EUROPA BINNENSHUIS! DEBATING THE PRESENT S H A R I N G T H E P A S T C R E A T I N G T H E F U T U R E

Transcriptie

1 EUROPA BINNENSHUIS! ONTWIKKELINGEN IN INTERNATIONALE REGELGEVING OP HET GEBIED VAN GEWELD TEGEN VROUWEN EN MEISJES ProDemos/Atria 10 december 2013 S H A R I N G T H E P A S T DEBATING THE PRESENT C R E A T I N G T H E F U T U R E DR. RENÉE RÖMKENS

2 Historische verschuivingen in het denken over en zorg voor geweld tegen vrouwen/meisjes (GTVM) en meer specifiek partner mishandeling/intiem partner geweld (IPG) : paradigma-omslag -> van individueel probleem naar vrouwenmishandeling als maatschappelijk omvangrijk probleem Wie draagt de zorg: aanvankelijk vrijwilligers/burgers, geleidelijk: professionele sociale zorgverlening (opvang, maatschappelijk werk), ondersteund door overheid

3 Historische overschuivingen : van psychosociaal naar juridisch (crimineel) veiligheidsprobleem; nieuwe terminologie in NL ( huiselijk geweld - HG) sekse neutralisering en selectief-culturele stigmatisering Betrokken professionals: naast opvang/maatschappelijk werk, in toenemende mate politie (beiden ondersteund door overheid). Aandacht in medische gezondheidszorg neemt aarzelend toe

4 historische verschuivingen Vanaf 2000: GTV/HG als 1. multidisciplinaire problematiek 2. als schending van mensenrechten Multi-disciplinaire aanpak vanuit professionele praktijk bepleit: verbreding naar diverse professionele domeinen.

5 Vervolg historische verschuivingen sinds 2000 GTV (en HG) als schending van mensenrechten Mensenrechten schending (wettelijke basis: internationaal recht, i.h.b. VN Vrouwenverdrag en EVRM; ook: Inter American Convention (1994) and African Protocol (2003) Geweld tegen vrouwen, inclusief HG, als schending van fundamentele rechten èn als vorm van discriminatie (Eur. Hof RM: o.a. recht op leven, recht op bescherming gezinsleven, recht op non-discriminatie, sinds 2013: recht om vrij te zijn marteling)

6 Waarom is GTVM (en dus ook IPG/HG) een vorm van discriminatoir geweld op basis van gender? (gender based violence) VN definitie: 1. Omdat het geweld is dat wereldwijd uitsluitend vrouwen en meisjes treft Crimes in relation to bride-price and dowry Forced pregnancy/forced sterilization Sex-selective abortion (of female foetus) Abuse/killing of brides (widows) Female genital cutting/mutilation (besnijdenis) OF: 2. omdat het geweld is dat vrouwen en meisjes disproportioneel treft Rape (including marital and partner rape). Domestic violence (intimate partner violence) Femicide/domestic killings/ honour based killing Sexual abuse of children (in- and outside family) Stalking (notably by ex-partner) Sexual harassment Trafficking (for sexual exploitation and domestic servitude) Forced marriage / marital captivity

7 Waarom dient geweld tegen vrouwen en meisjes de Nederlandse overheid een zorg zijn? Bindende mensenrechtenverdragen: Verenigde Naties -VN Vrouwenverdrag (Optional Protocol -> Communications) --> NL is al meerdere keren op de vingers getikt door toezichthoudende Commissie op naleving VN Vrouwenverdrag voor gebrekkige genderspecificiteit in NL beleid inzake geweld tegen vrouwen/huiselijk geweld. Raad van Europa - Europese Conventie voor de Rechten van de Mens -> toepassing in jurisprudentie van het Europese Hof RM - Istanbul Convention (2011): Convention on Violence against women and domestic violence (10 ratificaties vereist voor in werking treden; december 2013: 8 ratificaties. Naar verwachting in werking: 2014). Nederland staat op punt te tekenen en te ratificeren

8 - EVRM: Opuz (2010/art.8 and 14). Eremia (2013, art.3 and 14). Europa binnenshuis? GTVM als mensenrechtenschending: waarom relevant? Impliceert bindende overheidsplicht tot ontwikkeling van wet- en regelgeving (beleid, crëeren van voorzieningen). Due diligence (gepaste zorgvuldigheid) verplichting voor de Staat Vereist een integrale benadering ( three P -> inmiddels: 4 of 5 P) - prevent, protect, punish (i.e. criminalize) VAW - prosecute (implement the law) - provide reparations (UN SR VAW) Ontwikkelingen in jurisprudentie over betekenis van due diligence - IACHR: o.a. Velàzques Rodriguez (1998) en Campo Algodonero (2010). - Communications uitgevaardigd onder het CEDAW Optional Protocol (o.a. comm. 31 (2011, Bulgaria) over plicht van de overheid tot schadeherstel, o.a. middels betalingen)

9 Europa binnenshuis? Meerwaarde van mensenrechten-instrumenten t.o.v. huidig Europees beleid en regelgeving (zie: Feasibility study (2010), Hagemann-White, L. Kelly & Römkens) binnen EU lidstaten weinig harmonisatie in beleid/wetgeving - Wetgeving : Criminalisering als de dominante tendens - Zeer grote verschillen in beleid en interventies tussen EU lidstaten - EU Beleid is beperkt: road map to gender equality : gtv als een van de speerpunten in het Europese emancipatiebeleid; niet bindend Binnen EU: focus op strafrecht EU Wetgeving: Europese Commissie speelt relatief marginale rol op terrein GTV t.g.v. beperkte wetgevende competentie van de EC EPO en Victim Directive (Stockholm Programme, 2010) als beperkt EC antwoord om in strafrechtelijke context aandacht aan GTV te besteden (geen link GTV met discriminatie).

10 De Raad van Europa ISTANBUL CONVENTION (2011) als nieuwste mensenrechteninstrument m.b.t. GTVM 12 hoofdstukken met totaal 81 artikelen (ter vgl. 24 art. IAC) Belangrijkste inhoudelijke hoofdstukken: Dataverzameling Preventie Bescherming en ondersteuning Materieel recht Procesrecht (strafrecht) Migratie en asiel Toezichtsmechanisme

11 De Raad van Europa ISTANBUL CONVENTION (2011) Enkele concrete verplichtingen die o.a. uit de Conventie voortvloeien voor de NL overheid die verder gaan dan strafrechtelijke aanpak. realisering van genderbewust beleid (art. 6): De partijen verplichten zich een genderperspectief te hanteren bij de uitvoering en toetsing van de gevolgen van de bepalingen van dit Verdrag en effectief beleid t.b.v. de gelijkheid van vrouwen en mannen te implementeren evenals de bevordering van de eigen kracht van vrouwen. Noodzaak preventiebeleid (hoofdstuk III van de Conventie) Verplichting tot instellen van nationaal coördinerend orgaan voor toezicht op en coördinatie van beleid inzake GTV (art. 10) Verplichting tot verrichten van (statistisch) bevolkingsonderzoek (art. 11) realisering van een integrale benadering in aanpak van HG, o.a. multidisciplinaire interventies (hoofdstuk II van de Conventie) Noodzaak tot scholing van uiteenlopende beroepsgroepen (art. 15).

12 De Raad van Europa ISTANBUL CONVENTION (2011) -> de overheidsplicht tot integrale slachtofferzorg (hoofdstuk IV Conventie) samengevat: -Help victims get support by running a free national telephone hotline, offering shelters, legal, medical and psychological counselling, help with housing and financial issues and in finding employment. - Design comprehensive policies for all branches of government to ensure that professionals join forces to better protect and assist victims, to prevent more violence and to end impunity for acts of violence against women or domestic violence.

13 De ISTANBUL CONVENTION (2011) -> plicht tot training en deskundigheidsbevordering Article 15 Training of professionals 1 Parties shall provide or strengthen appropriate training for the relevant professionals dealing with victims or perpetrators of all acts of violence covered by the scope of this Convention, on the prevention and detection of such violence, equality between women and men, the needs and rights of victims, as well as on how to prevent secondary victimisation. 2 Parties shall encourage that the training referred to in paragraph 1 includes training on co ordinated multi agency co operation to allow for a comprehensive and appropriate handling of referrals in cases of violence covered by the scope of this Convention.

14 Conclusie: zowel landelijk als regionaal/lokaal -> groeiende noodzaak tot ontwikkeling van gendersensitief en - waar nodig - genderspecifiek beleid - Spanningsveld met decentraliseringsbeleid in NL - bijv. genderneutraal beleid zoals aangekondigd door G4 - samenvoeging van SHG en AMK - beperkt kennisniveau van mensenrechtenverplichtingen op lokaal niveau - niveau van wetenschappelijke kennisontwikkeling dient gewaarborgd te blijven en toepassen van kennis in (beroeps-)opleidingen -> vergt (landelijke?) aansturing - onderkennen van specifieke gevolgen van genderongelijkheid voor interventie en hulpvraag verschillende slachtoffer groepen (vrouwen, kinderen, mannen, lhbt)

15 DANK VOOR UW AANDACHT! (v.a. 2014: