Inhoud. Ten Geleide 17. Hoofdstuk 1 Anatomie en fysiologie van de huid 19

Transcriptie

1 Inhoud Ten Geleide 17 Hoofdstuk 1 Anatomie en fysiologie van de huid Inleiding Anatomie en fysiologie Epidermis Basaalmembraan Dermis Adnexen Haren Typen haren Anatomie van de haarfollikel Fysiologie van de haargroei Nagels Talgklieren Zweetklieren Bloed- en lymfevaten Functies van de huid Immunologie van de huid Aspecifieke immuunsysteem Specifieke immuunsysteem Allergische reacties Auto-immuniteit Genetica van de huid De huid in de verschillende levensfasen Van geboorte tot puberteit Puberteit Zwangerschap Menopauze Oudere leeftijd De gepigmenteerde huid Verschillen in structuur en functie van de blanke en negroïde huid Huidaandoeningen en de donkere huid Fysiologische verschijnselen in de donkere huid De donkere huid en behandeling van huidafwijkingen Gezonde huid 40 Hoofdstuk 2 Diagnostiek van huidafwijkingen Inleiding Anamnese Inspectie De efflorescentieleer De efflorescenties Het PROVOKE-systeem Hulpmiddelen bij de inspectie 55 Inhoud 3

2 2.4 Palpatie Aanvullend onderzoek Klinisch-chemisch onderzoek Histopathologisch onderzoek Microbiologisch onderzoek Kweken van bacteriën, virussen en schimmels KOH-preparaat van huidschilfers, nagels en haren Overig microbiologisch onderzoek Allergologisch onderzoek Epicutaan allergologisch onderzoek Intracutaan allergologisch onderzoek Vaatonderzoek Doppleronderzoek Duplexonderzoek Lymfescintigrafie Trichologisch onderzoek Lichtdiagnostisch onderzoek Beeldvormend onderzoek Zweettest 64 Hoofdstuk 3 Behandeling van huidafwijkingen Inleiding Uitwendige therapie Basispreparaten voor dermatologische toepassing en indifferente therapie Uitwendige medicamenteuze therapie Voor te schrijven hoeveelheden Systemische medicamenteuze therapie Intralaesionale medicamenteuze therapie Dermatochirurgie Excisie Plastieken Mohschirurgie Elektrochirurgie Curettage / excochleatie Cryotherapie Lichttherapie UV-B fototherapie UVA-1 fototherapie Fotochemotherapie Fotodynamische therapie Lasertherapie Flitslamptherapie Behandeling van spataderen Endoveneuze technieken Sclerocompressietherapie Thermische endoveneuze technieken Chirurgische technieken Ambulante flebectomie Compressietherapie Etsen Resurfacing (chemische peeling, dermabrasie, laser) Weefselaugmentatie Botulinetoxine behandeling Iontoforese 94 4 Dermatologie en venereologie in de praktijk

3 3.20 Radiotherapie Psychotherapie 95 Hoofdstuk 4 Huidafwijkingen met erytheem Inleiding Erythema palmare Erytheem van het gezicht Vluchtige roodheid (erythema faciale) Niet-vluchtige roodheid (rubeosis, facies rubra) Erythema perstans Erythema annulare centrifugum Urticaria en angio-oedeem 100 Hoofdstuk 5 Huidafwijkingen met erytheem en schilfering Inleiding Psoriasis Pityriasis rosea Erytrodermie Parapsoriasis 114 Hoofdstuk 6 Huidafwijkingen met papels Inleiding Prurigo simplex Prurigo nodularis Neurodermitis circumscripta (lichen simplex chronicus) Granuloma annulare Lichen planus Sarcoïdose 122 Hoofdstuk 7 Huidafwijkingen met vesikels en bullae Inleiding Erythema multiforme Stevens-johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse Epidermolysis bullosa Oedeemblaren Diabetische bullae (bullosis diabeticorum) 129 Hoofdstuk 8 Huidafwijkingen met pustels Inleiding Psoriasis pustulosa Gegeneraliseerde psoriasis pustulosa Psoriasis pustulosa van de handpalmen en de voetzolen Acrodermatitis continua Hallopeau Pustulosis palmoplantaris (ziekte van Andrews-Barber) Malassezia folliculitis Pseudomonas folliculitis 135 Inhoud 5

4 Hoofdstuk 9 Huidafwijkingen met hyperpigmentatie Inleiding Naevus naevocellularis Verworven naevus naevocellularis Congenitale naevus naevocellularis Naevus spilus Ephelis Lentigo simplex Lentigo solaris Café-au-laitvlek Beckernaevus (melanosis naeviformis Becker) Mongolenvlek Erythrosis interfollicularis colli (poikiloderma van Civatte) Postinflammatoire hyperpigmentatie Melasma Erythema ab igne Mastocytose Acanthosis nigricans Poikilodermie Hyperpigmentatie door geneesmiddelen en metalen Hyperpigmentatie bij interne ziekten Overige afwijkingen met donkerder verkleuring van de huid 151 Hoofdstuk 10 Huidafwijkingen met hypo- en depigmentatie Inleiding Hypopigmentatie Postinflammatoire hypopigmentatie Pityriasis alba Pityriasis versicolor Progressieve maculaire hypomelanose Hypomelanosis guttata idiopathica Naevus depigmentosus Hypopigmentatie door chemische stoffen Hypopigmentatie door fysische invloeden Hypopigmentatie bij andere dermatologische ziektebeelden Depigmentatie Vitiligo Halonaevus Oculocutaan albinisme Overige oorzaken van depigmentatie 160 Hoofdstuk 11 Huidafwijkingen met ulcera Inleiding Decubitus Pyoderma gangraenosum Dermatologie en venereologie in de praktijk

5 Hoofdstuk 12 Littekens en huidafwijkingen met littekens Inleiding Wondgenezing Factoren die de wondgenezing beïnvloeden Hypertrofische littekens en keloïden Acne keloidalis nuchae Atrofie en atrofische littekens Atrofie Atrofische littekens Striae Huidafwijkingen in littekens 172 Hoofdstuk 13 Eczemateuze dermatosen Inleiding Allergisch contacteczeem Ortho-ergisch contacteczeem Constitutioneel eczeem Acrovesiculeus eczeem Nummulair eczeem Eczema hyperkeratoticum et rhagadiforme Hypostatisch eczeem Eczema craquelatum Seborroïsch eczeem Intertrigineus eczeem (intertrigo) Juveniele plantaire dermatose 189 Hoofdstuk 14 Acne en op acne gelijkende dermatosen Inleiding Acne (vulgaris, conglobata) Acneïforme erupties Rosacea Dermatitis perioralis Demodexfolliculitis Hidradenitis suppurativa (acne ectopica, acne inversa) 199 Hoofdstuk 15 Benigne tumoren Inleiding Verruca seborrhoica Blauwe naevus Vlekjes van Fordyce (ectopische talgklieren) Seniele talgklierhyperplasie Naevus sebaceus Syringoom Keratoacanthoom Tricho-epithelioom Dermatofibroom Fibroom Xanthoom Leiomyoom Lipoom 210 Inhoud 7

6 15.15 Cysten en pseudocysten Milium Epidermale cyste Tricholemmale cyste Reuzencomedo Elastoidosis nodularis cystica et comedonica (syndroom van Favre-Racouchot) Steatocystoma multiplex Myxoïdcyste Hidrocystoom Chondrodermatitis nodularis helicis 214 Hoofdstuk 16 Premaligne huidafwijkingen Inleiding Actinische keratose Cornu cutaneum Dysplastische naevus en familiair dysplastisch naevussyndroom Overige premaligne huidafwijkingen 219 Hoofdstuk 17 Maligne tumoren Inleiding Kwaadaardige tumoren beperkt tot de opperhuid Ziekte van Bowen Quéyraterytroplasie Bowenoïde papulose Lentigo maligna Kwaadaardige tumoren (invasief groeiend) Basaalcelcarcinoom Plaveiselcelcarcinoom Melanoom Lymfoom T-cellymfoom Mycosis fungoides Sézarysyndroom Lymfomatoïde papulose B-cellymfoom Ziekte van Paget Kaposisarcoom 233 Hoofdstuk 18 De huid en niet-cutane maligne tumoren Inleiding Ingroei van kanker in de huid Metastasering in de huid Paraneoplasieën Huidaandoeningen waaraan incidenteel of regelmatig een maligniteit ten grondslag ligt 239 Hoofdstuk 19 Huidafwijkingen door radiotherapie Inleiding Huidafwijkingen door bestralingen Dermatologie en venereologie in de praktijk

7 Hoofdstuk 20 Bacteriële infecties Inleiding Oppervlakkige folliculitis Sycosis Furunkel en karbonkel Abces Impetigo vulgaris Impetigo bullosa Staphylococcal scalded skin syndrome Cellulitis Erysipelas Hordeolum Ecthyma Necrotiserende fasciitis Erythrasma Lymeziekte Erythema migrans Borrelia-lymfocytoom Acrodermatitis chronica atrophicans Pitted keratolysis Trichomycosis axillaris Erysipeloïd Infectie met atypische mycobacteriën 259 Hoofdstuk 21 Virale infecties Inleiding Infecties met het humanepapilloma virus (HPV) HPV-infecties van de huid HPV-infecties van de slijmvliezen Infecties met het herpessimplexvirus Herpes zoster Molluscum contagiosum Ecthyma contagiosum Melkersknobbels Virusziekten die gepaard gaan met exanthemen De klassieke kinderziekten Mazelen Rodehond Roodvonk Erythema infectiosum Exanthema subitum Waterpokken Andere virusinfecties die gepaard gaan met exanthemen Mononucleosis infectiosa Syndroom van Gianotti-Crosti Hand-voet-mondziekte Niet-specifieke virale exanthemen 276 Hoofdstuk 22 Schimmelinfecties Inleiding 277 Inhoud 9

8 22.2 Dermatofytosen Trichomycosen Tinea capitis Tinea barbae Epidermomycosen Tinea corporis en tinea faciei Tinea manus Tinea inguinalis Tinea pedum Onychomycosen Behandeling van dermatomycosen en onychomycosen Candida-infecties Candida-infecties van de slijmvliezen Candida-infecties van de huid Candida-infecties van de nagels Behandeling van candida-infecties 288 Hoofdstuk 23 Parasieten en insecten Inleiding Scabies (schurft) Pediculosis capitis (hoofdluis) Pediculosis pubis (schaamluis) Strophulus en culicosis bullosa Animale scabies Allergische reacties op gif van angeldragende insecten (wespen, bijen, hommels) 295 Hoofdstuk 24 Seksueel overdraagbare aandoeningen Inleiding Bacteriële seksueel overdraagbare aandoeningen Chlamydia-infectie Gonorroe Syfilis Lymphogranuloma venereum Bacteriële vaginose Hiv-infectie en aids Trichomoniasis vaginalis 308 Hoofdstuk 25 Importinfecties en -infestaties Inleiding Lepra Cutane leishmaniasis Cutane larva migrans Filariasis Myiasis Tungiasis Tropisch ulcus Enkele andere importinfecties en -infestaties Dermatologie en venereologie in de praktijk

9 Hoofdstuk 26 Afwijkingen aan de venen: flebologie Inleiding Anatomie en fysiologie van het veneuze systeem in de benen Anatomie Fysiologie Varices Tromboflebitis Diep veneuze trombose Chronische veneuze insufficiëntie 319 Hoofdstuk 27 Afwijkingen aan de arteriën Inleiding Arteriële insufficiëntie en ischemie Arteriële ulcera van het onderbeen en de voeten Diabetische voet en diabetisch voetulcus Thrombangiitis obliterans Blauwe-tenensyndroom Polyarteriitis nodosa 330 Hoofdstuk 28 Overige afwijkingen aan de bloedvaten en huidafwijkingen met een vasculaire component Inleiding Functionele afwijkingen aan de vaten Livedo reticularis Raynaudfenomeen Perniosis Acrocyanose Erytrocyanose Vaatafwijkingen met ontsteking: vasculitis Cutane leukocytoclastische vasculitis Henoch-schönleinpurpura Urticariële vasculitis Pityriasis lichenoides Purpura pigmentosa chronica Vasculaire malformaties Naevus flammeus Sturge-webersyndroom Unnanaevus (ooievaarsbeet) Syndroom van Klippel-Trenaunay Veneuze malformatie Prolifererende vaataandoeningen Hemangioom Granuloma teleangiectaticum Afwijkingen met uitzetting van bloedvaten Angiokeratoom Angioma senile Naevus araneus (spider naevus) Teleangiëctasieën Purpura senilis 348 Inhoud 11

10 Hoofdstuk 29 Afwijkingen aan de lymfevaten Inleiding Anatomie en fysiologie Lymfoedeem Lipo-oedeem Lymfangioom Lymphangioma circumscriptum Diffuus lymfangioom Cysteus lymfangioom 354 Hoofdstuk 30 Inflammatoire bindweefselziekten Inleiding Lupus erythematodes Sclerodermie Morfea Systemische sclerose Dermatomyositis Lichen sclerosus Scleroedeem 364 Hoofdstuk 31 Auto-immuun bulleuze dermatosen Inleiding Pemfigus Bulleus pemfigoïd (parapemfigus) Dermatitis herpetiformis (ziekte van Duhring) 369 Hoofdstuk 32 Afwijkingen van de beharing Inleiding Te weinig haar / haaruitval Vormen van haaruitval Diffuse haaruitval / alopecie Alopecia androgenetica Alopecia androgenetica bij de man Alopecia androgenetica bij de vrouw Anageen effluvium Telogeen effluvium Acuut telogeen effluvium Chronisch telogeen effluvium Pleksgewijze haaruitval Alopecia areata Pleksgewijze haaruitval met verlittekening (cicatriciële alopecie) Te veel haar Hypertrichose Hirsutisme Overige afwijkingen in de beharing Ingroei van de haren Dermatologie en venereologie in de praktijk

11 Pili incarnati Pseudofolliculitis barbae Sinus pilonidalis Cirkelharen 382 Hoofdstuk 33 Afwijkingen van en rond de nagels Inleiding Onychomycose Nagelafwijkingen bij psoriasis Trommelstokvingers en horlogeglasnagels Koilonychie Onychia punctata Onycholyse Lijnen van Beau Leuconychia punctata Leuconychia striata Melanonychia striata longitudinalis Onychohypertrofie Fragilitas unguium (broze nagelsyndroom) Yellow nail syndrome Infectie met Pseudomonas aeruginosa Unguis incarnatus (ingegroeide teennagel) Paronychia 392 Hoofdstuk 34 Afwijkingen van de zweetklieren Inleiding Hyperhidrose Primaire hyperhidrose Secundaire hyperhidrose Hypohidrose en anhidrose Miliaria 398 Hoofdstuk 35 Huidafwijkingen aan de handen en de voeten Inleiding Callus Clavus Keratolysis exfoliativa Keratoderma palmoplantare 405 Hoofdstuk 36 Huid- en slijmvliesafwijkingen van de lippen en de mond Inleiding Afwijkingen aan de tong Lingua geographica Lingua fissurata Lingua villosa Atrofische glossitis 409 Inhoud 13

12 36.3 Afwijkingen van het mondslijmvlies Leukoplakie Erytroplakie Plaveiselcelcarcinoom Aften Mucokèle Dentogene fistel Reactief fibroom Orodynie (mondbranden) Afwijkingen van de lippen Cheilitis Cheilitis actinica Cheilitis angularis Cheilitis granulomatosa en syndroom van Melkersson-Rosenthal Macrocheilie Venous lake Melanotische macula Peutz-jegherssyndroom Rendu-oslersyndroom 418 Hoofdstuk 37 Huidafwijkingen in de regio anogenitalis Inleiding Rode en schilferende uitslag in de liezen Pruritus ani Fissura ani Hemorroïden Inwendige hemorroïden Uitwendige hemorroïden Genitaal oedeem bij de man Seniele gluteale dermatose 427 Hoofdstuk 38 Huidafwijkingen aan de onderbenen Inleiding Erythema nodosum Necrobiosis lipoidica Actinische porokeratose Diabetische dermopathie Stuccokeratose Stasis purpura 434 Hoofdstuk 39 Huidafwijkingen bij kinderen Inleiding Fysiologische huidafwijkingen bij pasgeborenen Vesiculopustuleuze aandoeningen bij pasgeborenen Luiereczeem Seborroïsch eczeem bij kinderen Acne neonatorum en acne infantum Dermatologie en venereologie in de praktijk

13 Hoofdstuk 40 Huidveranderingen en -afwijkingen in de zwangerschap Inleiding Fysiologische veranderingen in de zwangerschap Invloed van zwangerschap op bestaande huidaandoeningen en tumoren Specifieke zwangerschapsdermatosen Pemfigoïd gestationis Polymorfe zwangerschapseruptie Atopische eruptie van de zwangerschap Prurigo gestationis Jeukende zwangerschapsfolliculitis Constitutioneel eczeem in de zwangerschap Zwangerschapscholestase 448 Hoofdstuk 41 Huidafwijkingen bij diabetes mellitus Inleiding Huidafwijkingen bij diabetes mellitus Huidsymptomen van diabetische vaatafwijkingen Huidinfecties bij diabetes mellitus Dermatologische complicaties van de behandeling van diabetes mellitus Overige manifestaties van diabetes mellitus en huidaandoeningen die in verhoogde frequentie bij diabetes voorkomen 452 Hoofdstuk 42 Huidafwijkingen door het beroep Inleiding Contacteczeem Ortho-ergisch contacteczeem Allergisch contacteczeem 458 Hoofdstuk 43 Psychodermatologie Inleiding Invloed van psychologische stressfactoren op huidziekten Psychologische gevolgen van huidziekten Huidafwijkingen als uiting van een psychiatrisch ziektebeeld Skin picking en acne excoriée des jeunes filles Dermatitis artefacta Trichotillomanie Parasietenwaan Stoornis in de lichaamsbeleving (body dysmorphic disorder) 465 Hoofdstuk 44 Genodermatosen Inleiding Ichthyosis Ichthyosis vulgaris Steroïdsulfatasedeficiëntie (X-chromosoom gebonden recessieve ichthyosis) Keratosis pilaris 470 Inhoud 15

14 44.4 Neurofibromatose (ziekte van Von Recklinghausen) Tubereuze sclerose complex Basaalcelnaevussyndroom 473 Hoofdstuk 45 Pruritus Inleiding Klinische aspecten van pruritus 475 Hoofdstuk 46 Fotodermatosen Inleiding Effecten van zonlicht op de huid Fotodermatosen Chronisch polymorfe lichtdermatose Fototoxische reacties Fotoallergische reacties Chronische actinische dermatitis Porphyria cutanea tarda 487 Hoofdstuk 47 Geneesmiddelreacties Inleiding Geneesmiddelreacties Geneesmiddelexanthemen Bijwerkingen van cytostatica op de huid en de adnexen 494 Literatuur 497 Over de auteurs 508 Trefwoorden Dermatologie en venereologie in de praktijk