Transcriptie

1 Aandacht voor de kinderen van de cliënt KOPP & schouders Francisca Goedhart Désiré Groeneweg Stichting Labyrint-In Perspectief 22 november 2013 Landelijke stichting voor familieleden van en andere direct betrokkenen bij mensen met psychische of psychiatrische problemen en voor psychiatrische patiënten zelf Veel van de familieleden die bij ons aankloppen maken zelf ook gebruik van de GGZ (maatschappelijk werk, psycholoog, POH-GGZ, anti-depressiva) Eerst lijkt de ziekte zelf belangrijk en willen ook familieleden specifiek informatie daarover. In tweede instantie zien we dat familie vooral eigen problematiek wil bespreken waarbij de relatie tot de persoon met de psychiatrische ziekte belangrijker is. Wij onderscheiden: Ouder van.. Partner van.. Broer en zus van (zgn brussen van).. Kind van.. (KOPP) Grootouder van... Lotgenotencontact Gespreksgroepen, Fora op internet Telefonische HulpLijn, thema-avonden Trainingen (soms ism instellingen) Voorlichting Bijdrage aan trainingen vanuit beroepsverenigingen Trainingen aan hulpverleners on-the-spot Belangenbehartiging Projecten (bijv. kwaliteitsrichtlijn, PIMM) Project: Project van Labyrint-In Perspectief i.s.m. GlP-NL en pilot bij GGZ ingeest (Haarlem, Hoofddorp, Bennebroek) 1

2 Doelgroep: KOPP / KVO Waarom dit project? Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problematiek Kinderen van Verslaafde Ouders Trimbos: Deze kinderen lopen een aanzienlijk risico om zelf ook psychische problemen te ontwikkelen. Betreft: Jonge kinderen thuiswonend Adolescenten thuiswonend Volwassen KOPP & KVO Van jongsaf aan, of later in het leven vd KOPP FACTsheet Trimbos: icht-webwinkel/psychischegezondheid/af/af1178-factsheet-kopp_kvo Aard en omvang 1 op de 5 Nederlandse kinderen groeit op bij een ouder met psychische problemen of een verslaving. Schatting: 1,6 miljoen KOPP-ers onder 22 jaar 1 op de 3 kinderen ontwikkelt geen problemen;1/3 ontwikkelt tijdelijke (aanpassing)problemen; 1/3 deel ontwikkelt zelf ernstige psychische problemen (komen zeker niet altijd overeen met de ouderlijke problematiek). (Sambeek, 2002 en KOPP: Risico & bescherming Complexe combinatie van risico- en beschermende factoren Belangrijk voor ondersteuning aan de jonge en volwassen KOPP is het wegnemen van risico s en versterken van beschermende factoren! KOPP Risico factoren Leeftijd van het kind (Hoe jonger het kind hoe kwetsbaarder en des te groter de invloed van de ouders) Ernst en duur van psychiatrische problematiek bij de ouder (belangrijker dan de diagnose zelf) Relatie ouder-kind / moeilijke interactie (aanraking, goedkeuring, boosheid) Genetische factoren (niet de psychiatrische problematiek maar de aanleg) 2

3 KOPP Risico factoren Conflicten tussen de ouders De partner / alleenstaande ouder (de zgn gezonde ouder ) bij KOPP denkt de (gezonde) ouder vaak dat het kind niets doorheeft of ze willen het kind beschermen door er niets over te zeggen KOPP Beschermende factoren Goede relatie tussen ouder en (volwassen) kind, ondanks de psychiatrische problematiek Goede ondersteuning voor het kind door de gezonde ouder compensatie Sociale steun van een ander (broer/zus, grootouders, maar ook leraar of andere vertrouwenspersoon, buurvrouw): zowel emotionele als praktische steun KOPP Beschermende factoren Creativiteit en flexibele geest van het (volwassen) kind Realistisch zelfbeeld van het (volwassen) kind Goed begrip van het (volwassen) kind van het ouderlijke probleem KOPP Interventie Versterken van een goede ouder-kind relatie Ondersteunen van de gezonde ouder Aanbieden van een steunend netwerk of een vertrouwenspersoon of als deze er al is, deze versterken Versterken van de coping en de sociale redzaamheid van het kind. Leg uit aan ouders dat bij hulpvraag omtrent de KOPP/KVO deze niet direct uit huis worden geplaats KOPP Interventie Help de gezonde ouder of andere vertrouwenspersoon hoe deze informatie kan geven aan het kind en/of kan helpen. Help ook de ouder met de psychiatrische problematiek hoe hij/zij het kind kan helpen Help het kind, kind te zijn ook het volwassen kind heeft behoefte aan erkenning in de rol van kind van hun ouders Help de (jong) volwassen KOPP in coping. Onderzoek Gerris & Sambeek (1) Moeilijkheden KOPP-gezin: ouder Onvoorspelbaarheid Emotionele buien Regelmaat en structuur Wisselend in gedrag Compensatiegedrag (Sambeek, 2002 en Gerris 2002) 3

4 Onderzoek Gerris & Sambeek (2) Moeilijk bereikbare doelgroep Ouderrol onderbelicht in hulpverlening aan deze doelgroep Schaamte- schuldgevoelens Angst voor uithuisplaatsing kind Praktische redenen Ontbreken van ziekte-inzicht (Sambeek, 2002 en Gerris 2002) Onderzoek Gerris & Sambeek (3) Moeilijkheden KOPP-gezin: kinderen Parentificatie: ouderrol overnemen (ook emotioneel) Sociale isolatie door schaamte en zorgen Schuldgevoelens Taboe, niet over praten Te laat op school komen, schoolprestaties (Sambeek, 2002 en Gerris 2002) Signalen die wijzen op problemen Rolomkering of parentificeren Verandering van stemming Verandering van sociaal gedrag Verandering in school prestatie Psychosociale problemen Negatief zelfbeeld Moeilijkheden met het omgaan met emoties Ontbreken van normaal puberteitsverschijnselen Volwassen KOPP Opgroeien als KOPP/KVO leidt tot overlevingsstrategieën Volwassen KOPP merken dat een aantal van deze overlevingsstrategieën tegen je kan werken Inzicht waar deze vandaan komen (daarvoor is ziekte inzicht van het systeem nodig) (H)erkenning KOPP problematiek (toen en nu) Kennis/kunde in alternatieven Ondersteuning tijdens opvoeding eigen kind KOPP & Schoudersproject Achtergrond project Remy: 12 jaar, thuis alleen het is 1980 Moeder wordt in verward toestand opgenomen, maar niet bekend bij Remy Remy moet alles thuis zelf regelen en krijgt geen informatie Zodra het net behapbaar wordt voor Remy besluit moeder dat zij naar huis wil Opnieuw wordt Remy niet geinformeerd, terwijl zij nog niet klaar was om moeder weer te zien 4

5 Jong en volwassen KOPP In 1980 was er geen hulpverlener die Remy ondersteunde of zelfs maar informeerde In 1995 werd de ondertussen volwassen Remy 1 keer uitgenodigd door een hulpverlener wachtend in de kamer zei de hulpverlener even wachten, je moeder komt zo exit Remy! Ondersteuning aan KOPP blijkt lastig voor hulpverleners gebrek aan kennis over de noodzaak en handelingsonmacht blijkt helaas nog heden De laatste decade ontwikkelde instellingen prachtig familiebeleid, met FVP, aandachtfunctionarissen, etc. Implementatie blijkt echter moeilijk daarom is de SLKF ook belangrijk en bent u in functie als familieraad. Anno 2013 komen er nog steeds klachten binnen bij instellingen over kinderen van bijv. 10 jaar die alleen thuis achterbleven zonder informatie en/of opvang. KOPP & Schouders PILOT Pilot van Labyrint-In Perspectief en GGZinGeest. Pilot bij open en gesloten opname afdelingen Samenwerking verbeteren tussen verschillende afdelingen (bijv. jeugdriagg en volwassenzorg) Doel: Kinderen van ouders met psychiatrische problematiek beter in beeld krijgen en KOPP en hun directe omgeving ondersteunen Inzetbaarheid is flexibel: open en gesloten afdelingen, ambulante circuit, begeleid wonen, specialistische zorg, huisartsen (POH GGZ), kraamzorg, informatiepunten, etc. Hoe: uitbreiden van intake gesprekken (flow chart) & ondersteuningspakket opvang van KOPP voor ouders (ook cliënt), volwassen KOPP/KVO) & ondersteuning hulpverleners. De pilot van dit project startte op 8 april op de afdelingen van Zuiderpoort open en gesloten. Later startte het ook op 2 andere afdelingen. Bij iedere cliënt die wordt opgenomen worden twee flowcharts afgenomen door de KOPP aandachtsfunctionaris van de afdeling. 5

6 Informatie Ondersteuningsmap Voor gezonde ouder Voor ouder met psychiatrische problematiek Voor KOPP-cliënt Voor volwassen KOPP Informatie KOPP/KVO Ondersteuningsmogelijkheden in de buurt van deze GGZ-instelling Boekenlijst voor verschillende doelgroepen (van jonge KOPP tot ouders) Training, ondersteuning AMK voor hulpverleners Voor hulpverleners Onderwerpen: Interventie methodiek cliënt Interventie ri. systeem (incl gezonde ouder) Juridische kader Meldplicht (juli 2013) Vragen Melden Wat gebeurd er daarna: Onderzoek familie en systeem Ondersteuningsaanbod Uiterste geval: uit huis plaatsing Na de pilot GGZ-Informatiepunt Holland Rijnland Centrum 45 Andere instellingen Huisartsen Scholen Kraamzorg. Bijopnamevragenof iemandkinderen heeft, hoort er gewoon bij Hulpbiedenaandezekinderen, hoorter gewoon bij Hulpen ondersteuningbiedenaannaasten die de kinderen opvangen, hoort er gewoon bij Vinden wij 6

7 omdat het er gewoon bij hoort. Wat helpt bij volwassen KOPP: Erkenning over problematiek KOPP van de gezonde ouder, zieke ouder en hulpverlening Ondersteuning in begrijpen ontwikkelde overlevingsstrategieën, die in de jeugd zinvol waren, maar nu tegen kunnen werken Informatie over erfelijkheid Ondersteuning bij opvoeden eigen kinderen Lotgenotencontact tussen KOPP en/of partners (bijvoorbeeld gespreksgroep of deelname aan forum bij stichting Labyrint-in Perspectief) helpen bij verkrijgen in inzicht Inzicht in overlevingsstrategieën: Eigen gevoelens leren herkennen Onderliggende behoeftes begrijpen Leren opkomen voor je eigen behoeftes Loyaliteit is oké, maar er zijn grenzen Eigen grenzen bewaken Eigen kracht verder uitbouwen Beter jezelf leren kennen in relaties en bij intimiteit Lotgenotencontact tussen KOPP of partners van : Eigen verhaal snel herkend, omdat de meeste andere aanwezigen het direct herkennen (sneller dan niet-lotgenoten) Naast herkenning ook erkenning over de problematiek Door naar elkaar te luisteren versterk je je eigen kracht en hoor je mogelijkheden die zelf toe te passen zijn Lotgenotencontact tussen KOPP of partners van : Stichting Labyrint-In Perspectief Twee gespreksgroepen in Utrecht: Kindvan en een algemene groep Telefonische hulplijn Forum Kind-van voor volwassen KOPP Forum Partners van Forum Grootouders van Fora aanmelden via website 7