1. Natuurlijke verbintenis Inspannings- en resultaatsverbintenis Verschil tussen de alternatieve en de facultatieve verbintenis

Transcriptie

1 1. Natuurlijke verbintenis Inspannings- en resultaatsverbintenis Verschil tussen de alternatieve en de facultatieve verbintenis Verschil tussen samengevoegde en hoofdelijke verbintenissen Bronnen van hoofdelijkheid Verschil tussen hoofdelijke verbintenis, verbintenis in solidum, en ondeelbare verbintenis Verschil tussen verbintenis onder tijdsbepaling / onder voorwaarde Gevolgen voor de partijen bij verbintenis onder opschortende en ontbindende voorwaarde Verbintenis onder potestatieve voorwaarde Verbintenis door éénzijdige wilsuiting: begrip + voorbeeld + verschil met éénzijdig contract Verschil tussen verbintenis en overeenkomst Gentlemen s agreement Theorie van de wilsautonomie: verklaar + situeer in het Belgisch contractenrecht Imprevisieleer: definitie + aanvaard in Belgisch recht? + argumenten pro en contra Belang van het onderscheid tussen éénzijdige en wederkerige contracten Kanscontracten Zakelijke contracten en plechtige contracten: definitie + voorbeeld Contracten intuitu personae: definitie + verschil met contracten intuitu pecuniae Standaard- en toetredingscontracten: leg uit + voor- en nadelen Verschil tussen voorstel, aanbod en contractbelofte Wat is de juridische grondslag van de bindende kracht van het aanbod en hoelang is een aanbod verbindend? Op welk tijdstip en plaats komt het contract tot stand wanneer de partijen in tijd en ruimte gescheiden zijn? Wanneer maken standaardbedingen deel uit van de contractsinhoud? Verschil tussen gewoonte/gebruik en bestendig gebruikelijk beding Veinzing of simulatie Verschil tussen verhinderende dwaling, essentiële dwaling en bijkomende dwaling Dwaling moet verschoonbaar zijn: verklaar Bedrog: definitie, hoofdbedrog, tussenbedrog, is achterhaalbaar bedrog een wilsgebrek? Geweld: definitie en 7 voorwaarden Gekwalificeerde benadeling Precontractuele aansprakelijkheid: verklaar, voorbeeld, juridische grondslag, sensu stricto sensu lato Verklaar: partijovereenkomst of partijbeslissing en raamovereenkomst Verklaar: openbare orde goede zeden dwingend recht Twee rechtsadagia: verklaar + geef toepassing Oorzaak: interne en externe oorzaak, valse oorzaak, abstracte verbintenis Art t.e.m. 1164: adviezen? Welke interpretatie bij tegenstrijdigheid? Art BW: draagwijdte, verschil interpretatie / aanvulling van contract Interpretatieve, aanvullende en beperkende werking van goede trouw Rechtsverwerking: definitie, voorbeeld, visie in België Bespreek de drie overmachttheorieën in België Aansprakelijkheid voor de daad van een derde: persoonlijke fout schuldenaar vereist? Juridische grondslag? Verschil tussen een exoneratiebeding en een vrijwaringsbeding Geoorloofdheid / geldigheid van exoneratiebedingen Partij: definitie Art BW: verklaar Pauliaanse vordering Beding ten behoeve van een derde: definitie, voorbeeld, voorwaarden, gevolgen, sancties Rechtstreekse vordering: definitie, voorbeeld, volmaakt/onvolmaakt Zijdelingse vordering: definitie, voorwaarden, gevolgen, belang Sterkmaking: begrip, soorten, kenmerken en gevolgen Derde-medeplichtigheid bij andermans contractbreuk: begrip, drie theorieën, voorwaarden Verschil relatieve absolute nietigheid Theorie van het risico: definitie, wie draagt het risico van toevallig tenietgaan van de zaak die voorwerp van het contract uitmaakt bij contracten die de eigendomsoverdracht van een welbepaalde zaak meebrengen? Exceptio non adimpleti contractus: definitie, voorwaarden, verschil met retentierecht a. Stilzwijgend ontbindend beding (art BW): begrip, voorwaarden, buitengerechtelijke ontbinding46 55.b. Uitdrukkelijk ontbindend beding Onverschuldigde betaling: toepassingsvoorwaarden, omvang vd terugvordering Vermogensverschuiving zonder oorzaak: begrip, toepassingsvoorwaarden, draagwijdte Zaakwaarneming: begrip, voorwaarden, vergelijking met vermogensverschuiving zonder oorzaak

2 59. Gedwongen uitvoering in natura / bij equivalent: begrip, omvang vd vergoeding Het schadebeding Anatocisme: definitie, voorwaarden, uitzonderingen Muntontwaarding De verschillende soorten interesten Ingebrekestelling Een uitvoerbare titel De overdracht van verbintenissen Verschil tussen overdracht van schuldvordering en subrogatie De eenvoudige betaling: Inbetalinggeving Betaling: toerekening van de betaling Subrogatie Schuldvernieuwing of novatie Schuldvergelijking of compensatie Schuldvermenging Kwijtschelding van schuld...67 Alexander Tanguy

3 1. Natuurlijke verbintenis Definitie: - Het gaat hier om gewetensplichten, te situeren tussen de zedelijke (louter moreel) en juridische verbintenissen. - Niet in rechte afdwingbaar, wel een bron van rechtsgevolgen. - Wordt in rechte erkend, wnnr ze vrijwillig, geheel of gedeeltelijk uitgevoerd wordt of wnnr de SA belooft haar na te komen. (dan soort omvorming in een juridische verplichting) Bij een vrijwillige uitvoering is ze dus wel in rechte afdwingbaar. - Hetgeen in uitvoering van een ntrlke verb betaald werd kan niet als onverschuldigd worden teruggevorderd (art. 1235, lid 2 BW) - Een natuurlijke verbintenis is niet opeisbaar, wel uitvoerbaar. Voorbeeld: - Bv. feitelijke vader die aan buitenechtelijk kind waarvan de afstamming niet bewezen is of mag worden, vrijwillig steungeld betaalt, zet aldus een ntrlke verb in een burgerlijke om. (zie arrest 1) Verschil met juridische verbintenis: - Een natuurlijke verbintenis is niet in rechte afdwingbaar, een juridische verbintenis wel. - Een juridische verbintenis is een rechtsband krachtens welke een persoon (SA) aan een ander persoon (SE) een prestatie (geven, doen of laten) verschuldigd is. 2. Inspannings- en resultaatsverbintenis Definitie: - De uitslag- of resultaatsverbintenis is deze waarbij de SA er zich toe verplicht een welbepaald resultaat te bereiken. Bv de garagehouder mbt de teruggaveverplichting vd aan hem voor herstellingswerken of voor schoonmaak toevertrouwde wagens Bv de restauranthouder mbt de teruggaveverplichting vd kledingstukken die gasten hem toevertrouwen - Een inspanningsverbintenis legt aan de SA enkel de verplichting op een bepaalde inspanning te leveren of bepaalde middelen aan te wenden om een resultaat te bereiken, maar de SA belooft niet dat hij erin zal slagen dat resultaat ook te verwezenlijken. Bv de advocaat bij de behartiging vd belangen van zijn cliënt Bv de geneesheer bij de medische behandeling van zijn patiënt Criterium voor onderscheid: - In de praktijk is het niet steeds even simpel een onderscheid te maken. (vb. van de geneesheer: bloedonderzoek = resultaatsverbintenis; genezen van de patiënt = inspanningsverbintenis) Er is m.a.w. een grijze zone. Ook de advocaat kan als voorbeeld dienen: meestal inspanningsverbintenis, maar bv. Verzoekschrift in hoger beroep indienen resultaatsverbintenis. Juridisch belang van het onderscheid: - Het biedt de mogelijkheid de inhoud en de draagwijdte van de door de SA aangegane verbintenis nader te bepalen om zo na te gaan of de SA al dan niet zijn verbintenis is nagekomen. - Bewijslastverdeling: Bij een resultaatsverbintenis zal de SE bij wanuitvoering het bestaan vd verb en het uitblijven vh beloofde resultaat moeten bewijzen, op de SA rust dan de plicht het bewijs te leveren van overmacht of toeval. Bij een inspanningsverbintenis daarentegen heeft de SE de zwaarste bewijslast: hij moet het bestaan van de verbintenis bewijzen en de wanuitvoering door een gebrek aan zorg in hoofde vd SA. - Overmachtsleer: alleen voor de resultaatsverbintenissen dienen de strenge vereisten vd overmachtsleer in acht genomen te worden, voor inspanningsverbintenissen geldt enkel het zorgvuldigheidscriterium vd goede SA. 3

4 3. Verschil tussen de alternatieve en de facultatieve verbintenis - Beide soorten verbintenissen horen thuis in de indeling volgens het aantal voorwerpen van de verbintenis. Alternatieve verbintenis (art BW): - Is een verbintenis die verschillende prestaties tot voorwerp heeft, waarvan er slechts één dient te worden nagekomen, naar keuze hetzij vd SE hetzij vd SA. - Art BW: het keuzerecht komt aan de SA toe, tenzij de partijen uitdrukkelijk of stilzwijgend anders zijn overeengekomen. - Deze keuze mag pas gebeuren op het ogenblik vd uitvoering. (van belang ivm de risicoregeling) - Bv een verzekering waarbij aan de verzekerde de keuze wordt gelaten bij het bereiken vd leeftijd van 65j tussen een eenmalige kapitaalsuitkering of een lijfrente. Risicoregeling: - Bij verbintenissen om een bepaalde zaak te geven heeft de eigendomsoverdracht onmiddellijk plaats. - Daaruit vloeit voort dat het risico vh verlies v die zaak bij overmacht of toeval na het ontstaan vd verbintenis gedragen moet worden door de SE (dus bij koop door de koper). - Toegepast op de alternatieve verbintenissen is er een onderscheid naargelang de zaak teloorgaat voor of na de keuze: Gaat 1 v beide zaken bij toeval teniet voor de keuze, dan moet de andere prestatie nagekomen worden. (art BW) De verb wordt maw zuiver en eenvoudig. Betreft het een bepaalde zaak die door overmacht teniet gaat na de keuze dan is de SA volledig bevrijd en moet hij dus ook de andere prestatie niet meer nakomen. Facultatieve verbintenis - Is een verb die in beginsel slechts 1 prestatie tot voorwerp heeft, maar waarbij de SA de bevoegdheid bezit om de voorziene prestatie door een andere te vervangen. - Bv. art BW - 2 voordelen voor de SA in vergelijking met de alternatieve verbintenis: Keuzerecht komt altijd toe aan de SA, de SE kan enkel uitvoering vd hoofdprestatie vorderen Risicoregeling: Daar slechts 1 zaak verschuldigd is bij een facultatieve verbintenis, is de SA steeds bevrijd wnnr die individueel bepaalde zaak door overmacht tenietgaat Alexander Tanguy

5 4. Verschil tussen samengevoegde en hoofdelijke verbintenissen De gezamenlijke of samengevoegde verbintenis - Is de verbintenis die aan de actieve of passieve zijde vanaf haar ontstaan door verschillende personen is aangegaan of naderhand verschillende personen treft. - Bv. 4 studenten kopen gezamenlijk een auto voor 1000 euro van een handelaar. Vanaf het begin heeft de verkoper in dit geval ivm de verbintenis om de koopprijs te voldoen, 4 schuldenaars v ieders 250 euro. Gevolgen - In beginsel is de verbintenis deelbaar en zal zij dus verdeeld dienen te worden in zoveel delen als er schuldenaren of schuldeisers zijn, zodat iedere SA slechts tot beloop van zijn aandeel kan aangesproken worden en iedere SE de SA slechts kan aanspreken tot beloop vh aandeel van die SE. Bv A en B zijn gezamenlijk aan C 1000 euro verschuldigd. C kan v ieder slechts 500 vorderen. Wordt 1 v beiden onvermogend, dan kan C niet de totaliteit eisen vd overblijvende SA. - Iedere SE zal afzonderlijk moeten dagvaarden en iedere SA zal dus afzonderlijk moeten gedagvaard worden. - Iedere schuldvordering of schuld heeft haar eigen lot inzake ingebrekestelling. - De stuiting vd verjaring ten overstaan v 1 der schuldenaren is niet tegenstelbaar aan de andere. - Onvermogen v 1 SA komt voor rekening vd SE, niet vd andere debiteurs. - Wegens de nadelen v deze regeling wordt vaak de hoofdelijkheid of de ondeelbaarheid vd verbintenis bedongen. - Maar deze 2 worden niet vermoed! Dus indien niets bedongen en pluraliteit v SA of SE dan is het een gezamenlijke verbintenis. De hoofdelijke of solidaire verbintenis (art BW) - Passieve hoofdelijkheid: wnnr een pluraliteit v SA's gehouden is tot één en dezelfde prestatie, zodat ieder van hen voor het geheel kan worden aangesproken, en de betaling door 1 v hen gedaan de overige SA's jegens de SE bevrijdt. Bv vd 4 studenten die auto kopen, de verkoper kan nu ieder v hen voor het geheel v 1000 euro aanspreken - Actieve hoofdelijkheid: wnnr een pluraliteit v SE's gerechtigd is tot één en dezelfde prestatie, zodat ieder v hen de SA voor het geheel kan aanspreken, en de betaling gedaan in handen v 1 vd SE's de SA jegens allen bevrijdt. - Art BW: Hoofdelijkheid wordt niet vermoed, zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of bestaan krachtens een bepaling vd wet. Gevolgen - Het hoofdgevolg is dat iedere hoofdelijke SA tot de gehele schuld gehouden is. - Art BW: ivm verjaring vervolgingen tegen 1 vd hoofdelijke SA's stuiten de verjaring tav allen - Art BW: ivm ingebrekestelling de aanmaning v 1 SA geldt ten overstaan van al de anderen - Het onvermogen v 1 SA komt evenredig voor rekening vd andere debiteurs, en dus niet voor rekening vd SE. (art BW) 5

6 5. Bronnen van hoofdelijkheid Art BW: Hoofdelijkheid wordt niet vermoed, zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of bestaan krachtens een bepaling vd wet. Contract - Ruime opvatting 'uitdrukkelijk': het beding kan uitdr of stilzw worden aanvaard, maar de wil moet zeker, dwz duidelijk zijn. In geval van twijfel moet de rechter zich tegen hoofdelijkheid uitspreken. Wet - Met de bedoeling aan de SE een grotere bescherming te bieden, komen er in ons recht veel wetsbepalingen voor waarin passieve hoofdelijkheid in het leven wordt geroepen. - Bv. artt. 222, 1033, 1887, 2002 BW en 50 Sw. - Krachtens een bepaling in de wet: deze woorden met ruim worden geïnterpreteerd. Hoofdelijkheid kan ook bepaald worden bij een besluit of reglement genomen krachtens een wet Hoofdelijkheid kan ook bepaald worden door gewoonteregels en algemene rechtsbeginselen Op deze leer moet ook beroep gedaan worden om de regel te rechtvaardigen dat in geval v schade veroorzaakt door de gemeenschappelijke fout van een pluraliteit v daders, al deze daders hoofdelijk aansprakelijk zijn. De hoofdelijkheid steunt hier op het algemeen rechtsbeginsel dat ook in art. 50 Sw is neergelegd. Alexander Tanguy

7 6. Verschil tussen hoofdelijke verbintenis, verbintenis in solidum, en ondeelbare verbintenis - Zowel verbintenis in solidum als de hoofdelijke verbintenis hebben als gevolg dat iedere schuldenaar de verplichting heeft tot het geheel, en dat de betaling door 1 schuldenaar de anderen bevrijd. Verschil tussen hoofdelijkheid en in solidum - Grondslag: Hoofdelijkheid is louter technisch en zij moet uitdrukkelijk bedongen zijn of bestaan krachtens een bepaling vd wet. (art BW) Verbintenis in solidum vloeit voort uit de noodwendigheden vd onderscheiden casusposities. Ogv de algemene beginselen die een bepaalde toestand beheersen, acht men het noodzakelijk dat verschillende personen tot het geheel gehouden zijn. - Het voorwerp: Hoofdelijkheid = eenheid v voorwerp en pluraliteit v verbintenissen gemeenschappelijke fout van een pluraliteit van daders In solidum = pluraliteit v voorwerpen en pluraliteit v verbintenissen onderscheiden fouten van een pluraliteit van daders die ook tot 1 enkele schade leidt Bv in solidum aanspr vd aannemer en architect wegens miskenning v hun respectieve contractuele verbintenissen, en deze fouten hebben geleid tot 1 schade - De gevolgen: Het regresrecht vd hoofdelijke schuldenaren vindt zijn grondslag in artt BW. Deze bepalingen zijn niet van toepassing op de verbintenis in solidum. In de regel zal de regresvordering bij de verb in solidum gebaseerd zijn op art. 1251, 3 BW, dat de wettelijke subrogatie inricht van degene die met of voor anderen gehouden was. Bij ontstentenis van subrogatie, zou degene die betaald heeft, tegen zijn medesa een rechtstreekse vordering kunnen instellen ogv de vermogensverschuiving zonder oorzaak. In principe gelden de secundaire gevolgen vd hoofdelijkheid niet voor de verbintenis in solidum. Art BW: vervolgingen tegen 1 vd hoofdelijke SA's stuiten de verjaring tav allen Art BW: de aanmaning v 1 SA geldt ten overstaan van al de anderen Art BW: de eis tot betaling v interest tegen 1 vd hoofdelijke SA's, doet de interest lopen tav allen Verschil tussen hoofdelijkheid en ondeelbaarheid - Een verbintenis is ondeelbaar, wnnr ze nooit anders dan geheel kan worden uitgevoerd. - Is van gn belang bij een verb met 1 SA en 1 SE. Want SE kan niet verplicht worden een gedeelte vd schuld in ontvangst te nemen. (art. 1244, 1e lid BW) - De ondeelbaarheid wordt vaak bedongen ter versterking vd waarborg vd hoofdelijkheid. - De gevolgen vd ondeelbaarheid zijn nagenoeg dezelfde als die vd hoofdelijkheid behalve: Gevolgen voor erfgenamen: De ondeelbaarheid treft ook de erfgenamen vd SA. Iedere erfgenaam kan voor het geheel worden aangesproken. Dit is niet het geval bij hoofdelijkheid. Hierbij worden de erfgenamen wel hoofdelijke schuldenaren, doch slechts tot beloop v hun deel in de nalatenschap. Bv de erflater was hoofdelijk SA voor 12000, dan worden zijn 4 erfgenamen hoofdelijk SA's ieder voor Bij een ondeelbare verbintenis blijft de verbintenis zelfs tegenover de erfgenamen ondeelbaar en is ieder vd 4 erfgenamen ondeelbaar SA voor (maar zie art BW) Ingebrekestelling: Bij ondeelbaarheid is de aanmaning van 1 SA niet tegenstelbaar aan de andere medesa's. Bij hoofdelijkheid wel. (art BW) Verlies van een zaak door fout van 1 SA: Het verlies van een zaak door de fout van een hoofdelijke SA bevrijdt de anderen niet. (art BW) Bij ondeelbare verbintenissen zal een dergelijk verlies echter als een geval van overmacht beschouwd worden tov de SA's die geen fout hebben aan het verlies. Deze laatsten zullen dan ook bevrijd zijn. 7

8 7. Verschil tussen verbintenis onder tijdsbepaling / onder voorwaarde - Een verbintenis kan beperkt worden door een tijdsbepaling of door een voorwaarde, dit zijn modaliteiten v die verbintenis. Een verbintenis zonder voorwaarde of tijdsbepaling noemt men een zuivere verbintenis. Verbintenis met tijdsbepaling (art BW) - Is de verbintenis waarvan de uitvoering of de uitdoving afhankelijk is v een toekomstige, doch zekere gebeurtenis. - Art BW: De tijdsbepaling verschilt vd voorwaarde hierin, dat zij de verbintenis niet opschort, maar alleen haar uitvoering uitstelt. - Alhoewel de tijdsbepaling in ieder geval zeker is, kan zij wat haar verwezenlijking betreft mbt de datum vast of onvast zijn. - De tijdsbepaling werkt schorsend wnnr ze eenvoudig de uitvoering vd verbintenis uitstelt. (art BW) - De tijdsbepaling werkt uitdovend wnnr ze aan een verbintenis een einde stelt. Opschortende tijdsbepaling - Bij verbintenissen met opschortende tijdsbepaling bestaat de verbintenis reeds, maar ze is nog niet opeisbaar. - Gevolgen: Bij de verbintenis om een bepaalde zaak te geven gaat ondanks de tijdsbepaling de eigendom en het risico onmiddellijk over op de verkrijger vh goed. (art BW) Hetgeen de SA vóór de vervaldag betaalde, kan niet als onverschuldigd teruggevorderd worden, zelfs indien hij niet op de hoogte was vd tijdsbepaling (art BW) Uitdovende tijdsbepaling - Bij het verstrijken vd termijn moet de verbintenis niet meer uitgevoerd worden. Verbintenis onder voorwaarde (art BW) - Is de verbintenis waarvan de uitvoering of de uitdoving afhankelijk is van een toekomstige doch onzekere gebeurtenis. Opschortende voorwaarde - Art BW: verb onder opschortende voorwaarde aangegaan is die welke afhangt v een toekomstige, onzekere gebeurtenis - Cass.: Bij een verb onder opschortende voorwaarde, bestaat de overeenkomst hangende de voorwaarde, enkel de uitvoering vd verb is geschorst. - Gevolgen pendente conditione (periode van onzekerheid): Bij de verbintenis om een individueel bepalde zaak te geven blijft het risico voor rekening vd SA (art. 1182, lid 1 BW) Wat de SA betaald zou hebben, mag hij als onverschuldigd terugvorderen. Reden is dat het hier niet om een zekere maar om een onzekere toekomstige gebeurtenis gaat. Ontbindende voorwaarde - Art BW: een ontbindende voorwaarde is die welke, bij haar vervulling, de verbintenis tenietdoet, en de zaken herstelt in dezelfde toestand alsof er nooit een verbintenis had bestaan. - Indien de voorwaarde dus in vervulling is gegaan doet deze de verbintenis met terugwerkende kracht teniet. Alexander Tanguy

9 8. Gevolgen voor de partijen bij verbintenis onder opschortende en ontbindende voorwaarde - Art BW: verb onder opschortende voorwaarde aangegaan is die welke afhangt v een toekomstige, onzekere gebeurtenis - Art BW: een ontbindende voorwaarde is die welke, bij haar vervulling, de verb tenietdoet, en de zaken herstelt in dezelfde toestand alsof er nooit een verbintenis had bestaan - Cass.: Bij een verb onder opschortende voorwaarde, bestaat de overeenkomst hangende de voorwaarde, enkel de uitvoering vd verb is geschorst. Ook wnnr de voorwaarde ontbreekt en de verb ophoudt te bestaan, kan het nietnakomen v verplichtingen hangende de voorwaarde tot schadevergoeding aanleiding geven. 1 Gevolgen pendente conditione - periode van onzekerheid, tijdens dewelke nog niet zeker is of de voorwaarde in vervulling zal gaan of niet - Opschortende voorwaarde: Cass.: De schuldeiser pendente conditione bezit een recht, maar de uitvoering van dit recht is opgeschort. Het feit dat de SE een recht bezit, heeft volgende gevolgen: de SE mag alle bewarende maatregelen treffen (art BW) bij overlijden gaat dit recht over op zijn erfgenamen (art BW) dit recht kan onder levenden worden overgedragen of in pand worden gegeven ingeval v betwisting kan hij het bestaan v zijn recht door de rechter laten vaststellen de SA mag niet meer over de zaak beschikken Op dit beginsel bestaan echter ook een reeks uitzonderingen: de verjaring loopt niet zolang de voorwaarde niet in vervulling is gegaan (art BW) het risico teloorgang wegens overmacht vd individueel bepaalde zaak die het voorwerp vd verbintenis uitmaakt, blijft voor rekening vd schuldenaar (art. 1182, 1e lid BW) (itt art BW) wat de schuldenaar betaald zou hebben, mag hij als onverschuldigd terugvorderen; dit itt de verbintenis met tijdsbepaling aangezien het hier niet om een zekere maar om een onzekere toekomstige gebeurtenis gaat art BW - Ontbindende voorwaarde: Deze zijn pendente conditione als zuivere verbintenissen te behandelen. (art. 1183, 2e lid BW) 2 Gevolgen eveniente conditione - periode waarin de voorwaarde vervuld is - Opschortende voorwaarde: Art BW: de vervulde voorwaarde werkt terug tot op de dag waarop de verbintenis is aangegaan Gevolgen van de terugwerkende kracht: indien tss het sluiten vd overeenkomst en de vervulling vd opschortende voorwaarde een nieuwe wet in werking getreden is, zal nrml de oude wet de verhouding tussen partijen beheersen, tenzij de nieuwe wet retroactief zou werken de hypotheek tot waarborg v een verbintenis onder schorsende voorwaarde neemt rang op datum vd inschrijving en niet op datum vd verwezenlijking der voorwaarde de SA die bij vergissing een voorwaardelijke schuld vereffende vóór de vervulling vd opschortende voorwaarde, kan zich na het vervullen vd voorwaarde niet meer beroepen op de regels vd onverschuldigde betaling Op de regel vd terugwerkende kracht der vervulde voorwaarde bestaan enkele uitzonderingen, die te wijten zijn aan het feit dat er een periode v onzekerheid heeft bestaan: de door de SA verrichte daden v beheer blijven voortbestaan de SA behoudt de nrml geïnde vruchten het risico blijft voor rekening vd SA (art BW) de verjaring loopt pas vanaf het vervullen vd voorwaarde (art BW) - Ontbindende voorwaarde: Art BW: de vervulling vd ontbindende voorwaarde doet de verbintenis met terugwerkende kracht teniet en herstelt de zaken in dezelfde toestand alsof er gn verbintenis had bestaan Heeft tot gevolg dat de beschikkingsdaden vd eigenaar onder ontbindende voorwaarde worden tenietgedaan; dit geldt eveneneens ten overstaan vd onderverkrijgers. Uitzondering: In contracten met opeenvolgende prestaties (bv huurovereenkomst) kunnen de prestaties v 1 vd partijen onmogelijk worden uitgewist. De daarvoor betaalde tegenprestatie (bv huurprijs) mag dan evenmin worden teruggevorderd. De overeenkomst gaat dan enkel ex nunc teniet. Art BW: Met de vervulling vd voorwaarde wordt gelijkgesteld de omstandigheid dat de SA door zijn foutief optreden de vervulling ervan verhinderd heeft. 3 Gevolgen deficiente conditione - periode waarin gebleken is dat de voorwaarde definitief niet in vervulling gaat (=feitenkwestie) 9

10 - Art BW: Wnnr de voorwaarde erin bestaat dat een gebeurtenis wel zal plaatshebben... - Art BW: Wnnr de voorwaarde erin bestaat dat een gebeurtenis niet zal plaatshebben... - Schorsende voorwaarde: de definitieve niet-vervulling vd voorwaarde betekent niet alleen dat de verb nooit uitgevoerd moet worden, maar ook dat die verb tenietgaat en dit met terugwerkende kracht - Ontbindende voorwaarde: de definitieve niet-vervulling vd voorwaarde betekent dat de bedreiging van een ontbinding verdwijnt; het recht vd SE wordt definitief Alexander Tanguy

11 9. Verbintenis onder potestatieve voorwaarde Begrip - Potestatieve voorwaarde (art BW): is die welke de uitvoering of de uitdoving vd verbintenis doet afhangen van een gebeurtenis die de ene of de andere vd contracterende partijen vermag te doen plaatshebben of te verhinderen. Soorten Zuiver potestatieve voorwaarde: - Is degene die de verbintenis louter en alleen doet afhangen vd wil van 1 der partijen. - Zuiver potestatieve opschortende voorwaarde: Vd zijde vd schuldeiser: bv. Ik verhuur mijn huis aan u, indien u dat wilt (contractbelofte) Vd zijde vd schuldenaar: bv. Ik verkoop u mijn auto voor 1000, indien ik dat wens (= nietig!!!!!!!) Een verbintenis onder opschortende voorwaarde is nietig wnnr de verwezenlijking v die voorwaarde louter afhangt vd wil vd schuldenaar. In dit geval heeft de debiteur zich in feite tot niets verbonden, maw de verbintenis heeft geen voorwerp. (art BW) Dus enkel de zuiver potestatieve opschortende voorwaarde langs de kant vd schuldenaar is nietig. - Zuiver potestatieve ontbindende voorwaarde: Is geldig langs beide zijdes, komt in feite neer op een opzeggingsrecht. bv. A stelt zich tov B borg voor al de schulden van C. Hij bedingt echter dat hij te allen tijde de borgtocht zal mogen intrekken. Gewone potestatieve voorwaarde: - Is degene waarbij de verbintenis deels afhangt vd wil van 1 der partijen en deels vd omstandigheden of de wil van een derde (m.a.w. Toeval) - Er is geen wezenlijk verschil tss de gewone potestatieve voorwaarde en de gemengde voorwaarde, deze hangt nl ook af vd wil van 1 vd partijen en vd wil van een derde (art BW). - bv. A verkoopt zijn huis aan B indien A trouwt met X 11

12 10. Verbintenis door éénzijdige wilsuiting: begrip + voorbeeld + verschil met éénzijdig contract Begrip - Een verbintenis door éénzijdige wilsuiting is een éénzijdige rechtshandeling. De verbintenis ontstaat aldus door toedoen van één persoon. - In ons BW wordt dit niet als bron van verbintenissen vermeld. - Uit een arrest vh Hof van Cassatie van 1980 blijkt dat de theorie vd verbintenis door eenzijdige wilsuiting wel degelijk deel uitmaakt van ons positief recht. Ze is dus een bron van verbintenissen. Voorbeeld - Een aanbod de bindende kracht van een aanbod vindt haar grondslag in een door een éénzijdige wilsuiting aangegane verbintenis. Verschil met een eenzijdig contract - Een eenzijdig contract is een meerzijdige rechtshandeling die slechts in hoofde van 1 der partijen 1 of meer verbintenissen in het leven roept. Het gaat dus om een contract, hetgeen een akkoord of wilsovereenstemming tss partijen impliceert. - Bij een eenzijdige verbintenis is er gn akkoord of wilsovereenstemming, het is een eenzijdige rechtshandeling. - De rechtsgeldigheid van eenzijdige contracten staat vast (art BW), die van eenzijdige verbintenissen wordt nog betwist. 11. Verschil tussen verbintenis en overeenkomst - Een contract of overeenkomst is het samentreffen van twee of meer wilsuitingen (wilsovereenstemming tussen partijen) met als doel het doen ontstaan, wijzigen of uitdoven van één of meer verbintenissen. - Een contract kan verbintenissen scheppen, kan maw een bron van verbintenissen zijn, maar is gn verbintenis. - Een verbintenis daarentegen is veel ruimer. - Een verbintenis is elke in rechte afdwingbare verplichting. - In juridische zin is een verbintenis de rechtsband krachtens welke een persoon (de SA) aan een andere persoon (de SE) een prestatie (geven, doen of laten)verschuldigd is. - Er zijn trouwens andere bronnen van verbintenissen dan de overeenkomsten, zoals de onrechtmatige daden of de quasi-contracten. 12. Gentlemen s agreement - Een contract impliceert de bedoeling vd partijen juridische gevolgen in het leven te roepen. Bij een gentlemen's agreement ontbreekt deze bedoeling. - Het is een rechtens vrijblijvende of onverbindende afspraak. - Partijen binden zich wel moreel, maar niet in rechte. - Op een gentlemen's agreement kan derhalve als overeenkomst geen rechtsvordering worden gebaseerd. - Bv Wnnr partijen een arbeidsov voor onbepaalde duur aanvullen met een gentlemen's agreement waarin aan de werknemer de waarborg wordt verleend dat deze arbeidsovereenkomst min 5j zal duren, miskent de rechter art. 1134, lid 1 BW maw de bindende kracht vd arbeidsovereenkomst wnnr hij beslist dat de werknemer recht heeft op de eerbiediging door de werkgever v die minimum duur van 5j. Alexander Tanguy

13 13. Theorie van de wilsautonomie: verklaar + situeer in het Belgisch contractenrecht - De wil vd partijen als de bron bij uitstek vd verbintenissen was de gedachte vc Code Napoléon. - Vooral sinds begin 20e eeuw heeft er echter een socialisering van onze maatschappij plaats gehad die juridisch om verwoord is in een achteruitgang vd wilsautonomie. I. Oorsprong en betekenis van de theorie van de wilsautonomie - Redenen waarom de liberale, kapitalistische maatschappij vd 19e eeuw zo'n grote betekenis hechtte aan de theorie vd wilsautonomie: - Economisch: Afremming vd economische ontwikkeling door protectionisme in Ancien Régime Reactie, materiële vooruitgang slechts mogelijk door uitbreiding vh economisch ruilverkeer en dit door vrijheid van handel, vrijheid van mededinging en vrijheid van arbeid De verwoording v deze economische opvatting in het verbintenissenrecht is het beginsel vd contractvrijheid - Politiek-filosofisch: Vrijheid vh individu, maar verplichtingen door leven in maatschappij Om vrijheid te waarborgen moeten verbintenissen zoveel mogelijk steunen op vrijwillig gesloten contracten - Ethisch: Gezien de gelijkheid v alle individuen en het feit dat zij verschillende individuele belangen hebben, is het vrijwillig gesloten contract de beste garantie dat het ook een rechtvaardig contract is. II. Gevolgen van deze leer voor het contractenrecht - Hoe werd de theorie vd wilsautonomie in de Code Napoléon geconcretiseerd? 1 Plaats in het Burgerlijk Wetboek - Grootste deel is gewijd aan de individuele eigendom en aan de vraag hoe de verkrijging hiervan mogelijk is. Bij de beantwoording hiervan wordt bijzonder aandacht besteed aan het contractenrecht, naast het erfrecht. 2 Contractuele vrijheid - Ieder individu is in beginsel vrij om al dan niet te contracteren en mits ze de openbare orde en de goede zeden eerbiedigen vrij om aan hun overeenkomsten de inhoud te geven die hen goeddunkt. 3 Consensualisme - Gezien het principe vd wilsautonomie volstaat in de regel de loutere toestemming vd partijen voor het totstandkomen van contracten. 4 Bindende kracht van de overeenkomst - Art. 1134, 1e lid BW: alle overeenkomsten die wettig zijn aangegaan strekken degenen die deze hebben aangegaan tot wet - Ook de rechter moet de bindende kracht vd geldig gesloten overeenkomst eerbiedigen. - Zelfs wnnr de niet-toepassing van een contractueel beding gn schade berokkent aan de contractant die er zich op beroept, dan nog mag de rechter de toepassing ervan niet weigeren. 5 Werkelijke wil primeert op de uitgedrukte wil - Het is de vrije wil vh individu die in de theorie vd wilsautonomie de voorrang geniet, de werkelijke bedoeling moet dus primeren op de vorm waarin die wil gestalte heeft gekregen. (art BW) 6 Theorie van de wilsgebreken - Indien het contract niet vrijwillig (door dwaling, bedrog of geweld) werd gesloten, dan is het vernietigbaar. - Dit is een logisch gevolg vd theorie vd wilsautonomie, men is gebonden door zijn wil, maar dan mag die wil gn gebreken vertonen. - Benadeling is geen wilsgebrek en dus daarom niet vernietigbaar. 7 Relativiteit der contracten - Het contract ontleent zijn bindende kracht aan de wil der partijen, derden kunnen dus niet gebonden zijn. (artt en 1165 BW) 13

14 14. Imprevisieleer: definitie + aanvaard in Belgisch recht? + argumenten pro en contra Begrip - Volgens de imprevisieleer gaat een overeenkomst teniet of mag deze door de rechter worden aangepast, indien na het totstandkomen vh contract zich abnormale en onvoorziene omstandigheden hebben voorgedaan die de nakoming vd verbintenis van 1 der partijen in zeer belangrijke mate verzwaren, zij het niet onmogelijk maken. - Bv ernstige verstoring vh contractuele evenwicht door oorlog of plotse en belangrijke devaluatie vd munteenheid Aanvaarding in Belgische recht? - Deze theorie is in ons recht niet van toepassing. Dit betekent dat de SA slechts van zijn verbintenis bevrijd kan verklaard worden, wnnr de onvoorziene en abnormale gebeurtenissen overmacht opleveren. - Cass 1994 heeft de imprevisieleer verworpen, althans in zoverre deze wordt gegrondvest op de in art. 1134, lid 3 BW neergelegde verplichting om de overeenkomst te goeder trouw uit te voeren. Argumenten pro/contra Pro: - Contract moet te goeder trouw worden uitgevoerd. - Een situatie zoals oorlog is iets waar men geen rekening mee kon houden. Contra: - Bij de invoering vh BW oordeelde men ogv de wilsautonomie en de bindende kracht vd overeenkomst dat wnnr een partij zich vrijwillig verbindt, zij gehouden is deze verbintenis in alle omstandigheden na te komen. - De tegenstanders haalden het achteraf ook met het argument dat geldig gesloten overeenkomsten bindend zijn voor de partijen en de rechter. - Niets belet de partijen zelf te bepalen dat bij grondige wijziging vd omstandigheden het contract binnen bepaalde perken zou aangepast worden. 15. Belang van het onderscheid tussen éénzijdige en wederkerige contracten 1. Definitie - Wederkerig contract (art BW): wnnr de partijen zich over en weer jegens elkaar verbinden, m.a.w. Indien door en bij het tot standkomen der overeenkomst onderling afhankelijke verbintenissen ontstaan van beide partijen jegens elkaar. - Eenzijdig contract (art BW): wnnr door en bij het tot stand komen der overeenkomst slechts 1 der partijen tot 1 of meer prestaties jegens de andere partij verplicht wordt. (= een meerzijdige rechtshandeling) (een eenzijdige verbintenis daarentegen is een eenzijdige rechtshandeling) kunnen soms aanleiding geven tot het ontstaan van verbintenissen in hoofde vd medecontractant bv kosten door de bewaarnemer voorgeschoten terugbetalen standpunt 1: deze verplichtingen ontstaan slechts achteraf en toevallig en zijn gn tegenprestatie vd aanvankelijke verbintenis standpunt 2: ook bij eenzijdige contracten ontstaan voor beide partijen verbintenissen, maar in hoofde vd wederpartij gaat het niet om hoofdverbintenissen maar om bijkomende verplichtingen 2. Belang van het onderscheid - Bij wederkerige contracten mag een partij steeds weigeren haar verbintenissen na te komen, wnnr de tegenpartij niet bereid is de hare uit te voeren (exceptio non adimpleti contractus). De belanghebbende partij mag gebeurlijk ook de gerechtelijke ontbinding vh contract aanvragen (toepassing vd stilzwijgende ontbindende voorwaarde, opgenomen in art BW) - De theorie van het risico speelt enkel bij de wederkerige contracten een rol. Wnnr 1 vd partijen omwille van overmacht in de onmogelijkheid gesteld is om haar verb uit te voeren, aanvaardt men als regel dat de medecontractant evenmin gehouden is zijn verplichting na te komen (res perit debitori) Deze leer is overbodig voor eenzijdige contracten daar de enige bestaande verbintenis, en dus het contract, in geval van overmacht eenvoudig tenietgaat. - Verschil in bewijslevering. (art en 1326 BW) Alexander Tanguy

15 16. Kanscontracten Begrip - Vergeldend contract (art. 1104, 1e lid BW): wnnr elke partij zich verbindt iets te geven of te doen, dat beschouwd wordt als gelijkwaardig met wat men haar geeft of voor haar doet. - Kanscontract (art. 1104, 2e lid BW): wnnr het gelijkwaardige gelegen is in de kans op winst of verlies, die voor elke partij afhankelijk is van een onzekere gebeurtenis - Belang van onderscheid: De regels inzake benadeling, waar deze in het recht beteugeld wordt (bv art BW), vinden uiteraard gn toepassing op kanscontracten. Voorbeeld - Een verzekeringsovereenkomst: zo bv het risico zich voordoet en de verzekeraar meer moet uitbetalen dan hij aan premies geïnd heeft, dan lijdt hij verlies en boekt de verzekeringsnemer winst. - De verkoop van een onroerend goed tegen de betaling van een lijfrente. 17. Zakelijke contracten en plechtige contracten: definitie + voorbeeld - Behoudens de gevallen waarin de wet uitdrukkelijk de vervulling van bepaalde vormvereisten voorschrijft, zijn alle contracten consensueel. Deze 2 zijn dus uitzondering op de regel. - Het louter samentreffen wd wilsuitingen is voor de totstandkoming v deze contracten onvoldoende. Plechtige contracten: - Zijn die waarvan het ontstaan op straffe van nietigheid onderworpen zijn aan de nakoming van bepaalde vormvereisten. - Meestal nemen de formaliteiten de vorm aan van een schriftelijke akte, die niet enkel ad probationem vereist wordt, maar ad probationem en ad formationem. - Bv het huwelijk (art. 165 BW) en de adoptie (art. 349 BW) Zakelijke contracten: - Zijn die welke voor hun rechtsgeldig ontstaan behalve wilsovereenstemming ook de afgifte van de zaak vereisen. - Bv de bewaargeving (de verplichting vd bewaarnemer om de zaak te bewaren en terug te geven ontstaat pas op het ogenblik waarop de zaak aan hem is overhandigd), de handgift, bruiklening en verbruiklening 18. Contracten intuitu personae: definitie + verschil met contracten intuitu pecuniae Contracten intuitu personae: - Is het contract waarbij de identiteit of de persoonlijke hoedanigheid van 1 der partijen beslissend is voor de toestemming vd andere. Soms blijkt het intuitu personae-karakter uit de aard vh contract zelf. (bv ov met advocaten, architecten) In andere gevallen kan er twijfel ontstaan en zal de rechter de bedoeling vd partijen moeten onderzoeken. (bv huurcontract intuitu personae) - Gevolgen vh intuitu personae karakter vd overeenkomst: De ov neemt een einde bij het overlijden, het onbekwaam worden of de faillietverklaring vd partij, van wie de personaliteit determinerend is. Deze laatste mag de ov niet overdragen of ze door een uitvoeringsagent laten nakomen. Bij intuitu personae kan dwaling omtrent de persoon of de persoonlijke kwaliteiten aanleiding geven tot vernietiging vd overeenkomst. De ov intuitu personae is vaak herroepbaar ad nutum, mits uitkering in bepaalde gevallen van een SV (bv art BW) In de contracten intuitu personae moet een aanbod steeds aan 1 of meer welbepaalde personen worden gedaan. De rechtstreekse gedwongen uitvoering tav contracten intuitu personae is veelal uitgesloten. Contracten intuitu pecuniae: - Is het contract waarbij het geldelijk voordeel primeert en waarin de persoonlijkheid vd wederpartij om die reden slechts van ondergeschikt belang is. 15

16 19. Standaard- en toetredingscontracten: leg uit + voor- en nadelen - Standaardovereenkomsten: zijn contracten die geregeld aan bepaalde rechtsbetrekkingen ten grondslag worden gelegd en waarvan de inhoud geheel of voor een belangrijk deel bestaat uit een vast samenstel v contractbedingen dat vooraf schriftelijk is opgesteld voor een groot aantal gevallen en waarin het aanvullend recht wordt gepreciseerd, aangevuld of uitgeschakeld. - Toetredingscontracten: zijn eenzijdig opgestelde standaardovereenkomsten. - Bv. de CAO is standaardcontract maar geen toetredingscontract Voordelen: - Maken een inkorting vd onderhandelingsfase mogelijk, zodat meer overeenkomsten in minder tijd kunnen worden gesloten. - Ze laten de partijen toe hun rechten en plichten duidelijker te omschrijven dan in de vaak verouderde en leemten vertonende suppletieve wetsbepalingen het geval is - De algemene bedingen zijn vaak aan een lange ervaring getoetst en worden bij elke rechtsontwikkeling aangepast. - Deze overeenkomsten bieden de mogelijkheid rekening te houden met de specifieke noden en behoeften vd betrokken sector. - Ze laten een betere kostprijsberekening toe en kunnen een belangrijke kostenbesparing betekenen door inkorting vd onderhandelingsfase en verkleining vh procesrisico. Nadelen: - Deze contractvorm kan leiden tot misbruik. 20. Verschil tussen voorstel, aanbod en contractbelofte Voorstel - Zijn de besprekingen, onderhandelingen, voorstellen en tegenvoorstellen die aan het aanbod voorafgaan, worden gekenmerkt door een gebrek aan precisie en binden de partijen in beginsel niet. Aanbod - Is een vast en precies voorstel, een door 1 vd partijen voorgesteld ontwerpcontract, waarin al de onontbeerlijke elementen voor het sluiten vd overeenkomst aanwezig zijn, zodat de andere partij alleen nog toe te stemmen heeft, zonder iets te moeten preciseren, om het contract tot stand te brengen. - De bindende kracht van een aanbod vindt haar grondslag in een door een eenzijdige wilsuiting aangegane verbintenis. - bv. Is een door een persoon ondertekend voorstel tot verzekering een aanbod? Dit hangt ervan af of de ondertekenaar al dan niet op de hoogte is gebracht van alle essentiële bepalingen vh verzekeringscontract. Contractbelofte - De contractbelofte is een overeenkomst waarbij 1 der partijen zich verbindt om met de andere partij een contract te sluiten, waarvan de hoofdbedingen zijn vastgesteld. - Gaat dus verder dan het aanbod: het aanbod is een eenzijdige rechtshandeling, de contractbelofte een overeenkomst. - Onderstelt dat partijen het eens zijn over alle hoofdbestanddelen vh contract dat later in het leven kan worden geroepen. (bv bij een verkoopbelofte moet wilsovereenstemming zijn over zaak en prijs) - Een aanbod kan men na het gedurende een redelijke termijn te hebben opengehouden intrekken, een contractbelofte niet. Alexander Tanguy

17 21. Wat is de juridische grondslag van de bindende kracht van het aanbod en hoelang is een aanbod verbindend? - Volgens Cassatie vindt de bindende kracht van een aanbod haar grondslag in een door een eenzijdige wilsuiting aangegane verbintenis. - Dit betekent dat bij aanvaarding vh aanbod door de wederpartij het contract gesloten is en dus partijen tot wet strekt. - Dit betekent ook dat de pollicitant niet vrij is om het aanbod op ieder moment naar eigen goeddunken in te trekken. Dit is zeker het geval wnnr de pollicitant zelf heeft verklaard dat het aanbod gedurende een zekere tijd van kracht blijft. Wnnr de aanbieder geen termijn heeft bepaald wordt veelal aangenomen dat de pollicitant in dit geval zijn aanbod gedurende een redelijke termijn moet openhouden. Dit wilt zeggen dat de bestemmeling genoeg tijd moet hebben om het aanbod te bestuderen. Het aanbod vervalt echter wnnr de aanbieder het intrekt vooraleer het de tegenpartij kon bereiken. - Maar wat als de aanbieder betwist dat hij zich juridisch wou binden? kijken naar vertrouwensleer: het feit dat alle voor de sluiting vh contract onontbeerlijke elementen in het aanbod aanwezig zijn, wekt veelal de gewettigde indruk bij de bestemmeling dat de pollicitant de bedoeling heeft om zich eenzijdig tot het openhouden van dit aanbod te verbinden 22. Op welk tijdstip en plaats komt het contract tot stand wanneer de partijen in tijd en ruimte gescheiden zijn? - Contracten komen in ons recht in beginsel tot stand wnnr partijen zich akkoord verklaren over de essentiële bestanddelen vd overeenkomst. - Het contract ontstaat daar, waar de partijen zich bevinden en op het ogenblik waarop de aanvaarding de pollicitant bereikt. (meestal in elkaars tegenwoordigheid bij de aanvaarding, en dus gn probleem) Oplossingen voor als partijen niet in elkaars aanwezigheid handelen: - Partijen kunnen zelf een regeling uitwerken. (wilsautonomie) - Wnnr de overeenkomst nopens plaats en tijdstip van totstandkoming niet de minste aanwijzing bevat, dient een suppletieve rechtsregel aangewend te worden. - Er zijn verschillende theorieën: - De theorie vd wilsverklaring (aanvaardingsleer): Volgens deze leer ontstaat de overeenkomst op het ogenblik en op de plaats waar de bestemmeling vh aanbod zijn aanvaarding heeft geuit, ongeacht de vraag of de pollicitant kennis heeft van die aanvaarding. Nadeel is dat acceptant tijdstip vd aanvaarding kan verschuiven naar een andere dan het werkelijke tijdstip. - De theorie vd verzending: Situeert de aanvaarding op de plaats en op het ogenblik, waarop deze in de meeste gevallen als definitief mag worden beschouwd, dus op de plaats en op het ogenblik waarop de aanvaardingsbrief verzonden wordt. Nadeel is de rechtsonzekerheid voor de pollicitant qua het bestaan vd overeenkomst. De acceptant kan de aanvaarding herroepen vooraleer deze de pollicitant bereikt. (bv met een fax) - De theorie vd ontvangst: De overeenkomst ontstaat op het ogenblik en op de plaats waar de aanvaarding de pollicitant bereikt, zelfs indien laatstgenoemde er nog gn kennis van heeft genomen. Nadeel is dat pollicitant slechts geruime tijd na de ontvangst (bv door ziekte) kennis kan nemen vd aanvaarding. En het tijdstip kan moeilijker worden bepaald dan bij de verzendingsleer. - De theorie vd verneming: De overeenkomst ontstaat wnnr de pollicitant werkelijk kennis neemt vd aanvaarding. Wilsleer: op het ogenblik waarop beide partijen op de hoogte zijn v hun wederzijds akkoord is er een werkelijk samentreffen v hun beider wilsuitingen en is de wilsovereenstemming volledig. - Standpunt vh Hof van Cassatie: De overeenkomst komt tot stand op het tijdstip waarop degene die het aanbod heeft gedaan, vd aanvaarding kennis neemt of daarvan redelijkerwijze kennis had kunnen nemen, en dit tijdstip bepaalt tevens de plaats waar de overeenkomst geacht wordt tot stand te zijn gekomen. (dit is een regel van suppletief recht) Cass. Huldigt dus de vernemingsleer maar met de tempering dat de kennisneming geacht wordt plaats te hebben bij de ontvangst vd aanvaarding of korte tijd nadien (ontvansttheorie). Deze tempering illustreert hoe de wilsleer in toenemende mate door de vertrouwensleer wordt gecorrigeerd. 17

18 23. Wanneer maken standaardbedingen deel uit van de contractsinhoud? Het Hof van Cassatie is van mening dat de toestemming van een partij niet slechts uitdrukkelijk maar ook stilzwijgend tot uiting kan komen en deze de partij even goed bindt. Zo kunnen standaardbedingen, zelfs wanneer ze afwijken van het suppletief recht ook stilzwijgend aanvaard worden. Er blijft echter een probleem: in de praktijk zal de aanvaarding van standaardbedingen vaak een fictie betreffen. De vraag is welke omstandigheden de rechtspraak voldoende acht om tot aanvaarding van de standaardbedingen te besluiten: De medecontractant moet er kennis van hebben genomen of er redelijkerwijze kennis van hebben kunnen nemen en daarna dient bewezen te worden dat de bestemmeling die bedingen ook heeft aanvaard KENNIS en AANVAARDING: 1) KENNIS a. Voorafgaande kennis van de standaardbedingen De kennis of de mogelijke kennis van de bedingen moet aan de contractsluiting voorafgaan. de standaardbedingen die voor het eerst opduiken in een factuur of een leveringsbon maken in beginsel geen deel uit van dat contract (een factuur of leveringsbon vormen op zichzelf geen contract, maar zijn slechts een bevestiging door één van de partijen van een voordien gesloten overeenkomst) b. Volstaat een loutere verwijzing naar de standaardbedingen? Bij het ontbreken van elke verwijzing naar de alg. bedingen maken deze uiteraard geen deel uit van het contract. Is de voorwaarde van kennis of mogelijke kennis vervuld doordat verwezen wordt naar de standaardbedingen of moeten deze aan de wederpartij persoonlijk worden meegedeeld? rechtspraak is verdeeld: - loutere verwijzing volstaat als de betrokkenen vertrouwd zijn met elkaar en met de handel - de bestemmeling heeft de plicht de tekst met de alg. voorwaarden te vragen die d.m.v. een verwijzing in het contract staan. Zulke rechtspraak werkt misbruiken in de hand: de opsteller weet dat het merendeel van de medecontractanten in feite geen kennis zal nemen van de standaardbedingen, hij zal dan ook zijn eigen verbintenissen minimaliseren en die van de wederpartij maximaliseren er is veel rechtspraak die een loutere verwijzing naar algemene contractsvoorwaarden niet voldoende acht c. Er moet een mogelijke kennis zijn van de standaardbedingen Volstaat vaak bv. niet: - miniscule of onduidelijke letters - het uithangen van een eenvoudig bord of aanplakken van alg. voorwaarden - opgesteld in vreemde taal - overdreven moeilijk juridisch taalgebruik 2) AANVAARDING Wanneer vastgesteld is dat de wederpartij de alg. voorwaarden kende of behoorde te kennen dan moet nog worden aangetoond dat hij deze ook heeft aanvaard. a. Stilzwijgende aanvaarding van standaardbedingen Vaak wordt aangenomen dat de bestemmeling de alg. bedingen stilzwijgend heeft aanvaard doordat hij er niet uitdrukkelijk of stilzwijgend tegen heeft geprotesteerd. Niet voldoende: louter stilzwijgen volstaat niet, omstandig stilzwijgen is vereist. Een stilzwijgen dat niet anders uitgelegd kan worden dan in de zin van een toestemming. b. Stilzwijgende aanvaarding van gebruikelijke standaardbedingen zie volgende vraag Alexander Tanguy

19 24. Verschil tussen gewoonte/gebruik en bestendig gebruikelijk beding Gewoonte of gebruik: - Is er indien in een bepaalde kring mbt een bepaalde soort overeenkomsten een bepaalde gedragslijn algemeen en voortdurend wordt gevolgd en men in het maatschappelijk verkeer geacht wordt zich daaraan te houden. (=rechtsgebruik en autonome rechtsbron) Een bestendig gebruikelijk beding: - Is een beding dat partijen in een zekere soort overeenkomsten plegen op te nemen. (=feitelijk gebruik en ontleent bindende kracht aan de wil vd partijen) - Gebruikelijke bedingen tss partijen: het loutere feit dat partijen de standaardbedingen in een vorige overeenkomst hebben opgenomen, schept niet het vermoeden dat zij diezelfde voorwaarden in hun latere contracten hebben willen inlassen anders is het indien partijen de algemene bedingen stelselmatig in hun vroegere overeenkomsten hebben opgenomen en er geen aanwijzingen zijn dat zij er in het latere contract van hebben willen afwijken - Gebruikelijke bedingen in een bepaalde tak van handel, beroep of bedrijf: Zijn deze bedingen toepasselijk wnnr er niet bij de contractsluiting over is gerept, en zo ja, gelden zij ook nog indien 1 of beide partijen deze bedingen niet heeft gekend? In sommige gevallen wel ogv de vertrouwensleer en de precontractuele aansprakelijkheid. De betrokken partij kende de bestendig gebruikelijke bedingen weliswaar niet, maar hij behoorde die te kennen. Hij moet de gevolgen van zijn gedrag dragen, want de wederpartij mocht met recht en reden zijn stilzwijgen beschouwen als een aanvaarding vd bestendig gebruikelijke bedingen in de betrokken bedrijfssector. 25. Veinzing of simulatie Begrip - Partijen wekken naar buiten de schijn een bepaalde rechtshandeling te hebben verricht (de schijnbare ov), terwijl ze in het geheim afspreken, dmv tegenbrieven, dat de naar buiten blijkende handeling niet zal gelden (de geheime of verborgen ov). - De geheime overeenkomst wil dus de gevolgen vd openlijke rechtshandeling tenietdoen of ze althans wijzigen. Verscheidene vormen - Louter fictieve overeenkomst: partijen wekken naar buiten de schijn van een bepaalde overeenkomst, terwijl ze in werkelijkheid geen wijziging wensen te brengen in de tss hen bestaande rechtsverhouding. Bv de schijnverkoop van een roerend goed door A aan B met de bedoeling het aan een nakend faillissement te onttrekken. - De vermomde rechtshandeling: partijen wekken naar buiten de schijn van een bepaalde overeenkomst, terwijl ze in werkelijkheid een andere overeenkomst beogen. Bv koop-verkoop, zonder vereffening vd prijs, daar het in werkelijkheid een schenking betreft - De gedeeltelijk vermomde rechtshandeling - Door tussenpersonen: partijen willen werkelijk de naar buiten tot stand gebrachte rechtshandeling, maar dan tss anderen dan de naar buiten genoemde partijen. Bv A sluit naar buiten toe koopcontract met B, maar in werkelijkheid is de koper C Geoorloofdheid - In beginsel is simulatie geoorloofd - Wnnr de simulatie ongeoorloofde of onrechtmatige doeleinde nastreeft dan is deze ov absoluut nietig ogv artt en 1133 BW. Bv wnnr de werkelijke, geheim gehouden overeenkomst ertoe strekt belastingen te ontduiken Gevolgen tss partijen: - Tussen partijen geldt de werkelijke rechtshandeling. (art BW) - Omdat er een schijnakte bestaat, moet aan die akte voorlopig geloof worden gehecht. (artt en 1322 BW) - Bij betwisting of ze geveinsd is kan het bewijs vd veinzing slechts met een geschreven bewijs gebeuren (tegenbrief) (art BW), ook indien de waarde vd schijnakte de 375euro niet overtreft. (art BW) Gevolgen tov derden: - Tegenbrieven werken niet tegen derden. (art BW) - Derden kunnen kiezen om zich te beroepen op de schijnhandeling of op de werkelijk gewilde rechtshandeling. - De betrokken partijen mogen tov derden niet het bewijs leveren vd door hen ingeroepen veinzing. - Voor derden is de simulatie een louter feit, zij mogen het bewijs leveren door alle mogelijke rechtsmiddelen. 19

20 26. Verschil tussen verhinderende dwaling, essentiële dwaling en bijkomende dwaling Verhinderende dwaling - Deze dwaling is zo vergaand dat er geen echte wilsovereenstemming is tot stand gekomen, de partijen zijn volledig misleid door een misverstand of vergissing. - Soorten verhinderende dwaling: error in negotio (dwaling nopens de aard vd rechtshandeling) A denkt een goed te verkopen, terwijl wederpartij B meent dat het om een schenking gaat error in corpore (dwaling nopens het voorwerp vd verrichting) A verkoopt een werkmanswoning, terwijl B in de waan verkeert een villa te kopen error in causa (dwaling omtrent de oorzaak vd rechtshandeling) A weigert een erfenis, omdat hij in de waan verkeert dat daardoor zijn vader tot die nalatenschap geroepen zal worden, terwijl in werkelijkheid zijn broer er baat uit trekt - Sanctie is de relatieve nietigheid Essentiële dwaling - Bij essentiële dwaling bestaat er wel wilsovereenstemming, maar één van de partijen heeft zijn toestemming gegeven ten gevolge van een waanvoorstelling. - Ze betreft een waanvoorstelling over de zelfstandigheid van de zaak die het voorwerp van het contract uitmaakt. (art BW)(art BW) - Zelfstandigheid vd zaak houdt in: ieder element dat de partij hoofdzakelijk ertoe heeft bewogen de overeenkomst te sluiten, zodat zonder dit element geen contract zou zijn aangegaan. - Sanctie is de relatieve nietigheid Bijkomende dwaling - Is de vergissing die geen determinerende invloed heeft uitgeoefend op de toestemming vd betrokken partij. - Dwaling omtrent bijkomende eigenschappen(want zie art BW: enkel dwaling over de zelfstandigheid vd zaak komt in aanmerking voor nietigheid) - Dwaling omtrent de waarde: Dit staat in de regel gelijk met benadeling. Art BW bepaalt uitdrukkelijk dat benadeling overeenkomsten slechts nietig maakt wat betreft bepaalde contracten of bepaalde personen. Dwaling omtrent de waarde vd zaak is op zichzelf dus niet voldoende om de nietigverklaring vd overeenkomst te verkrijgen. - Dwaling omtrent de beweegredenen - Geen sanctie 27. Dwaling moet verschoonbaar zijn: verklaar - Cass.: De onverschoonbare dwaling, dus de vergissing die geen redelijk mens zou begaan, is geen gebrek in de toestemming in de zin van de artt en 1110 BW en kan derhalve niet tot grondslag dienen voor de in art BW bedoelde vordering tot nietigverklaring. - Gevolgen van deze opvatting: Het begrip onverschoonbaarheid moet niet in het licht van art BW worden omschreven, maar in functie vd wilsleer. De schuld dient in concreto te worden beoordeeld. De leer vd onverschoonbare dwaling geldt niet tav de verhinderende dwaling, daar deze niet bedoeld wordt in art en 1117 BW. - Men kan de onverschoonbare dwaling echter ook koppelen aan de theorie vd precontractuele aansprakelijkheid: Wnnr de vergissing vd dwalende partij aan zijn eigen onaandachtzaamheid of onzorgvuldigheid te wijten is, begaat deze een fout in de zin van art en 1383 BW. Hij heeft immers aan de totstandkoming vh contract niet alle zorgen van een goed huisvader besteed. Deze fout kan worden gesanctioneerd door het behoud, ondanks het wilsgebrek, vh contract. Met deze theorie kan ook de onverschoonbare verhinderende dwaling gesanctioneerd worden. Alexander Tanguy