(AMSTh^KDAM' ilmersfoort-wageningen-numegen

Transcriptie

1 Ol{fL^ ^/ j-^ f^i^/y^^ --, 'f^^"^l!le#-' DE 7^ n SPOORWEG J (AMSTh^KDAM' ilmersfoort-wageningen-numegen \\V KOH'ISTK \EI'.lUNI)lN(i \AN \MSTI,Hr)\M MKT 1)1'N 1\1JN. W. JAC. WERTHEIM, AhVUCVAT. Met Spr wegvaart van Nedevland, waarp de dr den Her KAPPEIJNE VAN DE COPPELLO c s. vrgestelde Sprwegen zyn aangeduid. \MSTKKn\M, P. \. V\\ K\MI'FX k ZOON". 1 STT). 1,

2 ^ - È ^^v?jifir.if^j^ r-*»" / ^a^^ri''

3 *~-» '*'-*=-»r,9«ite5'*"ï^'^*^ DE SPOORWEG (AMSTERDAM) AMERSFOORT-WAGENINGEN-NIJMEGEN (KEULEN) De krtste verbinding van Amsterdam met den Rijn, DOOK Mr. JAC. WERTHEIM, ADVOCAAT. rl^=l-^3-«- AMSTERÜAM, P. N. VAN KAMPEN & ZOON. 1S75. \.</

4 " Drh der den \iigenblik ev^e'\ft US'! ist der rerhte Mann. (TÖTIIE. > Gedrukt bij de Erven II van Munster & Zn. 1 ^

5 De waterweg van Amsterdam naar den Rijn is vr liet verkeer geheel nvldende en 41 kilmeter langer dan die van Rtterdam ^). Tegen een grt Sclieepvaartkanaal dr de Geldersclie vallei, waardr de waterweg van Amsterdam belangrijk zude verkrt wrden, bestaan gewichtige bezwaren en zijn de eischen der verdediging niet vereen te brengen met die der Scheepvaart ^). Het aandeel der hfdstad in den Rijnhandel wrdt schier telken jare bescheidener en ingekrmpen, m misschien na verlp van eenigen tijd tt de histrische herinnering te behren '). Vr '20 jaren bedreg het aandeel van Amster- 1) Amsterdam naar Ddewaard 134 kilmeter. Etterdam 98 2) egrting Hfdstuk V, M. v. A ") De heer s'jaco, Tweede Kamer 4 Dec

6 4 dam in de Rijnvaart ng 24 pet., thans niet meer dan óys percent ^). Zal de aanstaande penstelling van het Nrdzee-Kanaal, die grte gevlgen hebben die velen daarvan verwachten, dan met Amsterdam in betere verbinding met Duitschland gebracht wrden. He nvlkmener de waterweg, he meer belang bij gede Sprwegverbinding. De Sprwegen naar en van Duitschland zijn de grte factren van den tra.nsit-handel O- Het verkeer met N r d-duitschland is dr den Ostersprweg, die Amsterdam met Nrd- Duitschland verbindt, veel verbeterd, zdat de hfdstad thans kan kiezen tusschen twee cncurreercnde lijnen (Oster- en Ned. Rijnsprweg). Naar Midden- en Zuid-D uit schland bestaat verbinding per Ned. Rijnsprweg, die evenwel de vrachten van en naar Rtterdam lager dan vr Amsterdam heeft gesteld 'X mdat van eerstge- 1) Kamer van Kphandel en Fabrieken te Amsterdam, Verslag ver ls7b, blz ) Kamer van Kphandel en Fabrieken te Amsterdam, Verslag ver 1872, blz i) Kamer van Kphandel en Fabrieken te Amsterdam, Verslag ver 1872, blz. 129,

7 5 nemde plaats de cncurrentie met den waterweg grter is dan van laatstgenemde. De Sprwegverbinding via Elten en Cleve Avrdt des winters, dus als de vaart gestremd en sprwegverver meer dan it behefte is, dikwijls gestaakt; het traject te Griethausen was in dagen buiten werking. Van daar dat, ten het Avetsntwerp tt aanleg vr rekening van den Staat van den Sprweg Arnhem ^Nijmegen bij de Tweede Kamer in behandeling kwam, de Raad der Gemeente Amsterdam in zijne vergadering van den SO^^^"" April 1873 met 18 tegen 9 stemmen aannam het vrstel van den Heer RAHUSEN, m een adres aan de Tweede Kamer te richten, Avaarin de belangen van Amsterdam bij den Sprweg Arnhem Nijmegen werden ntwikkeld en p de aanneming van het daarte strekkend Avetsntwerp werd aangedrngen. ij de beraadslaging bleek, dat men de lijn Arnhem Nijmegen daarm vral wenschte, mdat daardr de lijn Amersfrt Wageningen Eist Nijmegen mgelijk werd. Kwam die lijn tt stand, dan zu de weg tusschen Amsterdam en

8 6 Keulen aanzienlijk verkrt wrden en vlgens den Heer RAHUSEN //Amsterdam de Rijnspr geheel kunnen missen." De Heer VAN DER TOORN zag er zelfs geen bezwaar in vr eene dergelijke lijn, een derde verbinding met het Duitsche Sprwegnet, waarbij de hfd- en kpstad z verwegend belang heeft, een subsidie te verleenen. De Heer DAVID J. C. VAN LENNEP, die tt de minderheid behrde, meende, dat z lang niet een tweede cncurreerende lijn tt stand kmt, de Sprweg Arnhem Nijmegen vr Amsterdam geen waarde heeft, en betgde dat het belang van Amsterdam bij dien Sprweg alleen dan waarlijk gebaat zu wrden, als het tt stand kmen der lijn Amersfrt-Wageningen-Elst gelegenheid aanbiedt m te kiezen tusschen den Oster- en den Rijnsprweg. Hij achtte het daarm zeer wenschelijk dat de aanleg van laatstgemelde lijn krachtig werd bevrderd, hetzij dr staatsaanleg f des nds met subsidie f renteguarantie van den Staat f van de Gemeente. Ok de Kamer van Kphandel en Fabrieken te Amsterdam wendde zich bij adres tt de Tweede

9 7 Kamer tt ndersteuning van het wetsntwerp Arnhem Nij megen. In het zeer belangrijke artikel van den Heer Mr. N. J. DEN TEX ver de Nederlandsche Sprwegen 1867/1872 ') wrdt de lijn Amsterdam Amersfrt Zutphen als zeer gewichtig vr Amsterdam beschuwd, met bijveging dat zij ng -ewichtisfer zu wrden, wanneer van Amersfrt ver Wageningen naar Eist een lijn gebuwd Averd aansluitende aan den Staatssprweg Arnhem Nijmegen. ij de behandelhig in de Tweede Kamer van de begrting vr de Staatssprwegen ver 1874 werden dr den Heer VAN HOUTEN, met de dien afgevaardigde eigen helderheid, ruime beginselen van Sprwegplitiek gesteld. Hij zeide in de zitting van den 2'^"! December a. ////Op de Sprwegen met men hebben veel verkeer en een nbelemmerd verkeer. Een nbelemmerd verkeer krijgt men wanneer de grte verkeerslijnen in ééne hand zijn. Onder lijnen versta ik hier tracés, verbanden van lijnen, die hfdpunten vereenigen. 1) staatkundig en Staathuishudkundig jaarbekje ver 1873,

10 8 Men heeft dus bij Sprwegen twee regelen in acht te nemen vreerst zveel mgelijk cncurreerende tracés vr de grte verkeerwegen in het leven te repen, en ten tweede zveel mgelijk te zrgen, dat elk tracé in eene hand zij."" Aan deze beide vereischten beantwrdt de Sprweg Amsterdam Amersfrt Nijmegen vlkmen. Er wrdt een cncurreerend tracé tegen den Rijnsprweg verlcregen, waarvan de ndzakelijkheid geen betg beheft. Wanneer aan de Hllandsche Sprweg-Maatschappij k de explitatie van Amersfrt tt Nijmegen gegund wrdt, dan zal het verkeer van Nieuwe Diep tt Nijmegen in ééne hand zijn, m p de laatstgemelde plaats aan te sluiten aan de Rheinische Eisenbahn. die c^. 820 kilmeter sprweg in explitatie heeft (van Nijmegen naar Keulen ingen Trier etc.). Op lange lijnen verkrijgt men directe verbinding en het verver wrdt p de krtste afstanden gecncentreerd. Zdra de lijn Nijmegen Venl wrdt gemaakt en daaraan zal, k m plitieke redenen, gevlg meten gegeven wrden, zal de lijn Amer&frt

11 9 Nijmegen k een cncurreerend tracé wrden vr het verver tusschen Amsterdam en Venl O- Venl, dat een sprwegknp vrmt, te bereiken, is thans reeds vr Amsterdam van belang; het zal het te meer wrden, naarmate aan den linker Rijnever, tusschen de Rer en het Luiksche Klenbekken meerdere klenmijnen in explitatie wrden gebracht. Vrdert het belang van Amsterdam, zals hierbven is aangetnd, den aanleg van de lijn Amersfrt Nijmegen, niet minder is het vr de Hllandsche Sprweg-Maatschappij van het hgste gewicht die lijn te expliteeren. Niet alleen dat die Maatschappij daardr direct in verbinding kmt met de machtigste Sprweg- Maatschappij aan den linker Rijnever, maar de pbrengst van de reeds in explitatie gebrachte lijn Amsterdam -Amersfrt (43 kilmeter) zal dr de aan te leggen lijn Amersfrt Nijmegen (49 kilmeter) aanzienlijk wrden verhgd. In de Ecnmist ver 1873 ^ wrdt als een i) Zie ijlage: Afstand van Kilmeters. 3) De Hllandsche IJzeren Sprweg Maatschappij ver het jaar De Ecnmist, 1873, blz. 536.

12 10 laag cijfer geschat een pbrengst van / per kilmeter, hetgeen bij explitatie-ksten a 50 pct., ver de bestaande 43 kilmeter, jaarlijks ruim / meer aan de Hllandsche Sprweg-Maatschappij zu pbrengen. De gederen dr die Maatschappij aangeverd van Nrd-Hlland en de Zaanstreek, eene nijvere streek waar in de laatste jaren het aantal fabrieken en trafieken sterk is tegenmen en vr Nijmegen, Arnhem. Midden- en Zuid-Duitschland bestemd, zullen te Amsterdam niet aan den Rijnsprweg beheven vergegeven te wrden, maar dr de Hllandsche Maatschappij k verder ver 92 kilmeters p eigen lijn ververd kunnen wrden. Dat ver dergelijke lange trajecten een laag tarief mgelijk en een snel drlpend verkeer verzekerd wrdt, springt in 't g en dit zijn de beide grte factren die de handel eischt en aan.de Spr- Avegen die daaraan vlden kunnen, een grt verkeer verzekeren Mge het wellicht verwndering wekken, dat bij zulke daadzaken de Hllandsche Sprweg-Maatschappij de cncessie vr de lijn Amersfrt Nijmegen ng niet heeft aangevraagd, bij nadere

13 11 beschuwing is er, k bij erkenning van het grt belang dier lijn, niets vreemds in, dat zulks tt heden ng niet dr haar geschied is. De HUandsche Sprweg-Maatschappij, eene slide huandsche nderneming, heeft p dit genblik de lijn Amersfrt Zutphen in aanbuw en gecntracteerd m de lijn Zutphen- Winterswijk te expliteeren; bvendien zullen ng eenige jaren verlpen alvrens de verbrugging der Waal bij Nijmegen vltid is, waarm dan nu reeds meerdere lasten en meite p zich te nemen V Tt p zekere hgte kan een dergelijke beschuwing beaamd wrden, maar mag Amsterdam en zijn handel zich daarbij neerleggen, aan den vravnd dat een nieuw tijdperk van handelsleven dr het Nrdzee-Kanaal zal gepend wrden? Of met niet veeleer alles wrden aangewend m als dat grtsche Averk vltid zal zijn, aan Amsterdam dan k de middelen te verzekeren m de aangebrachte gederen naar Duitschland, die grte cnsumtie-markt, te ververen? Mag Amsterdam er lijdelijk in berusten, dat bij alle ntwerpen vr uieuwe Sprwegen, k bij het thans vrgestelde wetsntwerp, nmiskenbaar

14 12 p den vrgrnd treedt: nieuwe en betere verbinding van de havens van Rtterdam, Vlissinen, Harlin;en en zelfs ruwershaven met üuitschland en Amsterdam in zijn uden testand gelaten wrdt V Is het dan waar, wat de Heer RAHUSEN in den gemeenteraad te Amsterdam zeide, //dat Amsterdam wel eens te lax is, waar het zijne belangen geldt V" Ons kmt het vr dat Amsterdam een gunstig tijdstip ngebruikt vrbij zu laten gaan als ze niet bij Regeering en Vertegenwrdiging het vrgestelde wetsntwerp in het algemeen ndersteunde en er te\^ens p aandrng dat de lijn Amersfrt Nijmegen vr rekening van den staat aangelegd f een aanzienlijk subsidie daarvr wrdt verleend aan eene particuliere maatschappij. Dr de lijn Amersfrt Nijmegen verkrijgt Amsterdam de krtste verbinding met Middenen Zuid-Duitschland, krter dan Rtterdam thans ver Venl bezit f vlgens de geprjecteerde lijn Drdt Eist Nijmegen kan verkrijgen ^). Daardr zal Amsterdam, dat thans hgere 1) Zie ijlage: afstand van Kilmeters.

15 13 spr weg vrachten met betalen dan Rtterdam, in beteren en vrdeeliger testand geraken, p die wijze zveel mgelijk vergeding vinden vr den langeren en kstbaarderen waterweg naar den Rijnen een grt deel verkrijgen van het verkeer van het aan nze Ostelijke grens liggende grte Duitsche Rijk met de Nrdzee.

16 /^' S6 b O ^ "* ' > g _^ 's CP en? 2 C3. ^ 3. i ^ ^H a> fi. c-t- t-tt3 11 ' "^ :; "* Ü ct> c 9S SS b 1 ' p- cri r-t- CC 1 I O t3- -> '^. :5 3 "* - 3 ^ 3 a P ~-' - 5 " I-j 1 5' crq ts: crq ö ' «CO p q:5 ö C3 " - ^ < c^ H " O crr- ' ^ > ^ 1 Si 3 05 r+ O^ ff (SO. er? O :3- bd O - O De afstan Afde P J 5^ a^ er? 2 ó g. S" S S, -1 PJ P ' p a ^ aq CL, TS P 2 ^ H ' p ^ > ^ I-H i-h O S P3 H / 1 ' ^ ÜT CC ) ' < ü» ' V-* t b O) Üi c a c ti ^ h(.. ' ^ - t O t H ^ t -1 t "^ ~* O t t *>- ^ ; t OJ C5 ~' t rf^ t ^ t h4i- I-' -^. i «s t ï O Ox C t <: D 1- K C c -K c 'tt 6 3 ^^ ^ t 5 1 r 2 p 1 ^ w 5 GO

17 I mr' 1 I

18 VERKLARING VAN DE KAART. Sprweg (Amsterdam) Amersfrt Veen endaal Valburg Nij megen Gch (Keulen) (rd). Sprwegen wier aanleg verzekerd schijnt (gren). Sprwegen vlgens het wetsvrstel van den Heer KAPPIJNE VAN DE CppELLO CS (gren).

19 '^' "" fr-1 T "if^-"^- "'^ \ \ J 4 * " 1 w4wi*'^^" ""' /W^-t>^3;.

20 ^» <:>.-* Pht ittk A KrjL prccde' Asser.

21 .y ~\