Een duurzaam bestaan voor de woning

Transcriptie

1 Een duurzaam bestaan voor de woning Over de milieueffecten van het onderhouden, aanpassen en bewonen van woningen Arjen Meijer en Ad Straub, Onderzoeksinstituut OTB Delft University of Technology Challenge the future

2 Onderwerpen 1. Levensduur van bestaande woningen 2. Duurzaamheid 3. Instrumenten 4. Onderhoud 5. Voorbeeldwoning 6. Materiaalkeuze 7. Energie (operationeel en ingesloten) 8. Transport 9. Toekomstwaarde? 10. Discussie Een duurzaam bestaan voor de woning 2 30

3 Levensduur van bestaande woningen Woningen blijven in het algemeen lang bestaan (gemiddeld langer dan 120 jaar) Huurwoningen worden gemiddeld eerder gesloopt dan koopwoningen Meergezinswoningen hebben een relatief grotere kans te worden gesloopt en dan vooral in de sociale huursector Voor elke periode zijn specifieke redenen aan te wijzen voor sloop of juist behoud De belangrijkste woninggebonden factoren die de levensduur beïnvloeden zijn de bouwtechnische kwaliteit, de grootte en identiteit (Bron: SEV/MVROM, 2004, Bouwen met tijd; CBS) Een duurzaam bestaan voor de woning 3 30

4 Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen (Brundtland-commissie, 1987) Een duurzaam bestaan voor de woning 4 30

5 Duurzaamheid Vaak ligt focus op slechts één milieueffect: CO 2 -emissies (Kyoto-protocol) Energieverbruik Gezondheid Een duurzaam bestaan voor de woning 5 30

6 Duurzaamheid van woningen Waar in de keten vinden ingrepen plaats die effect hebben op het milieu? Bouwmaterialen zelf (schadelijke emissies) Afval (storten, verbranden, recycling) Productie van bouwmaterialen Cradle-to-gate Gebruiksfase (energieverbruik, onderhoud, aanpassingen) Levenscyclusanalyse (LCA) Winning grondstoffen Productie bouwmaterialen Sloopfase Bouwactiviteiten Gebruiksfase Afvalverwerking Een duurzaam bestaan voor de woning 6 30

7 Duurzaamheid van woningen Operationeel energieverbruik Materiaalgebruik tijdens bouw Materiaalgebruik tijdens onderhoudsactiviteiten en aanpassingen Gezondheid van bewoners Gezondheid van onderhoudsmedewerkers Winning grondstoffen Productie bouwmaterialen Sloopfase Bouwactiviteiten Gebruiksfase Afvalverwerking Een duurzaam bestaan voor de woning 7 30

8 Milieueffecten Uitputting grondstoffen Broeikaseffect Ozonlaagaantasting Ecotoxiciteit water Ecotoxiciteit bodem Verzuring Smogvorming Vermesting Humane toxiciteit Een duurzaam bestaan voor de woning 8 30

9 Milieueffecten Uitputting grondstoffen Broeikaseffect Ozonlaagaantasting Ecotoxiciteit water Ecotoxiciteit bodem Verzuring Smogvorming Vermesting Schaduwprijs Humane toxiciteit Een duurzaam bestaan voor de woning 9 30

10 Schaduwprijs Milieueffecten inzichtelijk maken, wegen en financieel waarderen Eéngetalscore Hoe? Theoretische schatting van de kosten om de milieuschade te voorkomen of te verhelpen Een duurzaam bestaan voor de woning 10 30

11 Instrumenten Criteria Duurzaam Inkopen BREEAM GPR Gebouw DMOP GPR Onderhoud Onderzoek Duurzaam VGO Toolkits bestaande bouw Uitwerkingsinstructies ISSO 100 Strategisch Tactisch Operationeel Een duurzaam bestaan voor de woning 11 30

12 Instrumenten Thema s: BREEAM-NL Bestaande Bouw en Gebruik: management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik en ecologie, vervuiling GPR Gebouw: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit, toekomstwaarde GPR Onderhoud: materialen Een duurzaam bestaan voor de woning 12 30

13 Onderhoud Een duurzaam bestaan voor de woning 13 30

14 Onderhoud 110 jaar onderhouden van woningen: Ad hoc, incidenteel (vooral correctief) Planmatig, cyclisch (vooral preventief) klein onderhoud. Sinds eind jaren 80 corporatiebezit, niet of nauwelijks particulier bezit Bij mutaties en transacties (binnenwerk, uitrusting) Groot onderhoud en aanpassingen Een duurzaam bestaan voor de woning 14 30

15 Voorbeeld Vooroorlogse rijwoning woningen (7,7% van de woningvoorraad) Ruim 70% particulier eigendom (Bron: Agentschap NL, 2011, Voorbeeldwoningen 2011 Bestaande bouw) Naar schatting Woningwetwoningen (Bron: Martin Liebregts, 2011, Themawonen avant la lettre, 24 oktober) Een duurzaam bestaan voor de woning 15 30

16 Vooroorlogse rijwoning Energetische kwaliteit, oorspronkelijk Geen eisen aan de energiezuinigheid Tot 1930 geen spouwmuren Vaak stalen of zachthouten kozijnen Lokale gaskachels, elektrische boilers en natuurlijke ventilatie Energetische kwaliteit, huidig Ruim 90% centrale verwarming (waarvan ruim 50% HR), natuurlijke ventilatie nog bijna 90% Dubbelglas ruim 50% Na-isolatie schil: geveldelen 11%, vloeroppervlak 12%, hellende dak 24% en platte dak 23% Een duurzaam bestaan voor de woning 16 30

17 Voorbeeldwoning, bouwjaar 1915 Een duurzaam bestaan voor de woning 17 30

18 Onderhoud en aanpassingen voorbeeldwoning Tot 1998 weinig aanpassingen Boven- en benedenwoning samengevoegd Aanpassingen: Na-isolatie Vernieuwing keuken en badkamer Vernieuwing serre Aanbrengen PV-panelen Een duurzaam bestaan voor de woning 18 30

19 Materiaalkeuze Kozijnen: Vurenhout Duurzaam te produceren Regelmatig schilderen Tropisch hardhout Minder duurzaam (tenzij FSC-keur) Onderhoudsarm PVC Minder duurzaam te produceren Onderhoudsarm Een duurzaam bestaan voor de woning 19 30

20 Houten kozijnen Een duurzaam bestaan voor de woning 20 30

21 PVC-kozijnen Een duurzaam bestaan voor de woning 21 30

22 Vergelijking hout en PVC Een duurzaam bestaan voor de woning 22 30

23 Materiaalkeuze Schilderwerk Oplosmiddelrijk Hoge uitstoot van VOC s Ongezond voor schilder en bewoner Oplosmiddelarm Minder uitstoot van VOC s Minder ongezond voor schilder en bewoner Watergedragen verf Geen uitstoot van VOC s Niet ongezond voor schilder en bewoner Een duurzaam bestaan voor de woning 23 30

24 Energie Operationeel energieverbruik Ruimteverwarming Elektriciteitsverbruik (PV-panelen) Ingesloten energie Materiaalverbruik en energieverbruik voor bouw Materiaalverbruik en energieverbruik voor onderhoud Materiaalverbruik en energieverbruik voor aanpassingen Een duurzaam bestaan voor de woning 24 30

25 Ruimteverwarming Tot ca. eind jaren 50: Ruimteverwarming met lokale gaskachels Ruimtes gestookt indien iemand aanwezig is Vanaf jaren 60 Centrale verwarming met centrale thermostaat Hoger comfort Woonkamers, badkamers, soms slaapkamers gestookt Vanaf jaren 90 Centrale verwarming met individuele thermostaatknoppen Vaak alle ruimtes gestookt Een duurzaam bestaan voor de woning 25 30

26 Ruimteverwarming Hogere vraag door hoger comfortniveau Lagere vraag door verbeterde warmteïsolatie Een duurzaam bestaan voor de woning 26 30

27 Warmteaanbod Tot tweede helft 19e eeuw: vooral kolen en hout Tweede helft 19e eeuw: aanleg gasfabrieken en beperkt gasnet 1959: ontdekking gasbel Slochteren; vervanging kolengas door aardgas Sindsdien aansluiting op gasnet standaard Daarnaast ook elektrische verwarming (meestal lokaal) Een duurzaam bestaan voor de woning 27 30

28 Gasfabrieken Droge destillatie van steenkool Producten: lichtgas en cokes Afvalproducten onder meer: Teer Waterstofsulfide Cyaanverbindingen Bodemvervuiling Een duurzaam bestaan voor de woning 28 30

29 Transport Transport onderhoudsmedewerkers Aanzienlijk aandeel in totale milieubelasting Sturen op transportafstanden, transportmiddelen, cycli en combinatie van activiteiten, prestatie-eisen uitstoot? (Bijvoorbeeld CO 2 -Prestatieladder ProRail) Een duurzaam bestaan voor de woning 29 30

30 Toekomstwaarde? Theoretische levensduur woning LCA-berekeningen 75 jaar Gemiddelde levensduur woning 120 jaar Verwachte levensduur voorbeeldwoning? WOZ-waarde is hoog! Kwaliteitseisen blijven stijgen. Culturele waarde woning stijgt? Sloop/nieuwbouw of (gefaseerd) renoveren? Een duurzaam bestaan voor de woning 30 30