De myoscanner tijdens de logopedische behandeling

Transcriptie

1 De myoscanner tijdens de logopedische behandeling EEN CASESTUDY NAAR DE ERVARINGEN VAN LOGOPEDISTEN EN ÉÉN CLIËNT BIJ HET GEBRUIK VAN DE MYOSCANNER Jeanine Keulers BACHELOR THESIS LOGOPEDIE HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN 16 JUNI 2014

2 De myoscanner tijdens de logopedische behandeling Een casestudy naar de ervaringen van logopedisten en een cliënt bij het gebruik van de myoscanner Jeanine Keulers Eerste beoordelaar M. Schaub- de Jong Tweede beoordelaar E. de Wit Studentnummer Progress code LOV43SPO Wordcount 4783 woorden SafeAssignment 20% Hanzehogeschool Groningen, 16 juni 2014 Bachelor - thesis Logopedie

3 De myoscanner tijdens de logopedische behandeling Een casestudy naar de ervaringen van logopedisten en een cliënt bij het gebruik van de myoscanner Samenvatting Introductie Elke week behandelen veel logopedisten in Nederland verschillende cliënten op het gebied van Oro MyoFunctionele therapie (OMFT). Tijdens deze behandelingen kan gebruik worden gemaakt van de myoscanner. Deze meet kracht van de lippen, de Mm.masseter en de tong in extensie. In de literatuur worden verschillende redenen gegeven om oro-faciale spieren te meten maar hierin is geen eenduidigheid. Daarbij is er weinig bekendheid over het gebruik van de myoscanner. Om duidelijkheid te krijgen in het gebruik van de myoscanner tijdens de logopedische OMFT behandeling, is een casestudy gestart naar de ervaringen van logopedisten en één cliënt met betrekking tot het gebruik van de myoscanner in de logopedische behandeling Methode Er is een diepte interview afgenomen bij één cliënt en een digitale enquête verspreid onder logopedisten in Nederland. Resultaten 70 logopedisten hebben de digitale enquête ingevuld. De meeste respondenten geven aan de myoscanner te gebruiken om de behandelingen te evalueren en de cliënt te motiveren. Contra-indicaties zijn voor hen afhankelijk van de tijdsduur, locatie en cliënt. Voordelen zijn onder andere: het motiveren van cliënten en het geven van doelgerichtere oefeningen. Nadelen zien de respondenten vooral in het uitvoeren van de metingen en de tijdsduur die dit in beslag neemt. Voor de casus geeft de myoscanner inzicht in de behandelingen en spiersterkte van de oro-faciale spieren. Het stimuleert hem niet tot het doen van oefeningen. Discussie Niet alle indicaties om de myoscanner te gebruiken die in de literatuur worden genoemd, zijn voor de logopedisten reden om de myoscanner te gebruiken tijdens de logopedische behandeling. De contra-indicaties die de logopedisten noemen worden in artikelen over de myoscanner niet genoemd. Logopedisten ervaren tijdens het gebruik van de myoscanner meer voordelen dan nadelen. De geïnterviewde casus ervaart alleen maar voordelen bij het gebruik van de myoscanner. Abstract Introduction In the Netherlands many speech and language therapists treat different clients in the area of OMFT every week. During these treatments the myometer can be used. It measures the strength of the lips, the Mm.masseter and the extension of the tongue. In the literature consulted, many different reasons are mentioned to measure orofacial muscles, but there is no uniformity on this. Besides that, little is known about the use of the myometer. In order to obtain clarity on the use of the myometer during the OMFT treatment, a case study has been started on the experiences of speech and language therapists, using the myometer on one client during the speech and language treatment. Methods An in-depth interview with a patient was held and a digital survey was sent to speech and language therapists in the Netherlands. Results 70 speech and language therapists have completed the digital survey. The great majority of the respondents indicate that they use the myometer to evaluate the treatment and to motivate the client. Contraindications depend on duration, location and client. Advantages are among other things: motivating the clients and giving them purpose-driven exercises. The disadvantages according to the respondents are carrying out the measurements and the time it takes. As for the case, the myometer gives insight into the treatments and the muscular strength of the orofacial muscles. It does not stimulate to do exercises. Discussion Not all of the indications mentioned in the literature concerning the use of the myometer, are reason for the speech and language therapists to use the myometer during their treatments. The contraindications mentioned by the speech and language therapists are not mentioned in the articles on the myometer. Speech and language therapists experience more advantages than disadvantages while using the myometer. The interviewed case only benefits from using the myometer.

4 Introductie In 2011 schreven Helderop en Verlinden dat ruim 900 logopedisten in Nederland de cursus voor Oro MyoFunctionele therapie (OMFT) gevolgd hebben (Verlinden en Helderop, 2011a). Het aantal geschoolde logopedisten met betrekking tot de OMFT is gestaag gegroeid en met minimaal zeven cursussen in het vooruitzicht voor 2014 zal dit aantal blijven groeien. Dit is niet verwonderlijk aangezien veel logopedisten in Nederland elke week verschillende cliënten behandelen op het gebied van OMFT. Met behulp van OMFT kunnen tijdens logopedische behandelingen afwijkende mondgewoonten afgeleerd worden en kan de balans tussen de oro-faciale spieren hersteld worden (Benkert, 1997; Gosselink, 2007; Verlinden en Helderop, 2010). Oro-faciale spieren zijn de spieren in en om de mond en een goed gebruik van deze spieren is van essentieel belang voor zuigen, slikken, eten en spreken (Furlan et al, 2011; Malandris & Mahoney, 2004). Zo heeft de tong een belangrijke rol tijdens het slikken (Fei et al, 2013; Tee Tod, Rees Lintzenich, Butler, 2013). Daarnaast zijn de orofaciale spieren van grote invloed tijdens de ontwikkeling van het tand-kaakstelsel (Verlinden & Helderop, 2011a). Er wordt tussen de verschillende oro-faciale spieren door Jansonius-Schultheiss, van Coppenolle & Beyaert (2004) een onderscheid gemaakt tussen de aangezichtspieren, kauwspieren en tongspieren. Wanneer deze spieren in goede balans zijn, worden de gebitselementen in een correcte positie gehouden door een evenwichtige druk van de tong, lippen en wangen (Furlan et al, 2011; Jansonius-Schultheiss et al., 2004; Ruan, Su & Ye, 2007; van Lierde, de Ley, Roman & van Cauwenberge, 2005). Soms is er sprake van een verstoord evenwicht tussen deze spieren. Dit kan ontstaan door afwijkend mondgedrag als duim- of speenzuigen. Een verstoord evenwicht van de oro-faciale spieren wordt zichtbaar in een naar voren bewegende tong tijdens het spreken en/of slikken. Vaak is de tongpositie in rust eveneens te ver naar voren en ligt de tong in rust op de mondbodem (American Speech-Language-Hearing Association [ASHA] (z.d.); Jansonius-Schultheiss et al., 2004). Dit leidt tot afwijkende vormen in het gebit (Seemann, Kundt, & Stahl de Castrillon, 2011; van Lierde et al., 2005). De vorm van het harde gehemelte ontstaat namelijk voor een groot deel door de druk van de tong tijdens het slikken, wat we zo n keer per dag doen (Verlinden & Helderop, 2011b). Naast de functionele afwijking tussen de oro-faciale spieren is er dus ook sprake van een vormverandering van het gebit. Daarom behandelt de orthodontist de vormverandering van het gebit en de logopedist de functionele afwijking tussen de oro-faciale spieren (Verweij & Van der Does, 2011; Mehnert et al., 2009). Een goede samenwerking tussen de orthodontist en logopedist is essentieel om het doel waarmee de cliënt in behandeling is te bereiken (Grabowski, Kundt & Stahl, 2007; Klocke, Korbmacher, Kahl-Nieke, 2000; Seemann, Kundt, & Stahl de Castrillon, 2011). Dit komt doordat vorm en functie directe invloed op elkaar hebben. Zo zijn de oro-faciale spieren van grote invloed op het behandelresultaat van de orthodontist. Tevens voorkomt een goede samenwerking het optreden van een relaps (Gosselink, 2007; Saccomanno et al. 2012; Smithpeter & Covell, 2010; Verlinden & Helderop, 2011a; Verlinden en Helderop, 2010; Verweij & Van der Does, 2011). Om tot een goede samenwerking te komen is het daarom van belang dat afwijkende vormen in het gebit op tijd gesignaleerd worden door de tandarts of orthodontist en dat zij de cliënt op tijd verwijzen naar de logopedist. Dit is belangrijk want hoe eerder wordt gestart met de behandeling, hoe minder groot het probleem zal kunnen worden (Gosselink, 2007; Malandris & Mahoney, 2004; Seemann et al., 2011). Bovendien zal de behandeling bij vroege verwijzing succesvoller zijn (Grabowski et al., 2007). Wat precies het beste moment is om de OMFT behandeling te beginnen, is in de literatuur nog onduidelijk (Klocke et al., 2000). Behandelprocedure OMFT Wanneer een cliënt is verwezen naar de logopedist zal hier eerst een intakegesprek plaatsvinden om mogelijke oorzaken van het afwijkend mondgedrag te achterhalen. Na het intakegesprek worden enkele metingen gedaan om de spierkracht en het gedrag van de oro-faciale spieren in kaart te brengen (Gosselink, 2007). De logopedische behandelingen zullen zich allereerst richten op het afleren van duim-, vinger-, of speenzuigen, liplikken en open mondgedrag. Vervolgens wordt gestart met het aanleren van een correcte tongpositie in rust en een correcte, alveolaire slik (Verlinden en Helderop, 2010; Gosselink, 2007; Benkert, 1997). Met het aanleren van deze correcte slik wordt de spierbalans in en om de mond hersteld, wat invloed heeft op de vorm van het gebit (Gosselink, 2007). Daarnaast wordt, indien nodig, begonnen met het aanleren van een articulatie met een correcte tongpositie aangezien cliënten vaak de alveolairen, /t/, /d/, /n/, /l/, /r/, /z/ en /s/ op dentale of interdentale wijze uitspreken. Tot slot wordt het aangeleerde gedrag geautomatiseerd (Verlinden en Helderop, 2010; Gosselink, 2007; Benkert, 1997). De behandelprocedure kost in totaal zo n tien tot vijftien behandelingen, waarbij het van belang is dat de cliënt thuis goed oefent (Gosselink, 2007).

5 De metingen die tijdens de OMFT behandeling gedaan kunnen worden variëren tussen het maken van foto s tot het meten van de oro-faciale spieren. De Force-Scale bijvoorbeeld is een veelgebruikt meetinstrument tijdens OMFT. Dit is een veerunster die wordt gebruikt om de resistentiesterkte van de M.orbicularis oris te meten (Buist, Hazewinkel, Meijer & Spek, 2012; Verlinden & Helderop, 2011a). Om meer inzicht te bieden in de slik en het gebit van de cliënt is het goed om maandelijks foto s te maken van het gebit (Verweij & Van der Does, 2011). Naast de Force-Scale en het maken van foto s, kan de logopedist gebruik maken van de Paynetechniek. Hierbij wordt de tong op verschillende plaatsen aangestipt met fluorescerende pasta. Vervolgens wordt de cliënt gevraagd te slikken. Na de slik is met behulp van ultraviolet licht te zien hoe de cliënt heeft geslikt (Gosselink, 2007). Om te meten hoe de balans is tussen de oro-faciale spieren en wat het gebruik of misbruik van deze spieren is, kunnen de M.orbicularis oris, de Mm.masseter en de tong in extensie opgemeten worden met behulp van een myoscanner (afbeelding 1) (Gosselink, 2007; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Deze is speciaal ontwikkeld om de druk van de oro-faciale spieren te meten (Horn, Göz, Bacher, Koch, Krcmar, 1995; Lambrechts, De Baets, Fieuws & Willems, 2010; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). De myoscanner bestaat uit een apparaat wat de gemeten scores weergeeft en een probe om de lipkracht te meten. Aan de probe kunnen twee metalen plaatjes geschroefd worden: een tongplaatje om de tong in extensie te meten en een groter plaatje om de spiersterkte van de Mm.masseter te meten (Lambrechts et al., 2010). Bovendien kan de myoscanner aangesloten worden op een computer die de scores van de spiersterkte in een grafiek kan weergeven. Alle scores worden weergegeven in pounds (Verlinden & Helderop, 2011a). Hoewel veel onderzoeken het belang van oro-faciale metingen benadrukken, wordt in slechts vier onderzoeken de myoscanner aangehaald om deze metingen te verrichten (Horn et al., 1995; Lambrechts et al., 2010; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Daarbij komt dat in de literatuur verschillende redenen worden beschreven om oro-faciale spieren te meten maar hierin geen eenduidigheid is. Zo noemen verschillende auteurs dat aan de hand van de metingen van de oro-faciale spieren oefeningen gegeven kunnen worden (Guisti Braislin & Cascella, 2005; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Anderen vermelden dat het belangrijk is ook tijdens de behandelperiode metingen te doen, waarna oefeningen eventueel aangepast kunnen worden of in frequentie vermeerderd of verminderd kunnen worden (Gosselink, 2007; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Naast inzichten en handvatten voor oefeningen geven de metingen de mogelijkheid om de doelgerichtheid en effectiviteit bij een cliënt te kwantificeren (Furlan et al., 2011; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Dit is juist in deze tijd belangrijk omdat door cliënten en zorgverzekeraars steeds hogere eisen worden gesteld aan de effectiviteit van behandelingen (Verlinden & Helderop, 2011a). Bovendien, zo stellen Verweij & Van der Does (2011) is het meten van de spieren een zeer effectief hulpmiddel om cliënten te motiveren. Wat belangrijk is, aangezien een behandeling valt of staat met de motivatie en coöperatie van de cliënt (Verweij & Van der Does, 2011). Het meten van de spieren brengt de spiersterkte van de spieren in kaart, wat tijdens de evaluatie van OMFT erg waardevol is. Daarbij kan worden weergegeven hoe de spieren in relatie met elkaar staan en of deze spieren in balans zijn met elkaar (Furlan et al., 2011; Silva, Giglio, Regalo, de Mello-Filho & Trawitzki, 2013). Het meten van de tong in extensie kan van waarde zijn in de voorspelling van een relaps, bij een lage tongdruk zal deze kans klein zijn (Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Ruan et al. (2007) voegt hieraan toe dat het opmeten van de spiersterkte van de oro-faciale spieren inzicht geeft bij het verhelpen of voorkomen van het ontstaan van een malocclusie bij kinderen. Volgens Trawitzki, Borges, Giglio & Silva (2011) en Furlan et al. (2011) kunnen de objectieve metingen van de tongkracht een hulpmiddel zijn in de diagnose van OMFT en kunnen de metingen een bijdrage leveren aan de behandeling van de oro-faciale spieren. Ook Verweij en Van der Does (2011) zeggen dat de metingen met de myoscanner de logopedist duidelijkheid kunnen geven of behandelen volgens OMFT noodzakelijk is. Horn et al. (1995) spreken dit tegen en concluderen naar aanleiding van hun onderzoek dat het meten van de spiersterkte van de oro-faciale spieren voor diagnostische doeleinden zeer te betwisten is, maar dat het meten van oro-faciale spieren voor andere doeleinden in de behandeling aan te bevelen is. Het gebrek aan eenduidigheid en de minimale informatie over de myoscanner maakt het voor logopedisten lastig om beslissingen te maken met betrekking tot het gebruik van de myoscanner op basis van evidentie. Desondanks wordt wel van logopedisten verwacht dat zij beslissingen maken gebaseerd op een klinisch oordeel en evidence based practice (Braislin & Cascella, 2005). Afbeelding 1: [De Myoscanner 160- B versie Helderop/Verlinden] (z.d.) Overgenomen van Logopedie en tandheelkunde: OMFT via

6 Om duidelijkheid te krijgen in het gebruik van de myoscanner tijdens de logopedische OMFT behandeling, is een casestudy onderzoek gestart met de volgende vraagstelling: Wat zijn de ervaringen van logopedisten en één cliënt met betrekking tot het gebruik van de myoscanner in de logopedische behandeling? Het doel van deze casestudy is om inzicht te krijgen in de keuzes die logopedisten maken voor het wel of niet gebruiken van de myoscanner tijdens de logopedische behandeling, wat voor hen de meerwaarde is van het gebruik van de myoscanner en inzicht te krijgen in de ervaringen met de myoscanner van verschillende logopedisten en één cliënt. Casusbeschrijving Jeroen (gefingeerde naam). Jeroen is een jongen van 13;8 jaar en is in behandeling bij de logopedist voor OMFT. Hij is verwezen door zijn orthodontist. Daar is hij in behandeling gekomen vanwege een sagittale overbeet (SOB) van 9 mm met diastemen. Van januari 2012 tot juli 2013 heeft hij zowel aan boven- als ondergebit vaste apparatuur met brackets (een slotjesbeugel) gehad. Met behulp van elastiekjes is de onderkaak naar voren gebracht. Inmiddels is sprake van een klasse I relatie en een lichte bimaxillaire protrusie aan boven- en ondertanden. Zo is er lateraal beiderzijds geringe inkijk op twee punten. Jeroen heeft een goede lipsluiting, maar heeft een lage, addentale tongligging in rust. De Paynetechniek toont aan dat de slik lateraal is en de tong met name links de kiezen raakt. Metingen met de myoscanner bij aanvang van de behandelperiode leveren de volgende resultaten op: - M.orbicularis oris: 1,4 pound (2 keer zo sterk, normale waarde: 0,6-0,8 pound) - Tong in extensie: 1,15 pound (normaal, normale waarde: 0,8-1,2 pound) - M.masseter links: 1,1 pound (1 keer zo sterk, normale waarde: 0,6-0,8 pound) - M.masseter rechts: 1,48 pound (2 keer zo sterk, normale waarde: 0,6-0,8 pound) Jeroen geeft aan vooral met rechts te kauwen. De logopedische conclusie was als volgt: de M.orbicularis oris en Mm.masseter zijn erg sterk. De tong is in verhouding met de M.orbicularis oris en de Mm.masseter zwak (al valt de gemeten waarde binnen de normale range van 0,8-1,2 pound) en wordt zichtbaar slap aangezogen. Methode In deze casestudy is een zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Voor de beantwoording van de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van een diepte interview en een digitale enquête. Het doel was inzicht te krijgen in de ervaringen van logopedisten en een casus met betrekking tot het gebruik van de myoscanner tijdens de logopedische behandeling. Ethische aspecten Omdat de casus die voor het onderzoek werd gebruikt minderjarig is, zijn zijn ouder(s)/verzorger(s) gevraagd toestemming te verlenen om mee te werken aan het onderzoek. Aan de cliënt is een toestemmingsverklaring en een begeleidende brief meegegeven. Deze zijn opgesteld volgens de Wet Medisch Wetenschappelijk Onderzoek Mensen (1998). De gegevens die tijdens dit onderzoek zijn verkregen, zijn volledig anoniem verwerkt en geluidsmateriaal is vernietigd na afloop van het onderzoek. Dataverzameling digitale enquête Er is een digitale enquête verspreid onder logopedisten die werken met de myoscanner. De items van de digitale enquête zijn samengesteld op basis van uitspraken in literatuur over zowel de myoscanner als het doen van orofaciale metingen. Met behulp van de website Thesistools is de digitale enquête gemaakt en gepubliceerd. De logopedisten kregen een met een link naar de digitale enquête. Door de digitale enquête te maken en in te laten vullen op een website werd de anonimiteit gewaarborgd en konden respondenten de enquête makkelijker invullen (Brinkman, 2011). Omdat relatief weinig praktijken in Nederland met de myoscanner werken (veel minder dan het aantal logopedisten die de cursus gevolgd hebben) en aangezien er altijd een aantal logopedisten zijn die niet reageren, is ervoor gekozen de digitale enquête over heel Nederland te verspreiden. De enquête is op drie verschillende manieren verspreid. Allereerst werden via Google praktijken opgezocht die met de myoscanner werken. Hiervoor zijn de volgende termen ingevoerd: logopedie+myoscanner, logopedie+friesland, logopedie+overijssel. Wanneer op de website te vinden was dat de praktijk gebruik maakte van OMFT, is de desbetreffende praktijk telefonisch benaderd. Op deze manier zijn 55 praktijken telefonisch benaderd. Met 44 logopediepraktijken is daadwerkelijk telefonisch contact geweest. Tien

7 logopediepraktijken gaven aan met de myoscanner te werken en waren bereid de enquête in te vullen. Eén logopedist gaf aan de digitale enquête te willen verspreiden via Facebook. Zij heeft een oproep geplaatst voor het invullen van de enquête op een pagina op Facebook, uitsluitend bedoeld voor logopedisten. Deze Facebookpagina had op het moment dat de enquête op de pagina geplaatst werd 2436 leden. Tot slot is e- mailcontact geweest met de heer Verlinden, die samen met meneer Helderop cursussen verzorgen voor OMFT en de myoscanner verkopen voor logopedisten. Zij hebben de enquête via een verspreid onder 162 logopedisten die de myoscanner gebruiken. De enquête is drie weken open gesteld. Na de sluiting van de enquête zijn de gegevens geanalyseerd met behulp van Microsoft Excel. De resultaten zijn weergegeven in taartdiagrammen aan de hand van aantal respondenten. In een aantal gevallen konden logopedisten hun antwoord invullen of toelichten. Deze antwoorden zijn verzameld en beschrijvend weergegeven bij de desbetreffende vraag. Dataverzameling diepte interview Tot slot heeft er een diepte-interview plaatsgevonden met de casus. Tijdens dit interview is dieper ingegaan op de ervaringen van de cliënt met de myoscanner, de meerwaarde van de myoscanner volgens de cliënt en de functie die de myoscanner had voor de cliënt. Er is gekozen voor een face-to-face interview omdat hierbij meer informatie verkregen kon worden en je op deze manier beter kon doorvragen. Van het interview is een geluidsopname gemaakt die later is getranscribeerd. De gegevens uit het interview zijn beschrijvend weergegeven waarbij enkele uitspraken zijn geciteerd. Op deze manier is getracht een zo n betrouwbaar mogelijk beeld te geven van de uitspraken van de casus. Resultaten Digitale enquête Van de benaderde logopedisten hebben 88 logopedisten gereageerd op de enquête. Van deze 88 logopedisten hebben 70 logopedisten de enquête daadwerkelijk ingevuld. Van de 70 respondenten geeft 48,57% aan de myoscanner langer dan één maar korter dan drie jaar te gebruiken. Zestien respondenten (22,86%) gebruiken de myoscanner korter dan één jaar en zeventien respondenten (24,29%) langer dan drie maar korter dan vijf jaar. Slechts drie respondenten (4,29%) gebruiken de myoscanner langer dan vijf jaar. Op de vraag wat voor scholing de logopedisten gevolgd hebben om met de myoscanner te leren werken waren meerdere antwoorden mogelijk. Bijna alle respondenten (90%) hebben leren werken met de myoscanner tijdens een cursus OMFT. Van de respondenten geeft 7,14% aan een aparte of aanvullende scholing te hebben gehad van Berry Verlinden en/of Peter Helderop. Een groter aantal respondenten (11,43%) heeft leren werken met de myoscanner door uitleg van één of meerdere collega s. Tot slot geeft 24,29% aan de instructie dvd geraadpleegd te hebben. Het merendeel van de respondenten gebruikt de myoscanner bij elke OMFT cliënt, te zien in figuur 2. bij elke OMFT cliënt bij 75% tot 100% van de OMFT cliënten bij 50% tot 75% van de OMFT cliënten 35 bij 25% tot 50% van de OMFT cliënten 19 bij minder dan 25% van de OMFT cliënten Figuur 2 het gebruik van de myoscanner bij het aantal OMFT cliënten door logopedisten, weergegeven in aantal respondenten. Van de respondenten geeft 57,14% aan de myoscanner tijdens de logopedische behandelingen niet altijd te gebruiken. De redenen hiervoor zijn voor veel respondenten afhankelijk van de tijdsduur, locatie of de cliënt. Zo

8 geven respondenten bij de antwoord optie anders namelijk aan de metingen niet uit te voeren bij cliënten met hoge scores, die na uitleg meteen goed slikken, die niet mee willen werken of wiens houding of karakter de meetresultaten nadelig beïnvloeden. Anderen vinden zichzelf niet vaardig genoeg, vinden de metingen niet altijd even betrouwbaar of vinden de betrouwbaarheid van de meting moeilijk te beoordelen. Andere antwoorden zijn te vinden in figuur 3. Het kost teveel tijd Uitsluitend bij het stellen van de diagnose en niet tijdens de behandelingen De cliënt krijgt OMFT maar is mijns inziens te jong om de metingen bij uit te voeren 17 8 Anders namelijk Figuur 3 redenen van logopedisten om de myoscanner niet te gebruiken tijdens de logopedische behandeling, weergegeven in aantal respondenten. Van de respondenten geeft 87% aan voordelen te ervaren ten aanzien van het gebruik van de myoscanner. Deze voordelen zijn weergegeven in figuur 4. De dertien respondenten die het antwoord: anders namelijk hebben ingevuld geven aan dat zij op deze manier SMART werken, objectief meten, een duidelijkere diagnose kunnen stellen en meer inzichten hebben in de oro-faciale spieren. Ook geven zij aan dat oefeningen beter afgestemd kunnen worden en de metingen de vorderingen van de cliënt in kaart brengen waar de zorgverzekeraar, verwijzer en cliënt belang bij hebben. Tot slot ziet één respondent het instrument ook als een manier om zichzelf te profileren. Het maakt deze logopedist anders dan de andere logopedisten in zijn/haar buurt. Ik kan mijn behandeling beter verantwoorden Ik kan de clënt motiveren Ik kan doelgerichtere oefeningen geven aan de cliënt Anders namelijk 51 Figuur 4 de voordelen voor logopedisten bij het gebruik van de myoscanner. Op deze vraag konden meerdere antwoorden gegeven worden. Weergegeven in aantal respondenten. Door 79,69% van de respondenten worden ook nadelen ervaren in het gebruik van de myoscanner. De volgende nadelen worden genoemd bij de antwoordmogelijkheid anders namelijk : te weinig handigheid in het uitvoeren van de metingen, het zien van wisselende uitkomsten bij dezelfde cliënt en de gevoelige apparatuur is nadelig bij het vervoer van het apparaat. Tot slot geven drie logopedisten aan de meting van de Mm.masseter niet te gebruiken. Andere antwoorden zijn te zien in figuur 5. De gegeven tegendruk kan bepalend zijn voor de uitkomst van de meting Het uitvoeren van de metingen kost veel tijd Bij een niet volledige plaatsing van de meetsonde is de uitkomst onbetrouwbaar ik ervaar geen nadelen Anders namelijk Figuur 5 nadelen die logopedisten ervaren bij het gebruik van de myoscanner. Bij deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Weergegeven in aantal respondenten

9 De digitale enquête bevatte ook 15 stellingen. Deze zijn opgesteld om inzicht te krijgen in de ervaringen van logopedisten bij het gebruik van de myoscanner. Hieruit valt op te merken dat veel respondenten de metingen met de myoscanner wel gebruiken om de doelgerichtheid en effectiviteit te verwoorden aan de cliënt maar niet bij de zorgverzekering. Zie verder tabel 1. Tabel 1 stellingen met betrekking tot het gebruik van de myoscanner waarbij n=62 respondenten. Nooit Soms Altijd Het gebruik van de myoscanner helpt mij om oefeningen te geven aan de OMFT cliënt Na het gebruik van de myoscanner pas ik oefeningen aan Na het gebruik van de myoscanner vermeerder ik oefeningen Na het gebruik van de myoscanner verminder ik oefeningen Ik gebruik de myoscanner om de doelgerichtheid van de OMFT behandeling te kwantificeren bij de cliënt Ik gebruik de myoscanner om de doelgerichtheid van de OMFT behandeling te kwantificeren bij de zorgverzekering Ik gebruik de myoscanner om de effectiviteit van de OMFT bij te kwantificeren bij de cliënt Ik gebruik de myoscanner om de effectiviteit van de OMFT bij te kwantificeren bij de zorgverzekering Ik gebruik de myoscanner om de cliënt te motiveren Ik gebruik de myoscanner bij de evaluatie van de OMFT behandelingen Ik gebruik de myoscanner om weer te geven of de oro-faciale spieren in balans zijn met elkaar Ik gebruik de myoscanner bij de voorspelling van een relaps bij een cliënt Ik gebruik de myoscanner bij het verhelpen van een malocclusie Ik gebruik de myoscanner om het ontstaan van een malocclusie te voorkomen Ik gebruik de myoscanner om te bepalen of OMFT noodzakelijk is Diepte interview met casus Jeroen De metingen met de myoscanner zijn halverwege de behandelperiode en aan het eind van de behandelperiode van Jeroen herhaald. Het interview is afgenomen vlak voor de laatste meting. Tijdens het interview is zowel gesproken over de ervaringen van Jeroen bij de eerste meting als over zijn ervaringen bij de tweede meting. Jeroen heeft het gebruik met de myoscanner als positief ervaren hoewel hij zijn eerste indruk van het apparaat omschrijft als raar. Nadat hij, toen hij het apparaat voor de eerste keer zag, uitleg had gekregen zowel mondeling als visueel, met behulp van afbeeldingen, vond hij het logisch dat het apparaat werd ingezet. Achteraf heeft hij een goed gevoel bij het apparaat en geen negatieve ervaringen met de myoscanner. Jeroen zegt het volgende over de metingen met de myoscanner: het is niet echt apart ofzo, niet echt ongemakkelijk ( ) gewoon prima eigenlijk. Op een later moment zegt hij: het is gewoon leuk om te weten Jeroen vindt de myoscanner een meerwaarde hebben tijdens de logopedische behandeling. Deze meerwaarde is voor hem de kennis over de spierkracht en wat de spierkracht voor hem betekend. Zo zegt hij het volgende: het positieve aan de myoscanner is dat ik weet hoe sterk mijn kaken zijn, hoe sterk m n tong is en hoe sterk mijn lippen zijn. Of het te sterk is of dat ik er meer aan moet werken. Dat is wel fijn om te weten. De myoscanner heeft voor Jeroen een duidelijke functie tijdens de logopedische behandeling. Dit geeft hem duidelijkheid over de spierkracht van de oro-faciale spieren en of er sprake is van verbetering. Doordat hij weet wat hij kan doen om de balans tussen de oro-faciale spieren te herstellen, geven de metingen hem inzicht in de behandelingen. Het stimuleert hem echter niet om oefeningen te doen. Jeroen beschrijft de functie van de

10 myoscanner als volgt: het meet de spierkracht van m n kaken, van m n tong, van m n lippen. Hoe sterk die zijn en of ik ze goed gebruik, of ze goed in balans zijn. Discussie Tijdens deze casestudy is inzicht verkregen in de ervaringen van logopedisten en één cliënt met betrekking tot het gebruik van de myoscanner in de logopedische behandeling. Hierbij is onderzocht welke keuzes logopedisten maken voor het wel of niet gebruiken van de myoscanner tijdens de logopedische behandeling en wat voor hen voor- en nadelen zijn in het gebruik. Uit de enquête is gebleken dat de respondenten de myoscanner tijdens verschillende stadia van de behandelperiode inzetten. Een grote meerderheid van de respondenten (83,87%) gebruikt de oro-faciale metingen in de diagnostische fase om te beslissen of OMFT noodzakelijk is. Dit is in lijn met de recente onderzoeken waarin staat dat het doen van oro-faciale metingen kunnen bijdragen bij het stellen van een diagnose (Trawitzki et al., 2011; Furlan et al., 2011; Verweij en Van der Does, 2011). In de literatuur wordt aanbevolen om ook tijdens de behandelperiode oro-faciale metingen uit te voeren (Gosselink, 2007; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Toch blijkt uit de enquête dat het merendeel van de respondenten gedurende de behandelperiode deze metingen niet altijd uitvoert. De leeftijd van de cliënt en de tijdsduur van de metingen worden als contra-indicatie aangevoerd voor het gebruik van de myoscanner. In artikelen over de myoscanner wordt niet geschreven over deze contra-indicaties. De myoscanner wordt door bijna alle respondenten soms of altijd gebruikt tijdens de evaluatie van de behandelperiode. Dit sluit aan bij de stellingen die in de literatuur worden gegeven dat het meten van oro-faciale spieren erg waardevol kan zijn tijdens de evaluatie van de behandelingen (Furlan et al., 2011; Silva, Giglio, Regalo, de Mello-Filho & Trawitzki, 2013). Zowel uit het diepte interview met Jeroen als uit de enquête worden verschillende voordelen genoemd. De voordelen zoals de respondenten die verwoorden zijn in lijn met de voordelen zoals beschreven in de literatuur. Opvallend hierbij is dat zowel uit de enquête als uit de literatuur blijkt dat het motiveren van de cliënt een belangrijk voordeel is bij het gebruik van de myoscanner. Dit wordt niet bevestigd in het diepte interview. Jeroen geeft aan dat de metingen hem niet motiveren oefeningen te doen. Hij beschrijft wel andere voordelen: inzicht in de spierkracht van de oro-faciale spieren en het hebben van inzicht in de logopedische behandeling. Andere voordelen die de respondenten beschrijven zijn: het beter kunnen verantwoorden van de behandelingen, het kunnen geven van doelgerichtere oefeningen en voor enkele respondenten helpen de metingen bij het stellen van een duidelijkere diagnose. Het gebruiken van de metingen met de myoscanner om de doelgerichtheid en effectiviteit van de behandelingen te kwantificeren bij de cliënt wordt door veel respondenten gebruikt. Opvallend is dat een meerderheid van de respondenten de metingen niet gebruikt om de doelgerichtheid en effectiviteit te kwantificeren bij de zorgverzekering hoewel in de literatuur genoemd staat dat juist in deze tijd het belangrijk is de doelgerichtheid en effectiviteit van de behandeling te kwantificeren omdat steeds hogere eisen worden gesteld door zorgverzekeraars en cliënten (Verlinden & Helderop, 2011a). In verschillende artikelen wordt beschreven dat oefeningen gegeven, aangepast en vermeerderd of verminderd kunnen worden (Furlan et al., 2011; Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011; Guisti Braislin & Cascella, 2005). Uit de gegevens van de digitale enquête blijkt dat de meerderheid van de respondenten dit ook doet en de oefeningen soms of altijd aan te passen, te vermeerderen of verminderen. In de literatuur worden geen nadelen bij het gebruik van de myoscanner beschreven maar in de praktijk worden wel nadelen ervaren. Zo halen de respondenten aan bij het gebruik van de myoscanner het precisiewerk van de metingen als nadelig te ervaren. Bovendien vinden veel respondenten het nadelig dat de uitkomst onbetrouwbaar is bij een niet volledig correcte plaatsing van de meetsonde en dat de gegeven tegendruk bepalend kan zijn voor de uitkomst van de meting. Een ander gedeelte van de respondenten vindt het nadelig dat de metingen veel tijd in beslag nemen en er wisselende uitkomsten kunnen zijn bij dezelfde cliënt. Een klein gedeelte van de respondenten ervaart geen nadelen bij het gebruik van de myoscanner. Ook Jeroen geeft aan geen nadelen te ervaren bij het gebruik van de myoscanner.

11 In een aantal gevallen wordt de myoscanner niet gebruikt terwijl dit in de literatuur wel wordt aanbevolen. Zo wordt in de literatuur aangegeven dat het meten van de tong in extensie van waarde kan zijn in de voorspelling van een relaps (Verlinden & Helderop, 2011a; Verweij & Van der Does, 2011). Toch blijkt uit de enquête dat een derde van de respondenten de myoscanner hier nooit voor gebruikt en meer dan de helft de myoscanner hier soms voor gebruikt. Ook in het verhelpen of voorkomen van een malocclusie wordt de myoscanner weinig gebruikt door de respondenten terwijl dit door Ruan (2007) wel wordt aanbevolen. Zo geeft een derde aan de myoscanner nooit te gebruiken bij het verhelpen van een malocclusie en bijna de helft aan de myoscanner nooit te gebruiken in het voorkomen van een malocclusie. Opvallend is dat drie van de 64 respondenten de meting voor de Mm.masseter niet gebruiken. Slechts één respondent geeft hiervoor een toelichting: hij/zij vindt het te ingewikkeld de meting betrouwbaar uit te voeren. Over de meting van de Mm.masseter met de myoscanner is in de literatuur weinig bekend. Vervolgonderzoek zou zich kunnen richten op de metingen van de Mm.masseter. Volgens Jeroen motiveren de metingen met de myoscanner hem niet tot het doen van oefeningen. Dit staat lijnrecht tegenover de reden die de respondenten aangeven de myoscanner te gebruiken. Een grote meerderheid geeft namelijk aan de myoscanner te gebruiken om de cliënt te motiveren. Helaas is een diepte interview beperkt en exploreert deze slechts een klein deel van de ervaringen. Daarnaast kan de leeftijd (puber) van de cliënt van invloed zijn geweest op de motivatie en beleving. Ook het feit dat Jeroen een jongen is kan kleuring aan zijn antwoorden hebben gegeven. Om uit te zoeken of het gebruik van de myoscanner een motiverende werking heeft voor cliënten zal in verder onderzoek een bredere populatie gevraagd moeten worden naar de ervaringen en motivatie. Deze casestudy heeft zich beperkt tot de logopedisten die de myoscanner in gebruik hebben. Zij waren al bekend met de myoscanner. De reden waarvoor logopedisten de myoscanner niet hebben aangeschaft of wel hebben aangeschaft maar niet gebruiken is niet onderzocht. Dit kan een mogelijke kleuring geven aan de data. Omdat dit een eerste, verkennend onderzoek is, naar de ervaring van logopedisten bij het gebruik van de myoscanner is de keerzijde, het niet gebruiken van dit apparaat, wellicht interessant om tijdens vervolgonderzoek mee te nemen. Hierbij is het van belang willekeurige logopedisten te benaderen om mee te doen aan het onderzoek. Samenvattend kan gezegd worden dat een grote meerderheid van de logopedisten de myoscanner gebruiken voor het stellen van een diagnose en voor het evalueren van de behandeling. Niet alle indicaties om de myoscanner te gebruiken die in de literatuur worden genoemd, zijn voor de logopedisten reden om de myoscanner te gebruiken tijdens de logopedische behandeling. Contra-indicaties zijn voor logopedisten afhankelijk van de tijdsduur, locatie en cliënt. Deze worden in artikelen over de myoscanner niet genoemd. Tot slot ervaren logopedisten tijdens het gebruik van de myoscanner meer voordelen dan nadelen. De geïnterviewde casus ervaart alleen maar voordelen bij het gebruik van de myoscanner.

12 Literatuur American Speech-Language-Hearing Association (ASHA) (z.d.). Orofacial Myofunctional Disorders. Spring96, 38, (2), Benkert, K.K. (1997). The effectiveness of orofacial myofunctional therapy in improving dental occlusion. The international journal of orofacial myology, 23, Brinkman, J. (2011). Cijfers spreken: overtuigen met onderzoek en statistiek. Nederland, Groningen: Noordhoff Buist, P., Hazewinkel, I, Meijer, M, Spek, B. (2012). Metingen binnen oromyofunctionele therapie: is de Force Scale betrouwbaar? Logopedie en foniatrie, 5, Fei, T., Cliffe Polacco, R., Hori, S.E., Molfenter, S.M., Peladeau-Pigeon, M., Tsang, C. & Steele, C.M. (2013). Age related differences in tongue-palate pressures for strengt hand swallowing tasks. Dysphagia, 28, doi: /s Furlan, R.M.M.M., Valentim, A.F., Motta, A.R., Barroso, M.F.S., da Costa, C.G. & de La Casas, E.B. (2011). Devices to measure tongue force a critical analysis. ABCM, 21, Gosselink, K. (2007). Myofunctionele therapie: het nut van logopedie voor de tandheelkunde. Nederlands Tandartsenblad. 16. Grabowski, R., Kundt, G. & Stahl, F. (2007). Interrelation between Occlusal Findings and Orofacial Myofunctional Status in Primary and Mixed Dentition Part III: Interrelation between Malocclusions and Orofacial Dysfunctions. Journal of Orofacial Orthopedics, 68, doi: /s y Guisti Braislin, M.A. & Cascella, P.W. (2005). A preliminary investigation of the efficacy of oral motor exercises for childeren with mild articulation disorders. International Journal of Rehabilitation Research, 28, Helderop, P. & Verlinden, B.P.M. (z.d.) Logopedie en tandheelkunde: OMFT. Verkregen op 27 maart 2014, via Horn, H., Göz, G., Bacher, M., Koch, J. & Krcmar, D.A. (1995). Maximallkraftmessungen des Lippen- und Zungendrucks und ihre Bedeutung für die klinische Diagnostik orofazialer Dyskinesien. Fortschr. Kiefenorthop, 56, Jansonius-Schultheiss, K., van Coppenolle, L. & Beyaert, E. (2004). Afwijkende mondgewoonten, inleiding, onderzoek en behandeling. Leuven, België: Acco Klocke, A., Korbmacher, H. & Kahl-Nieke, B. (2000). Influence of Orthodontic Appliances on Myofunctional Therapy. Journal of Orofacial Orthopedics, 61, Lambrechts, H., De Baets, E., Fieuws, S. & Willems, G. (2010). Lip and tongue pressure in orthodontic patiens. European Journal of Orthodontics, 32, doi: /ejo/cjp137 Malandris, M. & Mahoney, E.K. (2004). Aetiology, diagnosis and treatment of posterior cross-bites in the primary dentition. International Journal of Paediatric Dentistry, 14, Logopedie en Foniatrie, 5, Mehnert, J., Landau, H., Orawa, H., Kittel, A., Krause, M., Engel, S., Brinkmann, P-G.J. & Müller-Hartwich, R. (2009). Validity and Reliability of Logopedic Assessments of Tongue Function. Journal of Orofacial Orthopedics, 70, doi: /s y Ruan, W-H., Su, J-M. & Ye, X-W. (2007). Pressure from the lips and the tongue in children with class III malocclusion. J Zhejiang Univ Sci B, 8 (5), Saccomanno, S., Antonini, G., D Alatri, L., D Angelantonio, M., Fiorita, A. & Deli, R. (2012). Causal relationship between malocclusion and oral muscles dysfunction: a model of approach. European journal of paediatric dentistry, 4, Seemann, J., Kundt, G. & Stahl de Castrillon, F. (2011). Relationship between occlusial findings and orofacial myofunctional status in primary and mixed dentition part IV: interrelation between space conditions and orfacial dysfunctions. Journal of Orofacial Orthopedics, 72, doi: /s

13 Silva, J.B.D-A., Giglio, L.D., Regalo, S.H., de Mello-Filho, F.V. & Trawitzki, L.V.V. (2013). Effect of dentofacial deformity on maxmimum isometric tongue strength. Journal of Oral Rehabillitation, 40, Smithpeter, J. & Covell, D. (2010). Relaps of anterior open bites treated with orthodontic appliances with and without orofacial myofunctional therapy. American Jounal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, 137, doi: /j.ajodo Tee Todd, J., Rees Lintzenich, C. & Butler, S.G. (2013). Isometric and Swallowing Tongue Strength in Healthy Adults. The Laryngoscope, 123, Trawitzki, L.V.V., Borges, C.G.P., Giglio, L.D. & Silva, J.B. (2011). Tong strength of healthy young adults. Journal of Oral Rehabillitation, 38, Van Lierde, K.M., De Ley, S., Roman, T. & Van Cauwenberge, P. (2005). Effectiviteit van de verschillende behandelingsstrategieën voor open mondgedrag, mondademen, voorwaartse tonghouding in rust en tongperen. Logopedie en Foniatrie, 7/8, Verlinden, B.P.M. & Helderop, P. (2010). Oromyofunctionele therapie (1): belastend of belovend?. Logopedie en Foniatrie, 12, Verlinden, B.P.M. & Helderop, P. (2011a). Oromyofunctionele therapie (2): meten is weten. Logopedie en Foniatrie, 1, 4-9. Verlinden, B.P.M. & Helderop, P. (2011b). Oromyofunctionele therapie (3): voorkom relaps door OMFT. Logopedie en Foniatrie, 2, Verweij, C. & Van der Does, E. (2011). Logopedie en tandheelkunde: OMFT, de mond is meer dan een rij tanden.