en synthetische kleur-, geur- en smaakstoffen toegevoegd. Daarnaast zijn onze producten gegarandeerd vrij van genetische manipulatie. Wat u koopt, is dus eerlijk en gezond. De trend van dit moment NATUUR WINKEL Natuurwinkel Leeuwarden Amelandsstraat 20 a+b 8911 KA Leeuwarden Telefoon De natuurlijke kijk op uw dagelijkse boodschappen F. Veenstra Stukadoorsbedrijf Beugel MB Drachten Tel.: De leukste kroeg van Easterlittens It Plein XB Easterlittens Telefoon: Tevens zaalverhuur voor vergaderingen, bruiloften en recepties Openingstijden: di-do , vr-zo , ma gesloten Praktijk voor kleine huisdieren en paarden Dierenarts Maaike Feenstra Spreekuren: ma. t/m vrij uur en uur Zaterdags en volgens afspraak (24 uur bereikbaar) It Roer VR Dronrijp tel fax Telefoon (058) Nijlânsdyk 70, 8931 GM Leeuwarden Altijd gezelligheid in Café t Jachtfjild Kom eens langs! Boelenslaan Bij: Siebe en Froukje Telefoon (0512)

3 De Otterbode 3 REDACTIONEEL Kraukli, Letland, De eerste 7 otters zijn uitgezet!!! De otter is nu echt terug in Nederland. De Stichting Otterstation Nederland heeft tot nu toe 3 dieren uit het wild (2 uit Wit-Rusland en 1 uit Letland), 2 dieren uit Zweden en 2 verweesde otters uit Tsjechie aangeleverd voor de lang verwachte herintroductie van de otter in Nederland. 7 Juli s avonds, ergens op een stille plek in de Weerribben in NW-Overijssel, lieten voormalig Staatssecretaris Geke Faber van het Ministerie van LNV en onze eigen voorzitter Jan Oosterwijk de eerste otters los (zie foto s). De dieren waren zichtbaar opgelucht, nu zij weer de vrijheid tegemoet konden treden. Ze hadden dan ook wel wat meegemaakt! Ze hebben lange reizen moeten ondergaan op weg naar Nederland en vervolgens kregen zij nog een zendertje onderhuids aangebracht. Otters vangen in Letland Letland telt 2.4 miljoen inwoners en heeft een oppervlakte van km2. De helft van deze oppervlakte bestaat uit bos en is zowel eigendom van particulieren als van de staat. In totaal zijn er 777 rivieren die een totale lengte hebben van kilometer. Nu weet ik niet of deze lengte voor of na de kanalisatie is. We hebben verscheidende rivieren gezien die in het verleden recht getrokken zijn. Maar ook zijn er nog prachtige rivieren met scherpe bochten en mooie meanders. Er zijn 2299 meren in Letland waarvan de grootste het Lubans meer met een oppervlakte van 80 km2. Daarnaast zijn er nog zo n 5800 moerasgebieden die samen een oppervlakte van 6400 km2 bestrijken. Dit is nog maar een klein deel van wat het oorspronkelijk was. Landbouw wordt op een heel extensieve manier bedreven en circa 80 % is niet meer in gebruik. Met andere woorden: Letland is een land met erg veel ruimte voor zowel de mens als de natuur. Een verslag van Nico Minnema Pagina 5, 7 en 11 Uit het laatste voortgangsverslag is gebleken dat alle dieren het erg goed doen. Van het Letse vrouwtje lijkt helaas de zender te zijn uitgevallen. Een uitgebreide zoektocht naar haar per vliegtuig leverde niets op. Als het dier dood gegaan was, had het dier opgemerkt moeten worden, omdat de zender dan een ander signaal was gaan uitzenden. Het komt er nu op aan de uitwerpselen van het dier te zoeken, daar DNA uit te halen om daarmee vast te kunnen stellen of ze nog steeds in het gebied rond loopt. Opvallend was dat er eigenlijk geen verschil was op te merken in het gedrag van de otters die uit het wild komen en uit de fokcentra. Alle 7 lieten zij een zelfde patroon zien en een vergelijkbare grootte van leefgebied. Wat helemaal erg mooi is, is dat zij heel netjes in de Weerribben blijven, niet zover verwijderd van de locatie waar zij uitgezet zijn. BRONZEN OTTERS Een van onze donateurs heeft op de open dag 20 oktober 2002 in het ontvangstcentrum een expositie georganiseerd van zijn collectie: Middenpgina We moeten ons wel beseffen dat de dieren nog maar enkele maanden in hun nieuwe leefgebieden rond lopen. Hoe zal het hen straks bijvoorbeeld vergaan in de wintermaanden? Het blijft spannend. De gebeurtenissen kunt u goed blijven volgen op de website: Als u daar naar toe surft, moet u de rubriek "nieuws" opzoeken. Hier treft u alle voortgansgverslagen aan sinds de uitzetting op 7 juli. zender Letse otter waarschijnlijk defect. Een hele mooie vondst in het otterpark. Liza en Dieko Pagina 13 Ik zit, terwijl ik deze tekst op mijn laptopje intik, alweer twee weken in Letland en Wit-Rusland. Goed nieuws: in Wit- Rusland hebben we alweer 1 extra wilde otter voor de herintroductie kunnen bemachtigen, en in Letland 2. In Letland gebeurde dat gisternacht. In een en dezelfde nacht kregen Tjibbe de Jong, mijn vrouw en ik twee prachtige wilde otters in handen. Het was opnieuw een indrukwekkende ervaring om de otters tijdelijk uit handen van Moeder Natuur te mogen ontvangen. Ook deze otters gaan naar Nederland en zullen de 7 dieren die al in het vrije veld rond lopen, gaan vergezellen. We plaatsen ze gelukkig, op een andere plaats weliswaar, weer terug in de schoot van Moeder Natuur! Ons werk zit er hier nog niet helemaal op. We gaan door tot we er nog 4 otters bij hebben. Dan zullen er eind dit jaar in totaal 14 otters rond lopen in de Weerribben. Dat zal een goed begin zijn voor het nieuwe jaar! Inmiddels hebt u een uitnodiging ontvangen voor de donateursdag op 20 oktober a.s.. Tijdens deze dag zullen wij u een speciale video vertonen over de herintroductie van de otter in Nederland. Er zullen dan ook heel bijzonder otterbeelden verkocht gaan worden (zie elders in deze Otterbode). U bent wederom van harte welkom op het Otterpark in Leeuwarden! Tot ziens op de donateursdag! Addy de Jongh, directeur Stichting Otterstation Nederland De Ottershop Een kleurplaat Colofon Het doel van Stichting Otterstation Nederland en Otterpark Leeuwarden is het behoud en herstel van het Nederlandse zoetwatermilieu. De terugkeer van een otterpopulatie wordt gezien als de kroon op het werk. Donaties: u wordt donateur door minimaal 15,88 te storten op girorekening van Stichting Otterstation Nederland, onder vermelding van 'donatie 2002'. Otterbode is het vier maal per jaar verschijnende blad van Stichting Otterstation Nederland en Otterpark Leeuwarden. Dit is nummer 3 van Adres: Otterpark Leeuwarden De Groene Ster 2, 8926 XE Leeuwarden Tel. (0511) , Fax. (0511) info@otterparkleeuwarden.nl Eindredactie: Addy de Jongh Een uitgave van: Uitgeverij Smallingerland BV Zonnedauw 4, 9202 PA Drachten Telefoon , Fax smallingerland@cybercomm.nl Acquisitie: uitgeverij Smallingerland BV Pagina 13

4 Naturistische (nudistische) vereniging Postbus AA Drachten eetcafé de Vriesche Herberg Wij geven lessen in: Yoga, om intens te ontspannen Massage,...gericht op hobby Inl.: Tevens zoeken wij leden en vrijwilligers voor het deelnemen aan en ondersteunen van onze diverse naturistische activiteiten. Wij zijn iedere dag geopend! vanaf 9.30 uur tot uur zondags vanaf uur Gezellig uit eten of even iets drinken? Kom dan eens langs op; Het Breed PR Stroobos Wij heten U van harte welkom Tel/fax Schoenmakerij Op den Kelder Erkend kwaliteitsreparateur Nederlands Schoenfabrikaat Het adres voor kwaliteitsschoenreparaties Zuidvliet BN Leeuwarden Telefoon (058) Spekloane LL Boelenslaan Tel Fax Autotel STAAT GARANT VOOR: Strak en verzorgd tegelwerk. Inclusief kit afwerking. HET ADRES VOOR: Patroon vloeren en diagonale vloeren. Waterdicht tegelwerk badkamers. Ds. Biesmastrjitte 7, 9289 JT Drogeham Tel.: (0512) Fax: (0512) Mob.: ZIJLSTRA s Brood - Koek - Banket MINNERTSGA Voor een snelle lunch of een verrassend diner, ook op het terras aan het water (keerpunt 11-stedentocht) Koningstraat 1, 9101 LP Dokkum Telefoon: Loonbedrijf W Leystra Loonbedrijf Burgum Tel.: Mobiel: SCHREUR AGRARISCHE DIENSTVERLENING Voor al uw voorkomende werkzaamheden: melken, stallenschoonmaak, veescheren etc. Tel KLAAS KLUS Uw vakman voor onderhoud en reparatie Mininkraanverhuur en straatwerkzaamheden JACHTSCHILDERSBEDRIJF RICK VAN AALDEREN V.O.F. Voor totaal onderhoud en nieuwbouw! Voor meer informatie: Telefoon (0515) Mobiel: Boelenslaan Postbus ZG Pieterburen Tel.: Fax:

5 De Otterbode 5 Otters vangen in letland Letland telt 2.4 miljoen inwoners en heeft een oppervlakte van km2. De helft van deze oppervlakte bestaat uit bos en is zowel eigendom van particulieren als van de staat. In totaal zijn er 777 rivieren die een totale lengte hebben van kilometer. Nu weet ik niet of deze lengte voor of na de kanalisatie is. We hebben verscheidende rivieren gezien die in het verleden recht getrokken zijn. Maar ook zijn er nog prachtige rivieren met scherpe bochten en mooie meanders. Er zijn 2299 meren in Letland waarvan de grootste het Lubans meer met een oppervlakte van 80 km2. Daarnaast zijn er nog zo n 5800 moerasgebieden die samen een oppervlakte van 6400 km2 bestrijken. Dit is nog maar een klein deel van wat het oorspronkelijk was. Landbouw wordt op een heel extensieve manier bedreven en circa 80 % is niet meer in gebruik. Met andere woorden: Letland is een land met erg veel ruimte voor zowel de mens als de natuur. Het vangen van de otters Al jaren wordt er gesproken om otters uit te gaan zetten in de natte natuur van Nederland. In eerste instantie zou deze herintroductie plaats vinden in de Alde Feanen. Maar na een grondige tweede afweging en een otteranalyse (haalbaarheids onderzoek op de computer) van de Alde Feanen en noordwest Overijssel is toch besloten om de eerste otters uit te gaan zetten in de Wieden en de Weerribben. Na de nodige misverstanden tussen het ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij en de SON (Stichting Otterstation Nederland) heeft het ministerie van LNV de SON groen licht gegeven voor het leveren van de benodigde otters in Nederland. Addy de Jong van de SON had al contacten in Wit-Rusland en Letland om daar de otters te vangen voor dit project. Omdat ik door mijn werk ook wel met otters te maken had en Tjibbe de Jong, mijn collega, op uitnodiging mee ging naar Letland heb ik mij zelf "voor een week" aangeboden als assistent ottervanger. Aangekomen in Letland waren Tjibbe en Janis Ozolins, een bioloog van het Letlandse Ministerie van Bosbeheer, al vier weken aan het vangen geweest en hadden nog maar één otter gevangen. Dit magere resultaat had met name te maken het feit dat ze eerst met de verkeerde vallen werkten. Want aan de veldkennis van deze twee veldmensen lag dat zeker niet. Maar otters zijn geen bevers, die met open ogen in elke val lopen, nee in dit geval waren de otters eigenlijk wat te slim. Maar door deze verkeerde vallen, die te gemakkelijk dichtgaan, waren alle goede wissels, waar alleen otters kwamen verloren gegaan. De otters die toch al niet zo plaatstrouw waren hadden geen zin meer in dit gesodemieter en hebben nieuwe plekken gezocht. Daarom moest er nu op,,tweederangs" locaties gezocht worden, waar ook veel andere zoogdieren voorkomen zoals de bever, Amerikaanse nerts en de wasbeer, die ook het risico liepen om gevangen te worden. En zoals verwacht van alles word gevangen maar geen otters. Janis heeft zelfs een keer een merel tussen de val gehad, en die was diezelfde nacht nog opgegeten door een otter en die had als dank een hoopje stront (spraint) achtergelaten. Ja dat zijn zware tijden geweest voor Tjibbe en Janis. Als natuurliefhebber had ik niets te klagen want er was onderweg alles te zien op de vang lokaties. Zo was er een plek waar allemaal verse sporen bijeenkwamen van de otter, bever, Amerikaanse nerts, das, ree, eland, en van een wild zwijn. In Nederland zou men dit uitleggen als gewas schade. Voor mij was dit puur natuurbeleving. s Ochtends waren we vanaf zes uur tot s middags twee uur in het veld om de vallen te controleren en het zoeken naar nieuwe locaties. Het eerste leverde minder op dan het tweede. We verplaatsten ons lopende en met de auto over de puinpaden van Letland, grote stofwolken achterlatend. Soms zou je je doodschamen als er dan mensen over de weg liepen of fietsten of dat er een boer met paard en wagen aankwam die dan minuten lang onzichtbaar was in onze stofwolk. Maar als er dan vrouwen met kinderen op de weg waren dan reed de Letse bioloog wat langzamer. "I only respect women with childeren" zei hij dan. Janis was wel een man met principes want toen ik hem vroeg of zij de otters verkochten aan de SON toen zei hij heel vastberaden: "nee we krijgen betaald voor ons werk, want de otter kan nooit een onderdeel zijn van een financiële transactie. Hieruit blijkt wel dat Janis een integer man, met hart voor de zaak en graag wou helpen in het belang van de otters in Nederland. Een mooi stel, zo samen met Tjibbe. Ja dat heb je soms mensen met een gezonde tik, die niet in tijd rekenen maar in resultaat en het genieten van de natuur, mooi is dat! Onze speurtochten in de omgeving van Cecvaine leverden voor ons weer geen otters op, maar wel weer nieuwe otterwissels bij de Tirzarivier, een van de laatste nog natuurlijke rivierbeddingen. Hier zagen we "tot onze grote verwondering" dat een deel van de rivier drooggelegd was en dat een brede landbouwsloot volop stroomde. Dit ging Janis duidelijk te ver en heeft meteen met het Letse Staatsbosbeheer gebeld dat dit niet kon en dat dit verder uitgezocht moest worden. Van deze rivieren moeten ze afblijven: "I am not a high official but I will use all my influence to stop this". Janis was behoorlijk boos en liep ook wat rood aan, en daar kon ik mij als natuurbeheerder wel wat bij voorstellen, zeker als je je bedenkt dat ze hier een groot aantal rivieren totaal vernield hebben. Daarnaast werd mij ook duidelijk dat zijn boosheid ook wel wat met politiek te maken had, want het beheer en toezicht valt onder het Ministerie van Milieu. En die hebben "zijn" Ministerie meermalen op de vingers getikt omdat ze te lang met het houtkappen doorgingen terwijl het broedseizoen al begonnen was. En nu had hij ook een troef in handen. "Dit houdt hun scherp", zei Janis. De laatste dagen zijn we vertrokken naar de omgeving van Bërzpils. Hier waren Tjibbe en Janis ook al aan het vangen geweest en nu wilden ze het opnieuw proberen. Diezelfde dag kwam ook Addy de Jong samen met zijn vrouw en kinderen uit Wit- Rusland waar ze ook twee otters gevangen hadden. Toen Tjibbe en ik weer naar huis gingen hadden ze nog niet genoeg otters gevangen, maar Janis en Addy en een aantal lokale veldmensen uit zowel Letland als Wit-Rusland gaan door. Jacht Op het kantoor van het Letse Staatsbosbeheer kregen we ook wat folders van hun organisatie. Het viel mij meteen op dat ze hier anders met de jacht omgaan dan in Nederland. In de algemene folder over hun werkzaamheden zie je dan ook een jager met een lynx om zijn schouder, één met een geschoten auerhoen en één met een stuk wat geschoten elanden. In Nederland zouden we meteen zeggen:"dit levert ons geen leden op, dus niet in de folder". Iedereen kent het voorbeeld wel van jonge vossen op de folder van natuurmonumenten om nieuwe leden te werven, terwijl diezelfde natuurmonumenten op sommige plekken de vos actief bestrijdt. Hier blijkt wel uit dat de natuur voor ons iets bijzonders is maar in Letland de normaalste zaak van de wereld. En in beide landen heb je altijd mensen die de natuur maar een blok aan het been vinden. Letland telt jagers, waarvan de helft actief. Daarnaast komen er ook zo n 150 Duitse jagers die "tegen een goede vergoeding" trofeeën kunnen schieten. Gevoelsmatig kan ik hier niet zo goed mee uit de voeten maar aan de andere kant levert dit ook weer wat geld op voor natuurbeheer. Voor een land als Letland " met zijn beperkte financiële middelen" ligt dat heel anders dan in Nederland, waar de schaal van de natuurgebieden veel te klein is voor dat soort fratsen. Bovendien kan natuurbeheer ook op een heel andere manier gefinancierd worden. Deze vorm van jagen, -die gelukkig afneemt is alleen mogelijk met een goede begeleiding en strenge sancties bij misbruik van deze tak van sport. De jager betaalt bijvoorbeeld voor het schieten van een wild zwijn in Letland 25 voor een vergunning, 25 voor het geweer en 75 voor een zeug, maar wel 175 tot 1000 voor een beer (mannelijk wild zwijn), afhankelijk van de lengte van de slagtanden. Als de jagers het dier verwonden en/of op een andere manier doden dan is toegestaan dan volgt een boete en wordt de vergunning ingetrokken. Zo lang dit nog doorgaat zou ik er een voorstander van zijn om deze boetes aanzienlijk te verhogen, het moet natuurlijk geen prijs schieten worden. vervolg op pagina 7

6 LOONBEDRIJF KAMSTRA TWIJZEL * KRAAN- EN SHOVELWERK * ZAND EN GROND * LANDVERBETERING * ROLPERSEN * WALFREZEN ENZ. Tsjerkebuorren 57, 9286 GA TWIJZEL Tel.: , Mob. nr.: Paard- en ruitersportartikelen Oosterwolde voor KWALITEIT en SERVICE ook voor al uw TAPIJT en GORDIJNEN, kortom voor uw gehele woninginrichting Voor jong en oud in blank of donker eiken, ook in wit Kom nu kijken en overtuig uzelf. Voorweg 94 Damwoude Tel.: P.S. niet in het winkelcentrum en niet aan de grote weg Uw adres voor een gazonmaaier of tuin- en parkmachine, tevens onderhoud en reparatie. Erkend VCA keuringsbedrijf Voor electrisch handgereedschap, kranen, shovels, heftrucks en landbouwmachines Ga daarom eens, geheel vrijblijvend, voor bemiddeling van koop- of verkoop van uw huis naar: Aalsumerpoort 18, 9101 JL Dokkum Telefoon: Telefax: oliviervastgoed@planet.nl Website: Nanningaweg AB Ooosterwolde Tel Postma s Taxibedrijf Damwoude Voor al ziekenvervoer Tevens: Discovervoer - Rolstoelvervoer - Groepsvervoer Bel vrijblijvend voor informatie: Renault John Deer Claas Kverneland correct H. en A. de Vries ARCHIEFVERNIETIGING DENK AAN HET MILIEU, DENK CORRECT. WIJ ZIJN SNELLER, BETER, GOEDKOPER. DISKREET VERWERKT MET VERNIETIGINGSVERKLARING Ceresweg 1, 8938 BG Leeuwarden. Tel. (058) , b.g.g Tel Fax Hendrik Alfred Herenweg 28, 8536 TN Oosterzee, Privé Binnen 10 weken je rijbewijs? Autorijschool Roely van Steinvoorn start nu met een 10-weekse opleiding: 30 lessen à 60 minuten inclusief 1 examen vaste rij-instructeur aangesloten bij de BOVAG totaalprijs 1080,- En dit alles in een sportieve auto voorzien van airco Telefoon: , Autotel.: Poeliersbedrijf BAKKER BV Voor horeca - instellingen - slagerijen Kollumerzwaag Tel Fax Zwaagwesteinde Tel Voor inlichtingen of documentatie Tel. (0513) Leveringsprogramma: Sierhekwerk Gaashekwerk Spijlenhekwerk Tennisbaanafrastering Sportveldafrastering Draaipoorten Railpoorten Vrijdragende schuifpoorten Electrische aandrijvingen Slagbomen Agrarische Sector Woningbouw Utiliteitsbouw Heechswei EG Oostrum Tel. (0519) Fax (0519) info@visser-oostrum.nl

7 De Otterbode 7 vervolg van pagina 5 In 1992 waren de geschoten aantallen dieren in Letland: Eland Edelhert Ree Wild zwijn Bever Wasbeer Haas Vos Marterachtigen Eekhoorns Das Naast deze rij van geschoten dieren wordt er ook nog op eenden en ganzen geschoten, en ik denk vooral in de winter want nu zie je deze vogels hier bijna niet. Verder worden er jaarlijks nog nertsen, muskusratten, 500 lynxen en 400 wolven geschoten. Sinds 1992 zijn de officiële cijfers lager geworden maar daar staat weer tegenover dat er weer meer gestroopt wordt. Dat schiet dus niet op want dood is dood. En intussen zit het totale aantal geschoten dieren weer op de aantallen van Janis, onze Letse bioloog maar eens vragen of hij geen moeite heeft met deze cijfers. Hij is de zoogdieren expert van Letland en is in principe tegen de jacht als sport, maar hij kan zich voor een deel wel vinden in deze vorm van jacht. Behalve op het jagen van roofdieren zoals de lynx en wolf, dat moet anders. Niet gewoonweg schieten op wat ze tegen komen, want Letland heeft geen eigen populatie, het zijn allemaal dieren afkomstig uit Rusland. Er zou veel meer gekeken moeten worden naar de leeftijd en geslacht van deze dieren zodat alleen de nieuwe aanwas gereguleerd kan worden. Wat de auerhoen en de korhoen betreft, deze worden ook nog steeds geschoten. Hier kan ik me niets bij voorstellen want deze soorten hebben niets met landbouwen bosbouwschade te maken. En zijn bovendien ook geen bedreiging voor andere soorten. Sterker nog ze zijn een "must" voor andere soorten. Dus in zo n geval afblijven en vooral niet schieten. Drank Overal waar je op deze wereld komt heb je mensen die niet van de drank af kunnen blijven, dus ook in Letland. Nu moet ik wel zeggen, dat Tjibbe en ik s avonds van tijd tot tijd ook wel een flesje bier of een glasje wodka kregen, maar dat was meer een slaapmutsje. We hadden tenslotte ook last van een jetlag. In Letland kom je deze zuipschuiten zowel in de stad als op het platteland tegen. Toen we op een avond een wandeling maakten in de omgeving van Cesvaine zagen we in de verte een,,klein" boertje lopen met de zeis op de rug en deze kon amper koers houden. Het is dan ook wel bekend dat een bepaalde groep mensen niet van de drank af kan blijven. Nou dit was er dus zo n een, die meer wodka dronk dan melk leverde aan de fabriek. Hij keek vreemd en woest om zich heen en toen hij bijna bij ons was, gooide hij de zeis neer en begon in het Lets te schreeuwen en vloog Tjibbe om de nek. Overal waar snot en spuug uit kon komen, daar kwam het ook uit. Voor mij een hele opluchting dat hij meer in Tjibbe zag dan in mij. In het huisje "gelegen naast de Ica-rivier" was het niet veel beter. De buren "mensen met een goed hart" konden ook niet van de drank afblijven. Vader en zoon en zijn vrouw hadden 1 koe en een groentetuin en moesten alles in het werk stellen om in hun wodka behoefte te voorzien. Op een ochtend kwam de vader langs om te klagen over zijn zoon. Want wat bleek nu, hij had de trekker verkocht om er drank van te kopen. Maar deze mensen brachten s avonds wel een liter verse melk omdat de kinderen van Addy en Lena er bij waren. s Avonds vertelde Addy dat ze in Wit-Rusland visite gehad hadden van een paar hoge pieten in verband met de vergunningen voor het vangen van otters. Deze mensen kwamen drie uur te laat en flink aangeschoten van de wodka. En dan kon je er ook nog maar eens voor zorgen dat er goed eten was en wederom wodka, anders kon je de vergunningen wel vergeten. Dan hebben ze zomaar ineens een heel kort geheugen. Ja wat dat betreft heeft Addy veel moeten slikken en moest net zo slim zijn als de otters die ze daar wilden vangen, anders had hij nooit de vereiste vergunningen gekregen. vervolg op pagina 9

8 Firma Brunia Restauratie van hekwerken, torenuurwerken en klokluidinstallaties Dorpstraat LE Exmorra Telefoon Onze watercontroleurs: Wetterskip Fryslân heeft de zorg voor de kwaliteit van het oppervlaktewater in de provincie Fryslân. Daarom zuiveren we het afvalwater, zodat het weer schoon geloosd wordt op de Friese wateren. Beter voor mens èn dier. Onze controleurs nemen dan ook regelmatig monsters om de kwaliteit van het water in de gaten te houden. Want natuurbeheer is een van de vele aspecten waar Wetterskip Fryslân terdege rekening mee houdt. Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden. Tel.: W ij varen o.a. door en om Leeuwarden, waarbij ook een bezoek aan het Otterpark mogelijk is. Lopende vanaf de boot, ± 10 minuten door het mooie natuurgebied de Groene Ster onder begeleiding van een gids. Vraag vrijblijvend inlichtingen voor een noflike tocht! Rondvaartbedrijf Middelsee Fam. Middelkoop Ritsumasyl WB Ritsumasyl Tel/Fax: nieuwe keuken of badkamer? 900M 2 KEUKENS EN SANITAIR GEEN AANBETALING 5 JAAR GARANTIE OP MEUBELEN EIGEN MONTAGEDIENST GRATIS PARKEREN U ziet 't staan... bij van derlaan! VAN DER LAAN KEUKENS - BADKAMERS - TEGELS RONDWEG-WEST 39 - DOKKUM - TEL NAAST KARWEI Leatherhouse Voor betaalbaar leerkom je bij leatherhouse terecht Verschillende maten en modellen. Voor al uw reparaties en artikelen voor leerbescherming Leatherhouse Vlasstraat 9 Dokkum Telefoon dealer Tapijthuis Peereboom Uw complete woninginrichter Tapijt Vinyl Gordijnen Vitrage Zonwering Harde vloeren Schoterlandseweg 42 Nieuwehorne Tel Herenweg 60 Donkerbroek Tel Verrekijkers - Spottingscopen - Nachtkijkers Kijkers die u nergens anders ziet Wij zijn dealer van alle bekende merken. Opruimingskijkers met 20 % tot 25 % korting. Ook ruilen wij uw oude verrekijker of fotocamera in. Kom, kijk en vergelijk!!! FOTO BAARS Kerkstraat 67, Vollenhove, tel Dinsdag gesloten. Vrijdag koopavond. Gratis parkeren voor de deur.

9 Een van onze donateurs heeft op de open dag 20 oktober 2002 in het ontvangstcentrum een expositie georganiseerd van zijn collectie: BRONZEN OTTERS Exposerende kunstenaars: Robbert-Jan Donker Lance Huet Koba Koster Goke Leverland Robert-Jan Donker: Liggende otter 1997 Fiona Zondervan Fiona heeft speciaal voor deze gelegenheid een nieuw beeld gemaakt in een zeer redelijk betaalbare prijsklasse. De organisator verwacht tussen de 15 en 20 beelden te kunnen laten zien, het merendeel daarvan kan ook gekocht of besteld worden. Voor bestellingen kunt u zich richten tot: Otterpark Leeuwarden De Groene Ster 2, 8926 XE LeeuwardenTel. (0511) , Fax. (0511) Alle betrokken kunstenaars hebben hun medewerking toegezegd om van eventuele verkopen 15% van de opbrengst ten goede te laten komen van de Stichting Otterstation Nederland.

10 Elke vrijdag en zaterdag antiekshow van tot t Kompas * SIKMA * * DIERVOEDERSPECIAALZAAK * GIEKERK DIERVOEDERS, VOGELVOEDERS, KUNSTMEST, DIVERSE ARTIKELEN Rinia van Nautaweg 6, AE Giekerk. Tel SCHERPE PRIJZEN Pepergawag 144 Steggerda Tel Ambachtelijke vloeren & onderhoud Smelle Brêge 21a, 9051 BH Stiens, tel , fax bezoek ons ook eens op Seerob 8, 9051 VA Stiens, Telefoon Het adres voor al uw: Schilder, Glas- en Behangwerk AUTO EN MOTORRIJSCHOOL De Vries AUTORIJLES 33 PER UUR THEORIELESSEN GRATIS! MOTORRIJLES 40 PER UUR Prijzen tot Klaas v/d Meystraat 26, 9045 PZ Beetgumermolen Tel. (058) , Mobiele tel voor reparatie en onderhoud BAGGELAAR 18, 8539 RV ECHTENERBRUG TEL. (0514) FAX (0514) VOEG- EN GEVELRENOVATIEBEDRIJF F. ALMA voor bedrijven particulieren c Nijewei NT Harkema Tel Fax Internet: H. Halbersma AUTOBEDRIJF BEELDHOUWEN ATELIER HET OOSTE Herma Bovenkerk Ooste 19, 8723 EG Koudum Tel Fax info@atelierhetooste.nl Open atelier Cursussen Workshops Beeldhouwvakantie Beeldentuin Het ontwerpen en zelf maken van rouw/grafbeelden groot assortiment aan stenen en gereedschappen Bredyk 199, 9088 BW Wirdum Telefoon DE WITTE KLOK t BILDTS KULTUURTOERISTYS INFORMASYSINTRUM V.O.F.O.F.. Motorenrevisiebedrijf De Schiffart De Opfeart KW Minnertsga Tel.: Fax; Homepage: Ds. Schuilingstraat WD Oudebildtzijl tel.: Fax: bki@nwfriesland.nl Als het gaat om: Warmtekrachtmotoren scheepsmotoren en keerkoppelingen aggregaatmotoren (NSA) automotoren industriemotoren (heftrucks e.d.) BOVAG RIJSCHOOL VOOR ALLE RIJBEWIJZEN EN CHAUFFEURSOPLEIDINGEN Examens in Heerenveen en Emmeloord Santplaet BT Lemmer Tel. (0514) Fax (0514) Hoofdweg SB Echten Tel.: Fax Pleisterplaats voor fietsers en automobilisten op de route Lemmer - Echtenerbrug langs het Tjeukemeer Fietsroutetips Gezellig café met bar en terras Sfeervol nostalgisch restaurant Deelbare zaalaccommodatie met toneel voor feesten en vergaderingen 120 personen NIEUW! MEENEEMMAALTIJDEN v.a. 8,- Ludo en Gerda Bakker heten u alvast van harte welkom!!

11 De Otterbode 11 vervolg van pagina 5 Landschap en natuur Als je zo vanuit de Oude Venen losgelaten wordt in Letland dan mis je al vrij snel de grote groepen vogels. Maar ja Nederland is één grote rivierdelta met veel kust- en wadgebied en dan heb je altijd grote aantallen vogels. Daarom zijn deze twee landen ook moeilijk met elkaar te vergelijken. Wat bij ons zeldzaam is daar struikel je daar over, zoals de kwartelkoning, het paapje, gele kwikstaart, nachtegalen, grote karekieten, leeuweriken roerdompen en je ziet ontzettend veel ooievaars. Een soort die in Nederland op sterven na dood is is de korhoen en deze soort neemt in Letland de laatste tien jaar in aantallen toe. Volgens Janis komt dit door het feit dat er grote lappen bouwgrond braak liggen en daar zijn volop zaden en insecten voor deze vogels. dit lijkt een goede ontwikkeling, maar doordat de grote staatsboerderijen opgehouden zijn ligt het hooiland- en akkerland beheer finaal op zijn kop. Je ziet hier nu veel,,boeren" met 2 a 3 brandrode koeien, zonder oormerken en met hoorns. Ik mag het eigenlijk niet zeggen maar dan zijn die Amerikaanse magere heinen die wij hier hebben geen echte koeien meer. Dan heb je nog een aantal boeren met dertig tot veertig koeien. En een boer met meer dan 100 koeien is hier uitzonderlijk. Het zal duidelijk zijn dat die boeren met twee a drie koeien, hoe leuk ook voor toeristen, geen tot weinig invloed hebben op het instant houden van het landschap. En zeker niet in de toekomst. Boeren met honderd of meer koeien hebben wel veel invloed op het landschap. En deze boeren zijn op zich niet te groot maar wel te intensief wat weer tot gevolg heeft dat er voor de planten en dieren die "juist in dit open land schap horen" geen plaats meer is. Nee dan de boeren met dertig tot veertig koeien, die moeten ze stimuleren om het bedrijf op poten te krijgen en te houden. Dat zou erg mooi zijn voor het hooi- en akkerland, bij de rivieren en tussen de bossen. Vooral de oude hooilanden zijn nog prachtig maar dreigen te verbossen. Soorten als de vrouwenmantel, ooievaarsbek, sleutelbloem, kogelboterbloem, pimpernel en sint-jans kruid dreigen hierdoor te verdwijnen. Het zou mooi zijn om dit in combinatie met de vogelbelangen in stand te houden. Door duurzaam te boeren met braak liggend terrein en laat in het seizoen te maaien. Ik ben weleens sceptisch geweest tegen over het agrarisch natuurbeheer in Nederland, en dat ben ik soms nog, maar hier in Letland zouden ze er een hoop goede dingen mee kunnen doen. Voor zowel de natuur, het landschap als voor de boeren. Naast de Ica-rivier kon je goed zien dat er in het verleden grote stukken moerasgebied drooggelegd zijn en dat de rivieren recht getrokken zijn. Er liggen nu grote hooilandpolders van meer dan 500 hectare waar helemaal niks mee gedaan wordt. Ze worden nog wel bemalen en in het voorjaar worden ze platgebrand, maar ook deze polders dreigen te verbossen. Voor de planten en vogels erg interessant maar door het plat te branden hou je deze soorten niet in stand. Het plat branden van stukken land is ook verboden in Letland omdat het nogal eens voorkomt dat er een huis in vlammen opgaat. Wat mij betreft word dit weer moerasgebied. Buiten het open veld is er ook nog ontzettend veel bos. Het is wel productiebos maar zeker niet zonder natuurwaarden. Nee, mooi bos met een grote verscheidenheid aan soorten en veel leeftijds verschil van de bomen. Met een prachtige onderbegroeiing met soorten als de rode bosbes, varens, salomonszegel en het lelietje-van-dalen. En ik geloof wel dat het kapbeleid, met haar voorschriften zoals: "altijd kleine kapvelden en op elke hectare vijf oude of dode bomen te laten staan" dan ook geen bedreiging vormen voor dit bos. Hoe nu verder Intussen zijn er in Wit-Rusland twee otters gevangen en in letland één, dat hadden er meer moeten zijn. Vanaf het begin hebben eerst de verkeerde vallen ons parten gespeeld, daarnaast heeft de extreem lage waterstand er voor gezorgd dat de otters meer naar het uiteinde van de rivieren zijn verhuist. Daar komt nog bij dat we te maken hadden met slimme otters, voor het vangen een nadeel, maar straks bij het uitzetten kan het hun redding zijn. Maar er zullen toch meer otters moeten komen, naast de gevangen otters hebben we nog een paar wilde otters uit Tsjechië en Zweden. Volgens ons zouden ze een afspraak moeten maken met de bevervangers in Letland. Bevers worden hier nog steeds met een vergunning bejaagt, deels met klemmen en deels worden ze geschoten. In het verleden, toen de beverhuid ook nog wat geld opleverde waren er veel meer beverjagers en toen sneuvelden er jaarlijks ook nog zo n vijfhonderd otters in de klemmen. Op dit moment zijn dat nog ongeveer vijftig otters per jaar. Dit is met name te danken aan het feit dat er veel minder jagers zijn en dat er ook veel minder met klemmen gewerkt wordt. Maar zolang Letland nog niet aangesloten is bij de Europese Unie zullen en kunnen de jagers hiermee doorgaan. Dus misschien ligt hier de oplossing voor de problemen die er nu zijn met het ottervangen. Als deze jagers nu een vergoeding kunnen krijgen voor een ongeschonden otter, dan is het voor hun de moeite waard om met andere klemmen te gaan werken en deze dagelijks te controleren. Dat is beter voor de otters, die anders het risico lopen om gevangen te worden met de dood tot gevolg, en het is beter voor de jagers en de nieuwe otterpopulatie in Nederland. Ja, daar waar Addy in Wit- Rusland voor het behoud van de vergunningen de hulp nodig had van de wodka daar zullen de beverjagers in Letland hem misschien wel kunnen helpen. En ook al zijn er op de achtergrond geluiden dat de SON er nog niet klaar voor zou zijn om de otters te leveren, ik heb er alle vertrouwen in dat ze het wel kunnen. Zeker na wat ik gezien en gehoord heb in Letland ben ik er zeker van dat als het Addy de Jong niet lukt, het niemand lukt. Nico Minnema

12 Timmerwerken Andries de Boer LEEUWARDEN Tel./Fax: Kafee Kafetaria Pizza s Pasta s Tel ANNE KNOL Trekdijk EG Scharnegoutum Telefoon : Telefax : Knol@wirehub.nl Internet: - Kelderafdichting. - Houtworm en boktorbestrijding - Hogedruk waterstralen - - Hoogwerker 54 meter - - Gevelrenovatie - Voegen Rijksstraatweg 7 Zweins Tel.: (0517) Fax: (0517) Het adres voor al uw constructie- en spantwerk Kom gerust eens langs voor een vrijblijvende offerte! Martin Bolk Handel- en constructiebedrijf Verder kunnen wij leveren: ijzersterke hekken paardenboxen op maat gemaakt en hebben wij vele soorten ijzer direct uit voorraad leverbaar Turfsteker 23, 8433 HT Haulerwijk Tel Fax Dames en herenmode IN GROTE MATEN Bent u niet mobiel? Wij willen het u graag laten zien TEGELHANDEL SIERBESTRATING NATUURSTEENVLOEREN Voorstreek JL Leeuwarden Tel Fax Persoonlijk kleuren kledingstijl advies Parallelweg 2 A, 8801 JM Franeker Tel , fax vanderbeek@planet.nl Wiidwâl 15 Oudehaske Tel.: LANDBOUWMECHANISATIEBEDRIJF J. Pries en Zn Smidsweg 21 - Koudum - Tel een café veel voetbal: een snackbar - internationaal topvoetbal een zaal met bar en - PTT telecompetitie podium voor al uw op een beeldscherm van 3 bij 2 feesten en partijen meter een biljart veel activiteit dansles maar bovenal veel gezelligheid een poolbiljart Dus kom eens langs bij Jan en Anneke Verkoop en reparatie van tractoren, landbouwwerktuigen, motormaaiers en weideartikelen Tevens ruim gesorteerd in bevestigingsmaterialen De Passage 2/6 Heerenveen Meyerweg 117 De Knipe tel.:

13 De Otterbode 13 Twee maanden otters in de Weerribben. Een terugblik: zender Letse otter waarschijnlijk defect. 11 september Het is nu twee maanden geleden dat de eerste otters in de Weerribben werden vrijgelaten. Volgens een soortgelijk Zweeds project vertonden de uitgezette dieren na 8-10 weken nauwelijks meer verkennend gedrag en leken zij zich te hebben gevestigd. Hetzelfde kan momenteel gezegd worden van de otters in de Weerribben. De dieren hebben zich verspreid over het gebied gevestigd, waarbij het bewegingspatroon meer voorspelbaar is geworden. De seksen opereren duidelijk in van elkaar gescheiden leefgebieden, maar de gebieden van mannetjes en vrouwtjes overlappen voor een deel. Daarbij is het opmerkelijk dat de dieren van het als paartje uitgezette Tsjechische koppel geheel van elkaar gescheiden leefgebieden bezetten. De beide Zweedse mannetjes vertonen overlap in leefgebied met elk een Wit-Russisch vrouwtje. Opmerkelijk was dat een stel enkele keren samen werd aangetroffen op dezelfde dagverblijfplaats. De otters verblijven nog steeds binnen de reservaatsgrenzen. Daarbij is het Tsjechische Twee vrouwelijke collega s Minke en Minke kwamen naar mij toe, want ze hadden iets leuks gevonden op het blad van de Gelderse roos. Het bleek om een grote rups te gaan met een pijl op de achterkant van de rug. Al gauw kwamen we tot de conclusie dat het hier ging om een pijlstaartrups. Het dier was mooi lichtgroen met aan beide zijkanten paarse en witte schuine strepen. Het moet hier dus gaan om de Ligusterpijlstaart, een schaarse soort in Friesland. vrouwtje uitgeweken naar de omgeving van het Giethoornse Meer in de Wieden. Zij komt evenwel geregeld even kijken in de Weerribben. Zij benut de verbindingszone tussen Wieden en Weerribben. Dit betekent dat alle otters in feite geen trekgedrag hebben vertoond. Mogelijk met uitzondering van het vrouwtje Kuja uit Letland dat na drie weken plotseling uit de ether verdween. Een uitgebreide zoektocht met auto en vliegtuig leverde geen resultaat op. In elk geval werd zij niet aangetroffen in de directe omgeving van het uitzetgebied zoals: Veluwe randmeren, Zwartewater, delen IJssel en Vecht, Wieden, Lindevallei, Rottige Meenthe en Tjeukemeer. In totaal is ongeveer 300 vierkante km afgezocht. Hoogstwaarschijnlijk is haar zender defect. Het komt er nu op aan verse spraints (uitwerpselen) van dit dier op te zoeken in de gebieden waar zij het laatst is aangetroffen, daar DNA uit te halen en hieraan af te leiden of het dier zich nog steeds in de Weerribben bevindt. Iets over de pijlstaartvlinder in het algemeen. In onze omgeving komen globaal zo n 16 soorten pijlstaartvlinders voor, verdeeld in Inlandse en Trekvlinders. Inlandse Populierenpijlstaart, Pauwoogpijlstaart Ligusterpijlstaart, Avondroodvlinder, Walstropijlstaart {ook Dennepijlstaart }wel Dit laatste maakt ons weer bewust van het onmisbare belang van het gebruik van radiotelemetrie (gebruik van zenders) in projecten als deze, waar alle dieren tellen. Tot nu toe zijn geen waarnemingen bekend van otters door mensen die in de buurt wonen. De otters worden slechts af en toe waargenomen door de onderzoekers. Deze kans om de otters te zien wordt vergroot doordat de positie van de dieren bekend is. Tot nu toe kunnen er geen verschillen ontdekt worden in het bewegingspatroon van de wilde otters en de dieren afkomstig uit gevangenschap. Dit blijft opmerkelijk aangezien deze laatste dieren slechts incidenteel levende proien hadden gevangen. De nu ingenomen leefgebieden lijken, wat betreft oppervlakte, kleiner dan die genoemd in de literatuur. Het aantal plassen en de oeverlengten zijn evenwel in de Weerribben per ha aanzienlijk. Nog steeds zijn de dieren soms ook overdag actief, wat mogelijkheden biedt voor rechtstreekse observaties. Zo kon het Tsjechische mannetje enige tijd worden waargenomen tijdens het vissen. Bij de monitoring in deze eerste fase is het accent gelegd op onderzoek naar bewegingspatronen en sterfte. Het onderzoek komt nu in de fase van de verzameling van kennis over het functioneren van de uitgezette otters. Hoe benutten de dieren hun leefgebied in relatie tot de aanwezige bronnen als voedsel en dekking. Hoe zijn de onderlinge relaties? Daarnaast zal meer aandacht moeten komen voor aanwezige knelpunten. De belangrijkste conclusies na de eerste fase van herintroductie: De dieren bevinden zich nog steeds in het uitzetgebied en er is geen sprake van verspreiding. Het verlies is beperkt gebleven tot mogelijk 1 otter, maar waarschijnlijk is alleen maar de zender uitgevallen. De otters lijken zich goed aangepast te hebben, wat zowel voor de wildvang als voor de dieren uit gevangenschap geldt. Kortom de aanvang van de herintroductie is tot nu toe erg succesvol geweest. Een hele mooie vondst in het otterpark. Liza en Dieko Wolfsmelkpijlstaart }trekvlinders Op 6 september j.l. is onze oudste otter Liza overleden. De oorzaak was een leverontsteking en nierproblemen. Zij was voor sectie weggebracht naar de Faculteit Diergeneeskunde, afdeling Bijzondere dieren te Utrecht. In die zin is Liza wel naar de goede plek gebracht, want het was een zeer bijzonder dier. Allereerst omdat zij zeer oud is geworden, otters worden gemiddeld slechts 7-8 jaar oud, en zij was inmiddels al 2 maanden de 14 jaar gepasseerd. Maar zeker ook omdat zij als jonge otter van 10 maanden oud in 1989 al het begin van het Otterstation in Haren heeft meegemaakt. In maart 1994 verhuisde zij mee naar Leeuwarden, om daar tot haar dood te blijven. Het ging de laatste tijd al slechter met haar, zeker toen haar levenspartner Dieko enkele maanden daarvoor op bijna 13 jarige leeftijd kwam te overlijden aan een milt tumor. Dieko kwam als 6 jarige otter naar het Otterpark en heeft zijn hele verdere leven met Liza gedeeld. Samen waren zij tenslotte ook nog bijzonder, op zeer hoge leeftijd kregen zij namelijk hun eerste jongen, waarmee zij meteen in de top 5 van de oudste otters ooit die jongen hebben gekregen belanden. Aan ieder leven komt een eind, maar gelukkig duurde dat leven bij deze twee otters ongeveer twee keer langer dan gemiddeld, waardoor wij extra lang van hun markante aanwezigheid hebben kunnen genieten. Alfred Melissen Diercollectiebeheerder Trekvlinders Oleanderpijlstaart, Glasvleugelpijlstaart, Kolibrievlinder, Doodskopvlinder (Wordt ook wel bij imkers aangetroffen, de rups eet aardappelplanten.) De Trekvlinders komen vanuit Z. Europa naar Nederland toe, en vliegen vaak in de nacht. Door hun straaljager model kunnen ze snelheden van tot wel 50 km per uur bereiken. De Ligusterpijlstaart. Deze soort was tot 1963 algemeen na dit jaartal ging de soort achteruit, oa door de strenge winter. Nu de laatste jaren lijkt het er op, dat de soort weer plaatselijk wat algemener wordt al blijft het een schaarse soort in Friesland. De Ligusterpijlstaart leeft als rups, zoals de naam al zegt van Ligusters, maar ook Sering, Spirea, Hulst en Es eet hij. (Het exemplaar dat in het Otterpark is gevonden zat dus op de Gelderse Roos, wat minder vaak voorkomt.) De vlinders vliegen in mei tot en met jili, en zetten dan hun eieren af op de voedselplant. De rupsen kan je dus vinden van augustus tot oktober. Als de rups 8 cm is, wordt hij hardglazend bruin, valt van het blad en kruipt in de grond. Er maakt hij een hol, spint zich in en verandert in een cocon, overwintert een a twee jaar in de grond, waarna hij uitkomt als volwassen vlinder, hierna begint de cyclus weer opnieuw. De vlinders vliegen s avonds. In kolibrie achtige vlucht hangen ze voor de nachtbloeiers, om met hun lange roltong nectar uit de bloem te zuigen. Overdag kun je ze zien zitten (met een beetje geluk), op een paal of op een boomstam. Peter Ferwerda.

14 Beschadigingen aan beton kunnen prima worden verholpen. Althans, met de juiste kennis van zaken. En die heeft Adema Betonrenovatie, de betonspecialist van het Noorden. Eerst maken we een gedetailleerde analyse. Dan geven we een hersteladvies. En vervolgens gebruiken we alle mogelijke technieken voor de renovatie. Het resultaat: een perfect herstel van iedere betonaantasting waardoor de constructie veel langer meegaat. Niet voor niets beschikt Adema Betonrenovatie over het KOMO procescertificaat voor betonrenoveren. Daar is immers veel verstand van beton voor nodig... Adema betonrenovatie Archimedesweg 18, Postbus 726, 8901 BM Leeuwarden, Tel. (058) *, fax (058) Bouw- en aannemersbedrijf Joost Alma ONDERHOUD - NIEUWBOUW - VERBOUW Voor een avond gezelligheid en sfeer Cafetaria - Bar Tarantella P.van der Weide Witgoed Service Wassen, drogen, koelen, vriezen en koken Reparatie van alle merken De Giek AS Drachten Telefoon: (0512) Fax: (0512) info@alfra-glas.nl Internet: Swaddepaed 30, 9299 HP Zwagerbosch Tel/fax: , mobiel joostalma@hetnet.nl Hoofdstraat 27 - Koudum Telefoon Tel Fax Mob Alfra Glas B.V De specialist in: isolatieglas enkelglas figuurglas inbraakwerend glas geluidwerend glas brandwerend glas veiligheidsglas hardglas hardglazen deuren en puien dakbeglazing kunststof beglazing glaszetten glasbewerking Atsma Bonningastrjitte HG Oppenhuizen Tel Mobiel Specialist in het slijpen en polijsten van marmeren vloeren d Hondecoeterstraat 52, 8932 DT Leeuwarden Tel. (058) Autotel Het adres voor: gevelreiniging gevelrenovatie voegen impregneren * tapijt * vinyl * houten vloeren * laminaat * marmoleum * gordijnen * vitrages De houten speelgoedwinkel * enz. enz. Bloem in je buik Anjelierstraat KE Dokkum Ook met Markt een ruime 10, 9101 keus LS Dokkum in spellen, puzzels Telefoon en 0519 vele - andere artikelen Fax 0519 voor - 22 jong 04 en 53 oud Grootzand 65, 8601 AT Sneek, tel LOONBEDRIJF MELLEMA Doraweg 9 Lemmer Tel.:

15 De Otterbode 15 Ottershop Tarieven: Vanaf 12 jaar 6,- vanaf 20 personen Kinderen t/m 3 jaar GRATIS Informeer naar Kinderen 4 t/m 11 jaar 4,- de mogelijkheden 65+ (op vertoon van pas) 5,50 vanaf 5,25 Studenten (op vertoon Stukacard) 5,50 Abonnement Geldigheidsduur: 1 april 2002 tot 1 april 2003 Otterpark abonnement 16,- Otterpark Plus* abonnement 18,- Donateursabonnement: 25% korting op standaard en PLUS abonnement *Otterpark PLUS abonnement: naast onbeperkt toegang tot Otterpark Leeuwarden maar liefst 25% korting op de entreeprijs van alle Libéma parken (Ecodrome Zwolle, Autotron Rosmalen, Attractie Speeltuin De Bergen Wanroij, Speelland Beekse Bergen en Safari Beekse Bergen Hilvarenbeek). Niet in combinatie met andere acties. Openingstijden Otterpark Leeuwarden Van 27 april t/m 30 september 2002 op alle dagen Geopend van tot uur. Van 01 oktober t/m 26 april 2003 elke zaterdag en zondag en tijdens schoolvakanties geopend van tot uur. Otterpark Leeuwarden is gesloten op eerste kerstdag en nieuwjaarsdag ARTIKELEN OTTERSHOP EURO GULDEN Pluche otter groot Pluche otter middel Pluche otter klein Grote pluche aap aan stok Kikker met veer Bean bag bever Bean bag otter Zittende bever Handpop otter Gerolde slang Sleutelhangers diverse soorten Smoelenboek Boek: In het spoor van de otter Kaarsen met afbeelding van otter v.a Sleutelhanger met naam Otter kaart CD s met natuurmuziek U kunt uw bestelling ook telefonisch aan ons doorgeven en dan versturen wij het via de post. Kleurplaat

16 Centrum voor het behandelen van alle klachten en blessures aan spieren, pezen en banden bij mens en dier VAN AALSUM AFHANGBEDRIJF D. van Aalsum Gaastweg JD St. Nicolaasga Tel. (0513) Fax (0513) Mob. (06) Aengwirderweg CJ Tjalleberd Tel Mobiel Fax Voor uw: tuinontwerp aanleg onderhoud vijverpartij interieurbeplanting Tuinadviesbureau & Hoveniersbedrijf Michel van Kammen de Vlieren, 9269 XB Veenwouden, tel./fax (0511) , mob Occasionhal In- en verkoop 2e hands automobielen De Hemmen 6, 9206 AG Drachten Telefoon (0512) Het Otterpark Leeuwarden ligt aan de fietsroutes de 8 van Grou en Leeuwarden uit, geïnitieerd en uitgegeven door de Afdeling Fryslân Afdeling Fryslân. De Fietsersbond is er niet alleen voor u als plezier- en natuurfietser, maar ook voor de woon/werkfietser. U kunt ons steunen door lid te worden van de Fietsersbond. Dat kost 22 per jaar waarbij u per 2 maanden het tijdschrift Vogelvrije Fietser ontvangt. Het adres voor aanmelding is: Fietsersbond Antwoordnr VE Utrecht De allergrootste brommobiel: AIXAM Gigantische koffer- en beenruimte. Maar nog steeds: Géén rijbewijs nodig Tevens ruime keus in tweedehands brommobielen. Tot 500 km gratis brandstof De enige speciaalzaak in Friesland Hoofdweg BB Damwoude Tel.: Fax Optwizel EC Twijzel Tel./Fax