Veilig vervoer rolstoelinzittenden

Transcriptie

1 Veilig vervoer rolstoelinzittenden Handleiding voor chauffeurs

2 Veilig Vervoer van Rolstoelinzittenden (VVR) Een rolstoeler wil net als ieder ander kunnen gaan en staan waar hij wil. Als hij gebruik maakt van vervoer moet dit veilig zijn. Als chauffeur heeft u hierin een belangrijke rol. In deze handleiding leest u daarover. Vilans en de Code VVR De Code VVR geeft richtlijnen om rolstoelers veilig te vervoeren. De eerste versie is in 1999 door KBOH gemaakt. In 2001 hebben zeven landelijke organisaties (waaronder KNV-taxi) besloten het veilig vervoer van rolstoelers samen aan te pakken. Sindsdien hebben veel taxibedrijven in hun contracten afgesproken dat zij volgens de Code VVR werken. KBOH is Vilans geworden, Vilans beheert nu de Code VVR. Wat is veilig vervoer van rolstoelinzittenden? Een rolstoeler wordt het veiligst vervoerd als hij overstapt naar een gewone autostoel. De rolstoel gaat dan als bagage mee. Kan de rolstoeler die overstap niet maken dan moet u bekijken hoe de rolstoeler het veiligst vervoerd kan worden in de rolstoel. Erg belangrijk daarbij is: Gebruik van veilig materiaal: Voertuig, vastzetmateriaal, veiligheidsgordel en rolstoel moeten allemaal in orde zijn. Veilig materiaal beschermt de rolstoeler tijdens de rit èn bij een ongeval. Veilig materiaal heeft een botstest doorstaan en is zo gemaakt dat het niet kan losschieten of breken. Veilige vastzetsystemen voldoen aan ISO 10542, veilig vervoerbare rolstoelen aan ISO Het GOED vastzetten van rolstoel en passagier: Goed materiaal is pas echt veilig bij correct gebruik. Afgestemd rijgedrag: Rijgedrag dat veiligheid en comfort van de rolstoeler garandeert. 2

3 Verantwoordelijkheden binnen de Code VVR Het TAXIBEDRIJF (vervoersorganisatie) moet zorgen dat: Voertuig en vastzetsystemen in orde zijn (onbeschadigd en compleet); de juiste vastzetmaterialen en veiligheidsgordels in de bus aanwezig zijn; voldoende vastzetmateriaal aanwezig is voor iedere rolstoelplaats; er genoeg zitplaatsen in de bus zijn voor klanten die overstappen naar een autostoel, de rit zo gepland wordt dat er voldoende tijd is om rolstoelen en rolstoelers goed vast te zetten, de chauffeur opgeleid is om rolstoelers goed te kunnen vervoeren. De CHAUFFEUR moet zorgen dat: Kapot of verkeerd materiaal vervangen kan worden door de situatie te melden aan de werkgever; rolstoel en klant GOED vastgezet worden met vastzetsysteem en veiligheidsgordel; besloten wordt om niet te rijden als hij merkt dat goed vastzetten niet mogelijk is; hij beleefd en zorgvuldig omgaat met de klant (en zijn spullen); hij de klant helpt bij het in- en uitstappen en begeleidt van de taxi naar de deur; hij zo rijdt dat klanten zo min mogelijk last hebben van schudden en stoten door rijstijl en wegdek. De ROLSTOELER (of zijn begeleider) moet zorgen dat: De rolstoel veilig vervoerbaar of anders goed vastzetbaar is als hij in de rolstoel blijft zitten, de rolstoel in orde is (zonder gebreken); hij met de chauffeur meewerkt om op een veilige manier vervoerd te kunnen worden. Tip: Praat altijd rechtstreeks met de rolstoeler en niet alleen met de begeleider. Dat laatste kan heel kwetsend zijn voor de rolstoeler. Stem met de rolstoeler zelf af wat hij wel en niet zelf kan. Alleen als blijkt dat de klant niet zelf aanspreekbaar is, richt u zich direct tot de begeleider. 3

4 Hoe herkent u een veilig vastzetsysteem? Een vastzetsysteem bestaat uit de vloerpunten en spanbanden of klemmen waarmee de rolstoel wordt vastgezet plus een veiligheidsgordel. Een veilig vastzetsysteem heeft een botstest doorstaan en voldoet aan ISO Informatie om dat te controleren vindt u: Op het vastzetsysteem zelf (op een etiket of plaatje); in de handleiding die bij het systeem geleverd wordt; bij de leverancier. Ontdekt u gebreken aan het materiaal of merkt u dat het materiaal niet goed past, meld dit dan aan uw werkgever. Bevestig nooit rolstoelen met kapot of slecht passend materiaal! In de tweede helft van 2008 wordt het voor nieuwe taxibussen verplicht om vastzetmateriaal te gebruiken dat voldoet aan ISO Welke rolstoelen kunt u vervoeren? Er bestaan veel soorten rolstoelen. Helaas zijn ze niet allemaal even veilig te vervoeren. De Code VVR verdeelt rolstoelen in: veilig vervoerbaar, vastzetbaar en niet-vastzetbaar of niet-vervoerbaar. 1. Wat is een veilig vervoerbare rolstoel? Een veilig vervoerbare rolstoel heeft een botsproef doorstaan. Hij is sterk genoeg om tijdens de rit èn bij een ongeval de passagier op zijn plaats te houden. Een veilig vervoerbare rolstoel herkent u aan het haaksymbool bij de vastzetpunten op de rolstoel. Op het frame staat dat de rolstoel voldoet aan ISO Wat is een vastzetbare rolstoel? Een vastzetbare rolstoel kan zo worden vastgezet dat hij niet omvalt bij optrekken, rijden of remmen. Deze rolstoel heeft geen botsproef doorstaan. Het is dus onzeker of de rolstoel bij een ongeval genoeg veiligheid biedt. Een vastzetbare rolstoel herkent u aan een stevig frame met goede vastzetpunten. 4

5 Als een taxibus bij 48 km per uur een botsing maakt, schieten alle losse voorwerpen in de bus naar voren. Alles dat vast staat trekt met een kracht van 20x zijn gewicht aan gordels en vastzetpunten. Een klant van 75 kg in een rolstoel van 50 kg trekt dan met 2500 kg aan het vastzetsysteem. (want = 125 kg; 125 x 20 = 2500kg). Hoe sneller u rijdt, hoe groter deze kracht. Ongeschikt materiaal (vastzetsysteem of rolstoel) begeeft het op zo n moment. De rolstoeler kan daardoor ernstig gewond raken. Een rolstoel met ISO kan een frontale botsing van de taxibus met 48 km per uur aan. Dat noemen we een veilig vervoerbare rolstoel. 3. Wat is een niet-vastzetbare of niet-vervoerbare rolstoel? Een niet-vastzetbare rolstoel heeft geen botsproef doorstaan en kan niet (goed) worden vastgezet omdat vastzetpunten ontbreken. Het kan ook zijn dat het frame of de verbinding van de zitting te slap is om de rolstoeler tijdens het vervoer op zijn plaats te houden. Zo n rolstoel is ook niet-vastzetbaar! Voorbeelden hiervan zijn: scootmobielen, sportrolstoelen en rolstoelen met apart rij/zitgedeelte (zie plaatje). Niet-vastzetbare rolstoelen mogen alleen als bagage mee, de rolstoeler is niet veilig te vervoeren in zijn rolstoel. De rolstoeler moet overstappen naar een autostoel. Kan hij dit niet, dan mag hij niet mee. Tot slot zijn er ook nog niet vervoerbare rolstoelen. Die passen door hun grootte niet op de rolstoelplaats of lift van de taxibus. Bijvoorbeeld rolstoelen met een achterovergekanteld zitgedeelte, rolstoelen voor zware personen of grote scootmobielen die simpelweg niet de bus in te krijgen zijn. 5

6 Hoe kunt u rolstoelers veilig vervoeren? Rolstoelers vervoeren is een vak apart. Hieronder vindt u een korte uitleg hoe u rolstoelers op een veilige manier vervoert. Deze uitleg kan een opleiding met praktijkoefeningen echter nooit vervangen. Wilt u alles echt goed onder de knie krijgen dan is een goede praktijkinstructie noodzakelijk. In- en uitrijden Taxibussen hebben een rolstoellift of oprijdplaat om rolstoelers in en uit het voertuig te rijden. Scootmobielen mogen door de berijder zelf naar binnen en buiten gereden worden. De klant met scootmobiel moet altijd op een autostoel plaatsnemen. Rolstoellift: Let op het laadvermogen en de afmetingen. Is de rolstoel met klant te zwaar of te groot voor een rolstoellift dan moet de vervoerder een ander passend voertuig sturen; ga bij voorkeur samen met de rolstoeler op de lift naar boven en beneden. Dit mag echter alleen als daarvoor voldoende ruimte is op de lift, er een handrailing is en de lift genoeg laadvermogen heeft; Oprijdplaat: Rijd rolstoelers vooruit de bus in en achteruit uit (dus met het gezicht altijd naar de bus). Het is voor hen angstig om de diepte in te kijken; let goed op de voetsteunen en de kantelwielen achter aan de rolstoel, zodat u niet blijft steken. Uw eigen veiligheid Het in- en uitrijden van rolstoelers is zwaar werk, met veel risico op blessures. Ook voor het vastzetten van een rolstoel moet u soms houdingen aannemen die uw lichaam belasten. Let daarom op uw lichaam en gebruik de volgende ARBO-tips: 1. Verplaatsen van de rolstoel Zet de rolstoel rustig in beweging. Neem daarvoor drie tellen de tijd. Plotselinge bewegingen zijn slecht voor u en onplezierig voor de rolstoeler; kantel uw romp naar voren als u een rolstoel duwt en naar achteren als u trekt; wilt u de rolstoel omkeren? Loop dan om de rolstoel heen en neem de rolstoel in die beweging mee. Laat de rolstoel nooit om u heen draaien dan forceert u uw rug. 6

7 Vastzetten Om de rolstoel en rolstoeler goed vast te zetten, doorloopt u vier stappen: 1. De rolstoel vastzetten in de bus Zorg dat u spanbanden: Goed vastzet aan vloer en rolstoel. Maak ze vast aan de punten bij de haaksymbolen op de rolstoel of anders zo hoog mogelijk aan het rolstoelframe zodat ze een hoek naar boven maken (vlak onder de zitting); licht aanspant. De rolstoel mag niet kunnen bewegen/rollen als u er tegen duwt. De rolstoel mag ook niet meer van de grond komen als u hem bij een hoekpunt een stukje probeert op te tillen. Let op! Zet spanbanden nooit aan wielen of beensteunen vast; zet spanbanden nooit gekruist vast, dit is slecht voor de rolstoel; zet spanbanden nooit gedraaid vast. Niet elke rolstoel is geschikt voor elk type vastzetmateriaal. In de handleiding van de rolstoel is te vinden welk vastzetmateriaal u moet hebben. 2. De rolstoeler vastzetten De klant zelf moet ook veilig vastgezet worden. Zorg dat de gordel: aangesloten en licht gespannen om het lichaam van de rolstoeler loopt; onder de armleuning van de rolstoel zit; direct over de heup van de rolstoeler loopt. En nooit over de armen van de klant, dat kan bij aanrijding ernstig letsel veroorzaken. 2. In de bus Plaats de rolstoeler liefst zo dat er genoeg ruimte rondom de rolstoel is zodat u er goed en gemakkelijk bij kunt; zet elektrische rolstoelen uit of in de vrijloop. Zo voorkomt u onbedoeld rijden terwijl u vastzet; zorg dat u op lage plekken niet met gestrekte benen en gebogen rug werkt maar eerst door de knieën zakt en dan pas uw rug buigt; wanneer u uw rug moet krommen om ergens bij te kunnen, plaats uw lichaam dan eerst zo recht mogelijk voor de plek waar u uw handen gebruikt. U forceert anders uw rug snel. 7

8 Gebruik een goedgekeurde veiligheidsgordel. Dat is: een driepuntsgordel die vastzit aan de taxibus en het vastzetsysteem (veiligste oplossing); een heupgordel die bevestigd wordt aan het vastzetsysteem; een goedgekeurde veiligheidsgordel aan de rolstoel zelf (dat ziet u aan het etiket op de gordel). Let op! Soms hebben rolstoelers een gordel in de rolstoel om rechtop te blijven zitten. Deze gordel is niet sterk genoeg om de klap van een ongeval op te vangen. Zet er een aparte veiligheidsgordel overheen! 3. Controleer of de rolstoel en rolstoeler goed vastgezet zijn De rolstoel mag niet bewegen tijdens vervoer. Test in stilstand of de rolstoel voor- of achteruit kan bewegen of zijwaarts kan wegdraaien. Als de voorwielen nog kunnen zwenken, is de rolstoel niet goed vastgezet. Controleer bij een klemsysteem of de sluiting tussen rolstoel en klem goed gesloten is en gebruik aan de voorkant van de rolstoel twee extra spanbanden zodat de stoel niet achterover kan kantelen. Zet de rolstoel voor u wegrijdt op de rem. 4. Bagage vastzetten Zet losse materialen goed vast voordat u gaat rijden. Zet een lege rolstoel of scootmobiel die als bagage meegaat stevig vast met bagage-spanbanden. Soms heeft een scootmobiel vastzetogen. Anders kunt u de scootmobiel vastzetten door over de treeplank voor èn achter banden te spannen. Zorg dat het niet gebruikte vastzetmateriaal netjes is opgeruimd! Wat moet u weten van uw passagiers? Als chauffeur van rolstoelers krijgt u mensen in uw bus met één of meerdere beperkingen. Dit kan invloed hebben op de manier van vervoeren of communiceren. U voorkomt verrassingen als u vooraf informatie vraagt over uw passagiers, bijvoorbeeld: Wie is de klant? Weet u of hij kan overstappen van rolstoel naar autostoel? Moet u ergens speciaal rekening mee houden vanwege de beperking of gezondheid van de klant? Welke rolstoel heeft de klant? Wat is nodig om deze vast te zetten? Verder moet u weten wat u moet doen bij calamiteiten. Wat zou u bijvoorbeeld doen voor een klant met een epileptische aanval? Met wie kunt u contact opnemen als er iets mis gaat? 8

9 Welke service biedt u uw passagiers? Uw klanten moeten zich veilig en op hun gemak kunnen voelen. Daarom is het belangrijk dat u: Veel weet van het rijden met rolstoelers en uw materiaal goed kent; voldoende tijd neemt om zorgvuldig te werken en de rolstoelers veilig vast te zetten; altijd met de klant bespreekt wat u doet; de rolstoelpassagier bij voorkeur zo ver mogelijk (rechts) voorin het voertuig plaatst zodat u gemakkelijker contact legt tijdens vervoer en de passagier comfortabeler vervoerd kan worden; altijd bedacht bent op het verkeer om u heen, en zoveel mogelijk voorkomt dat klanten last hebben van schudden en stoten door rijstijl, wegdek, drempels en rotondes; beleefd blijft tegen uw klanten en zorgvuldig werkt. U moet de rolstoeler op een prettige manier duidelijke uitleg en/of instructies kunnen geven. Klachten? Ondanks alle goede zorgen kan het gebeuren dat er ontevredenheid ontstaat. Bij uw klant, of bij u. Meld klachten en problemen direct aan uw werkgever. Zorg dat u weet: Bij wie een klacht gemeld kan worden; wie de klacht verder afhandelt; binnen welke termijn geantwoord wordt. Mochten hierover nog geen afspraken bestaan, vraag uw taxibedrijf dan te zorgen dat deze er komen. Een standaard klachtenformulier kan prettig zijn. Schriftelijk vastleggen van klachten zorgt dat: Achteraf geen misverstanden kunnen ontstaan; alle belangrijke gegevens bij elkaar staan; sneller duidelijk wordt of er meerdere klachten zijn over hetzelfde onderwerp. Behalve bij uw eigen organisatie kunnen klanten ook bij het Landelijk Klachtenmeldpunt Taxi terecht met hun klachten over taxivervoer ( (13 ct/min) of 9

10 Wat is nu verplicht? Als uw werkgever in haar vervoerscontracten heeft afgesproken om volgens de Code VVR te werken, betekent dit dat de opdrachtgever verwacht dat u de richtlijnen in deze handleiding ook opvolgt. Daarnaast moet u uw werk zo uitvoeren dat u aan de wet voldoet. Hieronder volgt een korte samenvatting. 1. Vastzet- en gordelplicht (RVV1990 art 59) Sinds 1 maart 2006 bent u verplicht om te zorgen dat: De rolstoel veilig en stabiel vastgezet is in het voertuig. Een rolstoel moet dus altijd goed vastzetbaar zijn om tijdens vervoer als zitplaats te dienen; de rolstoeler zelf een veiligheidsgordel draagt die vastzit aan de taxibus of aan het vastzetsysteem. Om aan deze wet te kunnen voldoen moet u in een taxibus rijden die geschikt is voor het vervoer van rolstoelers en goedgekeurde vastzetsystemen en veiligheidsgordels heeft. Let op! Zet u een niet goed vastzetbare rolstoel toch vast dan voldoet u niet aan de vastzetplicht. Valt de rolstoel om tijdens de rit dan kunt u hiervoor aansprakelijk gesteld worden. 2. Hoeveelheid en veiligheid van vastzetmateriaal (regeling permanente eisen taxi s) Voor elke rolstoelplek moeten vastzetmateriaal en veiligheidsgordels in het voertuig aanwezig zijn. Al het materiaal moet goed passen in de vastzetrails van de bus en aan de rolstoel en mag geen gebreken vertonen. In de tweede helft van 2008 wordt het voertuigreglement aangepast. Dan is het voor nieuwe taxivoertuigen verplicht vastzetmateriaal te hebben dat voldoet aan ISO Vastzetten van voorwerpen en bagage (Voertuigreglement, art ) Bij vervoer van rolstoelers geldt dat: De chauffeur tijdens het rijden niet door passagiers of lading mag worden gehinderd; in een voertuig waarin rolstoelvervoer plaatsvindt, geen losse voorwerpen aanwezig mogen zijn die het risico op letsel bij een noodstop of ongeval verhogen. Dat betekent dat u verplicht bent te zorgen dat alle losse voorwerpen opgeborgen zijn en een lege rolstoel, scootmobiel of rollator goed vast moet staan. Zie ook: Hoe kan ik rolstoelers veilig vervoeren Bagage vastzetten. 10

11 Wat doet u bij lastige praktijksituaties? U zult situaties tegenkomen waarbij het niet verantwoord is om een rolstoeler te vervoeren. U bent in dat geval degene die het besluit moet nemen om niet met deze klant te gaan rijden. U kunt immers ook aansprakelijk gesteld worden als het mis gaat. Probeer altijd samen met de passagier tot een oplossing te komen, maar neem wel uw verantwoordelijkheid. Blijf beleefd en leg rustig uit dat u hem vanwege de veiligheid niet kunt vervoeren. Ga niet in discussie. Een paar praktijkvoorbeelden Soms mag een klant om medische redenen niet in een veiligheidsgordel vervoerd worden. Bijvoorbeeld voor klanten die liggend vervoerd moeten worden of bij een rolstoel met een (sterk) gekantelde zitting is een autogordel zelfs gevaarlijk. Een veiligheidsgordel is niet op deze houding ontworpen en kan de rolstoeler ernstig verwonden. U mag deze klanten daarom niet zomaar vervoeren. Voor hen is een speciale ontheffing van de gordelplicht nodig van het CBR. Klanten op een scootmobiel en rolstoelers in een niet vastzetbare rolstoel, die niet kunnen overstappen naar een gewone autostoel, kunnen niet vervoerd worden. Neem in dit geval contact op met de werkgever en bespreek de situatie. Soms kan een rolstoel door aanpassingen aan de rolstoel zelf niet vastgezet worden. (Bijvoorbeeld een aangelast bagagekrat waardoor het vastzetpunt onbereikbaar geworden is). U kunt de rolstoel dan niet vervoeren. Adviseer de rolstoeler hierover contact op te nemen met de leverancier. Past het vastzetmateriaal in uw taxibus niet (goed) op een bepaalde vastzetbare rolstoel? Dan kunt u deze op zich vervoerbare rolstoel toch niet vervoeren. Meld het gemis aan de juiste materialen aan uw werkgever zodat deze in de toekomst kan zorgen voor een grotere keuze aan vastzetmaterialen. Vraag of uw klant kan overstappen naar een autostoel of wil wachten op een taxibus met het juiste vastzetsysteem en vastzetmateriaal. 11

12 Meer informatie? Op vindt u informatie over de Code VVR en over veelgestelde vragen (FAQ). Hier kunt u ook gratis handleidingen en de Code VVR downloaden. Voor vragen en opmerkingen over de Code VVR kunt u bellen of en met Vilans: / info@veiligvervoer.nl Colofon Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kan voor de afwezigheid van (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s) en Vilans deswege geen enkele aansprakelijkheid Vilans Aan deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enig ander wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. Auteurs ir. Anne van der Graaf, ir. Heidi Evers Redactie Marion Keizer 12